PHƯƠNG PHÁP TÔ MÀU

TRẦN NGỌC THẮNG - THPT CHUYÊN VĨNH PHÚC

Phương pháp tô màu thường được dùng để giải các bài tập liên quan đến bảng
ô vuông (bài toán phủ, cắt, ghép…), tùy theo giả thiết và yêu cầu của từng bài toán
mà ta chọn bao nhiêu màu và tô màu theo những cách phù hợp nhất để chứng minh
bài toán. Việc tô màu theo cách như thế nào là bước rất quan trọng để giải các bài
toán theo phương pháp tô màu và để có thể trang bị phần nào đó cho học sinh trong
qua trình học chuyên đề này chúng tôi chọn lọc một số bài tập liên quan đến phương
pháp tô màu.
1. Cho bảng 8×8 bị mất hai ô ở hai góc đối diện. Hỏi có thể lát phần còn lại của bảng
bởi các quân
a) 2×1 (cùng với các hình tạo bởi bằng cách quay đi một góc tùy ý)
b) Hình chữ L dưới đây (cùng với các hình tạo bởi bằng cách quay đi một góc tùy
ý)

c) 2×1 và các quân hình chữ Hình chữ L dưới đây (cùng với các hình tạo bởi bằng
cách quay đi
một góc tùy ý)

Lời giải.

Tô màu bảng 8×8 như hình vẽ.

1
 a) Khi đó mỗi quân 2×1 sẽ chiếm một ô đen và một ô trắng. Do đó nếu phần còn lại
của bảng được phủ bởi các quân này thì số ô đen bằng số ô trắng vô lí vì số ô đen
là 32, số ô trắng là 30.
b) Khi đó mỗi quân hình chữ L sẽ chiếm một 2 ô đen và 2 ô trắng. Do đó nếu phần
còn lại của bảng được phủ bởi các quân này thì số ô đen bằng số ô trắng vô lí vì số
ô đen là 32, số ô trắng là 30.
c) Mỗi quân 2×1 hoặc quân hình chữ L sẽ có số ô trắng bằng số ô đên. Do đó nếu
phần còn lại của bảng được phủ bởi các quân này thì số ô đen bằng số ô trắng vô lí
vì số ô đen là 32, số ô trắng là 30.
2. Xét bàn cờ vua 8×8 . Chứng minh rằng nếu xuất phát từ một ô góc, con mã không thể
đi qua tất cả các ô của bàn cờ, mỗi ô một lần và kết thúc ở ô góc đối diện với ô góc nó
xuất phát.
Lời giải.

Xét bàn cờ vua 8×8 như hình vẽ. Mỗi nước đi của quân mã sẽ chuyển đến ô
khác màu với ô nó đứng trước đó. Do đó nếu xuất phát từ ô góc và đi qua tất cả các ô
còn lại và đến ô góc đối diện thì con mã sẽ thực hiện 63 nước đi. Do đó con mã sẽ đến
ô khác màu với ô xuất phát vô lí vì ô đối diện với ô xuất phát là cùng màu. Vậy bài
toán được chứng minh.
3. Một hình tròn được chia thành 2014 hình quạt. Trong mỗi hình quạt có một viên bi.
Thực hiện trò chơi sau: mỗi lần cho phép lấy ra hai viên bi trong hai hình quạt nào đó
và chuyển sang các ô bên cạnh nhưng theo hai chiều ngược nhau. Hỏi sau một số lần
có thể chuyển hết các viên bi vào một hình quạt được không?
Lời giải.

