PANUNURING PAMPANITIKAN nai’s

REVIEWER/PAL omsim

ANO ANG PANITIKAN NEO - ARISTOTELIAN

- Tradisyong Pormalista
Soledad Reyes “Isang salamin,
larawan, repleksyon - sa ganitong pagtanaw ay inaalam ang
ng buhay, karanasan, karanasan ng tao na siyang kinatawan ng
lipunan at akda
kasaysayan”

Joey Arrogante “Ang Panitikan ay - sa Pilipinas, mayroong pormalistang

isang talaan ng panunuring ginawa sina Pabansang
buhay” Alagad ng Sining Virgilio Almario sa akda
ni C.H. Panganiban na “Three O’Clock in
Zeus Salazar “Ang panitikan ay
the Morning”, at ni Propesor Epifanio San
siyang lakas na
nagpapakilos sa Juan Jr. sa akda ni Amado V. Hernandez
alinmang uri ng na “Sa Wakas ng Halakhak”
lipunan”
- Dr. Rosario Torres Yu ng Unibersidad ng
Terry Eagleton “Ang panitikan ay
Pilipinas (2006)
isang Fiction”

KRITISISMO

PANUNURING PAMPANITIKAN
★ paraan ng pagsu-suri hinggil sa mga
katangian at bisa ng isang akda, likha o
★ isa itong disiplinang sumusubok na
pagtatanghal
ilarawan, aralin, analisahin, kilatisin at
bigyang interpretasyon and isang likhang
- bahagi ng edukasyong kolonyal na dala
sining
ng mga Amerikano

KRITISISMO - “Krino” na ang ibig sabihin ay

- malayo sa personal na karanasan ng mga
“Maghusga”
Pilipino

- “a disinterested endeavor to learn and

5 KATANUNGAN NA DAPAT MASAGOT NG NAIS
propagate the best that is known and
MAGING KRITIKO
thought in the world” – Matthew Arnold

PHILITAS - unang nagkritiko ng isang akda ★ Ayon kay Propesor Nicanor Tiongson ng
noong 305 BCE Unibersidad ng Pilipinas ay may limang
katanungang dapat mabatid at masagot
ng sinumang nais maging kritiko.

PANUNURING PAMPANITIKAN
PANUNURING PAMPANITIKAN nai’s
REVIEWER/PAL omsim

1. Ano ang nilalaman o pinaparating sa atin - sa isang akdang pampanitikan, maaaring

ng likhang-sining? katampukan ng mga tauhang may ibang
2. Paano ito ipinaparating? lahi o etnisidad at mahalagang kilatisin
3. Sino ang nagpaparating? kung paano nagbabago ang takbo ng
4. Saan at kailan sumupling ang kuwento sa pagsasaalang-alang nito
likhang-sining na ito?
5. Para kanino ang likhang-sining na ito?
3. SEKSWALIDAD AT KASARIAN
ELEMENTO NG PANITIKAN
- kilatisin at ipaliwanag ang agwat sa
pagitan ng mga kasarian
1. Lipunan / Ideolohiya
2. Manunulat
- ang kulturang sinasalamin ng mga
3. Mambabasa
akdang pampanitikan natin ay
4. Teksto
nagtatakda ng pagtrato, pagtanggap, at
pag-uri natin sa kasarian
MGA DOMEYN O SALIK NG PANITIKAN
- nagtatakda ang ating lipunan at kultura
1. URI kung ano at paano gumalaw ang ating
kasarian.
- ekonomikal ang pagsipat sa unang
domeyn FEMINISMONG QUEER
PANANAW THEORY
- sa kuwentong binasa mababakas ang uri
ng mga tauhan batay sa kakayahang third world feminism, nagsimula noong
separatist feminism 1980’s bilang gay and
ekonomikal nila
ecofeminism, cultural lesbian studies
feminism,
- mababakas sa kuwento kung paano postmodern
kumilos ang tauhan batay sa kanilang uri feminism, etc.

- sabi ni Tolentino, “nakasalalay ang

nais nitong basagin nais nitong isatinig
pagbibigay ng pribilehiyo sa mga may
ang pagkakahon at ang boses nilang
kaya batay sa pag-aari ng puwersa ng kumbensyunal na matagalan nang wala
produksyon: lupain, capital, at lakas pagtingin sa mga o di kaya naman ay
paggawa babae sa panitikan na sinadyang hindi
mahina, marupok, isama sa
2. LAHI AT ETNISIDAD sunodsunuran, kanonisadong
emosyunal, at iba panitikan at kahit na
pang uri ng rin sa kasaysayan
- ang pinagmulan ng kapwa at ang pang-aapi.
relasyon nito sa paggalaw ng lipunan

