Noli Me Tangere/Kabanata 1 natatayo sa pampang ng ilog na sanga ng ilog

Pasig, na kung tawagin ng iba'y "riya" (ilat) ng

Kabanata 1: Isang Pagtitipon Binundok, at gumaganap, na gaya rin ng lahat
ng ilog sa Maynila, ng maraming kapakanang
Nag-anyaya ng pagpapakain nang isang
pagkapaliguan, agusan ng dumi, labahan,
hapunan, ng magtatapos ang Oktubre, si
pinangingisdaan, daanan ng bangkang
Ginoong Santiago de los Santos, na lalong
nagdadala ng sarisaring bagay, at kung
nakikilala ng bayan sa pamagat na Kapitang
magkabihira pa'y kukunan ng tubig na inumin,
Tiago, anyayang baga man niyon lamang
kung minamagaling ng tagaigib na Intsik.
hapong iyon kanyang inihayag, laban sa dati
Dapat halataing sa lubhang kinakailangang
niyang kaugalian, gayon ma'y siyang dahil na
gamit na ito ng nayong ang dami ng kalakal at
ng lahat ng mga usap-usapan sa Binundok, sa
taong nagpaparoo't parito'y nakatutulig, sa
iba't ibang mga nayon at hanggang sa loob ng
layong halos may sanglibong metro'y bahagya
Maynila. Ng panahong yao'y lumalagay si
na lamang nagkaroon ng isang tulay na kahoy,
Kapitang Tiagong isang lalaking siyang lalong
na sa anim na buwa'y sira ang kabilang panig
magilas, at talastas ng ang kanyang bahay at
at ang kabila nama'y hindi maraanan sa
ang kanyang kinamulatang bayan ay hindi
nalalabi ng taon, na ano pa't ang mga kabayo,
nagsasara ng pinto kanino man, liban na
kung panahong tag-init, kanilang
lamang sa mga kalakal o sa ano mang isip na
sinasamantala ang gayong hindi nagbabagong
bago o pangahas.
anyo, upang mula roo'y lumukso sa tubig, na
ikinagugulat ng nalilibang na taong may
Kawangis ng kislap ng lintik ang kadalian ng
kamatayang sa loob ng kotse ay nakakatulog o
pagkalaganap ng balita sa daigdigan ng mga
nagdidilidili ng mga paglago ng panahon.
dapo, mga langaw o mga "kolado", na
kinapal ng Diyos sa kanyang walang
May kababaan ang bahay na sinasabi namin,
hanggang kabaitan, at kanyang pinararami ng
at hindi totoong magaling ang pagkakaanyo;
boong pag-irog sa Maynila. Nangagsihanap
kung hindi napagmasdang mabuti ng
ang iba nang "betun" sa kanilang sapatos, mga
"arkitektong"namatnugot sa paggawa o
boton at korbata naman ang iba, ngunit silang
ang bagay na ito'y kagagawan ng mga lindol at
lahat ay nangag iisip kung paano kaya ang
mga bagyo, sino ma'y walang makapagsasabi
mabuting paraang bating lalong walang
ng tukoy. Isang malapad na hagdanang ma'y
kakimiang gagawin sa may bahay, upang
kakapitang kulay berde, at nalalatagan ng
papaniwalain ang makakakitang sila'y
alpombra sa mumunting panig ang siyang
malalaon ng kaibigan, o kung magkatao'y
daanan mula sa silong o makapasok ng
humingi pang tawad na hindi nakadalong
pintuang nalalatagan ng "asulehos”
maaga.
hanggang sa kabahayan, na ang linalakara'y
napapag-itanan ng mga maseta at alagaan
Ginawa ang anyaya sa paghapong ito sa isang
ng mga bulaklak na nakalagay sa
bahay sa daang Anloague, at yamang hindi
"pedestal" na losang gawa sa Tsina, na
namin natatandaan ang kanyang bilang
may sarisaring kulay at may mga dibuhong
(numero), aming sasaysayin ang kanyang anyo
