💐

BİTKİSEL HORMONLAR
Bitkisel hormonlar, aktif büyüme gösteren kök ve gövde uçlarında, meyvelerde
ve genç yapraklarda yer alan hücreler tarafından sentezlenirler.

Bitkisel hormonlar belirli hedef hücrelere taşınır. Hedef hücrelerin hücre

zarlarındaki reseptörler bu hormonları algılar. Uygun bir hormon hedef
hücrelere geldiği zaman bu alıcı moleküller hormonu tanır ve hedef hücrelerin
yanıt vermesi sağlanır.

Hormonların bir kısmı üretildiği dokuda etkili olurken bazıları bitkinin diğer
bölgelerinde etkilidir.

Büyümeyi ve gelişmeyi destekleyen hormonlar:

 Oksin

 Giberellin

 Sitokinin

Büyümeyi ve gelişmeyi engelleyen hormonlar:

 Absisik asit

 Etilen

OKSİN
Bitkinin sürgün uçlarında, genç yapraklarda, gelişmekte olan meyve ve
tohumlarda sentezlenir.

Büyüme ve gelişmeyi etkileyen en önemli hormondur.

Hücre bölünmesini hızlandırır. Hücrelerin uzamasına neden olur.

Fototropizma ve jeotropizma olaylarında etkilidir.

BİTKİSEL HORMONLAR 1
 👉 Işığa yönelim anlamına gelen fototropizma bitkilerin ışıktan daha çok
yararlanarak daha çok fotosentez yapmalarını sağlayan bir fizyolojik
olaydır. Jeotropizma ise yere doğru ya da yerden zıt yön deki bir büyüme
tepkisidir. Büyüme üzerine yerçekiminin etkisi.

Yapraklanma, çiçek açma ve meyve oluşumunda etkildir.

Doku kültürü ev bitki üretiminde de oksin hormunundan yararlanılır.

Bitkini köklenmesinde ve köklerin farklılaşmasında etkilidir.

Fazla salgılanması, tam tersi işlevde görev yapan etilen salgısını arttıracağı için
büyümeyi engeller.

Az salgılanması yaprakların dökülmesine neden olur.

Yabani otların yok edilmesinde sentetik oksin hormonundan yararlanılır.

İletim dokusunun farklılaşmasını uyarır.

SİTOKİNİN
Kök uçlarında sentezlenir ve ksilemle meristem dokulara, tohumlara, yapraklara
ve meyvelere taşınır.

Hücre bölünmesi için uyarıcı görev yapar. Özellikle ikincil meristemlerin aktif
hale gelmesi ve bitkinin enine büyümesini sağlar.

Yanal tomurcuk gelişimini uyarır.

Bitki köklerinin büyümesinde olumlu etkisi olur.

Yaprakların yeşil kalmasını sağlar.

Yaprak dökümünü geciktirir.

Klorofil sentezini uyarır.

Çimlenmeyi teşvik eder, yaşlanmayı geciktirir.

Çiçeklerde bitkinin yaşlanmasını geciktirmek için kullanılır.

BİTKİSEL HORMONLAR 2
 👉 Bitkinin özelleşmemiş genç hücrelerindeki farklılaşma, oksin / sitokinin
oranı ile kontrol edilir.

Hücre farklılaşmasını, sitokinin oksine oranını belirler.

Kültür ortamındaki değişken miktarlarda oksin ve sitokinin farklı büyüme

tepkileri üretir.

Hücre kültürlerinde, sitokinin oksine oranının yüksek olması sürgün oluşumunu;

düşük olması ise köklerin oluşumunu arttırır.

ÖRNEK

Bu şemayı açıklamak gerekirse:

a) Bir tütün sapının besleyici agar üzerine yerleştirilen küçük bir steril doku
parçasıdır.
b) 2.0 mg / L ve 0.2 mg / L sitokinin içeren besin agar, hücrelerin bölünmesine ve
kallus adı verilen farklılaşmamış bir doku kümesine neden olur.

