Bb. Mary Grace C.

Villarosa, LPT
Mga inaasahan:
1. Malinang muli ang pag-unawa
ukol sa panitikan at kahalagahan
nito at mabigyang-linaw ang
usapin sa panunuring
pampanitikan;
2. Matalakay ang iba‘t-ibang
sangay at dulog ng panunuring
pampanitikan;
3. Maiugnay ang mga dulog
pampanitikan sa pag-aanalisa ng
iba‘t-ibang akda;
4. Maituring ang mga bahagi ng
panunuring pampanitikan at mailapat
sa pagaanalisa ng mga akda;
5. Mabigyang-halaga ang mga
pakinabang sa panunuring
pampanitikan;
6. Makita ang mga angking katangian
ng mahusay na kritiko sa panitikan; at
7. Mapahalagahan ang mga kinilalang
kritikong Pilipino at banyaga.
 Ang Panunuring
Pampanitikan ay isang
malalim na pag-aaral,
pagtalakay, pagpapaliwanag
at paghimay ng mga akdang
pampanitikan sa
pamamagitan ng paglalapat
ng ibat‘ ibang dulog ng
kritisismo para sa mabisang
pag-unawa sa mga
malikhaing manunulat at mga
katha.
Sa pagsusuri, kinakailangan
ang lubos na kaalaman sa
kathang sinusuri tulad ng
buong nilalaman ng akda,
paraan ng pagkakabuo nito
at ang ginamit ng awtor na
pamamaraan o istilo.
Kinakailangan ding ang
manunuri ay may opinyong
bunga ng obhektibong
pananaw laban man o katig
sa katha, kaya mahalagang
siya ay maging matapat.
Nanggaling ang salitang panitikan
mula sa ‗pang|titik|an‘ , kung
saan ikinabit ang unlaping ―pang‖
at hulaping ―-an‖ sa salitang ugat
na titik. Ang may-bahid kanluraning
salitang literatura ang isa pang
katawagan para sa larangan ng
panitikan.Nagmula ang salitang
literatura sa salitang Latin-littera- na
nangangahulugang"titik".
 Nagpapahayag ito ng damdamin at karanasan ng
isang bansa na nasusulat na makahulugan,
maganda at masining na paglalahad.
Masasalamin ito ayon sa ideya,damdamin at
isipan ng tao tulad ng pag-ibig, kaligayahan,
kalungkutan, galit, pagkaawa, paghihiganti at iba
pa.
 Nagsasalaysay ng buhay, pamumuhay, lipunan,
pamahalaan,pananampalataya at mga
karanasang kaugnay ng iba't ibang uri ng
damdamingtulad ng pag-ibig, kaligayahan,
kalungkutan, pag-asa, pagkapoot,
paghihiganti,pagkasuklam, sindak at
pangamba.Ang kasaysayan ng panitikan ay
nahahalintulad sa kasaysayan ng isang bagay,
lahi, o bansa.
Noong 1983, para kay Arrogante,
―ang panitikan ay isang talaan ng
buhay ang panitikan kung saan
nagsisiwalat ang isang tao ng mga
bagay na kaugnay ng napupuna
niyang kulay ng buhay at buhay sa
kanyang daigdig na
kinabibilangan. Ginagawa ito ng
isang tao sa pamamagitan ng
malikhaing pamamaraan‖.
Noong 1995, inilarawan ni Salazar
ang panitikan bilang, ―isang lakas
na nagpapagalaw sa lipunan.
Dinagdag pa niyang isa itong
kasangkapang makapangyarihan
na maaaring magpalaya sa isang
ideyang nagpupumiglas upang
makawala. Para sa kanya, isa rin
itong kakaibang karanasang
pantaong natatangi sa
sangkatauhan‖
 May dalawang
pangunahing layunin
ang panitikan. Una,
maipakita ang relidad
at katotohanan; at
pangalawa, makalikha
ng isa pang daigdig na
taliwas sa katotohanan.
kathang-isip (Ingles:
fiction)
hindi kathang-isip
(Ingles:non-fiction)
1. Tuluyan o Prosa (Ingles: prose) -
maluwang na pagsasama-sama ng
mga salita sa loob ng pangungusap.