2
 Ta tô màu các hình quạt như hình vẽ, sao cho hai hình quạt cạnh nhau thì khác
màu. Gọi S ( n) , T ( n) lần lượt là tổng số bi ở bước thứ n của các các hình quạt màu
đen, hình quạt màu trắng. Do S ( 0) = T ( 0) = 1005 và S ( n) , T ( n) bất biến theo
mod 2 nên không thể xảy ra trường hợp S ( n) = 0 hoặc T ( n) = 0 . Vậy bài toán được
chứng minh.
Nhận xét. Bài toàn có thể tổng quát nhứ sau: Cho n ∈ * , một hình tròn được chia
thành n hình quạt. Trong mỗi hình quạt có một viên bi. Thực hiện trò chơi sau: mỗi
lần cho phép lấy ra hai viên bi trong hai hình quạt nào đó và chuyển sang các ô bên
cạnh nhưng theo hai chiều ngược nhau. Tìm tất cả các số nguyên dương n sao cho
sau một số lần có thể chuyển hết các viên bi vào một hình quạt.
4. (Romania TST 2000) Tìm tất cả các cặp số nguyên dương ( m, n) sao cho bảng m×n
có thể lát được bởi các quân hình chữ L dưới đây (cùng với các hình tạo bởi bằng
cách quay đi một góc tùy ý)

Lời giải.
Phân tích: Giả sử bảng được lát bởi x quân hình chữ L suy ra mn = 4a , ta sẽ thử
một vài giá trị của a . Giả sử m ≤ n .
Nếu a = 1 dễ thấy không thỏa mãn.
Nếu a = 3 ta có mn = 12 ta có các khả năng ( m, n) = ( 2,6) , ( 3,4) cả hai bảng này
không thể lát bởi các quân hình chữ L .

3
Nếu a = 2 ta có mn = 8 ta có các khả năng ( m, n ) = ( 2, 4) bảng này có thể lát bởi các
quân hình chữ L như hình vẽ

Như vậy ta dự đoán để lát được bảng m×n thì a phải là số chẵn.
Trở lại bài toán: Ta sẽ chứng minh a chẵn và chỉ ra cách lát trong trường hợp đó.
Ta tô bảng m×n theo cách sau:

Với cách tô như vậy thì mỗi quân hình chữ L sẽ chiếm 3 ô đen và 1 ô trắng hoặc 3 ô
trắng 1 ô đen. Giả sử trong a quân hình chữ L có u quân gồm 3 ô đen và 1 ô trắng,
v quân gồm 1 ô đen và 3 ô trắng. Khi đó ta có:
u + v = a u = v
 ⇔
3u + v = 3v + u a = 2u
Suy ra a  2  mn  8 .
Ta sẽ chứng minh với mn 8 thì luôn lát được bảng m×n bởi các quân hình chữ L .
Ta xét các trường hợp sau:
TH1. Nếu cả hai số m, n đều chẵn: do mn  8  một trong hai số phải chia hết cho 4 ,
giả sử n 4 .Khi đó ta chia bảng m×n thành các bảng 2×4 và các bảng con này lát
được như hình vẽ

4
 TH2. Nếu trong hai số m, n có một số lẻ, giả sử m lẻ. Khi đó ta viết
m = 2 k + 3, n = 8 l suy ra m × n = ( 2k + 3) × ( 8l ) = 2lk ( 2 × 4) + l ( 3× 8) .
Ta nhận thấy các bảng con 2×4 lát được bởi các quân hình chữ L , ta chỉ ra cách lát
cho bảng 3×8 là xong. Thật vậy ta lát như hình vẽ:

Vậy các số nguyên dương m, n thỏa mãn mn chia hết cho 8 .

Bài toán đề xuất. Tìm tất cả các cặp số nguyên dương ( m, n) sao cho bảng m× n có
thể lát được bởi các quân hình chữ L dưới đây (cùng với các hình tạo bởi bằng cách
quay đi một góc tùy ý)

5. (VMO 2006) Xét bảng ô vuông m× n ( m, n là các số nguyên dương lớn hơn 3). Thực
hiện trò chơi sau: mỗi lần đặt 4 viên bi vào 4 ô của bảng (mỗi ô 1 viên bi) mà 4 ô đó
tạo thành một trong các hình dưới đây

Hỏi sau một số lần ta có thể nhận được bảng mà số bi trong các ô bằng nhau được
không nếu
a) m = 2004 và n = 2006 ?
b) m = 2005 và n = 2006 ?
Lời giải.
a) Bảng ô vuông 4× 2 được ghép bởi hai quân