hindi mapaglirip.
upang makilala ngayon, sakali't hindi pa
iginigiba ng mga lindol. Hindi kami
Yamang walang bantay-pinto o alilang humingi
naniniwalang ipinagiba ang bahay na iyon ng
o magtanong ng "bilyete" o sulat na anyaya,
may-ari, sapagkat sa ganitong gawa'y ang
tayo'y pumanhik, oh ikaw na bumabasa sa
namamahala'y ang Diyos o ang Naturaleza
akin, katoto o kaaway! sakali't naaakit ikaw ng
na tumanggap din sa ating Gobyerno ng
tugtog ng orkestra, ng ilaw o ng makahuluhang
pakikipagkayari upang gawin ang maraming
"klin-klan" ng mga pingga't kubyertos at ibig
bagay.—Ang bahay na iyo'y may kalakhan din,
mong mapanood kung paano ang mga piging
tulad sa maraming nakikita sa mga lupaing ito;
doon sa Perlas ng Kasilanganan. Kung sa
aking kaibigan lamang at sa aking sariling
kaginhawahan, hindi kata papagalin sa
pagsasaysay ng kalagayan ng bahay; ngunit
lubhang mahalaga ito, palibhasa'y ang
karaniwan sa mga may kamatayang gaya natin
ay tulad sa pawikan: hinahalagahan at
hinihirang tayo alinsunod sa ating talukab o
tinatahanang bahay; dahil dito't sa iba pang
mga anyo ng asal, kawangis nga ng mga
pawikan ang mga may kamatayan sa Pilipinas.
—Kung pumanhik tayo'y agad nating
mararating ang isang malowang na tahanang
kung tawagin doo'y "kaida", ayawan kung
bakit, na ng gabing ito'y ginagamit na
"komedor" at tuloy salon ng orkestra. Sa
gitna'y may isang mahabang mesa, na
nahihiyasan ng marami at mahahalagang
pamuti, na tila mandin kumikindat sa "kolado,"
taglay ang katamistamisang mga pangako, at
nagbabala sa matatakuting binibini, sa walang
malay na dalaga, ng dalawang nakaiinip na
oras sa kasamahan ng mga hindi kakilala, na
ang pananalita't mga pakikikiusap ay ang
karaniwa'y totoong kakaiba. Namumukod ng di
ano lamang sa mga ganitong handang sa
mundo'y nauukol, ang sumasapader na mga
kuwadrong tungkol sa religion, gaya baga ng
"Ang Purgatoryo," "Ang Impyerno," "Ang huling
Paghuhukom," "Ang pagkamatay ng banal,"
"Ang pagkamatay ng makasalanan," at sa
duyo'y naliligid nang isang maringal at
magandañg "marko" na anyong
"Renasimiento" na gawa ni Arebalo, ang
isang mabuting ayos at malapad na "lienso" na
doo'y napapanood ang dalawang matandang
babae. Ganito ang saysay ng doo'y titik:
"Nuestra Señora de la Paz y Buen Viahe, na
sinasamba sa Antipolo, sa ilalim ng anyong
babaeng magpapalimos, dinadalaw sa
kanyang pagkakasakit ang banal at bantog na
si Capitana Ines". Tunay mang ang
pagkakapinta'y hindi nagpapakilala ng "arte" at
kabutihang lumikha, datapwat nagsasaysay
naman ng karaniwang mamalas: ang babaeng
may sakit ay tila na bangkay na nabubulok,
dahil sa kulay dilaw at asul ng kanyang mukha;
ang mga baso't iba pang mga kasangkapan,
iyang maraming mga natitipong bagay bagay
sa mahabang pagkakasakit ay doo'y lubhang
mabuti ang pagkakasipi, na ano pa't
napapanood pati ng linalaman. Sa panonood
ng mga kalagayang iyong umaakit sa
pagkakagana sa pagkain at naguudyok ng ukol
sa paglasap ng masasarap na bagay bagay,
marahil akalain ng ilang may masamang isipan
ang may-ari ng bahay, na napagkikilalang
