Issue 2

10 June,2021
Vietnam Academy for Ethnic Minorities Volume 10, Issue 2 - June, 2021
TẠP CHÍ
Volume 10, Issue 2

NGHIÊN CÚU DÂN TÔC June, 2021

TỔNG BIÊN TẬP EDITOR IN CHIEF SỨ MỆNH, MỤC ĐÍCH

Vũ Thị Thanh Minh Vu Thi Thanh Minh
VÀ TÔN CHỈ HOẠT ĐỘNG
HỘI ĐỒNG BIÊN TẬP EDITORIAL BOARD
Trần Trung, Chủ tịch Tran Trung, Chairman Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc là cơ quan báo
Học viện Dân tộc Vietnam Academy for Ethnic Minorities chí thực hiện chức năng nghiên cứu khoa học,
Ngô Quang Sơn, Phó Chủ tịch Ngo Quang Son, Vice Chairman
nghiên cứu lý luận của Học viện Dân tộc, Ủy ban
Học viện Dân tộc Vietnam Academy for Ethnic Minorities
Dân tộc. Tạp chí đã được Bộ Thông tin và Truyền
Vũ Thị Thanh Minh, Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Vu Thi Thanh Minh, Vice Chairman, Secretary General
Học viện Dân tộc Vietnam Academy for Ethnic Minorities thông cấp giấy phép hoạt động số 1421 ngày 31
Jeong Dong Lee Jeong Dong Lee tháng 8 năm 2011 và có mã số chuẩn quốc tế là:
Đại học Quốc gia Kyungpook, Hàn Quốc Kyungpook National University, Korea ISSN 0866 – 773X.
Christopher Gan Christopher Gan Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc xuất bản định kỳ
Đại học Lincoln, New Zealand Lincoln University, New Zealand 04 số/năm với mục đích: Thông tin các kết quả
Huang Chih Sheng Huang Chih Sheng nghiên cứu khoa học phục vụ công tác xây dựng
Đại học Hàng hải Quốc gia Cao Hùng, Đài Loan National Kaohsiung Marine University, Taiwan và thực hiện chính sách phát triển kinh tế - xã hội
Carolina Guerrero Carolina Guerrero vùng dân tộc thiểu số; cung cấp cơ sở khoa học
Văn phòng Hệ thống Học tập Linh hoạt, Phillippines Bureau of Alternative Learning System, Phillippines
về lý luận và thực tiễn phục vụ cho các cơ quan,
Hiroaki Kawamura Hiroaki Kawamura
tổ chức tham khảo, nghiên cứu trong quá trình
Đại học Findlay, Mỹ University of Findlay, USA
Mark Windate Mark Windate
hoạch định chiến lược, chính sách, hoạt động
Viện Giáo dục Sheffield, Anh Sheffield Institute Education, UK quản lý nhà nước trong lĩnh vực công tác dân tộc;
Dawn Butterworth Dawn Butterworth tạo ra diễn đàn trao đổi thông tin nghiên cứu khoa
Đại học Edith Cowan, Australia Edith Cowan University, Australia học trong nước, quốc tế về lĩnh vực công tác dân
Takao Inukai Takao Inukai tộc và về vấn đề dân tộc.
Đại học Reitaku, Nhật Bản Reitaku University, Japan Để đảm bảo chuẩn mực và chất lượng khoa
Kap Jin Chung Kap Jin Chung học, tất cả các bài viết gửi đăng Tạp chí Nghiên
Hội Nghiên cứu Saemaul Undong, Hàn Quốc The Society for Saemaul Undong Studies, Korea cứu Dân tộc đều được phản biện kín theo một
Jakelin Troy Jakelin Troy quy trình chặt chẽ, khách quan bởi các nhà khoa
Trung tâm Nghiên cứu Phúc lợi Xã hội và Văn hóa bản địa, Úc Indigenous Social and Cultural Wellbeing Research Center, Australia
học có uy tín, các chuyên gia đầu ngành trong lĩnh
Vũ Minh Giang Vu Minh Giang
vực công tác dân tộc của Việt Nam và Thế giới.
Đại học Quốc gia Hà Nội Hanoi National University
Vũ Dũng Vu Dung
Học viện Khoa học Xã hội Graduate Academy of Social Sciences
Nguyễn Thị Mỹ Lộc Nguyen Thi My Loc
Đại học Giáo dục University of Education
Phạm Văn Đức Pham Van Duc
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam Vietnam Academy of Social Sciences MISSION, AIMS AND SCOPE
Trần Thọ Đạt Tran Tho Dat
Đại học Kinh tế Quốc dân National Economics University
Mai Ngọc Chừ Mai Ngoc Chu Journal of Ethnic Minorities Research (JEMR)
Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội Hanoi University of Social Sciences and Humanities is a press office that performs the function of
Bế Trung Anh Be Trung Anh scientific research and theoretical study of the
Học viện Dân tộc Vietnam Academy for Ethnic Minorities Vietnam Academy for Ethnic Minorities (VAEM),
Phó Đức Hòa Pho Duc Hoa Committee for Ethnic Minority Affairs (CEMA).
Đại học Sư phạm Hà Nội Hanoi University of Education Journal of Ethnic Minorities Research was
Phú Văn Hẳn Phu Van Han
issued a license number 1421 on 31 August 2011
Viện Khoa học Xã hội vùng Nam Bộ Southern Institute of Social Sciences
by the Ministry of Information and
Nguyễn Văn Dũng Nguyen Van Dung
Học viện Dân tộc Vietnam Academy for Ethnic Minorities Communications and has international standard
Trịnh Quang Cảnh Trinh Quang Canh code ISSN 0866 - 773X.
Học viện Dân tộc Vietnam Academy for Ethnic Minorities Journal of Ethnic Minorities Research is
Nguyễn Hồng Vĩ Nguyen Hong Vi published periodically 04 times per year for the
Học viện Dân tộc Vietnam Academy for Ethnic Minorities purpose of: Information on scientific research
Đậu Thế Tụng Dau The Tung results in service of the formulation and
Học viện Dân tộc Vietnam Academy for Ethnic Minorities implementation of policies for socio-economic
Phí Hùng Cường Phi Hung Cuong development of ethnic minority areas; To provide a
Học viện Dân tộc Vietnam Academy for Ethnic Minorities scientific and theoretical basis for agencies and
Biên tập và trình bày organizations to consult and study in the process of
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU DÂN TỘC formulating strategies, policies and activities of state
Hiệu đính tiếng Anh management in the field of ethnic affairs; To create
Karl Gorczynski, Mỹ a forum for exchange of scientific and research
Ngô Quang Sơn, Việt Nam information in the country and internationally in the
field of ethnic and ethnic affairs.
Tòa soạn In order to ensure scientific standards and
80 Phan Đình Phùng, Quận Ba Đình, Thành phố Hà Nội quality, all articles submitted to the Journal of
Điện thoại: 024.37960126 Ethnic Minorities Research are subject to a
Email: tapchinghiencuudantoc@cema.gov.vn; tapchincdt@hvdt.edu.vn rigorous, objective process by reputable
Website: http://ncdt.hvdt.edu.vn scientists and experts. the industry leader in the
Giấy phép xuất bản: 600/GP - BTTTT field of ethnic affairs of Vietnam and the world.
In tại Hà Nội
Giá bán: 70.000Đ
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN

SOME RECOMMENDATIONS OF CULTURAL ZONING TO

REGIONAL SUSTAINABLE DEVELOPMENT IN VIETNAM

Ly Tung Hieu

University of Social Sciences and Humanities, Vietnam National University - Ho Chi Minh city
Email: lytunghieu@gmail.com

Received: 27/2/2021
Reviewed: 26/5/2021
Revised: 06/6/2021
Accepted: 11/6/2021
Released: 30/6/2021

DOI: https://doi.org/10.25073/0866-773X/515

T he article introduces the importance of regional culture in the process of regional sustainable
development in Vietnam and the criteria for cultural zoning and its relation to regional sustainable
development policies in Vietnam. The theoretical foundations of these arguments are theories of cultural
areas and historical-ethnological areas, theories of cultural geography and cultural ecology of scientists
and criteria for cultural zoning set. From that, the article gives the plan to divide Vietnamese cultural
space into six culture regions: The Northwest and North-Central Mountains; the Viet Bac and Northeast;
the North and North-Central Plains; the Central and South-Central Plains; the South; and the Truong Son
Mountains and Central Highlands. This way of cultural zoning will help make the right, successful and
effective policy.
Keywords: Sustainable development; Cultural zoning; Culture region; Vietnam.