5
 Do đó với bảng 2004×2006 ta chia nó thành các bảng 4× 2 . Khi đó với cách đặt
bi như yêu cầu ta sẽ đặt được mỗi ô vuông đơn vị của bảng 4× 2 một viên bi. Do
vậy bảng 2004×2006 sẽ được đặt mỗi ô vuông đơn vị một viên bi.
b) Giả sử ta có thể nhận được bảng mà số bi các ô bằng nhau và mỗi ô có q viên bi.
Khi đó bảng 2005×2006 sẽ được lát bởi các quân

Ta tô màu bảng 2005×2006 như hình vẽ (các ô vuông đơn vị trên cùng hàng thì cùng
màu và hai hàng cạnh nhau thì khác màu)

Gọi D( n) ,T ( n) lần lượt là tổng số bi trong các ô đen, ô trắng ở bước cuối cùng. Do
bảng 2005×2006 gồm 2005 hàng và 2006 cột nên
D( n) = 2006.1003q,T ( n) = 2006.1002q  D( n) −T ( n) = 2006q . Mỗi quân được lát đều
chiếm 2 ô đen và 2 ô trắng nên D( n) −T ( n) = D( 0) −T ( 0) = 0 vô lý ( D( 0) ,T ( 0) là
tổng số bi ở các ô đen, ô trắng lúc ban đầu). Vậy với m = 2005 và n = 2006 không
thỏa mãn yêu cầu bài toán.
6
 Nhận xét. Với cách làm của phần b thì ta có thể chứng minh được: nếu bảng m× n (
m, n > 3)thỏa mãn yêu cầu bài toán thì m, n đều là số chẵn. Khi một trong hai số m, n
chia hết cho 4 thì bảng này sẽ thỏa mãn yêu cầu. Khi m, n đều chẵn và không chia hết
cho 4 thì bảng có thỏa mãn không?

6. Cho k, n là các số nguyên dương. Xét một bảng ô vuông vô hạn, đặt 3k.n quân cờ
trong hình chữ nhật 3k × n . Thực hiện trò chơi sau: mỗi quân cờ sẽ nhảy ngang hoặc
dọc qua một ô kề với nó và có chứa quân cờ, để đến ô kề với ô này (ô mà quân cờ
nhảy đến phải là ô trống). Sau khi làm như trên ta loại bỏ quân cờ ở ô bị nhảy qua ra
khỏi bàn cờ. Chứng minh rằng, với cách chơi đó trên bảng ô vuông sẽ không bao giờ
còn lại đúng một quân cờ.
Lời giải.
Ta tô bảng ô vuông vô hạn bởi ba màu 1, 2, 3 và được tô như hình vẽ. Gọi
Sn ( i) là tổng số quân cờ trong ô vuông đơn vị có màu i ( i =1,2,3) ở bước chơi thứ n ,
trong đó n = 0 chỉ lúc ban đầu. Ta có S0 (1) = S0 ( 2) = S0 ( 3) = kn . Trong mỗi lần chơi
thì tổng số bi của mỗi màu đều tăng hoặc giảm đúng một đơn vị nên tính chẵn lẻ của
tổng số bi trong mỗi màu không đổi. Do đó không có trạng thái mà trên bảng còn lại
đúng một quân cờ.

1 2 3 1 2 3 1

2 3 1 2 3 1

3 1 2 3 1

1 2 3 1

2 3 1

3 1

7. Xét bảng ô vuông n×n ( n là số nguyên dương lớn hơn 4) và xóa bỏ 4 ô vuông đơn vị
ở bốn góc của bảng. Tìm tất cả các giá trị có thể có của n sao cho bảng trên được lát
bởi các quân hình chữ L như hình dưới đây (cùng với các hình tạo bởi bằng cách
quay đi một góc tùy ý)

7
 Lời giải.
Giả sử bảng n×n và xóa bỏ đi bốn ô vuông đơn vị ở bốn góc của bảng được
lát bởi các quân hình chữ L và giả sử cần a quân hình chữ L . Khi đó ta có:
n2 −4 = 4a
Từ đẳng thức này ta suy ra n phải là số chẵn.
Khi đó ta tô màu bảng n×n như hình vẽ dưới đây:

Khi đó mỗi quân hình chữ L sẽ phủ 1 ô đen và 3 ô trắng hoặc 1 ô trắng và 3 ô
đen. Giả sử trong a quân hình chữ L có u quân gồm 3 ô đen và 1 ô trắng, v quân
gồm 1 ô đen và 3 ô trắng. Khi đó ta có:
u + v = a u = v
 ⇔
3u + v = 3v + u a = 2u
Suy ra a  2  n 2 − 4  8  n ≡ 2 ( mod 4 ) .
Với n ≡ 2 ( mod 4 ) ta có thể chỉ ra cách lát theo cách giống như bài 4.
8. Một bảng 7×7 được phủ kín bởi 16 quân 3×1 và 1 quân 1×1. Hỏi quân 1×1 phải
được đặt ở vị trí nào?
Lời giải.
Đầu tiên ta dự đoán vị trí của quân 1×1 ta được vị trí tại bốn góc của bảng,
tâm của bảng và tại trung điểm của dòng 1, 7 và các cột 1, 7 . Ta sẽ chỉ ra 3 cách giải
cho bài toán này.
Cách 1. Ta tô màu mỗi ô vuông đơn vị bằng 1 trong 3 màu 0,1,2 như hình A dưới
đây:

8
 0 1 1 0 1 1 0

1 2 2 1 2 2 1

1 2 2 1 2 2 1

0 1 1 0 1 1 0

1 2 2 1 2 2 1

1 2 2 1 2 2 1

0 1 1 0 1 1 0

Hình A

Nếu quân 1×1 không được phủ bởi màu 0 thì ô chứa màu 0 phải được phủ bởi quân
3×1. Do mỗi quân 3×1 gồm hai loại: loại 1 là quân chứa một ô màu 0 và hai ô màu 1,
loại 2 là quân chứa 1 ô màu 1 và hai ô màu 2. Do có tất cả 9 ô có màu 0 nên có 9 quân
3×1 loại 1 và 7 quân 3×1 loại 2. Do đó 16 quân 3×1 sẽ phủ được 9×2 + 7 = 25 ô
vuông có màu 1 và 7×2 =14 ô vuông có màu 2. Với cách tô màu bảng như trên thì có
16 ô vuông được tô màu 2 và 24 ô vuông có màu 1 vô lí. Vậy quân 1×1 phải được đặt
ở ô vuông tô màu 0. Ta nêu ra cách phủ trong các trường hợp đặt quân 1×1 như sau:
Đặt quân 1×1 vào ô tô màu đen. Khi đó ta phủ các quân 3×1 như hình B dưới đây:

Hình B

Các trường hợp đặt quân 1×1 được làm tương tự.
Cách 2. Đầu tiên ta tô màu mỗi ô vuông đơn vị bằng 1 trong 3 màu 0,1,2 như hình C
dưới đây:

9
 0 1 2 0 1 2 0

2 0 1 2 0 1 2

1 2 0 1 2 0 1

0 1 2 0 1 2 0

2 0 1 2 0 1 2

1 2 0 1 2 0 1

0 1 2 0 1 2 0

Hình C

Theo cách tô màu này thì có 17 ô vuông đơn vị được tô màu 0, 16 ô vuông đơn vị
được tô màu 1 và 16 ô vuông đơn vị được tô màu 2. Mặt khác mỗi quân 3×1 sẽ chiếm
3 ô vuông đơn vị có màu 0,1,2 suy ra quân 1×1 phải được đặt ở ô vuông đơn vị có
màu 0.
Tiếp theo ta tô màu mỗi ô vuông đơn vị bằng 1 trong 3 màu 0,1,2 theo hình D dưới
đây