magaling ang kalooban ng halos lahat ng mga
magsisiupo sa mesa, at ng huwag namang
mahalatang totoo ang kanyang panukala,
nagsabit sa kisame ng maririkit na lamparang
gawa sa Tsina, mga haulang walang ibon, mga
bolang kristal na may asogeng may kulay pula,
berde at asul, mga halamang pangbiting lanta
na, mga tuyong isdang botete na hinipa't ng
bumintog, at iba pa, at ang lahat ng ito'y
nakukulong sa may dakong ilog ng maiinam na
mga arkong kahoy, na ang anyo'y alangang
hugis europeo't alangang hugis Intsik, at may
natatanaw namang isang "asoteang" may
mga balag at mga "gloryetang" bahagya
na naliliwanagan ng mga maliliit na parol na
papel na may sarisaring kulay.
Nasa salas ang mga magsisikain, sa gitna ng
lubhang malalaking mga salamin at na
ngagniningning na mga araña: at doon sa
ibabaw ng isang tarimang pino ay
may isang mainam na "piano de kola", na
ang halaga'y kamalasmalas, at lalo ng
mahalaga ng gabing ito, sapagkat sino ma'y
walang tumutugtog. Doo'y may isang larawang
"al oleo" ng isang lalaking makisig,
nakaprak, unat, matuwid, timbang na tulad sa
bastong may borlas na taglay sa mga matitigas
na daliring puspos ng mga sinsing: wari'y
sinasabi ng larawan:
—Ehem! Masdan ninyo kung gaano karami
ang suot ko at ako'y hindi tumatawa!
Magaganda ang mga kasangkapan, baga man
marahil ay hindi maginhawahang gamitin at
nakasasama pa sa katawan: hindi nga ang
ikaiilag sa sakit ng kanyang mga inaanyayahan
ang naiisip ng may-ari, kung di ang sariling
pagmamarikit.—Tunay at kakilakilabot na
bagay ang pag-iilagin, datapwat kayo nama'y
umuupo sa mga sillong gawang Europa, at
hindi palaging makakatagpo kayo ng ganyan!
—ito marahil ang sinasabi niya sa kanila.
Halos puno ng tao ang salas: hiwalay ang mga
lalaki sa mga babae, tulad sa mga sambahang
Katoliko at sa mga sinagoga
[k 20]
. Ang mga
babae ay ilang mga dalagang ang iba'y
Pilipina at ang iba'y española: binubuksan nila
ang bibig upang pigilin ang isang hikab; ngunit
pagdaka'y tinatakpan nila ng kanilang mga
abaniko; bahagya na nangagbubulungan ng
ilang mga pananalita; ano mang pag-uusap na
ipinagsusumalang pasimulan, pagdaka'y
naluluoy sa ilang putol-putol na sabi; katulad
niyang mga ingay na nariringig kung gabi sa
isang bahay, mga ingay na gawa ng mga daga
at ng mga butiki. Baca kaya naman ang mga
larawan ng mga iba't ibang mga "Nuestra
Señora"
[k 21] na nagsabit sa mga pader ang
siyang ninilit sa mga dalagang iyong huwag
umimik at magpakahinhing lubos, o dito'y
talagang natatangi ang mga babae?
Ang tanging sumasalubong sa pagdating ng
mga ginoong babae ay isang babaeng
matandang pinsan ni Kapitan Tiago, mukhang
mabait at hindi magaling magwikang Kastila.
Ang pinakaubod ng kanyang pagpapakitang
loob at pakikipagkapuwa tao'y wala kung ang
di mag-alay sa mga española ng tabako at
hitso, at magpahalik ng kanyang kamay sa mga
Pilipina, na ano pa't walang pinag-ibhan sa
mga prayle. Sa kawakasa'y nayamot ang
abang matandang babae, kaya't sinamantala
niya ang paglagapak ng isang pinggang
nabasag upang lumabas na dalidali at
nagbububulong:
—Hesus! Hintay kayo, mga indigno
[k 22]
!