96 JOURNAL OF ETHNIC MINORITIES RESEARCH


1. Đặt vấn đề
Lâu nay ở Việt Nam, mỗi khi nghị sự về các
chính sách phát triển bền vững vùng, người ta
thường quan tâm nhiều đến các phương diện kinh
tế, chính trị, xã hội và chỉ có một số người quan tâm
đến phương diện văn hoá vùng.
Do đó, bài viết này đặt ra vấn đề: Việc phân chia
các vùng văn hoá Việt Nam dựa vào những tiêu chí
nào, có liên quan gì đến các chính sách phát triển
bền vững vùng ở Việt Nam?
2. Tổng quan nghiên cứu
Trong những thập niên gần đây, có nhiều nghiên
cứu về phân vùng văn hóa, các nghiên cứu đã chỉ ra
có ít nhất 06 phương án khác nhau trong phân vùng
văn hoá Việt Nam.
- Phương án của Ngô Đức Thịnh (1984, 1993,
2009): Việt Nam có 7 vùng văn hoá: đồng bằng Bắc
Bộ, Việt Bắc (Đông Bắc Bắc Bộ), Tây Bắc và miền
núi Bắc Trung Bộ, duyên hải Bắc Trung Bộ (Thanh
Hoá đến Thừa Thiên - Huế), duyên hải Trung và
Nam Trung Bộ (Đà Nẵng đến Bình Thuận), Nam Bộ
(Gia Định - Nam Bộ), Trường Sơn - Tây Nguyên.
- Phương án của Huỳnh Khái Vinh & Nguyễn
Thanh Tuấn (1995): Việt Nam có 8 vùng văn hoá:
miền núi phía Bắc, Tây Bắc, đồng bằng sông Hồng,
Bắc Trung Bộ (Khu IV cũ), duyên hải Nam Trung
Bộ, Trường Sơn - Tây Nguyên, Đồng Nai - Gia
Định (Đông Nam Bộ), đồng bằng sông Cửu Long.
- Phương án của Đinh Gia Khánh & Cù Huy
Cận (chủ biên, 1995): Việt Nam có 9 vùng văn hoá:
đồng bằng miền Bắc, Việt Bắc, Tây Bắc, Nghệ Tĩnh,
Thuận Hoá - Phú Xuân (xứ Huế), Nam Trung Bộ,
Tây Nguyên, đồng bằng miền Nam, Thăng Long -
Đông Đô - Hà Nội.
- Phương án của Trần Quốc Vượng (chủ biên,
1998): Việt Nam có 6 vùng văn hoá: Tây Bắc, Việt
Bắc, châu thổ Bắc Bộ, Trung Bộ, Tây Nguyên,
Nam Bộ. Phương án này đã được Trần Ngọc Thêm
(1999, tr.32-34) chấp nhận. Trong đó, tên gọi của
một số vùng văn hoá không tương ứng với không
gian lãnh thổ: “vùng châu thổ Bắc Bộ” gồm Hà Tây,
Nam Định, Hà Nam, Hưng Yên, Hải Dương, Thái
Bình, Hà Nội, Hải Phòng, phần đồng bằng của Phú
Thọ, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Bắc Giang, Ninh Bình,
Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh; “vùng Trung Bộ”
gồm Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế,
Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định,
Phú Yên, Khánh Hoà, Ninh Thuận, Bình Thuận;
“vùng Tây Nguyên” gồm Gia Lai, Kon Tum, Đắk
Lắk, Lâm Đồng, sườn phía Tây Trường Sơn từ phía
Tây Quảng Bình đến Phú Yên. Phải nói rằng, trong
dân gian cũng như trong khoa học, “châu thổ Bắc
Bộ” không thể bao gồm cả Thanh Hoá, Nghệ An,
Hà Tĩnh. “Trung Bộ” không thể chỉ bao gồm các
Volume 10, Issue 2
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
tỉnh ven biển từ Quảng Bình đến Bình Thuận. “Tây
Nguyên” không thể bao gồm cả vùng núi Trường
Sơn từ Quảng Bình đến Quảng Nam. Cho nên việc
xác định tên vùng và phạm vi không ăn khớp như
trên là trái với cách hiểu thông thường về các địa
danh và có thể gây nhầm lẫn.
- Phương án của Chu Xuân Diên (2008): Việt
Nam có 6 vùng văn hoá: Tây Bắc và miền núi Bắc
Trung Bộ, Việt Bắc, đồng bằng (châu thổ) Bắc Bộ,
đồng bằng ven biển Trung Bộ, Trường Sơn - Tây
Nguyên, đồng bằng (châu thổ) Nam Bộ. So với
phương án nêu trên của Trần Quốc Vượng (chủ
biên, 1998) thì phương án của Chu Xuân Diên
(2008) đã khắc phục một phần tình trạng không ăn
khớp giữa tên vùng và không gian lãnh thổ. Tuy
nhiên, “vùng đồng bằng Bắc Bộ” vẫn được định
nghĩa khác với cách hiểu thông thường là “bao gồm
đồng bằng sông Hồng và đồng bằng sông Mã, sông
Cả ở Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh”.
- Phương án của Huỳnh Công Bá (2008, 2015):
Việt Nam có 6 vùng văn hoá: châu thổ Bắc Bộ và
Bắc Trung Bộ, Việt Bắc và Đông Bắc Bắc Bộ, Tây
Bắc và miền núi Bắc Trung Bộ, duyên hải Trung và
Nam Trung Bộ, Trường Sơn và Tây Nguyên, Đông
Nam Bộ và Tây Nam Bộ. So với phương án của
Trần Quốc Vượng (chủ biên, 1998) và Chu Xuân
Diên (2008) thì phương án của Huỳnh Công Bá
(2008, 2015) đã khắc phục triệt để tình trạng không
ăn khớp giữa tên vùng và không gian lãnh thổ.
Như vậy, số lượng vùng văn hoá Việt Nam được
đề xuất là từ 06 đến 09 vùng. Căn cứ vào phạm vi
không gian thì có đến 18 vùng văn hoá với phạm vi
rộng hẹp khác nhau được các nhà nghiên cứu nêu
lên. Tuy nhiên, xét kỹ thì trong số đó, vẫn có thể sàng
lọc được 06 vùng văn hoá được nhiều tác giả hoặc
nhóm tác giả nhận diện nhất: Tây Bắc và miền núi
Bắc Trung Bộ (03 tác giả hoặc nhóm tác giả), Việt
Bắc và Đông Bắc (06), đồng bằng Bắc Bộ và Bắc
Trung Bộ (03), đồng bằng Trung và Nam Trung Bộ
(03), Nam Bộ (05), Trường Sơn và Tây Nguyên (05).
3. Phương pháp nghiên cứu
Việc phân vùng văn hoá và mối quan hệ của văn
hoá vùng với các chính sách phát triển bền vững
vùng ở Việt Nam là những vấn đề thuộc về phương
pháp luận mà để trả lời cần huy động cả các tri thức
lý thuyết và tri thức thực tiễn. Vận dụng các phương
pháp phân tích - tổng hợp, phương pháp so sánh và
các lý thuyết khoa học liên quan đến vùng văn hoá.
4. Kết quả nghiên cứu
4.1. Các lý thuyết liên quan đến vùng văn hoá
và phân vùng văn hoá
Cơ sở lý luận để phân vùng văn hoá và nghiên
cứu văn hoá vùng bao gồm nhiều lý thuyết khoa học
khác nhau. Trong đó, hai nhóm lý thuyết quan trọng
97
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
nhất là các lý thuyết vùng văn hoá và khu vực lịch
sử-dân tộc học; các lý thuyết địa lý học văn hoá và
sinh thái học văn hoá.