PANUNURING PAMPANITIKAN
PANUNURING PAMPANITIKAN
REVIEWER/PAL
ESTRUKTURALISMO
★ nakaugat sa paniniwalang ang kahulugan
ay maaari lamang mapalitaw kapag ito ay
tiningnan sa mas malawak na istruktura
★ inimbento niya ang konsepto ng pagiging
arbitrary ng kahulugan ng salita
★ ang kahulugan ay malilikha lamang sa
relasyon at pagkakaiba ng salitang ito sa
iba pang salita
HAL:
pula (tagasagisag / signifier) - mainit
(sinasagisad / signified)
bughaw - malamig
ANG MAMBABASA SA KRITISISMONG
TRADISYONAL
- pinapahalagahan ng mga manunulat ang
mga mambabasa
- ang nobela ay bukal ng mga aral na
maaaring magbungahin sa buhay ng
mambabasa
- pagmumulat sa mga tao sa katotohanan
Fausto Galauran - nobelistang nagtatampok ng
katutubong gawi at kilos upang labanan ang
pagpasok ng modernisasyon
MGA TEORYANG PAMPANITIKAN AT
GABAY SA PANUNURI
“Ang pagbabasa na may layuning kilatisin ang
isang akda ay pumapasok sa gawain ng kritisismo.
nai’s
omsim
Isa itong gawain o praktika na bahagi ng
pampanitikang pag-aaral. Isa itong
espesyalisadong larangan sa loob nito,” (Torres-Yu,
2006).
KRITISISMO - Mula sa salitang Griyego na
“krino” na nangangahulugang manghusga.
1. HISTORIKAL
- bigyang-interpretasyon ang isang likhang
sining sa pamamagitan ng pag- unawa sa
panahon at kultura nang maisulat ang
akda
- sinusuri rito ang teksto batay sa
impluwensyang tulad ng sitwasyong
politikal, tradisyon, at kumbensyong
nagpapalutang sa akda.
2. BAYOGRAPIKAL
- nakatuon sa buhay ng may akda
- hindi sapat na mga mabababaw na
impormasyon lamang ang alam ng
mambabasa
3. PORMALISMO / PORMALISTIKO
- isinilang noong 1910 at yumabong noong
dekada 50 at 60
- may pananaw na ang akda o teksto ay
dapat suriin at pahalagahan kung ibig
talagang masukat ang kagandahan ng
akda.
- pagbibigay pansin sa anyo ng panitikan
PANUNURING PAMPANITIKAN
PANUNURING PAMPANITIKAN
REVIEWER/PAL
- kung “paano” naisulat ang isang akda sa
pagsiyasat ng banghay, karakterisasyon,
dayalogo, istilo at iba pa.
4. MARXISMO AT POLITIKAL NA
KRITISISMO
- isang makakaliwang ekonomiko at
sosyopolitikal na pilosopiya na tumutuon
sa ugnayan at hidwaan ng mga antas ng
lipunan gamit ang materyalistang
interpretasyon sa takbo ng kasaysayan at
diyalektikong pananaw sa pagbabagong
panlipunan.
- nagmula kay Karl Marx (isinulat din ang
The German Ideology at Capital)
- sitwasyong ito ay dulot ng kapitalismo
PANGKASARIANG KRITISISMO (FEMINISMO,
QUEER)
- sinasalamin ng akda ay nagtatakda ng
pagtrato, pagtanggap, at pag uri natin sa
ating kasarian
5. FEMINISMO
- dapat ay bigyan ng halaga ang mga
kababaihan
- naglalayong maging pantay ang
katayuan ng babae at lalaki sa lipunan
kabilang na ang kanilang mga karapatan
- nagpapatupad ng mga karapatan ng mga
kababaihan sa pagtatamasa ng mga
karapatang sosyal, ekonomiko, at
politikal.
nai’s
omsim
- protektahan ang mga kababaihan sa
kanilang mga karapatan
6. QUEER THEORY
- iangat at pagpantayin sa paningin ng
lipunan ang mga homosexual.
7. POST-KOLONYALISMO
- sumusuri ng kultural, ekonomikal,
politikal, na aspeto matapos magtapos ng
isang mangongolonya
8. SIKO- ANALITIKO
- bumubuo ng halo-halong emosyon,
kamalayan, ugali, at iba pa
9. ROMANTISISMO
- umusbong ang teoryang ito sa Europa
noong ikalawanghati ng ikalabingwalong
dantaon
- ang pagpapahalaga ng damdamin kaysa
sa isip
- pinapahalagahan ang kagandahan ng
kalikasan.
- pagpapahalaga sa kalayaan at sa lupang
sinilangan
- paghahangad ng espiritwalidad at hindi sa
mga materyal na bagay.
- pagpapahalaga sa dignidad.
PANUNURING PAMPANITIKAN
PANUNURING PAMPANITIKAN
REVIEWER/PAL
ROMANTISISMONG ROMANTISISMONG
TRADISYUNAL REBOLUSYONARYO
hindi tumatanaw sa pagkamasariling
halagang pantao karakter ng isang
tauhan
10. HUMANISMO
- nagmula sa Europa noong panahon ng
renaissance
- kahalagahan ng mga tao at ang kanilang
relasyon sa isa 't isa
- ang tao o human, at ang taong
nakatuntong ng pag aaral at kinikilala ng
kultura ay matuturing na sibilisado
- isang dekmokratiko o etikal na katayuan,
na nag papatibay sa pananaw na ang mga
tao ay may karapatan at responsibilidad
na bigyang kahulugan ang kanyang
sariling buhay (International Humanist
and Ethical Union)
11. REALISMO
- ang paniniwala na ang karamihan ng mga
cognitive bias (kamalayang may
kinikilingan) ay hindi pagkakamali, kundi
lohikal na paaran ng praktikal na
pangangatwiran sa pakikitungo sa "tunay
na mundo"
12. KLASISMO / KLASISISMO
- maglahad ng mga simpleng pangyayari
- paglalahad ng magkaibang estado sa
buhay ng dalawang magkasintahan, na
ang daloy ng mga pangyayari ay normal,
nai’s
omsim
matipid, mapili sa paggamit ng mga
salita, at laging nagtatapos sa ayos
- isang pilosopiya sa sining at buhay.
- mayroong kauna-unahang klasisista, ito
ay unang griyego; sunod ang mga
Romano; sinundan pa ito ng bagay na
balanse at maayos.
- nagtataglay ang mga akda ng katangiang
malinaw, marangal, payak, obhetibo,
matimpi at may pagkasunod-sunod at
hangganan
13. EKSISTENSYALISMO
- pakita na may kalayaan ang tao na pumili
o mag desisyon para sa kanyang sarili na
siyang pinakasentro ng kaniyang
pananatili sa mundo (human existence).
- isang pilosopikal na nangangahulugan na
ang bawat indibidwal ay may kalayaan
pumili, ngunit may responsibilidad pa rin
ang bawat isa at pananagutan sa
kanilang layunin, kahulugan sa sariling
buhay, at ang pagpili kung ano ang
nararapat na tamang desisyon ; mga
desisyon na hindi lamang para sa
kanyang kinabukasan, kung di para rin sa
nakararami.
14. TEORYANG ARKITAYPAL
- ipakita ang mga mahahalagang bahagi
ng akda sa pamamagitan ng mga simbolo
ngunit hindi basta-basta masusuri ang
mga simbolismo sa akda
PANUNURING PAMPANITIKAN
PANUNURING PAMPANITIKAN nai’s
REVIEWER/PAL omsim