Ito ay nasusulat sa karaniwang takbo
ng pangungusap o pagpapahayag.
Hal: alamat, anekdota, nobela,, pabula,
parabola, maikling kwento, dula ,
sanaysay, talambuhay, talumpati,
balita, kwentong bayan.
2. Patula o panulaan (Ingles:
poetry) - pagbubuo ng
pangungusap sa pamamagitan ng
salitang binibilang na pantig sa
taludtod na pinagtugma-tugma, at
nagpapahayag din ng mga salitang
binibilang ang mga pantig at
pagtutugmatugma ng mga dulo ng
mga taludtod sa isang saknong.
Hal: tulang pasalaysay, awit, korido at
kantahin, epiko, balad, salawikain,
butong at tanaga.
Malaki ang naitutulong ng pantikan sa ating
mga indibidwal na buhay, at sa buhay ng ating
lipunan.
 Unang-una, nagbibigay ang panitikan ng
isang magandang pagtakas sa realidad at
ibinabahagi nito ang isang uri ng libangan
para sa mga tao.
 Ikalawa, nagkakaroon ng malaking tulong
ang panitikan sa paghulma ng lipunan dahil
tintulungan nito ang mga mamamayan na
bumuo ng opinyon sa mundo at kwestiyonin
ang kasalukuyang sistema.
 Ikatlo, ang panitikan ay nagsasalamin sa
kulturang pinagmulan nito. Dahil dito,
nagiging isang magandang kasangkapan
ang panitikan upang masalamin ang
kultura at pamumuhay ng
pangkasalukuyang lipunan upang mas
maitindihan ito ng mga susunod na
henerasyon.
 Isa itong uri ng mahalagang panlunas na
tumutulong sa mga tao upang
makapagplano ng sari-sariling mga
buhay, upang matugunan ang kanilang
mga suliranin, at upang maunawaan ang
diwa ng kalikasan ng pagiging makatao
 Ang unang sangay ay ang Pagdulog na
may apat na uri:
1. Pormalistiko o pang-anyo - isinilang
noong 1910 at yumabong noong dekada
50 at 60, ang teoryang ito ay may
pananaw na ang akda o teksto ay dapat
suriin at pahalagahan kung ibig talagang
masukat ang kagandahan ng akda. Ang
pagbibigay pansin sa anyo ng
panitikan at ang pisikal na katangian
ng akda ang pinakaubod ng pagdulog
 Ang tunguhin ng pananaw na ito ay matukoy ang
sumusunod:
- Nilalaman
- Kaanyuan o kayarian
- Paraan ng pagkakasulat ng akda
 Sa pananaw na ito ay hindi lamang mahalaga ang
pagbabalangkas kundi ang pagsusuri na ring
ginamit. Sa pagtalakay ng akda, dapat ang mailantad
lahat ng mahahalagang bagay mula sa simula
patungo sa iba‘t-ibang elementong magkakaugnay
hanggang sa katapusan. Dapat makita kung may
ironi o paradoks o may kalabuan o may iba pang
elemento sa akda. Kung makikita ang mga
elementong ito, masasabing mahusay ang akda.
Binibigyang atensiyon din ang salita o bokabularyo
at ang kaibahan ng mga salitang pampanitikan sa
pang araw-araw na salita.
Sinasabing hindi mahalaga sa
pag-unawa sa akda ang
kontekstong panlipunan,
pangkasaysayan o ang
panahong isinulat ang akda,
hindi binibigyang halaga sa
pagsusuri ang kaligiran ng
isang akda kundi ang paraan
ng pagkakasulat nito.
Mga Halimbawang Akda:
―Mga pusoongg sugatan‖ ni
Guillermo Holandez
―Manika‖ ni Cirioo Panganiban
―Uhaw ang Tigang na Lupa‖ ni
Liwayway Arceo
―Ako‘y si Bukid‖ ni Lope K. Santos
―San ang Lakad mo Ngayon, Ma? Ni
Liwayway Arceo
 - Gamit ang pagdulog-moralistiko, itinuturing na
ang mga akdang pampanitikan ay may layuning
magbigay-aral sa mga mambabasa.