At hindi na muling sumipot.

 Isang Pagtitipon
Ang bahay ni Kapitan Tiyago na matatagpuan sa
Kalye Anluwage ay napuno ng mga bisita. Isang
Kabanata 1 ng Noli Me Tangere malaking karangalan ang maging panauhin ng
Kapitan. Si Kapitan Tiyago ay kilala sa pagiging
matulungin sa mga mahihirap at nabibilang sa
Iba pang pamagat Isang Handaan mataas na lipunan.
Isang Salusalo Ang pinsan ng Kapitan na si Tiya Isabel ang taga-
istima ng mga bisita at ang mga panauhing babae
Ang Pagtitipon
at lalake ay sadyang magkakahiwalay. Nagpahuli
Ang Piging namang dumating ang ibang mga panauhin
kabilang na ang magkabiyak na sina Dr. de
Espadaña at Donya Victorina. Hindi naman
Detalye nagpahuli sa mga panauhin ng Kapitan ang
kinatawan ng simbahan sa pangunguna nina Padre
Sibyla, ang kura paroko ng Binundok; Si Padre
Tauhan Kapitan Tiyago Damaso na sadyang magaslaw kung kumilos at
Tiya Isabel
magsalita; dalawang paisano; at si Tinyente
Guevarra, ang tenyente ng gwardya sibil.
Don Tiburcio
Ang bawat grupo sa mga panauhin ay may kanya-
Donya Victorina kanyang paksa upang ilabas ang kani-kanilang
Padre Damaso
saloobin, makipag-tagisan ng kuro-kuro, at
humanap ng papuri. Ilan sa mga napag-usapan ay
Padre Sibyla ang mga Indio o ang mga Pilipino; ang pagkakaalis
Tenyente Guevarra ni Padre Damaso sa Parokya ng San Diego kahit na
matagal itong nagsisilbi doon; ang monopolyo ng
tabako, mga pulbura at armas at marami pang iba.
Tagpuan Bahay ni Kapitan Tiago Sa naturang pagtitipon ay hindi pinalagpas ni Padre
Damaso na ihayag ang kanyang pangungutya sa
mga Indio. Ang mga ito raw ay hamak at
Panahon Gabi ng Oktubre 31 mabababang uri ng nilalang.
Samantala, gumawa naman ng paraan si Padre
Kanser ng lipunan Maluho at magastos Sibyla upang maiba ang usapan at dito ay pinasok
niya pagkakatanggal ni Padre Damaso bilang kura
Pagtakwil sa sariling lahi paroko sa loob ng dalawampung taon.
Colonial mentality Ang paliwanag ni Padre Damaso ay hindi raw
Hindi magandang pag-uugali nararapat makialam ang hari ng Espanya sa
pagpaparusa sa mga erehe. Tinutulan naman ng
Tinyente ang sinabi ng pari at inilahad na ang
Talasalitaan parusa ay nararapat lamang raw sa pananaw ng
Kapitan Heneral.
Ipinaliwanag din ng Tinyente na kaya nilipat si
agwador · alkantarilya · apurado · bulwagan · bulyaw · gala
Padre Damaso ay dahil sa pinahukay nito ang
nte · garil · histo · kubyerta · maharlika · mainam · mapagw bangkay ng isang marangal na lalaki na
pinagbintangang erehe dahil lamang sa hindi
alang-bahala · mistula · nagunita · nakabalatkayo · napipi · 
pangungumpisal.
pagkasuwali · pandak · patuya · pinatakasi · radikal · tumu
Dahil dito ay nagalit si Padre Damaso lalo na nang
ngga maalala niya ang tungkol sa mga nawalang
mahahalagang kasulatan. Namagitang muli si Padre
Buod Sibyla upang pakalmahin si Padre Damaso.
Kalauna’y lumawak muli ang talakayan sa
Ayon sa Pinoy Collection pagtitipon.