Các lý thuyết về vùng văn hoá và khu vực lịch
sử-dân tộc học ra đời ở phương Tây trong thế kỷ
XX với sự đóng góp của một số nhà nhân học Mỹ
và một số nhà dân tộc học Liên Xô (cũ). Vào cuối
thế kỷ XIX, một số nhà khoa học châu Âu đã đề
xuất lý thuyết khuyếch tán văn hoá, giải thích sự
tương đồng văn hoá ở các khu vực khác nhau trên
thế giới là do sự khuếch tán của một vùng văn hoá
trung tâm. Và châu Âu được cho là trung tâm văn
hoá của nhân loại, từ nơi đây văn hoá phát tán ra
các khu vực khác trên thế giới. Nhằm phản đối lý
thuyết này, dựa trên kết quả nghiên cứu các nền văn
hoá của người da đỏ Mỹ (American Indian), vào
đầu thế kỷ XX, nhiều nhà nhân học Mỹ như Franz
Boas (1858-1942), Clark David Wissler  (1870-
1947), Alfred Louis Kroeber (1876-1960) đã đưa
ra lý thuyết về vùng văn hoá (cultural area) và loại
hình văn hoá (cultural typology). Theo đó, các vùng
văn hoá là kết quả của sự phân chia văn hoá lâu
đời do quá trình thích ứng của các nhóm cư dân
với những điều kiện của môi trường sinh thái. Để
nghiên cứu các vùng văn hoá cần lựa chọn một tập
hợp những yếu tố đặc trưng, tạo nên loại hình văn
hoá vùng. Tuy nhiên, khả năng vận dụng lý thuyết
này vào việc phân vùng văn hoá không cao. Kể từ
khi các nhà nhân học Mỹ đưa ra khái niệm vùng văn
hoá, khái niệm này đã bị một số người chỉ trích, cho
rằng căn cứ để phân chia các vùng văn hoá là tuỳ
tiện (Hiếu, 2019b, tr.10-11).
Từ thập niên 1950 đến thập niên 1970, dựa
trên kết quả nghiên cứu các nền văn hoá bản địa ở
Siberia, một số nhà dân tộc học Liên Xô (cũ) như
Maxim Grigorievich Levin (1904-1963) và Nikolai
Nikolaevich Cheboksarov (1907-1980) đã phát triển
lý thuyết về loại hình kinh tế - văn hoá và về khu
vực lịch sử-dân tộc học, còn gọi là khu vực lịch sử-
văn hoá. Theo đó, các khu vực lịch sử-dân tộc học
được hình thành do tác động của các nhân tố như:
tính tương đối đồng nhất về địa lý cảnh quan; trình
độ phát triển kinh tế-xã hội, quá trình giao lưu, ảnh
hưởng qua lại khăng khít, lâu dài giữa cư dân các
dân tộc trong khu vực; nguồn gốc lịch sử chung của
các dân tộc trong khu vực. Sự tác động đó làm hình
thành những đặc trưng văn hoá chung trong các lĩnh
vực đời sống vật chất và tinh thần của cư dân. Với
phát hiện này, lý thuyết về khu vực lịch sử-dân tộc
học có tác dụng thực tiễn khá cao trong việc nhận
diện văn hoá vùng và phân vùng văn hoá (Левин,
М.Г. & Чебоксаров, Н.Н. 1955; Чебоксаров, Н.Н.
& Чебоксарова, И.А. 1971).
Các lý thuyết địa lý học văn hoá (cultural
geography) và sinh thái học văn hoá (cultural
ecology) cũng được phát triển trong thế kỷ XX với
98
sự đóng góp của một số nhà địa lý học và nhân học
phương Tây. Tiêu biểu là Carl Ortwin Sauer (1889-
1975), nhà địa lý học người Mỹ có công phát triển
phân ngành địa lý học văn hoá, nghiên cứu việc
tạo thành các cảnh quan văn hoá từ các dạng thức
xếp chồng lên trên cảnh quan tự nhiên. Hay Julian
Haynes Steward (1902-1972), nhà nhân học người
Mỹ đã góp phần phát triển các khái niệm và phương
pháp của sinh thái học văn hoá và lý thuyết khoa
học về biến đổi văn hoá. Gần đây, nhà địa lý học
văn hoá người Pháp Joël Bonnemaison (1940-1997)
cũng lập luận rằng các nền văn hoá đều được xây
dựng và định vị trong một không gian nhất định,
có một mối quan hệ biện chứng giữa văn hoá với
không gian của nó… (Sauer, 1925, tr.20; Steward,
1972; Steward, 1977, tr.68-86; Bonnemaison, 2004;
Bonnemaison, 2009; Khánh, 2011; Khánh, 2012,
tr.51-54).
Những đóng góp quan trọng nhất của các lý
thuyết địa lý học văn hoá và sinh thái học văn hoá
là làm sáng tỏ vai trò của môi trường tự nhiên đối
với sự hình thành, biến đổi của văn hoá, đồng thời
xác định mối quan hệ giữa văn hoá với môi trường,
sự thích nghi của con người với môi trường, sự định
hình cảnh quan do sản xuất nông nghiệp, kỹ thuật,
xây dựng của con người. Từ những gì mà một số
nền văn hoá đã làm đối với môi trường tự nhiên
trong thế kỷ XX, các lý thuyết địa lý học văn hoá
và sinh thái học văn hoá đã chỉ ra sai lầm của quyết
định luận môi trường, chứng minh tác động trở lại
của văn hoá đối với môi trường tự nhiên, từ đó đặt
ra vấn đề trách nhiệm bảo vệ môi trường của con
người. Do đó, các lý thuyết này có giá trị quan trọng
trong việc nghiên cứu quan hệ giữa văn hoá với môi
trường, cũng như việc nghiên cứu các vùng văn hoá
và phân vùng văn hoá (Hiếu, 2019b, tr.25).
4.2. Xác lập và vận dụng hai tiêu chí phân
vùng văn hoá Việt Nam
Vận dụng các lý thuyết vùng văn hoá và khu vực
lịch sử-dân tộc học vào việc phân vùng văn hoá,
chúng tôi nhận thức rằng, điều kiện địa lý tự nhiên
là tiền đề làm hình thành và biến đổi các đặc trưng
của văn hoá tộc người và văn hoá vùng. Mỗi vùng
địa lý tự nhiên thường có một hoặc một số tộc người
đóng vai trò chủ thể văn hoá chính, góp phần chính
yếu vào sự hình thành các đặc trưng bản sắc văn hoá
của vùng. Từ những tiền đề đó, các vùng văn hoá đã
hình thành và tồn tại như những thực thể khách quan.
Dựa trên những lý thuyết và thực tiễn khách quan
này, chúng tôi xác lập 02 tiêu chí cho việc phân vùng
văn hoá Việt Nam: Tiêu chí về phân vùng địa lý tự
nhiên và tiêu chí về phân bố tộc người (Hiếu, 2019a,
tr.225-226; Hiếu, 2019b, tr.15-16).
Trước hết, chúng tôi tóm lược các kết quả phân
vùng địa lý tự nhiên. Trên nền địa lý - khí hậu chung,
lãnh thổ Việt Nam được phân chia thành nhiều vùng
JOURNAL OF ETHNIC MINORITIES RESEARCH