 - sinusuri ang pagpapahalagang ginamit
 - Masasabing ang pagdulog na ito ay ekstensyon
ng pagdulog-humanismo dahil sa pagbibigay-
halaga ng mga humanista sa pagpapanatili ng
integridad at dignidad ng tao bilang nilalang na
may isip.Isa sa mga impluwensyal na kritiko na
nagbigay ng malaking pagpapahalaga sa
pagdulog-moralistiko ay si Horace.
Ayon sa kanya, may dalawang bagay
na naibibigay ang tula (akda) – ang
dulce o ang aliw at kaligayahang
naipadarama ng akda; at utile o ang
aral at kaalamang naibibigay ng
akda. Masasabi, kung gayon, na
pangunahing tungkuling dapat
gampanan ng mga manunulat sa
pagdulog-moralistiko ay ang
magbigay-aliw, magsilbing guro at
tagapangaral sa kanyang lipunan.
 Sa panahon ng katutubo, maituturing
na mga akdang moralistiko ang mga
salawikain, kasabihan, pabula, ilang
alamat at iba pang mga kwentong
bayan.Sa panahon ng Kastila,
naglitawan ang mga akdang tungkol
sa buhay ng mga santo‘t santa. Kilala
rin ang Florante at Laura ni 6
Francisco Balagtas sa taglay nitong
matatayog na mga kaisipang
moralistiko.
 Mga Halimbawa ng
Akda:
 ―Lalaki sa Dilim‖ ni Benjamin C.
Pascual
 ―Liwanag at Dilim‖ ni Emilio
Jacinto
 ―Ibig kong Makita‖ ni Benigno R.
Ramos
 ―Florante at Laura‖ ni Francisco
Balagtas
Ang sikolohikal na pagdulog ay
nagpapakita ng isang ekspresibong
pananaw.
Ang layunin na nais ipabatid ng
panitikan na sinusuri ay ang
ipaliwanag sa pamamagitan ng
pagpapakita ng mga salik sa pagbuo
ng naturang pag-uugali, paniniwala,
pananaw,, pagkatao sa isang tauhan
sa kanyang akda.
Ipinalalagay sa pananaw na ito na
ang akdang pampanitikan ay
nagsisiwalat ng isip, damdamin, at
personalidad ng may-akda. Kung
gayon, inaanalisa sa pagdulog-
sikolohikal ang ugnayan ng may-
akda at ng kanyang akda. Upang
maisakatuparan ito, tulad sa
bayograpikal na pagdulog,
kailangang may kaalaman ang
mambabasa sa buhay ng may-akda.
 - Sa pagdulog sosyolohikal, tinitingnan ang
akda bilang produkto ng kamalayang
panlipunan ng may-akda, kung gayon, ang
kaalaman tungkol sa kaganapang panlipunan
ang pinahahalagahan dito. Ang tao ay bahagi ng
mga institusyong panlipunan na likha rin ng tao
– pamilya, simbahan, edukasyon, batas, pulitika,
kultura, at ekonomiya. Ang mga institusyong ito
ang humuhubog sa pagkatao ng isang
indibidwal, kaya sa pagdulog na ito, sinusuri
kung paanong ang isang indibidwal ay
nahubog o hinubog ng mga institusyong ito.
 Sa madaling sabi, ang ugnayan ng lipunan at
tauhan ang pokus ng pagdulog na ito.
 Mga Halimbawa ng
Akda:
 ―Aloha‖ ni Deogracias Rosario
 ―Ang Igorota sa Baguio‖ ni Fausto
Galauran
 ―Walang Sugat‖ ni Severino Reyes
 ―Anak ng Dagat‖ ni Patricio Mariano
 ―Kasalan sa Nayon‖ ni Eleuterio Fojas
 ―Impeng Negro‖ ni Rogelio Sikat
 ―Landas sa Bahaghari‖ ni
Benjamin Pascual
 ―Bangkang Papel‖ ni Genoveva
Edroza Matute
 ―Ang Kalupi‖ ni Benjamin P.