- ang lahat ng simbolismo ay naaayon sa 17. SOSYOLOHIKAL

tema at konseptong ipinapakilala ng
may-akda sa mga mambabasa. - sumasalamin sa tunay o totoong mga
pangyayari sa lipunan
- naniniwala si Carl Jung, isang sikolohista,
na ang tao ay mayroong collective - pinapakita ang kaapihang dinadanas ng
unconscious : uri ng unibersal na tauhan sa kwento.
pag-iisip, na makikita sa mga panaginip
at mito at nagtataglay ng mga tema at - ang manunulat ay produkto ng kanyang
larawang minana nating lahat. panahon, lugar, kultura, mga kaganapan,
at institusyon sa kanyang kapaligiran ;
15. IMAHISMO tinuturing bilang boses ng kanilang
panahon.
- paggamit ng mga imahe upang
maiparating o maipahayag ang mga
ideya, damdamin, kaisipan, at saloobin ng 18. SIKOLOHIKAL
may akda nang mas higit itong
maunawaan kaysa sa paggamit lamang - ipaliwanag sa pamamagitan ng
ng mga karaniwang salita. pagpapakita ng mga salig (factor) sa
pagbuo ng naturang behavior
- ang paggamit ng mga konkreto, matipid, (pag-uugali, paniniwala, pananaw,
at maingat na mga salita ay pagkatao) sa isang tauhan sa kanyang
kinakailangan upang lumikha ng mga akda.
imahe ay ang pinakamahusay na paraan
upang maunawaan ang mga bagay. - ang tao ay nagbabago o nagkakaroon ng
panibagong behavior dahil may
16. KULTURAL nag-udyok na mabago o mabuo ito

- ipakilala ang kultura ng mayakda sa mga

hindi nakakaalam.

- ibinabahagi ng may akdaang mga 19. MORALISTIKO

kaugalian, paniniwala at tradisyon
minana at ipasasa mga sunod na
salinlahi.
- ipinakikita rin dito na bawat lipi ay
natatangi
- naging susi ang pag-alam ng bawat kilos
o asal ng mga tauhan kung ito ba ay
matimbang ayon sa lagda ng tao at
Panginoon

PANUNURING PAMPANITIKAN