0 2 1 0 1 2 0

2 1 0 1 2 0 1

1 0 1 2 0 1 2

0 1 2 0 1 2 0

1 2 0 1 2 0 1

2 0 1 2 0 1 2

0 1 2 0 1 2 0

Hình D

Theo cách tô màu này thì có 17 ô vuông đơn vị được tô màu 0, 16 ô vuông đơn vị
được tô màu 1 và 16 ô vuông đơn vị được tô màu 2. Mặt khác mỗi quân 3×1 sẽ chiếm
3 ô vuông đơn vị có màu 0,1,2 suy ra quân 1×1 phải được đặt ở ô vuông đơn vị có
màu 0.
Do đó để quân 1×1 giữ nguyên vị trí theo hai cách tô hình C và hình D thì nó phải
nằm ở ô vuông đơn vị có màu 0 tại tâm của bảng, tại 4 góc của bảng và tại trung điểm
mỗi cạnh của bảng.
Tương tự như cách 1 ta sẽ phủ được bảng khi đặt quân 1×1 vào các vị trí đó.

10
Cách 3 (sử dụng số phức) Giả sử ô ở vị trí ( m, n ) không được phủ, đặt
2π 2π
ε = cos + i sin . Khi đó ta đặt vào mỗi ô ( j , k ) bởi một trong 2 cách sau:
3 3

1) Đặt vào ô ( j, k ) số ε j .ε k . Khi đó tổng các số trong mỗi ô của hình chữ nhật kích
thước 3 ×1 và 1× 3 đều bằng 0. Khi đó theo giả thiết ta được
7 7
ε m .ε n =  ε j .ε k
j =1 k =1

 7  7

ε m+ n =   ε j    ε k 
 j =1   k =1 

 ε 8 −1   ε 8 −1 
ε m+n
= − 1  − 1
 ε −1   ε −1 
 ε 2 −1   ε 2 −1 
⇔ ε m+n =  − 1  − 1 ⇔ ε m + n = ε 2
 ε −1   ε −1 

 3 m + n + 1 (1)

2) Đặt vào ô ( j , k ) số ε j .ε 2 k . Khi đó tổng các số trong mỗi ô của hình chữ nhật kích
thước 3 ×1 và 1× 3 đều bằng 0. Khi đó theo giả thiết ta được
7 7
ε m .ε 2 n =  ε j .ε 2 k
j =1 k =1

 7  7

ε m+ 2 n =   ε j    ε 2 k 
 j =1   k =1 

 ε 8 − 1   ε 16 − 1 
ε m+2 n
= − 1  2 − 1
 ε −1   ε −1 
 ε 2 −1   ε 4 −1 
⇔ ε m+2n =  − 1  2 − 1 ⇔ ε m+ 2 n = ε 3 = 1
 ε −1   ε −1 

 3 m + 2n (2)

Từ (1) và (2) ta được

3 m + n + 1 3 m + n + 1 3 n − 1

  
3 m + 2n 3 m + n + 1 + n − 1 3 m − 1

 m, n ∈ {1, 4, 7}

Kiểm tra lại ta thấy nếu bỏ đi ô ( m, n ) , trong đó m, n ∈ {1, 4, 7} thì bảng hình vuông
kích thước 7 × 7 được lát bởi 16 hình chữ nhật kích thước 3 ×1 hoặc 1× 3 .

11
9. (Belarus 1999) Cho bảng 7×7 và các quân cờ có một trong ba loại sau sau: 3×1, 1×1
và quân hình chữ L gồm 3 ô. Người thứ nhất có vô hạn quân 3×1 và một quân hình
chữ L , trong khi người thứ hai chỉ có duy nhất một quân 1×1.
a) Chứng minh: nếu cho người thứ hai đi trước, anh ta có thể đặt quân cờ của mình
vào một ô nào đó sao cho người thứ nhất không thể phủ kín phần còn lại của bảng.
b) Chứng minh rằng nếu cho người thứ nhất thêm một quân hình chữ L thì bất kể
người thứ nhất đặt quân cờ của mình ở đâu thì người thứ hai cũng vẫn có thể phủ
kín phần còn lại của bảng.
Lời giải.
a)

