Reguły wnioskowania prawniczego i dowodzenie

prawnicze
1) Sztuka wnioskowania prawniczego opiera się na logice prawniczej.
2) Wnioskowanie z podobieństwa (argumentum a simile) – tzw. analogia
legis, czyli podobieństwo sytuacji nieuregulowanej do innej normy praw-
nej, jest podstawą do zastosowania danej normy prawnej.
3) Wnioskowania z przeciwieństwa (argumentum a contrario) – zabrania
stosowania podobnych konsekwencji z podobnych sytuacji uregulowa-
nych normami prawnymi. Ten styl jest charakterystyczny dla gałęzi pra-
wa surowego.
4) Wnioskowanie z większego na mniejsze (argumentum a maiori ad mi-
nus) – komu wolno czynić więcej, temu tym bardziej wolno czynić mniej.
Uznaje ona, że jeżeli sąd może pozbawić kogoś wolności, to może ją rów-
nież ograniczyć, czy też jeżeli ktoś może przebywać w budynku to ma
prawo korzystać z jego infrastruktury.
5) Wnioskowanie z mniejszego na większe (argumentum a minori ad ma-
ius) – komu zakazano czynić mniej, temu tym bardziej zakazano czynić
więcej. Na przykład jeśli sąd nałoży zakaz zbliżania się do danej osoby, to
nie można również z daną osobą nawiązywać kontaktów.
6) Reguła instrumentalnego nakazu – jeśli obowiązuje określona norma
prawna, to istnieje obowiązek czynienia wszystkiego, co możliwe, aby by-
ła ona realizowana.
7) Reguła instrumentalnego zakazu – jeżeli obowiązuje określona norma
prawna, to istnieje zakaz czynienia wszystkiego tego, co uniemożliwia re-
alizację tej normy.
8) Inne przykłady wnioskowania:
 Rzecz osądzona powinna być uznana za prawdziwą
 Sądy i inne organy stosujące prawo są związane żądaniami stron
 Świadczenia i obowiązki nakładane przez prawo muszą być możliwe do
spełnienia
 Obowiązki sprzecznie z prawem nie są wiążące
 Nie można nakładać obowiązków, które nie są uregulowane w po-
wszechnych aktach prawnych
 Prawo sprzyja temu, co legalne

Wojciech Godlewski – Reguły wnioskowania prawniczego i dowodzenie prawnicze 1

  Zakaz nadużywania prawa
 Ignorantia iuris nocet – nieznajomość prawa szkodzi
 Przestępstwem jest wyłącznie czyn wyraźnie zabroniony przez prawo
karne
 Nie ma przestępstwa (podatku, kary) bez ustawy
 Prawo do sądu ze wszystkimi jego konsekwencjami
 Prawo do obrony
 Obowiązek wysłuchania wszystkich stron
 Obowiązek domniemywania dobrej, a nie złej wiary
 Prawo do milczenia oskarżonego
 Wszelkie wątpliwości rozstrzygane są na korzyść strony nieobciążonej
wymiarem dowodowym
9) Przedmiot dowodu – fakty mające rozstrzygające dla sprawy znaczenia.
10) Faktów się nie dowodzi, a dowodzi się twierdzenia o faktach. Dowodze-
nie nie daje gwarancji uzyskania oczekiwanych rezultatów.
11) Prawnicy nie dowodzą, a uzasadniają twierdzenia o faktach sprawy.
12) Fakty notoryjne – fakty oczywiste, powszechnie znane.
13) Dowodzenia nie wymagają fakty notoryjne, takie jak:
 Wydarzenia historyczne
 Fakty geograficzne
 Fakty polityczne
 Fakty znane w danej okolicy
 Fakty znane z urzędów
 Fakty przyznane przez jedną ze stron, o ile to przyznanie nie budzi wąt-
pliwości
14) Dowodzenia nie wymaga prawo krajowe.
15) Ciężar dowodu – określa, kto powinien przedstawić dowody w sprawie i
kto ponosi ryzyko nieudowodnienia twierdzeń. Może zostać przerzucony.
16) Istnieje domniemanie, że posiadanie jest zgodne z prawem.
17) Podział domniemań:
 Domniemanie prawne – ustanowione bezpośrednio przez przepisy
prawne
 Domniemanie faktyczne – podstawą są zasady pewnego doświadczenia
zawodowego
 Domniemanie wzruszalne – mogą być obalone dowodem