Pascual
 ―Parusa‖ ni Genoveva Edroza
Matute
 ―Sa mga kuko ng Liwanag‖ ni
Edgardo M. Reyes
 Ang pagdulog na ito ay tumutuloy sa pagsusuri
ng relasyon ng tao sa lipunan, sa pulitika,
relihiyon, at paghahanapbuhay. Maaring
magamit ang gabay na ito sa pagsusuri:

1. Ano ang relasyon sa isat-isa ng mga karakter

at ng lipunan?
2. Nagpapahayag ba ang akda ng isyung
panlipunan tulad ng lahi, kasarian, at uri?
3. Paano nahuhubog ng pwersang panlipunan
ang relasyon sa isa‘t-isa ng mga
grupo o mga uri ng tao sa akda? Sino ang may
kapangyarihan, at sino ang hindi? Bakit?
 4. Paano nasasalamin sa akda ang
pinakananasang abutin ng isang Pilipino?
 5. Ano ang sinasabi ng akda sa ekonomiya
at sosyal na kapangyarihan? Sino ang
mayroon nito at sino ang wala? Meron
bang kumikiling sa paniniwala ni Karl
Marx?
 6. Nagsasaad ba ang akda ng isyu sa pang-
abuso sa ekonomiya? Ano ang
ginagampanan ng pera?
 7. Paano natutukoy ng kalagayang
panlipunan ang direksiyon ng buhay ng
mga karakter?
8. Hinahamon ba o binibigyang
kasiguraduhan ng akda ang
kaayusang panlipunan na
inilalarawan nito?
9. Mapapansin ba na ang pakikibaka
ng karakter ay simbolo ng mas
malaking grupong pakikibaka?
10.Meron ba sa mga karakter na
kumakatawan sa uri ng gobyerno
tulad ng diktatorya, komunismo, at
sosyalista?
 Ang pangalawang sangay naman ng
panunuring pampanitikan ay ang
Pananalig. Ito ay ang mga sumusunod:

1. KLASISMO - layunin ng Panitikan

ay maglahad ng mga pangyayaring
payak ukol sa pagkakaiba ng mga
estado sa buhay ng dalawang nag-
iibigan, karaniwan ang daloy ng mga
pangyayari, matipid at piling pili sa
paggamit ng mga salita at laging
nagtatapos ng may kaayusan.
 Dalawang pinakatanyag ng dula: Trahedya
at Komedya
Gintong Panahon (80 B.C)
Epiko, Santiriko, Tulang liriko at Pastoral
Panahon ng Pilak:
Paglaganap ng prosa at bagong komedya
Talambuhay, liham-gramatika, Pamumuna at
Panunuring pampanitikan
 Katangian ng akdang klasiko:
Pagkamalinaw, Pagkamarangal,
Pagkapayak, Pagkamatimpi, Pagkaobhetibo,
Pagkasunod-sunod at pagkakaroon ng
hangganan.
 Layunin ng teoryang ito na ipamalas ay
ibat-ibang paraan ng tao o sumasagisag
sa tao sa pag aalay ng kantang pag-
ibig sa kapwa , bansa at mundong
kinalakhan. Ipinapakita rin sa akda na
gagawin at gagawin ng isang nilalang
ang lahat upang maipaalam lamang ang
kanyang pag-ibig sa tao o bagay na
napupusuan.
 Dalawang uri ng romantisismo:
Romantisismong Tradisyunal
Romantisismong Rebolusyunaryo
 Ito ay tumatalakay sa
katotohanan sa lipunan.
Karaniwan nitong pinapaksa
ang kalagayan na nagyayari sa
lipunan tulad ng kurapsyon,
katiwalian, kahirapan,
diskriminasyon at gobyerno.
 Halimbawa ng mga akdang
masusuri sa teoryang ito ay ang:
 Ambo ni Wilfredo Virtusio
 Bangkang Papel ni Genoveva Edroza-
Matute
 Mga Ibong Mandaragit ni Pambansang
Alagad ng Sining Amado V. Hernandez
 Maganda Pa Ang Daigdig ni Lazaro
Francisco
 Dekada ‘70 ni Lualhati Bautista.
 Ang layunin ng panitikan ay
ipakita ang mga karanasan at
nasaksisan ng may-akda sa kanyang
lipunan.