1 2 3 1 2 3 1 1 3 2 1 3 2 1

2 3 1 2 3 1 2 2 1 3 2 1 3 2

3 1 2 3 1 2 3 3 2 1 3 2 1 3

1 2 3 1 2 3 1 1 3 2 1 3 2 1

2 3 1 1x1 3 1 2 2 1 3 1x1 1 3 2

3 1 2 3 1 2 3 3 2 1 3 2 1 3

1 2 3 1 2 3 1 1 3 2 1 3 2 1

Hình A Hình B

Đầu tiên ta tô màu bảng 7×7 bởi ba màu 1, 2, 3 như hình A và đặt quân 1×1
như trên hình A. Khi đó ô vuông đơn vị tô màu 1 là 17, tô màu 2 là 15 và tô màu 3
là 16. Mỗi quân 3×1được phủ bởi đủ ba màu 1, 2, 3. Do đó nếu phần còn lại được
phủ kín thì quân hình chữ L phải gồm 2 ô màu 1 và 1 ô màu 3.
Tiếp theo giữ nguyên vị trí quân 1×1 và tô màu bảng 7×7 như hình B. Khi đó ô
vuông đơn vị tô màu 1 là 17, tô màu 2 là 15 và tô màu 3 là 16. Mỗi quân 3×1được
phủ bởi đủ ba màu 1, 2, 3. Do đó nếu phần còn lại được phủ kín thì quân hình chữ
L phải gồm 2 ô màu 1 và 1 ô màu 3.
Nhưng ta nhận thấy quân cờ hình chữ L có hai dạng khác nhau vô lí vì chỉ có duy
nhất một quân hình chữ L. Vậy bài toán được chứng minh.
b)

12
 Hình C

Xét 4 bảng ô vuông 4×4 như hình C và bốn hình vuông này phủ kín bảng
7×7 suy ra quân cờ 1×1 sẽ thuộc ít nhất một bảng 4×4. Bảng 4×4 lại chia thành
bốn bảng 2×2 không có phần chung trong suy ra quân cờ 1×1 sẽ nằm trong một
bảng 2×2. Khi đó một quân hình chữ L và quân cờ 1×1 sẽ phủ bảng 2×2 và ba
bảng 2×2 còn lại sẽ được phủ bởi 1 quân hình chữ L và 3 quân 3×1, như hình vẽ
(màu vàng chỉ quân 1×1).

10. Cho a, b, n là các số nguyên dương. Khi đó bảng ô vuông a×b được lát bởi các quân
1×n (và các quân nhận được khi quay đi một góc) khi và chỉ khi n a hoặc n b .
Lời giải.
Cách 1. Ta xét hai trường hợp:
Th1. Nếu n b thì dễ thấy bảng lát được bởi các quân 1× n .
Th2. Nếu b không chia hết cho n , giả sử b = qn + r,0 < r < n .
Ta tô màu bảng ô vuông a×b như hình vẽ:

13
 qn r

1 2 ... n ... 1 .... r

1 2 ... n ... 1 .... r

1 2 ... n ... 1 .... r

a r
1 2 ... n ... 1 ....

1 2 ... n ... 1 .... r

1 2 ... n ... 1 .... r

1 2 ... n ... 1 .... r

Kí hiệu quân R là quân dạng 1×r chứa đủ r màu 1,2,..., r ; quân N là quân dạng 1× n
chứa đủ n màu 1,2,..., n và quân N − R là quân dạng 1×( n − r ) và chứa đủ n − r màu
r +1, r + 2,..., n .
Ta nhận thấy trong bảng a×b sẽ có aq + a quân R và sẽ có aq quân N. Giả sử để phủ
được bảng a×b ta cần k quân N suy ra phần còn lại trên bảng sẽ còn aq + a − k quân
R và aq − k quân N − R . Phần còn lại này chỉ được lát bởi các quân 1× n dạng thẳng
đứng nên suy ra
n aq + a − k, n aq − k  n ( aq + a − k ) −( aq − k )  n a .
Vậy bảng ô vuông a×b được lát bởi các quân 1× n khi và chỉ khi n a hoặc n b .
Cách 2. (Sử dụng số phức) Ta sẽ giải bài toán tổng quát sau:
Giả sử một bảng hình chữ nhật có thể lát bởi hữu hạn các bảng hình chữ nhật
có kích thước m×1 hoặc 1× n , trong đó m, n là các số nguyên dương cho trước.
Chứng minh rằng có thể lát bảng hình chữ nhật đã cho hoặc chỉ bằng các hình chữ
nhật kích thước m×1 hoặc chỉ bằng các hình chữ nhật có kích thước 1× n .
Lời giải.
Giả sử bảng hình chữ nhật đã cho có kích thước a × b , trong đó a, b là các số
2π 2π 2π 2π
nguyên dương. Đặt ε1 = cos + i sin , ε 2 = cos + i sin .
m m n n