địa lý tự nhiên:
- Theo các tác giả bộ sách “Địa lý các tỉnh và
thành phố Việt Nam” do Lê Thông chủ biên (2001,
2002,…), lãnh thổ Việt Nam có 08 vùng địa lý:
vùng đồng bằng sông Hồng (gồm 11 tỉnh thành:
Hà Nội, Bắc Ninh, Hà Nam, Hà Tây, Hải Dương,
Hải Phòng, Hưng Yên, Nam Định, Ninh Bình, Thái
Bình và Vĩnh Phúc); vùng Đông Bắc (gồm 11 tỉnh:
Bắc Giang, Bắc Kạn, Cao Bằng, Hà Giang, Lạng
Sơn, Lào Cai, Phú Thọ, Quảng Ninh, Thái Nguyên,
Tuyên Quang, Yên Bái); vùng Tây Bắc (gồm 03
tỉnh: Lai Châu, Sơn La, Hoà Bình); vùng Bắc Trung
Bộ (gồm 06 tỉnh: Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh,
Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế)…
- Theo Lê Bá Thảo (2008), tác giả công trình
“Thiên nhiên Việt Nam”, lãnh thổ Việt Nam có 8
vùng địa lý: miền Đông Bắc, miền Tây Bắc, đồng
bằng châu thổ Bắc Bộ, Trường Sơn Bắc, Trường
Sơn Nam, các đồng bằng ven biển Trung Bộ, Đông
Nam Bộ, đồng bằng châu thổ sông Cửu Long.
- Theo các tác giả công trình “Atlat địa lý Việt
Nam dùng trong nhà trường phổ thông” do Ngô Đạt
Tam & Nguyễn Quý Thao (chủ biên, 2010), về tự
nhiên, lãnh thổ Việt Nam có 07 vùng: trung du và
miền núi Bắc Bộ, đồng bằng sông Hồng, Bắc Trung
Bộ (Thanh Hoá đến Thừa Thiên - Huế), duyên hải
Nam Trung Bộ (Đà Nẵng đến Bình Thuận), Tây
Nguyên, Đông Nam Bộ, đồng bằng sông Cửu Long.
07 vùng này thuộc về 03 miền tự nhiên: miền Bắc
và Đông Bắc Bắc Bộ, miền Tây Bắc và Bắc Trung
Bộ, miền Nam Trung Bộ và Nam Bộ.
Như vậy, tuỳ thuộc vào quan điểm của người
nghiên cứu, đất nước Việt Nam được chia thành từ
07 đến 08 vùng địa lý tự nhiên: Tây Bắc, Đông Bắc,
đồng bằng sông Hồng, Bắc Trung Bộ (Thanh Hoá
đến Thừa Thiên-Huế), Nam Trung Bộ (Đà Nẵng
đến Bình Thuận), Tây Nguyên, Đông Nam Bộ,
đồng bằng sông Cửu Long.
Các kết quả nghiên cứu về phân bố tộc người
cũng cho ra những con số cụ thể. Theo Danh
mục các thành phần dân tộc Việt Nam do Tổng
cục Thống kê công bố ngày 2/3/1979 và còn giá
trị hiện hành, nước ta có 54 dân tộc (tộc người),
được phân loại theo ngôn ngữ thành 05 ngữ hệ
(linguistic family, họ ngôn ngữ): ngữ hệ Nam Á
(Austro-Asiatic) có 25 tộc người; ngữ hệ Thái-
Kadai (Tai-Kadai) có 12 tộc người; ngữ hệ Mèo-
Dao (Miao-Yao) có 03 tộc người; ngữ hệ Nam Đảo
(Austronesian) có 05 tộc người; ngữ hệ Hán-Tạng
(Sino-Tibetan) có 09 tộc người.
Trong 54 dân tộc ở Việt Nam, dân tộc Việt là
một cộng đồng cư dân tại chỗ, cư trú trên khắp các
vùng miền từ các đồng bằng châu thổ, đồng bằng
duyên hải cho đến hải đảo, miền núi, cao nguyên.
Theo kết quả tổng điều tra dân số ngày 1/4/2019, cả
Volume 10, Issue 2
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
nước có 82.085.729 người Việt, chiếm 85,3% trong
tổng dân số 96.208.984 người. Trong đó, đồng bằng
sông Hồng là nơi tập trung dân cư lớn nhất cả nước
với 22,5 triệu người, chiếm gần 23,4% dân số toàn
quốc; tiếp đến là Bắc Trung Bộ và duyên hải miền
Trung với 20,2 triệu người, chiếm 21,0%; Đông Nam
Bộ với 17.828.907 người, chiếm 18,5%; Tây Nam
Bộ với 17.273.630 người, chiếm 18,0% (Tổng cục
Thống kê, 2019; Ban Chỉ đạo tổng điều tra dân số và
nhà ở Trung ương, 2019, tr.17,tr.49). Do đó, các vùng
văn hoá đồng bằng ở Bắc Bộ, Trung Bộ và Nam Bộ
tuy có nhiều dân tộc cư trú nhưng chủ thể văn hoá
chính ở đó là người Việt (Kinh), văn hoá ở đó cơ bản
là văn hoá Việt. Trên bình diện toàn quốc, vì chiếm
tuyệt đại đa số dân cư và có trình độ phát triển kinh
tế - xã hội cao, dân tộc Việt cũng là chủ thể văn hoá
chính của toàn bộ không gian văn hoá Việt Nam.
Các dân tộc thiểu số, hầu hết có địa bàn cư trú
chính yếu ở miền núi và cao nguyên. Theo kết quả
tổng điều tra dân số ngày 1/4/2019, 53 dân tộc thiểu
số ở Việt Nam có dân số là 14.123.255 người, chiếm
14,7% tổng dân số. Trong đó, ở trung du và miền
núi phía Bắc, các dân tộc thiểu số chiếm 56,2%
dân số; con số này ở Tây Nguyên là 37,7%; ở Bắc
Trung Bộ và duyên hải miền Trung là 10,3% (Tổng
cục Thống kê, 2019). Chỉ có 03 dân tộc thiểu số có
vùng cư trú chính ở đồng bằng giống như người
Việt: Chăm, Hoa, Khmer. Trong số đó, một số dân
tộc do tương đối đông dân và có trình độ kinh tế - xã
hội cao hơn, nên có ảnh hưởng văn hoá quan trọng
trong phạm vi vùng cư trú: Người Thái và người
Mường ở vùng Tây Bắc và miền núi Bắc Trung Bộ;
người Tày và người Nùng ở Việt Bắc và Đông Bắc;
người Chăm ở đồng bằng Nam Trung Bộ; người
Hoa ở Sài Gòn; người Khmer ở Tây Nam Bộ; các
dân tộc Bru-Vân Kiều, Tà-ôi, Cơ-tu ở Trường Sơn;
các dân tộc Gia-rai, Ê-đê, Xơ-Đăng, Ba-na, Mnông,
Cơ-ho ở Tây Nguyên.
Vận dụng 02 tiêu chí trên vào mục đích phân
vùng văn hoá, nhận thấy có 05 vùng địa lý tự nhiên
có khả năng cũng là vùng văn hoá do phân bố tộc
người tương đối thuần nhất: Tây Bắc, Đông Bắc,
đồng bằng sông Hồng, Nam Trung Bộ (Đà Nẵng
đến Bình Thuận), Tây Nguyên. Còn vùng Bắc Trung
Bộ (Thanh Hoá đến Thừa Thiên-Huế) có khả năng
thuộc về những vùng văn hoá khác nhau, vì phần
đồng bằng của nó thuộc về dân tộc Việt và gắn với
đồng bằng sông Hồng, còn miền núi từ Thanh Hoá
đến Hà Tĩnh thuộc không gian văn hoá Thái-Mường
và gắn với vùng Tây Bắc, từ Quảng Bình đến Thừa
Thiên-Huế, tức khu vực Trường Sơn thuộc không
gian văn hoá Môn-Khmer, Việt-Mường và gắn với
Tây Nguyên. Ngược lại, 02 vùng Đông Nam Bộ và
đồng bằng sông Cửu Long có khả năng là 02 bộ
phận của 01 vùng văn hoá, vì ngày nay chủ thể văn
hoá chính ở cả hai nơi đó đều là dân tộc Việt.
99
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN

Như vậy, vận dụng các tiêu chí phân vùng văn đồng bằng Bình Trị Thiên sẽ là một vùng văn hoá
hoá đã được xác lập và phác thảo được một danh riêng hoặc thuộc về vùng văn hoá phía Bắc Hoành
mục 06 vùng văn hoá tiềm năng trên lãnh thổ Việt Sơn – một phương án không có mấy tác giả hoặc
Nam: Tây Bắc và miền núi Bắc Trung Bộ (Thanh nhóm tác giả tán thành. Do đó, xếp đồng bằng Bình
Hoá đến Hà Tĩnh), Đông Bắc, đồng bằng sông Trị Thiên và các đồng bằng Nam Trung Bộ thành 02
Hồng và đồng bằng Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ bộ phận của vùng văn hoá đồng bằng Trung và Nam
(Đà Nẵng đến Bình Thuận), Nam Bộ, Trường Sơn Trung Bộ sẽ hợp lý hơn.
và Tây Nguyên (Hiếu, 2019a,tr.229; Hiếu, 2019b,
tr.16). Các tiêu chí và danh mục các vùng văn hoá
tiềm năng ấy sẽ là cơ sở khoa học để so sánh đánh
giá các phương án phân vùng Việt Nam hiện có.
4.3. So sánh kết quả phân vùng văn hoá theo
tiêu chí với các phương án phân vùng văn hoá
Việt Nam hiện hữu
Như đã trình bày, từ thập niên 1980 cho đến gần
đây, đã có ít nhất 06 phương án phân vùng văn hoá
Việt Nam ra đời. Đối chiếu 06 phương án đó với
nhau đã sàng lọc ra 06 vùng văn hoá được nhiều
tác giả hoặc nhóm tác giả nhận diện nhất: Tây Bắc
và miền núi Bắc Trung Bộ, Việt Bắc và Đông Bắc,
đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ, đồng bằng
Trung và Nam Trung Bộ, Nam Bộ, Trường Sơn
và Tây Nguyên. Điều thú vị là danh mục sàng lọc
gần như trùng khớp với danh mục 06 vùng văn hoá
tiềm năng được phác thảo dựa trên các tiêu chí phân
vùng văn hoá của nghiên cứu. Điều đó chứng tỏ,
đây là những vùng mà đặc trưng văn hoá vùng và tư
cách vùng văn hoá thể hiện rõ nét và dễ nhận diện.
Chỉ có 02 vùng ở trong tình thế lưỡng phân, đó
là vùng Tây Bắc và miền núi Bắc Trung Bộ, vùng
đồng bằng Trung và Nam Trung Bộ. Đối với vùng
Tây Bắc và miền núi Bắc Trung Bộ, bên cạnh 03
tác giả hoặc nhóm tác giả xem đây là một vùng văn
hoá, cũng có 03 tác giả hoặc nhóm tác giả đề cập
Như vậy, tổng hợp kết quả phân vùng văn hoá
đến vùng Tây Bắc nhưng không bao gồm miền núi
theo tiêu chí với các phương án phân vùng văn hoá
Bắc Trung Bộ. Tuy nhiên, đối chiếu với các tiêu chí
Việt Nam hiện hữu, sẽ có danh mục 06 vùng văn
phân vùng văn hoá Việt Nam nêu trên, miền núi
hoá trên lãnh thổ Việt Nam: vùng văn hoá Tây Bắc
và đồng bằng của khu vực Bắc Trung Bộ từ Thanh
và miền núi Bắc Trung Bộ; vùng văn hoá Việt Bắc
Hoá đến Hà Tĩnh là 02 địa bàn khác xa nhau: một
và Đông Bắc; vùng văn hoá đồng bằng Bắc Bộ và
bên là miền núi, một bên là đồng bằng; miền núi
Bắc Trung Bộ; vùng văn hoá đồng bằng Trung và
của nó thuộc không gian văn hoá Thái-Mường, còn
Nam Trung Bộ; vùng văn hoá Nam Bộ; vùng văn
phần đồng bằng thuộc về văn hoá Việt. Xét theo các
hoá Trường Sơn và Tây Nguyên. Đây là phương
tiêu chí này, miền núi Bắc Trung Bộ gắn với vùng
án phân vùng văn hoá Việt Nam có ưu thế nhất. Vì
Tây Bắc, còn phần đồng bằng gắn với đồng bằng
vừa đáp ứng được các tiêu chí phân vùng, vừa tìm
Bắc Bộ.
được nhiều yếu tố đồng thuận với các phương án
Đối với vùng đồng bằng Trung và Nam Trung phân vùng đã có. Phương án phân vùng văn hoá
Bộ, bên cạnh 03 tác giả hoặc nhóm tác giả xem này cũng là kết quả tâm huyết của nhiều nhà nghiên
vùng văn hoá này có địa bàn trải dài từ Quảng Bình cứu văn hoá Việt Nam, cần được những người làm
đến Bình Thuận, cũng có 03 tác giả hoặc nhóm tác chính sách quan tâm.
giả đề cập đến vùng duyên hải từ Đà Nẵng đến Bình
5. Thảo luận
Thuận. Tuy nhiên, đối chiếu với các tiêu chí phân
vùng văn hoá Việt Nam nêu trên, đồng bằng Bình 5.1. Vùng văn hoá bao hàm cả hai nguồn tài
Trị Thiên và các đồng bằng Nam Trung Bộ đều là nguyên làm nền cho mọi chính sách phát triển
đồng bằng duyên hải và đều thuộc về không gian về kinh tế và xã hội: tài nguyên thiên nhiên, tài
văn hoá Việt. Mặt khác, nếu xem vùng duyên hải từ nguyên con người
Đà Nẵng đến Bình Thuận là một vùng văn hoá, thì Như đã chứng minh, việc phân vùng văn hoá