 Ayon sa mga realista, ang
sinumang tao, anumang bagay at
lipunan, ay dapat maging
makatotohanan ang isasagawang
paglalarawan o paglalahad
 Pinong (GENTLE) Realismo - May
pagtitimping ilahad ang kadalisayan ng
bagay- bagay at iwinawaksi ang
anumang pagmamalabis at kahindik-
hindik.
 Sentimental na Realismo - Mas
optimistiko at inilalagay ang pag-asa sa
damdamin kaysa kaisipan sa paglutas
ng pang araw-araw na suliranin.
 Sikolohikal na Realismo - Inilalarawan ang
internal na buhay o motibo ng tao sa pagkilos
 Kritikal na Realismo - Inilalarawan ang gawain
ng isang lipunang burgis upang maipamalas ang
mga aspektong may kapangitan at panlulupig
nito.
 Sosyalistang Realismo - Ginabayan ng
teoryang Marxismo sa paglalahad ng kalagayan
ng lipunang maaaring mabago tungo sa
pagtatayo ng mga lipunang pinamumunuan ng
mga anak pawis.
 Mahiwagang (Magic) Realismo - Pinagsanib
na pantasya at katotohanan nang may
kamalayan. Higit na mahalaga ang katotohanan
kaysa kagandahan.
3. IMPRESYUNALISMO
 Ang impresyonismo ay isang kilusang
sining ng ika-19 na siglo.
 Nagmula sa isang pangkat ng mga artista
na nakabase sa Paris na ang mga
independiyenteng eksibisyon ay nagdala
sa kanila sa katanyagan noong mga 1870s
at 1880s.
 Bukas na komposisyon, diin sa tumpak na
paglalarawan at kadalasang nagpapatunay
sa mga epekto ng paglipas ng panahon.
 Ang konsepto ng impressionism ay
ginagamit din para sa musika at
pagpinta.
 Ang pag-unlad ng Impresyonismo
sa mga visual na sining ay kaagad na
sinundan ng mga katulad na estilo sa
iba pang media na naging kilala
bilang impresyonista musika at
impresyonistang panitikan.
 Ang impresyonismo ay isang
pangunahing punto sa modernong
sining.
 Ikumpara ang opinyon ng may
akda sa pamamagitan ng
makabuluhang pagkilala sa mga
pangyayaring nagpapakita ng
interes sa mambabasa.
 Ang mga impormasyon sa
kuwento ay naghihikayat sa mga
mambabasa na magkaroon ng
obserbasyon batay sa
paninindigang paniniwala.
 Isang teorya ng sining na
naglalayong iwasto ang mga
maling pananaw tungkol sa
kahalagan, tungkulin at
kahulugan ng babae sa lipunan.
 Ay tumutukoy sa prinsipiyo o
paniniwalang dapat maging
pantay ang mga babae at mga
lalaki.
 Ang layunin ng panitikan ay magpakilala
ng mga kalakasan at kakayahang
pambabae at iangat ang pagtingin ng
lipunan sa mga kababaihan.
 Ang maunawaan ang di pagpakapantay-
pantay ng mga lalaki at mga babae.
 Magpakilala ng mga kalakasan at
kakayahang pambabae at iangat ang
pagtingin ng lipunan sa mga kababaihan.
 Sa ngalan ng Ina, ng Anak ng
Diwata‘t Paraluman‘ ni Lilia
Quindoza Santiago (tula)
 Sandaang Damit‘ ni Fanny
Garcia (maikling kwento)
 Sumpa‘ ni Rowena Festin (tula)
 Paano Tumutula ang Isang Ina‘
ni Ligaya G. Tiamson-Rubin (tula)
Feminismong Pagdulog. Ang
pagdulog na ito ay nagsusuri ng
imahe ng mga kababaihan at
konsepto ng pagiging babae sa
panitikan; gumagamit ng sikolohikal,
archetypal, at sosyolohikal na
pagdulog; nakapokus sa katauhan ng
mga kababaihan na di-nabibigyang
pansin. Ang mga feministang kritiko
ay nagsisikap na itama ang alam
nilang pananaw na pinangingibawan
ng mga kalalakihan.
 A. Paano nailarawan ang buhay ng mga
kababaihan sa akda?