Tại mỗi ô ( j , k ) ta đặt số ε1j .ε 2k . Khi đó tổng các số trên mỗi bảng hình chữ nhật kích
thước m×1 và 1× n đều bằng 0.
Theo giải thiết bảng hình chữ nhật a × b có thể được lát bởi các hình chữ nhật kích
thước m×1 hoặc 1× n nên ta có

14
 a b  a  b

 ε1jε 2k = 0 ⇔   ε1j    ε 2k  = 0
j =1 k =1  j =1   k =1 

 a j 
  ε1  = 0
m a
⇔  
j =1

 b
  ε 2k  = 0 
nb
 k =1 

Từ đó suy ra có thể lát bảng hình chữ nhật đã cho hoặc chỉ bằng các hình chữ nhật
kích thước m×1 hoặc chỉ bằng các hình chữ nhật có kích thước 1× n .

11. Cho các số nguyên dương a, b, n. Tìm điều kiện của n sao cho bảng ô vuông n×n
được phủ kín bởi các bảng a×a và b×b ?
Lời giải.

BÀI TÂP TƯƠNG TỰ

12. Tồn tại hay không một hoán vị của dãy 1,1,2,2,...,2013,2013 có tính chất với mọi
k =1,2,...,2013 thì chỉ có đúng k số nằm giữa hai số k ?
13. Cho lục giác đều được chia thành 24 tam giác đều với 19 đỉnh viết bởi 19 số từ 1 đến
19. Hỏi có ít nhất bao nhiêu tam giác đi ngược chiều kim đồng hồ thì thứ tự tăng dần?
2
14. Trên một bàn cờ vô hạn có một trò chơi như sau: ban đầu xếp n viên sỏi vào bảng
n×n (mỗi ô một viên bi). Mỗi viên bi chỉ được nhảy theo chiều ngang hoặc chiều dọc
qua một ô sát cạnh nó (nếu ô đó trống) . Khi đó quân ở ô nhảy qua sẽ bị loại bỏ. Tìm
tất cả số nguyên dương n sao cho trò chơi kết thúc (còn một viên sỏi trên bàn cờ).
15. Trên bảng kẻ ô vuông n×n, tô mỗi ô vuông bằng một trong ba màu khác nhau: X, T,
Đ sao cho: cạnh ô màu X phải là ô màu T, cạnh ô màu T phải là ô màu Đ, cạnh ô màu
n2 2n2
Đ là ô màu X. Gọi số ô màu X là f ( X ) . Chứng minh rằng ≤ f ( X) ≤ .
11 3
16. Có thể lát được bảng ô vuông 10×10 bằng các quân hình chữ T (hoặc quân nhận được
từ quân này bằng cách quay đi một góc) dưới đây không?

17. Có phủ được bảng hình chữ nhật 5×7 bằng các quân dưới đây (hoặc quân nhận được
từ quân này bằng cách quay đi một góc) sao cho mỗi ô được phủ số lần như nhau?

