Sosyedad at Literatura/Panitikang

Panlipunan

Kabanata 3

Pagsusuri ng Iba’t Ibang Isyung

Panlipunan
 Kabanata 3
Pagsusuri ng Iba’t Ibang Iyung
Panlipunan

Panimula

Ang Pilipinas ay nahaharap sa iba’t ibang isyung Panlipunan na kung saan isa ito sa patuloy
na nagpapalugmok sa pamumuhay ng maraming mga Pilipino. Saan mang dako g bansa ay
madalas laman ng mga pahayagan patungkol sa issyung panlipunang kinakaharap ng bansa. Isa sa
mga ito ay ang isyung Panlipunan tungkol sa kahirapan. Mula noon hanggang sa ngayon ay ito
ang siyang pinakamalaking suliranin ng bansa. Kawalan ng trabaho o hanapbuhay, kawalan ng
bahay, pagkain at kawalan ng edukayon ang ilan sa mga kinakaharap ng ilang indibidwal. Kabilang
sa mga iyung panlipunan na matatalakay sa kabanatang ito ay patungkol sa karapatang pantao,
pangkasarian at diaspora / migrasyon.

Sa pagtatapos ng kabanata, ang mag-aaral ay inaasahang:

1. Nakikilala ang mga akdang pampanitikang may kaugnayan sa mga isyung panlipunan.
2. Nasusuri ang ilang akda na may kaugnayan sa isyu hinggil sa kahirapan, karapatang pantao,
pangkasarian at migrasyon.
3. Nakasususlat ng mga akdang pampanitikan na nakahanay sa tamang balangkas ng pagsusuri.

Bilang Oras at Haba ng Pagtalakay

Kabanata 3: Pagusuri ng Iba’t Ibang Isyung Panlipunan = 3 oras
(1 oras para sa talakayan; 2 oras
para sa mga gawain at pagsasanay
ng kabanata)
Pagtalakay

PANITIKAN AT LIPUNAN

Iba’t iba ang pagpapakahulugan ng mga manunulat at dalubhasa sa panitikan. Ayon

kay Joey Arrogante, ito ay talaan ng buhay sapagkat dito naisisiwalat ng tao sa malikhaing
paraan ang kulay ng buhay, ang buhay ng kanyang daigdig, ang daigdig na kanyang
kinabibilangan at pinapangarap.

Samantala, ayon naman kay Zeus Salazar, ang panitikan ay siyang lakas na nagpapakilos
sa alinmang uri ng lipunan. Sinasabi ring ito ay bunga ng mga diwang mapanlikha, ng diwang
naghehele sa misteryo ng mga ulap o ng diwang yumayapos sa palaisipan ng buwan. Ito ay isang
kasangkapang lubos na makapangyarihan. Maari itong gumahis o kaya'y magpalaya ng mga
nagpupumiglas na ideya sa kanyang sariling bartolina ng porma at istruktura. Sa isang banda,
maituturing ang panitikan na isang kakaibang karanasan. Ito ay naglalantad ng mga katotohanang
panlipunan, at mga guniguning likhang-isip lamang. Hinahaplos nito ang ating mga sensorya tulad
ng paningin, pandinig, pang amoy, panlasa at pandama. Kinakalabit nito ang ating malikhaing pag-
iisip at maging sasal na kabog ng ating dibdib. Pinupukaw din nito ang ating nahihimbing na
kamalayan. Lahat ng ito ay nagagawa ng panitikan sa pamamagitan lamang ng mga payak na
salitang buhay na dumadaloy sa ating katawan, diwa at damdamin. Ang panitikan ay buhay na
pulsong pumipintig at mainit na dugong dumadaloy sa ugat ng bawat nilalang at ng buong lipunan.
Isang karanasan itong natatangi sa sangkatauhan.

Ayon kay naman kay Terry Eagleton, maraming mga paraan para bigyang kahulugan ang
panitikan. Unang-una, maaari itong ituring na isang likhang-isip gamit ang mga malikhaing salita
o talinghaga. Ito ang tinatawag na “fiction”. Subalit nagbigay siya ng argumento na hindi lahat ng
malikhaing akda ay matatawag na panitikan. Kabilang dito ang mga komiks, pelikula, telebisyon,
at pocketbooks (romance novels) na bunga ng isang malikhaing pag-iisip subalit hindi itinuturing
na panitikan.