100 JOURNAL OF ETHNIC MINORITIES RESEARCH


cần dựa trên 02 tiêu chí phân vùng địa lý tự nhiên và
phân bố tộc người. Các vùng địa lý tự nhiên được
hình thành từ các đặc điểm địa lý tự nhiên riêng
biệt, bao gồm các tài nguyên thiên nhiên khác biệt
của từng vùng, có thể khai thác, sử dụng và bảo tồn,
tái tạo. Còn các tộc người chính là nguồn tài nguyên
con người với các giá trị văn hoá, truyền thống văn
hoá, sở trường văn hoá, cần được nhận biết để tôn
trọng và sử dụng một cách hợp lý trong quá trình
phát triển kinh tế - xã hội ở các địa phương. Trải
qua quá trình lịch sử, sự phối hợp giữa hai nguồn tài
nguyên đã đem lại kết quả là sự hình thành các vùng
văn hoá. Với quan niệm như vậy, phương diện văn
hoá vùng đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình
phát triển bền vững vùng ở Việt Nam. Bởi vùng văn
hoá bao hàm cả 02 nguồn tài nguyên làm nền cho
mọi chính sách phát triển về kinh tế và xã hội: tài
nguyên thiên nhiên và tài nguyên con người.
5.2. Đặc trưng, đặc thù của các vùng kinh tế và
đặc trưng, đặc thù của các vùng văn hoá Việt Nam
Từ biện luận nêu trên, có thể thấy, để phát triển
bền vững vùng, những người làm chính sách cần
quan tâm đồng thời đến đặc trưng, đặc thù của các
vùng kinh tế - xã hội và đặc trưng, đặc thù của các
vùng văn hoá Việt Nam.
Với quan niệm hiện đại về vùng văn hoá đã giới
thiệu, các vùng văn hoá là những không gian văn
hoá rộng lớn có các đặc trưng văn hoá vùng riêng
biệt. Các đặc trưng văn hoá vùng này cần được
nhận diện và sử dụng một cách khoa học, hợp lý.
Cụ thể, việc khai thác các đặc trưng văn hoá vùng
cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội phải có
tính tiết kiệm, tính hiệu quả và bảo đảm duy trì liên
tục các giá trị văn hoá, truyền thống văn hoá của cư
dân trong vùng.
5.3. Quyết định luận môi trường trong nghiên
cứu văn hoá và vùng văn hoá
Cần lưu ý một vấn đề mà các lý thuyết địa lý học
văn hoá và sinh thái học văn hoá đã lên tiếng phê
phán, đó là quan điểm đã lạc hậu của quyết định luận
môi trường vẫn còn tồn tại trong một số công trình
nghiên cứu văn hoá Việt Nam. Các vùng văn hoá
đều có quan hệ “trao đổi chất” với bên ngoài. Bên
cạnh điều kiện địa lý tự nhiên (natural geography)
làm hình thành không gian văn hoá (cultural space),
là điều kiện giao lưu văn hoá (cultural interchange)
làm tiền đề cho các vùng văn hoá có thể tiếp biến
văn hoá (acculturation) nội vùng và ngoại vùng.
Cư trú trong một không gian văn hoá, tuỳ theo nhu
cầu và năng lực sáng tạo của mình, các chủ thể văn
hoá có thể khai thác các yếu tố của tự nhiên như
là nguồn nguyên liệu, phương tiện để làm ra văn
hoá. Và cùng với năng lực sáng tạo của mình, các
chủ thể văn hoá có thể lựa chọn, tiếp biến những
Volume 10, Issue 2
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
tri thức, phương pháp, phương tiện, nguyên liệu
mới và cả những nhu cầu mới thông qua sự tiếp xúc
với các cộng đồng cư dân lân cận, để đổi mới, nâng
cao nền văn hoá của mình. Do đó, không gian văn
hoá và giao lưu tiếp biến văn hoá đóng vai trò như
là hai tác nhân hợp thành một môi trường văn hoá
(cultural environment) mà trong đó, nền văn hoá của
các cộng đồng người hình thành, vận động và biến
đổi. Nền văn hoá của một cộng đồng người mang
tính chất tĩnh tại hay năng động, biến đổi chậm chạp
hay nhanh chóng, mức độ biến đổi ít hay nhiều, phụ
thuộc một phần vào không gian văn hoá và quá trình
giao lưu tiếp biến văn hoá mà cộng đồng người đó đã
trải qua. Phần còn lại, phụ thuộc vào khả năng sáng
tạo và lựa chọn của chủ thể văn hoá trước những tác
động đến từ môi trường văn hoá.
Do đó, khi khảo sát mối tương quan giữa môi
trường tự nhiên và văn hoá, thiết tưởng quan điểm
phù hợp là xem mối quan hệ đó là mối quan hệ
tương tác và tương thuộc, tức là tác động qua lại và
phụ thuộc lẫn nhau. Trong đó, sự thích nghi và khai
thác môi trường tự nhiên phụ thuộc vào khả năng
của các nền văn hoá (Hiếu, 2019a, Tr.45-47; Hiếu,
2019b, tr.8-30).
6. Kết luận
Để trả lời những câu hỏi đặt ra ở đầu bài, chúng
tôi đã giới thiệu các tiêu chí phân vùng văn hoá và
mối quan hệ với các chính sách phát triển bền vững
vùng ở Việt Nam. Cơ sở lý luận của các luận điểm
đó là các lý thuyết về vùng văn hoá và khu vực lịch
sử-dân tộc học, các lý thuyết địa lý học văn hoá và
sinh thái học văn hoá của các nhà khoa học phương
Tây, và các tiêu chí phân vùng văn hoá. Trên cơ sở
đó, chúng tôi chọn lựa phương án phân vùng văn
hoá Việt Nam thích hợp. Phương án phù hợp cả về
lý thuyết và thực tiễn là phân chia không gian văn
hoá Việt Nam thành 06 vùng văn hoá: Tây Bắc và
miền núi Bắc Trung Bộ, Việt Bắc và Đông Bắc,
đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ, đồng bằng
Trung và Nam Trung Bộ, Nam Bộ, Trường Sơn và
Tây Nguyên. Đó là đóng góp để làm sáng tỏ tầm
quan trọng của các vùng văn hoá trong phát triển
bền vững vùng ở Việt Nam.
Trong bối cảnh hiện đại hoá và toàn cầu hoá hôm
nay, vấn đề bảo tồn, phát triển văn hoá vùng và văn
hoá các dân tộc trên các vùng miền đất nước đang
được đặt ra. Bởi vì hiện đại hoá và toàn cầu hoá
không chỉ tác động vào các yếu tố văn hoá vật thể
mà theo thời gian, nó có thể làm biến đổi cả những
giá trị, truyền thống, bản sắc trong văn hoá phi vật
thể của các dân tộc, nên trong quá trình phát triển
bền vững vùng ở Việt Nam cần quan tâm bảo vệ cả
môi trường sinh thái và các giá trị, truyền thống,
bản sắc văn hoá.
101
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
Tai lieu tham khao
Ban Chap hanh Trung uong Dang Cong san Viet
Nam khoa VIII. (1998). Nghi quyet Hoi nghi
lan thu nam Ban Chap hanh Trung uong
Dang khoa VIII “Ve xay dung va phat trien
nen van hoa Viet Nam tien tien, dam da ban
sac dan toc”, ngay 16/7/1998.
Ban Chap hanh Trung uong Dang Cong san Viet
Nam khoa XI. (2014). Nghi quyet so 33-NQ/
TW cua Hoi nghi lan thu chin Ban Chap hanh
trung uong Dang khoa XI “Ve xay dung va
phat trien van hoa, con nguoi Viet Nam dap
ung yeu cau phat trien ben vung dat nuoc”,
ngay 09/6/2014.
Ban Chi dao tong dieu tra dan so va nha o Trung
uong. (2019). Tong dieu tra dan so va nha o
nam 2019: To chuc thuc hien va ket qua so
bo, Nxb. Thong ke.
Ba, H. C. (2008). Co so van hoa Viet Nam, Hue:
Nxb. Thuan Hoa.
Ba, H. C. (2015). Dac trung va sac thai van
hoa vung - tieu vung o Viet Nam, Hue: Nxb.
Thuan Hoa.
Bonnemaison, J. (2004). La géographie
culturelle, établi par Maud Lasseur et
Christel Thibault, Paris, C.T.H.S., 152 p.
Bonnemaison, J. (2009). Su hoi sinh cua mot
cach tiep can van hoa. Nguyen Thanh Tung
dich, Nguyen Van Hieu hieu dinh, tu nguyen
ban tieng Anh Culture and space: Conceiving
a new cultural geography, New York, 2005;
www.vanhoahoc.edu.vn, 23/5/2009.
Чебоксаров, Н.Н. & Чебоксарова, И.А.
(1971), Народы, расы, культуры (Dan toc,
chung toc, van hoa), М.: Наука, 256с.
Dien, C. X. (2008). Co so van hoa Viet Nam, in
lan dau nam 1999, tai ban lan thu hai, Nxb.
Dai hoc Quoc gia TP. Ho Chi Minh.
Hieu, L. T. (2019a). Van hoa Viet Nam: tiep can
he thong - lien nganh, ISBN 978-604-685-
395-4, TP. Ho Chi Minh: Nxb. Van hoa - Van
nghe TP. Ho Chi Minh.
Hieu, L. T. (2019b). Cac vung van hoa Viet Nam,
sach chuyen khao, ISBN 978-604-737-408-
3, Nxb. Dai hoc Quoc gia TP. Ho Chi Minh.
Khanh, D. G. & Can, C. H. (1995). Cac vung
van hoa Viet Nam (chu bien), Ha Noi: Nxb.
Van hoc.
Khanh, T. N. (2011). May co so tiep can ly
thuyet nghien cuu van hoa, www.vanhoahoc.
edu.vn, 04/9/2011.
102
Khanh, T. N. (2012). Van hoa do thi gian yeu,
Nxb. Tong hop TP. Ho Chi Minh.
Sauer, C. O. (1925). The morphology of
landscape. University of California
Publications in Geography 2, p.20.
Steward, J. H. (1972). Theory of culture change:
The methodology of multilinear evolution,
University of Illinois Press.
Steward, J. H. (1977). “Evolutionary principles
and social types”, Evolution and ecology:
Essays on social transformation, ed. J.C.
Steward and R.P Murphy, Urbana: University
of Illinois Press, pp.68-86.
Левин, М. Г. & Чебоксаров, Н. Н. (1955),
“Хозяйственно-культурные типы и
историко-этнографические области” (Các
loại hình kinh tế - văn hóa và các khu vực
lịch sử - dân tộc học), СЭ (Dan toc hoc Xo
Viet), 1955, No.4; https://arheologija.ru.
Thao, L. B. (2008). Thien nhien Viet Nam, tai
ban lan thu nam, Nxb. Giao duc.
Thong, L. (2001). Dia ly cac tinh va thanh pho
Viet Nam. Phan mot: Cac tinh va thanh pho
dong bang song Hong (chu bien), tai ban lan
thu nhat, Nxb. Giao duc.
Tam, N. D. & Thao, N. Q. (2010). Atlat dia ly
Viet Nam. Dung trong nha truong pho thong
(chu bien), tai ban lan thu nhat co sua chua
chinh ly, Nxb. Giao duc Viet Nam.
Thinh, N. D. (1984). Cac vung van hoa - lich su
va vai tro cua no trong xay dung nen van hoa
moi Viet Nam. Tap chi Nghien cuu Van hoa
Nghe thuat, so 5.
Thinh, N. D. (1993). Van hoa vung va phan vung
van hoa o Viet Nam, Ha Noi: Nxb. Khoa hoc
xa hoi.
Thinh, N. D. (2009). Ban sac van hoa vung o
Viet Nam, Nxb. Giao duc Viet Nam.
Thinh, N. D. (2015). Phan hoa vung va phan
vung van hoa o Viet Nam, tai ban lan thu 3,
Ha Noi: Nxb. Khoa hoc xa hoi.
Tong cuc Thong ke. (2019). Cong bo ket
qua Tong dieu tra dan so 2019, http://
tongdieutradanso.vn, 11/7/2019.
Them, T. N. (1999). Co so van hoa Viet Nam, tai
ban lan thu 2, Nxb. Giao duc.
Vinh, H. K. & Tuan, N. T. (1995). Chan hung
cac vung va tieu vung van hoa o nuoc ta hien
nay, Ha Noi: Nxb. Chinh tri Quoc gia.
Vuong, T. Q. (1998). Co so van hoa Viet Nam
(chu bien), Nxb. Giao duc.
JOURNAL OF ETHNIC MINORITIES RESEARCH
 VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN

MỘT SỐ ĐỀ XUẤT PHÂN VÙNG VĂN HÓA

TRONG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG VÙNG Ở VIỆT NAM

Lý Tùng Hiếu

Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh
Email: lytunghieu@gmail.com

Ngày nhận bài: 27/2/2021

Ngày phản biện: 26/5/2021
Ngày tác giả sửa: 06/6/2021
Ngày duyệt đăng: 11/6/2021
Ngày phát hành: 30/6/2021

DOI: https://doi.org/10.25073/0866-773X/515

B ài viết giới thiệu tầm quan trọng của văn hoá vùng trong quá trình phát triển bền vững vùng ở Việt
Nam, các tiêu chí phân vùng văn hoá và mối quan hệ với các chính sách phát triển bền vững vùng
ở Việt Nam. Cơ sở lý luận của các luận điểm là các lý thuyết về vùng văn hoá và khu vực lịch sử - dân tộc
học; lý thuyết địa lý học văn hoá và sinh thái học văn hoá của các nhà khoa học cùng các tiêu chí phân
vùng văn hoá. Từ đó, bài viết đưa ra phương án phân chia không gian văn hoá Việt Nam thành sáu vùng
văn hoá: Tây Bắc và miền núi Bắc Trung Bộ, Việt Bắc và Đông Bắc, đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ,
đồng bằng Trung và Nam Trung Bộ, Nam Bộ, Trường Sơn và Tây Nguyên. Cách phân vùng văn hóa này
sẽ giúp cho việc hoạch định chính sách đúng, trúng và hiệu quả.
Từ khóa: Phát triển bền vững; Phân vùng văn hoá; Vùng văn hoá; Việt Nam.