BİTKİSEL HORMONLAR 3
 c) 2.0 mg / L oksin ve 0.2 mg / L sitokininle (yüksek oksin / sitokinin oranı) agar
kök büyümesini uyarır.
d) 2.0 mg / L ve 0.5 mg / L sitokininle (düşük oksin / sitokinin oranı) agar sürgün
büyümesini uyarır.

👉 Bitki kökleri ile yararlı bakteriler ve mantarlar (mikoriza) arasında

simbiyotik ilişkilerin kurulmasında görev alır.

GİBERELLİNLER
Köklerde, genç yapraklarda ve bitkinin embriyolarında üretilir.

Hücre bölünmesi ve hücre büyümesini uyararak gövde ve yaprak uzamasını,

bazı bitkilerde çiçeklenmeyi teşvik eder.

Hücre su alınımını kolaylaştırarak hücrelerin genişlemesini, uyku halindeki

(dormansi) tohumun uyanmasını sağlar.

Tohumun çimlenmesini uyarır. Tohumun uyku halinden uyanmasını sağlar.)

Tarımda meyvelerin büyük olmasını sağlamak için ve çekirdeksiz üzüm elde

etmek için kullanılır.

👉 Giberellin; gövde uzaması ile salkım seyreltmek, çekirdeksiz meyve

oluşumunu sağlamak ve hücre iriliğini arttırmak amacıyla başta üzüm
olmak üzere birçok meyvede kullanılır.

Giberellin hormonu çimlenen tohumalrda besin maddelerinin embriyo

tarafından kullanılmasını sağlar. Tohumdaki giberellin hormununun artması
durumunda sırasıyla aşağıdaki olaylar gerçekleşir:

 Tohumdaki sindirim enzimi sentezi hızlanır.

 Endospermde depolanan besinlerin hidrolizi sonucu monomerler oluşur.

 Bu monomerler embriyo hücreleri tarafından solunum olayında kullanılır ve

çimlenme olayı için gerekli olan ATP üretilir.

BİTKİSEL HORMONLAR 4
 ETİLEN
Olgunlaşmış meyve dokularında, yaşlı yapraklarda ve çiçeklerde üretilir.

Etilen üretimi oksin miktarına bağlıdır. Oksin miktarı belli bir seviyeyi aşarsa
etilen üretimi uyarılır. Etilen, oksin etkisini bastırarak bitki gelişimini engeller.

Gaz halinde olan bir hormondur. Bulunduğu ortama kolayca yayılabildiğinden

etraftaki diğer meyveleri de çürütür. (kasadaki çürük bir elmanın bir kasa
elmayı çürütmesi gibi)

Meyve olgunlaşmasında etkilidir.

Yaprak dökümünde etkilidir.

Bitkini yaprak dökümünü hızlandırır.

Programlanmış hücre ölümlerine yol açar. Bir yıllık bitkinin çiçek açtıktan sonra
ölmesi gibi)

Etilen etkisiyle hücre çeperi bileşenlerinin enzimatik olarak parçalanması

sonucunda ve ayrıca nişasta ve asitlerin şekere dönüşümü meyveyi tatlandırır.
Böylece meyveler olgunlaşır. Ancak olgunlaşma tamamlandıktan sonra etilen
üretimi devam ederse meyve çürür.

ABSİSİK ASİT (AbA)

BİTKİSEL HORMONLAR 5
 Hemen hemen bitkinin tüm dokuları absisik asit sentezleyebilir.

Büyüme ve gelişmeyi durdurur.

Mekanik basınç, kuraklıki su baskını, enfeksiyon, donma ve yaralanma gibi

streslere yanıt olarak üretilir. Böyle durumlarda büyüme ve metabolizmayı
yavaşlatır. Örneğin topraktaki bir olumsuzluk oksin miktarını arttırır. Artan
oksin, etilen üretimine neden olur ve bu da büyümeyi yavaşlatır.

Tomurcuk ve tohumların uyku halinde kalmasını sağlar. Böylece uygun olmayan

olumsuz şartlarda tohum çimlenmesini sağlar.

Kuraklık stresi altında stomaların kapanmasına da yol açar. Terlemeyi

durdurarak su kaybını önler.

BİTKİSEL HORMONLAR 6