Wojciech Godlewski – Reguły wnioskowania prawniczego i dowodzenie prawnicze 2

  Domniemanie niewzruszalne – nie mogą być obalone dowodem
 Domniemanie materialne – jego podstawa wymaga udowodnienia
 Domniemanie formalne – jego podstawa nie wymaga udowodnienia
18) Dowód – uzasadnienie twierdzenia.
19) Dowód – w sensie czynnościowym to szereg lub zespół czynności, jakie
przeprowadza organ procesowy aby uzyskać informacje o faktach spra-
wy.
20) Dowód bezpośredni – na jego podstawie wnioskuje się o prawdziwości
twierdzeń, zasadza się na występowaniu informatora sądu.
21) Dowód pośredni – do uzasadnienia wymaga dodatkowych twierdzeń.
22) Dowód poszlakowy – analizowane fakty nie stanowią dostatecznej, czyli
podstawowej, podstawy do ustalenia faktu.
23) Rozprawy poszlakowe – opierają się na dowodach poszlakowych.
24) Dowód „ze słyszenia” – sytuacja braku naocznego świadka, ale wystę-
powania świadków, którym naoczny zdał relacje.
25) W średniowieczu obowiązywała zasada sądu bożego, mówiąca, że wy-
grany pojedynku lub ten, kto przetrwał próbę jadła jest niewinny, bo po
jego stronie stoi Bóg.
26) Zasady oceniania dowodów:
 Swobodna i niekontrolowana ocena dowodów – charakterystyczna za-
sada prawa anglosaskiego, która twierdzi, że ustalenia sądu pierwszej
instancji dotyczące sprawy nie podlegają negacji
 Swobodna i kontrolowana ocena dowodów – charakterystyczna zasa-
da prawa kontynentalnego, która wymusza uzasadnienie wyroku przez
sąd
27) Sąd powinien oceniać również zasady doświadczenia życiowego.
28) Ustalenie prawy w trakcie trwania procesu nie bywa najważniejsze. Pro-
ces ma chronić interesy stron.
29) Zakazy dowodowe – reguły prowadzące do ograniczenia poznania praw-
dy.
30) Zakaz dowodzenia określonych faktów – dotyczy faktów związanych z
tajemnicami zawodowymi, jednak niektóre z tych zakazów mogą być
zniesione.

Wojciech Godlewski – Reguły wnioskowania prawniczego i dowodzenie prawnicze 3

 31) Zakaz dowodzenia twierdzeń dotyczących osób mogących stawać przed
sądem – kwestia odnosząca się do intymnej sfery człowiek, jak poglądy
polityczne, czy życie seksualne.
32) Zakaz stosowania określonych środków dowodowych – nie może być
przesłuchiwany obrońca oskarżonego co do faktów jakie poznał w trakcie
udzielania porady prawnej ani też nie może być przesłuchiwana osoba
duchowna co do faktów, jakie poznała w trakcie spowiedzi.
33) Skopolamina – serum prawdy.
34) Obowiązuje zakaz poddawania oskarżonych wpływowi substancji che-
micznych oraz zakaz pozyskiwania informacji w warunkach braku swo-
body wypowiedzi, jak również zakaz stosowania przymusu fizycznego i
psychicznego.
35) Przywilej dowodowy – prawo odmowy zeznań i prawo do nieudzielania
informacji.
36) W postępowaniu cywilnym wyróżniamy powoda i pozwanego, a w po-
stępowaniu karnym – oskarżyciela publicznego i oskarżonego.
37) Forma kontradyktoryjna postępowania cywilnego – proces odbywa się
w formie sporu stron z bezstronnym sędzią, który dba o przestrzeganie
prawa i nie uwzględnia faktów i dowodów, na które nie powoływały się
strony. Postępowanie nie jest wszczynane z urzędu.
38) Forma inkwizycyjna postępowania karnego – strony dostarczają sądowi
informacji odpowiadając na pytanie, które sąd uzna za kluczowe i to sąd
decyduje o uwzględnieniu żądań lub roszczeń stron i nie jest związany
procesami dowodowymi stron. Postępowanie może być wszczęte z urzę-
du.
39) Apelacja – powtórzenie postępowania przed sądem drugiej instancji.
40) Kasacja – anulowanie wyroku i wznowienie postępowania od początku.

Wojciech Godlewski – Reguły wnioskowania prawniczego i dowodzenie prawnicze 4