 B. Naimpluwensyahan ba ng kasarian ng
manunulat ang anyo at nilalaman ng akda?
 C. Paano nag-uugnayan sa isa‘t-isa ang lalaki at
babaeng karakter? Ang relasyon bang ito ay
pinagmumulan ng salungatan? Nasolusyonan
ba ang salungatang ito? Ipaliwanag.
 D. Hinahamon ba o sinasang-ayunan ng akda
ang tradisyonal na paniniwala tungkol sa
kababaihan?
 E. Paano nasasalamin sa akda ang sosyal na
pwersa ng mga kalalakihan na pumipigil sa
kakayanan ng mga kababaihan na makamit ang
pagkapantay sa mga kalalakihan?
 F. Ano ang pangmag-asawang ekspektasyon
ang inaasahan sa mga karakter? Ano ang
epekto ng ekspektasyon na ito?
 G. Anong pag-uugali o pagkilos na
ekspektasyon ang inaasahan sa mga karakter?
Ano ang epekto ng ekspektasyon na ito?
 H. Kung lalaki ang karakter na babae, paano
maiiba ang istorya?
 I. Paano nakakaapekto sa desisyon o kasiyahan
ng karakter ang kalagayang pang mag-asawa?
- Ginagamit ng imahismo ang wika at
simbolismo upang epektibong
maihatid ang wastong imahe na
magbihigay daan sa wastong
mensahe.
- Naipapahayag ang kalinawan sa
mga imaheng biswal, eksaktong
paglalarawan o pagbibigay anyo sa
mga ideya.
- Ito ay isang malayang pagsulat
- Ito rin ay isang pananaw na
kinakailangang gumamit ng
konkreto, matipid at maingat na
paggamit ng mga salita upang
makabuo ng konkretong imahen.
- At noong 20 siglo lumaganap ang
kilusang imahismo bilang isang
Kilusang panulaan sa Estados
Unidos at Inglatera. Kung saan ito
ay nagbibigay pansin sa hanay ng
mga salita at simbolismo.
Ang layunin ng panitikan ay gumamit
ng mga imahen na higit na maghayag
sa damdamin kaisipan, ideya, saloobin
at iba pang nais na ibahagi ng may
akda na higit na madaling maunawaan
kaysa gumamit lamang ng karaniwang
salita. Sa halip na paglalarawan at
tuwirang maglalahad ng mga imahen
na layong ilantad ang totoong
kaisipan ng pahayag sa loob ng
panitikan.
Binibigyang diin ng
imahismo ang:
 1. Pagpili ng tiyak na salita
 2. Kalagayan sa pagpili ng mga paksa at forma
 3. Paggamit ng mga salitang karaniwang
ginagamit sa araw araw.
Hal. ng Imahismo
 1. Panambitan ni Myrna Prado
 2.Canal de la Reina ni Liwayway Arcenio
 3. Ang Kuwintas ni Guy de Maupassant
 4. Bakit Babae ang Naghuhugas ng mga Pinggan
ni Filomena Colendrino.
Ang layunin ng panitikan ay ipakita
ang karanasan ng isang lipi ng tao na
siyang masasalamin sa kasaysayan at
bahagi ng kanyang pagkahubog.
Kumikilala sa gampanin ng isang
institusyon, may malaking papel na
ginagampanan ang institusyon sa
pagbubukas ng daan sa uri ng
panitikang dapat sulatin ng may akda.
 "Ang akdang susuriin ay dapat na maging
epekto ng kasaysayan na maipaliwanag sa
pamamagitan ng pagbabalik-alaala sa
panahong kinasangkutan ng pag-aaral”
Mga Halimbawa
 "Si Boy Nicolas" ni Pedro L. Ricarte
 "Utos ng Hari" ni Jun Cruz Reyes
 "Reseta at Letra: Sa Daigdig ng Isang Doktor-Manunulat" ni Dr. Luis
Gatmaitan
 Florante at Laura: Kay Selya ni Francisco Balagtas
 "Mga Gunita" ni Matute
 "Sa mga Kuko ng Liwanag" ni Edgardo Reyes
Ito ay tinayawag din na mitolohikal o
ritwalismo. Ayon kay Scott (1922), sa
pagbasang arketipo, kailangan ng
masusing pagbabasa gaya ng
pormalismo, samantala ayon naman
kay Reyes (1992), ang mga banghay,
tema at imahe sa mga akda ay
interpretasyon ng mga mag
kakatulad na elemento ng mga
matatandang mito o alamat.