Sa gabing iyon ay nakatakdang ganapin ang
marangyang handaan sa bahay ni Don Santiago Ayon kay Walangkwentangwriter
Delos Santos o mas kilala bilang si Kapitan Tiyago Noong huling araw ng Oktubre, ipinahayag ni Don
upang magsilbing salubong sa isang binatang Santiago de los Santos na lalong kilala sa tawag na
kagagaling lamang sa Europa. Hindi naman iba sa Kapitan Tiago na nagiimbita ng mga panauhin sa
Kapitan ang binata dahil ito ay anak ng kanyang isang hapunan sa kanyang bahay. Ang balitang ito
matalik na kaibigan. ay ay nakarating sa buong kapaligiran ng
Intramuros, Binondo at karatig lugar ng Maynila, na
tila apoy na kumalat sa buong panig ng Maynila. maraming kinikilala sa bayan, ang mga
Kakaiba ang pag-uugali ni Kapitan Tiago kagaya ng kuwadrado sa tao ay kulang sa
pagiging mapagparaya at madaling lapitan sa bulwagan/salas karunungan ng sining
panahon ng kagipitan, bagamat ayaw niya ang mga pantahanan at nalalayo pa
taong mapoaghimagsik at nangangalakal. Ang mga sa makabagong kabihasnan
kantanod ay tiyak na dadalo kahit hindi naimbitahan
ni Kapitan Tiago. Ang lahat ay nagnanais na Pag-aaway  ang pamahalaan (Tenyente
makarating sa pagtitipon kaya't abalang-abala sa nina Tenyente Guevarra) at simbahan
paghahanda ng sarili at sa mga sasabihing Guevarra at (Padre Damaso) ay hindi
kadahilanan. Padre Damaso nagkakaisa dahil sa
pangingibabaw ng bawat isa
Matatagpuan ang malaki bagamat mababang bahay
ni Kapitan Tiago sa Anlogue. Pagkamahiyain  ang mga lalaki ay mas
ng mga babae makapangyarihan kaysa sa
mga babae
Mahahalagang pangyayari  hiwalay ang mga babae sa
lalaki
 Pagkalat ng balita sa engrandeng pagtitipon sa
bahay ni Kapitan Tiago. Pagtawag sa  nangangahulugang tamad,
mga Pilipino mangmang at
 Pagdalo ng maraming panauhin sapagtitipon
bilang Indio mapagwalambahala
kasama ng mga kilalangtao mula sa
pamahalaan at simbahan.
 Ang pagtitipon ay para sa pagbabalik sa
Pilipinas ni Crisostomo Ibarra. at pasasalamat
sa Mahal na Birhen.

Aral
 Huwag tayong mag-maliit ng ating kapwa.
Huwag nating tularan ang ginawang
pangmamaliit at pang iinsulto ni Padre Damaso
para sa kanya ang mga Pilipino ay mga
mapagwalang bahala mga walang pakialamam
mga mangmang, tamad at mga walang pinag-
aralan kaya nararapat lamang daw tawaging
Indiyo.
 Katulad ni Padre Damaso na mapangutya sa
mga Pilipino, ngunit siya pala mismo ay
mayroong mga katiwaliang ginagawa. Madalas,
ang mga taong mapangdusta sa iba ay mas
marumi pa sa mga inaakusahan nila.

Simbolismo
Simbolo Interpretasyon

 maling pamamahala ng mga

Bahay ni Espanyol
Kapitan Tiyago  ang Pilipinas

Kababaan ng  mababang moralidad ng

bahay ni mga Espanyol sapagkat
Kapitan Tiyago nagawa nilang tapakan ang
mga Pilipino na siyang may-
ari ng bansa
Kalapadan ng  ang Pilipinas ay bukas sa
bahay ni impluwensya ng dayuhan
Kapitan Tiyago
Pagsasabit ng  bagamat nabibilang sa mga