Ikalawa, maaaring bigyang kahulugan ang panitikan dahil sa paggamit nito ng wika sa
kakaibang paraan. Batay sa argumentong ito, ang panitikan ay isang uri ng pagsulat kung saan
kumakatawan ng isang maayos na pagwasak sa karaniwang anyo ng pagsasasalita.[1] Binabagong-
anyo at pinapasidhi ng panitikan ang karaniwang wika, sistematikong lumilihis sa pang-araw-araw
na pananalita. Kapag may nagsabi sa akin ng “Ang tag-araw ay nasa iyong mga matang
nangungusap” habang ako’y nakasakay sa dyip, alam kong nasa presensiya ako ng isang ‘literary’
o maalam sa panitikan. Alam kong gayon dahil sa ang kayarian, indayog at tunog ng kanyang mga
salita ay labis sa kanilang kahulugang abstrakto. Umaakit ng atensiyon ang kanyang mga salita,
ipinapayagpag ang kanilang kalikhaang materyal. Ang depinisyong ito ang sinaligan ng
mga Formalist na umusbong sa bansang Rusya.

Totoo na marami sa mga pinag-aaralang akda bilang panitikan sa akademya ay

“constructed” na basahin bilang panitikan subalit marami sa mga ito ay hindi panitikan
– canonized lang kumbaga. Samakatwid, nasa pagbabasa kung ituturing na ‘literary’ o hindi ang
isang akda. Literature cannot be objectively defined.[2] Walang kalikasan ang panitikan. Ang
panitikan ay isang uri ng panulat na sa ibang dahilan ay mataas na pinapahalagahan ng isang tao
(highly valued writing). Kung ganun, ang mahalagang palagay o kapasyahan ay nakakaapekto
kung alin ang panitikan.

Hindi kinakailangang maging maganda para maging ‘literary’, dapat ay kauri ng itinuturing
na maganda. Halimbawa, walang magsasabi na ang klaskard ay isang mahinang panitikan pero
mayroong magsasabi na ang mga leaflets (manifesto) na ipinamumudmod ng mga aktibista ay
hindi magandang uri ng panitikan.

Sa panukalang ang panitikan ay isang “highly valued writing”, kahit ano ay maaaring
maging panitikan. Sa kabilang dako, ang mga itinuturing na panitikan ngayon ay maaaring hindi
na panitikan sa hinaharap. Nagbabago ang pagpapahalaga at paniniwala ng tao kaya maaaring
baguhin niya ang kanyang pananaw sa isang akdang itinuturing na panitikan. Samakatwid,
maaaring magkaroon ng isang lipunang hindi naniniwala na ang mga akda ni Shakespeare ay
panitikan.

Sa dahilang ang tao ang nagbibigay ng interpretasyon sa mga akdang pampanitikan batay
sa kanilang sariling point of view, ang depenisyon ng panitikan ay hindi obhetibo kundi subjective.

Ang lipunan ay kalipunan o grupo ng mga taong may pare-parehong interes at

naiibang kultura at institusyon. Maaring nagmula sa magkakaibang pangkat-etniko ang mga
kabilang sa isang lipunan. Maari rin itong tumukoy sa partikular na grupo ng mga tao o sa mas
malawak na grupong kultural. Tumutukoy rin ito sa sistematikong grupo ng mga tao na pinag-
uugnay ng layuning makarelihiyon, kultural, pulitikal, siyentipiko, makabayan at iba pa.

Sa agham pampulitika, ang lipunan ay karaniwang nangangahulugan ng kabuuan ng

relasyong pantao, salungat sa estado na kasangkapan ng pamumuno o pamahalaan sa loob ng isang
teritoryo. Ibig sabihin, ang lipunan ang totalidad ng mga konsepto ng mga relasyon at institusyon
sa pagitan ng mga tao.

Sa agham panlipunan naman, partikular sa sosyolohiya, ginagamit ang lipunan upang

ipakahulugan ang grupo ng mga taong bumubuo sa isang sistemang sosyal, kung saan halos lahat
ng interaksiyon ay sa kapwa indibidwal na kabilang sa grupo.

Nilalarawan ng panitikan ang ating lipunan at panlahing pagkakakilanlan. Ang

ating kaugalian ay mababakas sa ating mga kwentong bayan, alamat, epiko, kantahing-bayan,
kasabihan, bugtong, palaisipan at sinaunang dula. Ayon sa mga mananakop na dayuhan, ang ating
mga ninuno ay mayaman sa mga katitikan na nagbibigay ng kasiyahan at nagtatampok sa
kalinangan at kultura ng ating lahi. Ang mga ito ay gumamit ng kawayan, talukap ng niyog, dahon,
balat ng punungkahoy bilang mga sulatan habang ang ginamit nilang mga panulat ay matutulis na
kahoy, bato o bakal.