Ayon naman kay Griffith (1982),
bagamat madamibg uri ng
arketipong dulog ngunit
nahahati naman ito sa tatlo
- Arketipong tauhan- mga bayani, ang
martir, madrasta, rebelde, sawing mag sin irog.
- Arketipong pangyayari- pag lalakbay,
paghahanap, pag papasimula, ang pagbagsak,
kamatayan at pag kabuhay.
- Arketipong simbolo at kaugnayan-
gumagamit ng tambalan hal. Liwanag at dilim,
liwanag na simbolo ay karunungan at dilim
naman para sa kamang mangan.
 Layunin ng panitikan na ipakita ang
mahalagang bahagi ng akda sa
pamamagitan ng mga simbolo. Ngunit
hindi agad basta- bastang makikita ang
mga simbolismo sa akda.
Pinakamainam na alamin muna ang
konsepto at tema ng panitikan
sapagkat ang mga simbolismong
nakapaloob sa akda ay magkakaugnay
sa isa't- isa. Ang simbolismo ay naayon
sa tema at konseptong pinapakita ng
akda sa mga mambabasa.
Pamagat – binubuo ito ng pangalan
ng akda at may-akda ng iyong
sinusuri at paksa na iyong ilalahad sa
paghihimay
Panimula – impormasyon na may
kaugnayan sa iyong sanaysay at
kasiya-siyang pambungad na talata
na kinabibilangan ng angkop na
pahayag ng tesis
 Paglalahad ng Tesis – kadalasang
nakapaloob sa panimula; nagsasabi sa
iyong mambabasa kung ano ang aasahan sa
kaniyang mababasa: ito ay nagpapahayag
ng layunin ng iyong sanaysay – ang
puntong iyong gusto iparating
 Katawan – naglalaman ng paliwanag ng
iyong mga ideya at katibayan mula sa teksto
at sumusuporta sa iyong inilalahad na tesis
 Konklusyon – ang buod ang mga
pangunahing punto na iyong ginawa, na
maykatuturang komento tungkol sa teksto
na iyong pinag-aaralan
 Nagbibigay ng kakayahan upang makita ang
mas malalim na kahulugan sa nilalaman ng akda
at kung paano ito ay lahat nagiging isang buong
ideya.
 Tumutulong ito na pahalagahan ang lalim ng
kuwento at ang mensahe na binabanggit ng
may-akda. Isang kapaki-pakinabang na
ehersisyo bilang pagkakakilanlan ng isang
makabuluhang tema, at ang pagsisiyasat ng
mga pampanitikang kasangkapan (pananalita,
matalinghagang paglalarawan, simbolismo) na
ginamit ng may-akda upang ipakita ang temang
iyon.
 At upang maipahayag ang kanilang mga
opinyon sa isang lohikal na paraan na
maaaring maunawaan ng nakararami.
Kadalasan sa mga trabaho sa kapanahunan
ngayon ay nangangailangan ng pagsusulat
ng mga ulat, mga panukala para sa trabaho,
atbp. Upang maayos ang trabaho, kailangan
ng isang tao na may kakayahang ipahayag
ang kanyang mga kaisipan nang malinaw at
partikular na nakasulat. Maaaring hindi siya
magsulat ng mga sanaysay sa literatura
bilang pamumuhay, ngunit malamang na ang
natutuhan niya mula sa tungkuling iyon ay
magiging kapaki-pakinabang sa ibang
pagkakataon sa buhay.
Ayon kay Alejandro G. Abadilla,
kailangan ng isang kritiko ang
tigas ng damdaming naninindigan
upang maging tiyak na
kapakinabangan ng panitikan ang
kanyang pagmamalasakit. Ang
mga sumusunod ay mga
katangiang dapat taglayin:
 1. Ang kritiko ay matapat sa sariling itinuturing ang
panunuri ng mga akdang pampanitikan bilang isang
sining.