Volume 10, Issue 2 103

 MỤC LỤC - CONTENTS
CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC
Nguyen Đinh Hau, Ngo Xuan Binh, Le Viet Lam, Luu
1
Quang Minh
SCIENCE AND TECHNOLOGY IN THE NATIONAL TARGET
PROGRAM FOR SOCIO-ECONOMIC DEVELOPMENT IN ETHNIC
MINORITY AND MOUNTAINOUS AREAS IN THE PERIOD OF
2021 - 2030
Khoa học và công nghệ trong chương trình mục tiêu quốc gia phát triển
kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn
2021 - 2030
2 Hoang Thi Hoa
PRESERVATION AND PROMOTION OF THE CULTURAL
HERITAGE VALUE OF ETHNIC MINORITIES
Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa của đồng bào các dân tộc
thiểu số
3 Vu Thi Thanh Minh
RESEARCH ON DISASTER PREVENTION CAPACITY OF LOCAL
ETHNIC MINORITIES IN THE CENTRAL HIGHLANDS IN THE
CURRENT PERIOD
Nghiên cứu năng lực phòng tránh thảm họa thiên tai của đồng bào dân
tộc thiểu số tại chỗ ở Tây Nguyên, trong giai đoạn hiện nay
4 Ngo Quang Son, Nguyen Van Suong
OVERALL SOLUTION TO RESPOND TO CLIMATE CHANGE
AND IMPROVE DISASTER PREVENTION CAPACITY OF
LOCAL ETHNIC MINORITY COMMUNITIES IN THE CENTRAL
HIGHLANDS IN THE CONTEXT OF THE CURRENT INDUSTRIAL
REVOLUTION 4.0
Giải pháp tổng thể ứng phó với biến đổi khí hậu và nâng cao năng lực
phòng tránh thiên tai của cộng đồng các dân tộc thiểu số tại chỗ ở Tây
Nguyên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay
5 Nguyen Duy Dung
SUSTAINABLE ECONOMIC DEVELOPMENT IN THE
NORTHEASTERN REGION IN THE INTERNATIONAL
INTEGRATION CONTEXT TODAY
Phát triển kinh tế bền vững ở khu vực Đông Bắc trong bối cảnh hội
nhập quốc tế hiện nay
KHOA HỌC, GIÁO DỤC VÀ CÔNG NGHỆ
6 Nguyen Thi Thanh Nga
SOME SOLUTIONS TO ENHANCE THE QUALITY OF
HUMAN RESOURCE TRAINING AT HIGHER EDUCATION
INSTITUTIONS TO MEET REQUIREMENTS OF THE
INDUSTRIAL REVOLUTION 4.0
Một số giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong
các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công
nghiệp 4.0
7 Le Thi Ly Na
MANAGING THE DEVELOPMENT OF VOCATIONAL TRAINING
MODELS FOR LOCAL WOMEN OF ETHNIC MINORITIES IN
VOCATIONAL EDUCATION AND CONTINUING EDUCATION
CENTERS AT DISTRICT LEVEL IN DAK NONG PROVINCE IN
THE CONTEXT OF THE CURRENT INDUSTRIAL REVOLUTION
4.0 - SITUATION AND ISSUES
Quản lý phát triển mô hình đào tạo nghề cho phụ nữ các dân tộc thiểu
số tại chỗ ở các trung tâm giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường
xuyên cấp huyện của tỉnh Đắk Nông trong bối cảnh cách mạng công
nghiệp 4.0 hiện nay - Thực trạng và những vấn đề đặt ra
8 Le Chi Hieu
CORPUS LINGUISTICS OF MATERIALS AND APPLICATIONS IN
TEACHING, LEARNING FOREIGN LANGUAGES
Ngôn ngữ học khối liệu và ứng dụng trong dạy, học ngoại ngữ
9 Pham Van Truong
DEVELOPING LEADERSHIP CAPACITY IN APPLYING
INFORMATION TECHNOLOGY IN TEACHING FOR PRINCIPALS
OF ETHNIC MINORITIES BOARDING LOWER SECONDARY
SCHOOL IN DAK LAK PROVINCE IN THE CONTEXT OF THE
CURRENT INDUSTRIAL REVOLUTION 4.0 - SITUATION AND
SOLUTIONS
Phát triển năng lực lãnh đạo ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy
học cho hiệu trưởng các trường phổ thông dân tộc nội trú trung học cơ
sở của tỉnh Đắk Lắk trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 hiện
nay - Thực trạng và giải pháp
10 Hoang Thi Mai Sa
ELIMINATION OF ILLITERACY FOR ETHNIC MINORITIES IN 72
VIETNAM FROM 2010 TO PRESENT - CURRENT STATUS AND
ISSUES
1 Xóa mù chữ cho đồng bào dân tộc thiểu số ở Việt Nam giai đoạn 2010
đến nay - Thực trạng và những vấn đề đặt ra
11 Ho Van Huy
SOLUTIONS FOR TEACHING AND MANAGING NATIONAL 79
DEFENSE AND SECURITY EDUCATION AT THE INDUSTRIAL
UNIVERSITY OF HO CHI MINH CITY IN THE DIRECTION OF
DEVELOPING PRACTICAL CAPACITY
Giải pháp quản lý dạy học môn giáo dục quốc phòng và an ninh ở
9 trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh theo hướng phát
triển năng lực thực hành
12 Tran Tien Hien
MANAGEMENT OF INFORMATION AND COMMUNICATION 88
TECHNOLOGY APPLICATION IN TEACHING METHOD
15 INNOVATION IN LOWER SECONDARY SCHOOL OF BAC
NINH PROVINCE TO MEET THE REQUIREMENTS OF THE
OVERALL GENERAL EDUCATION PROGRAM - SITUATION
AND SOLUTIONS
Quản lý ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong đổi mới
phương pháp dạy học ở các trường trung học cơ sở của tỉnh Bắc Ninh
đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông tổng thể - Thực
24 trạng và giải pháp
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
13 Ly Tung Hieu
SOME RECOMMENDATIONS OF CULTURAL ZONING TO 96
REGIONAL SUSTAINABLE DEVELOPMENT IN VIETNAM
Một số đề xuất phân vùng văn hóa trong phát triển bền vững vùng ở
Việt Nam
32 14 Ta Quang Tung
LANGUAGE CHARACTERISTICS IN MNONG CUSTOMARY 104
LAW (CASE STUDY: CHAPTER IV - ABOUT CUSTOMS)
Đặc điểm ngôn ngữ trong luật tục Mnông (Nghiên cứu trường hợp:
Chương IV - Về phong tục tập quán)
15 Lu Thuy Lien, Nguyen Xuan Hong, Le Anh Tuan
THE IMPACT OF URBANIZATION ON LIVELIHOODS AND 113
TRADITIONAL CULTURE, LIFE STYLE OF DA NANG COASTAL
41 PEOPLE
Sinh kế và văn hóa, lối sống truyền thống của cư dân ven biển Đà Nẵng
trước tác động của đô thị hóa
16 Nguyen Thi Kim Thoa
ISSUES POSED IN THE STUDY OF SAN DIU LANGUAGE IN 122
VIETNAM TODAY
Những vấn đề đặt ra trong nghiên cứu tiếng Sán Dìu ở Việt Nam hiện nay
50
17 Mai Thi Hong Vinh
THE VALUE OF DIGGING STICK IN THE CULTURAL LIFE OF 128
THE KHO-MU PEOPLE IN THE NORTHWEST AREA
Giá trị của chiếc gậy chọc lỗ tra hạt trong đời sống văn hóa của người
Khơ-mú vùng Tây Bắc
KINH NGHIỆM THỰC TIỄN
18 Nguyen Nguyet Thu
REDUCING CHILD MARRIAGE AND CONSANGUINEOUS 134
MARRIAGE IN HANOI CITY - CURRENT SITUATION,
SOLUTIONS
59
Giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại thành phố Hà Nội
- Thực trạng, giải pháp
19 Nguyen Hong Vi, Nguyen Thi Phuong Thao
RESULTS OF THE POVERTY REDUCTION ASSISTANCE MODEL 141
64 WITH CONDITIONS OF POLICY FOR SUPPORTING SOCIAL
- ECONOMIC DEVELOPMENT OF ETHNIC MINORITY AND
MOUNTAINOUS AREAS IN THE PERIOD OF 2016 - 2020
Kết quả mô hình hỗ trợ giảm nghèo gắn với điều kiện chính sách hỗ trợ
phát triển kinh tế - xã hội của vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai
đoạn 2016 - 2020
20 Nguyen Van Anh, Hoang Van Van
THE ROLE OF THE PRIVATE ECONOMY IN CREATING JOBS IN 146
OUR COUNTRY TODAY
Vai trò của kinh tế tư nhân trong giải quyết việc làm ở nước ta hiện nay
 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU DÂN TỘC
JOURNAL OF ETHNIC MINORITIES RESEARCH
Tổng biên tập: TS. Vũ Thị Thanh Minh
Địa chỉ: 80 Phan Đình Phùng, Quận Ba Đình, Thành phố Hà Nội
Điện thoại: 024.37960126
Email: tapchinghiencuudantoc@cema.gov.vn; tapchincdt@hvdt.edu.vn
Website: http://ncdt.hvdt.edu.vn
HƯỚNG DẪN TÁC GIẢ GỬI BÀI ĐĂNG TẠP CHÍ
Cảm ơn quý tác giả đã gửi bài tới Tạp chí Nghiên cứu Dân
tộc.
Bài báo của quý tác giả gửi đến Tạp chí cần đảm bảo các
quy định về đạo đức nghiên cứu và không đạo văn.
Quý tác giả vui lòng đọc và làm theo các hướng dẫn sau
để đảm bảo bài báo của tác giả đáp ứng được các yêu cầu
của Tạp chí.
Chuẩn bị bài báo: Các bài báo gửi đăng cần được định
dạng ở dạng .doc hoặc .rtf. Mỗi bài báo dài khoảng
5.000-7.000 từ, có tóm tắt nội dung (cả tiếng Việt và tiếng
Anh) khoảng 200-250 từ và 3-5 từ khóa. Tất cả các bài báo
đều được gửi phản biện kín.
Bài báo được trình bày theo cấu trúc như sau:
1. Giới thiệu
2. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
3. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
4. Kết quả nghiên cứu
5. Thảo luận
6. Kết luận
7. Tài liệu tham khảo
Tác giả chịu trách nhiệm về việc sử dụng nguồn tài liệu,
các bảng, hình vẽ, trích dẫn dùng trong bài báo. Điều này áp
dụng cả với những hình vẽ hoặc bảng là kết quả của việc sử
dụng dữ liệu từ nguồn khác. Tất cả bài báo được chấp nhận,
cũng như các bảng biểu, ảnh liên quan sau đó sẽ thuộc
quyền sử dụng của nhà xuất bản.
Minh họa: Các hình minh họa (đường vẽ, ảnh, hình, …)
cần là những file rõ ràng. Để có được hình ảnh chất lượng
cao nhất cho bài báo, tác giả vui lòng gửi hình minh họa đáp
ứng các tiêu chuẩn sau:
- 300 dpi hoặc cao hơn
- Chỉnh kích thước để phù hợp với trang tạp chí
- File vector, EPS, TIF, JPG hoặc PSD
- Gửi rời, không kèm lẫn với file chữ
Bảng và biểu đồ: Bảng và biểu đồ không được kèm lẫn
trong file chữ mà cần được gửi như những file riêng. Tiêu đề
miêu tả ngắn gọn trên mỗi bảng, biểu đồ cùng với chú thích
phù hợp bên dưới. Trong hình và bảng cần có đơn vị đo.
Hình cần được đánh dấu, lưu ý về kích cỡ phù hợp. Chú
thích cho mỗi hình và bảng cần được ghi rõ ràng, cách dòng
2, ở trang cuối của file chính.
Kiểm tra: Trước khi in, bài báo sẽ được gửi tới tác giả.
Tác giả gửi trả lời tới ban biên tập trong vòng 48 giờ.
INSTRUCTIONS FOR AUTHORS
Thanks to the authors for submitting this article to the
Journal of Ethnic Minorities Research.
Your articles submitted to the Journal of Ethnic
Minorities Research must ensure research ethics and
anti-plagiarism regulations.
Please read and follow the instructions below to ensure
that your article meets the Journal's requirements.
Article Preparation: Contributors should submit
their manuscripts in .doc or .rtf format. Each article is
about 5,000-7,000 words long, with content summaries
(both in Vietnamese and English) about 200-250 words
and 3-5 keywords. All submissions are subjected to a
blind peer review process.
The paper is presented according to the following
structure:
1. Introduction
2. Overview of issues research
3. Approaches and research methods
4. Research results
5. Discussion
6. Conclusion
7. References
The authors are responsible for obtaining permission
to reproduce copyrighted material from other sources,
such as tables, drawings, quotes used in the article. This
applies to direct reproduction as well as “derivative
reproduction” (where you have created a new figure or
table which derives substantially from a copyrighted
source). All accepted manuscripts, artwork, photographs
will later belong the publishing house use rights.
Illustrations: Illustrations submitted (line drawings,
halftones. Photos, photomicrographs, etc.) should be
clean digital files. For highest quality reproduction,
contributors should follow these guidelines:
- 300 dpi or higher
- Size to fit on journal page
- EPS, TIF, JPG or PSD format only
- Submitted as separate files, not embedded in text files
Tables and Figures: Tables and figures (illustrations)
should not be embedded in the text, but should be included
as separate files. A short descriptive tittle should appear
above each table with a clear legend and any footnotes
suitably identified below. All units must be included.
Pictures need to be highlighted, note the appropriate size.
Captions should be typed, double-spaced, on the final page
of the main document.
Proofs: Page proofs are sent to the author. The author
must reply to editorial board within 48 hours.