 2. Ang kritiko ay handang kilalanin ang sarili bilang
manunuri ng akdang pampanitikan at hindi manunuri
ng lipunan, manunulat, mambabasa o ideolohiya.
 3. Ang kritiko ay lagging bukas ang pananaw sa mga
pagbabagong nagaganap sa panitikan.
 4. Ang kritiko ay iginagalang ang desisyon ng ibang
mga kritiko na patuloy na sumasandig sa ibang
disiplina gaya ng linggwistika, kasaysayan,
sikolohiya, at iba pa.
 5. Ang kritiko ay matapat na kumikilala sa akda
bilang isang akdang sumasailalim sa paraan ng
pagbuo o konstruksyon batay sa sinusunod na
alituntunin at batas.
Alejandro G. Abadilla – isang makata,
sanaysayista at kuwentista at
tinaguriang ―Ama ng Makabagong
Tulang Tagalog‖.
Teodoro Agoncillo – isang bantog na
manunulat, makata, manunuri at
mananalaysay. Siya ay tanyag sa
kanyang aklat na ―Ang Maikling
Kwentong Tagalog‖.
 Virgilio S. Almario – kilala sa kanyang
sagisag-panulat na Rio Alma. Isa siyang makata,
kritiko, tagapagsalin, editor, guro at
tagapamahalang pangkultura ng Pilipinas.
 Lamberto E. Antonio – Isang Pilipinong
manunulat at kabilang sa tatlong tungkong
batong panulaang Filipino kasama sina Virgilio
S. Almario at Rogelio G. Mangahas.
 Lope K. Santos – isang tanyag na manunulat,
abogado, fritiko, lider, obrero, mananalaysay,
nobelista at ―Ama ng Pambansang Wika at
Balarila ng Pilipinas‖. Naging director ng Surian
ng Wikang Pambansa. Isa sa kanyang nobela
ay ang Banaag at Sikat.
 Rogelio G. Mangahas – isang kritiko na
kabilang sa tungkong batong panulaang
Filipino. Siya ang namuhunan at
namatnugot ng antolohiyang Manlilikha
(1967) na unang nagpakilala sa tatlong
modernistang makata sa Filipino.
 Fernando B. Monleo – isang alureadong
makatang nagsulat ng nobelang ―Tres
Muskiteras‖. Kilala siya bilang ―Prinsipe
ng Balagtasan‖.
 Ponciano B. Pineda – isang manunulat,
guro, linggwista, abogado, at ―Ama ng
Komisyon ng Wikang Filipino‖.
 Ang lipunan ay tumutukoy sa mga taong
sama-samang naninirahan sa isang
organisadong komunidad na may iisang
batas, tradisyon, at pagpapahalaga.
 Ang isyung panlipunan ay isang
pampublikong usapin, nakakaapekto ito
hindi laman sa isang tao sa lipunan kundi
sa isang malaking bahagi mismo ng
nasabing lipunan. Karaniwan sa mga isyu
ng lipunan ay sumasalamin sa mga
suliraning kinakaharap ng lipunan.
 1. Isyung Ekonomiko – Ito ay nagbubunga ng
mga pagkawala ng trabaho ng mga tao na
depende sa lugar, kasarian, edukasyon, at
kadalasan sa mga grupong etniko.
 2. Problemang Pangkapitbahayan – Ang mga
ganitong komunidad ay kadalasang may
mataas na drop out rate sa hayskul, at ang
mga bata na lumalaki sa mga ganitong
komunidad ay kadalasang may mababa sa
walang pagkakataon na mag-aral sa kolehiyo.
 3. Diskriminasyon sa Edad – Nang minsan,
may mga problema sa lipunan na ang sanhi
ay ang pagtangi sa edad ng isang tao.
4. Problemang Pantrabaho – Kabilang
dito ang stress, pagnanakaw,
paggugulo sa kapwa tao, hindi
pantay ang sahod, papoot ng ibang
lahi, at iba pa.
5. Hindi Pagkapantay-pantay sa
Lipunan – Ito naman ang bunga ng
maraming problemang panlipunan
na kung saan pinagbabasehan ang
kasarian, kapansanan, lahi, at edad
na nag aapekto sa pagtatrato ng
isang tao.