15
18. Một người muốn lát một bảng ô vuông 9×9 bởi các viên đá dạng
(hoặc quân nhận được từ quân này bằng cách quay đi một góc). Các viên đá không
chờm lên nhau một tí nào. Mỗi lần người này đặt liền 3 viên đá. Hỏi người này có thể
lát kín được bảng đã cho không?
19. Cho bảng ô vuông 11×12 , mỗi lần lấy 6 hoặc 7 ô liên tiếp trong cùng một hàng hoặc
một cột và tô màu tất cả các ô vuông đơn vị đó. Hỏi có thể tô được tất cả các ô vuông
đơn vị của bảng đã cho sau 19 lần hay không?
20. Có viết được hay không mỗi ô vuông đơn vị một số nguyên của một tờ giấy trắng kẻ ô
vuông vô hạn sao cho tổng các số trong mỗi hình chữ nhất kích thước 4×6 (và hình
nhận được bằng cách quay đi một góc) bằng:
a) 10
b) 1
21. Cho bảng ô vuông 7×7 và có 3 loại quân ( và các quân có được bằng cách quay đi
một góc, số lượng các quân là vô hạn):

L1

L2

L3

a) Chứng minh rằng có thể bỏ một ô vuông đơn vị của bảng sao cho không thể lát
được phần còn lại với 1 quân L3 và các quân L2.
b) Chứng minh rằng dù bỏ đi bất kì một ô vuông đơn vị nào của bảng thì phần còn
lại có thể lát được bằng 2 quân L3 và một số quân L2.
22. Chứng minh rằng tồn tại hai số nguyên dương m, n sao cho với mọi m chàng trai và
n cô gái sẽ tồn tại 5 chàng trai và 5 cô gái hoặc bất kì cặp nam nữ nào cũng quen
nhau hoặc bất kì cặp nam nữ nào cũng không quen nhau.
23. Hãy xác định xem liệu có thể đánh số các ô của bàn cờ 8×8 bởi các số 1,2,3,...,64
(mỗi ô vuông đơn vị một số và hai ô vuông đơn vị khác nhau thì hai số trong hai ô đó
cũng khác nhau) sao cho tổng 4 số của một số các ô nào đó của bàn cờ có dạng sau
đây và chia hết cho 4:

a) (và các hình có được bằng cách quay đi một góc)

16
 b) (và các hình có được bằng cách quay đi một góc).
24. Có thể lát kín được bảng ô vuông 10×10 bằng các quân dưới đây không?

a) (và các hình có được bằng cách quay đi một góc).

b) (và các hình có được bằng cách quay đi một góc).

25. (VMO - 1991) Cho bảng 1991×1992 . Kí hiệu ( m, n) là ô vuông nằm ở giao của hàng
thứ m và cột thứ n . Tô màu các ô vuông của bảng theo quy tắc sau: lần thứ nhất tô ba
ô ( r, s) , ( r +1, s +1) , ( r + 2, s + 2) ; 1≤ r ≤1989,1≤ s ≤1990 , từ lần thứ hai, mỗi lần tô
đúng ba ô chưa có màu nằm cạnh nhau trong cùng một hàng hoặc cùng một cột. Hỏi
bằng cách đó có thể tô màu được tất cả các ô của bảng được không?
26. Tìm tất cả các số nguyên dương n lẻ sao cho có thể lát được hình chữ nhật cỡ n × n
bỏ đi ô vuông đơn vị ở tâm bằng cách chỉ dùng các hình chữ nhật cỡ 4 × 1 (hoặc các
hình tạo bởi khi cho hình này quay đi một góc tùy ý)?
27. Chứng minh rằng bảng ô vuông 10×10 không thể phủ kín bởi 25 quân 4 × 1 (hoặc các
hình tạo bởi khi cho hình này quay đi một góc tùy ý).
28. a) Cho a, b, n là các số nguyên dương. Khi đó bảng ô vuông a×b được lát bởi các
quân 1× n khi và chỉ khi n a hoặc n b .
b)Cho a, b, c, n là các số nguyên dương. Khi đó khối ô vuông a×b×c được lát bởi các
quân 1×1×n khi và chỉ khi n a hoặc n b hoặc n c .
29. Chứng minh rằng từ 6 người bất kì luôn chọn ra được 3 người đôi một quen nhau
hoặc đội một không quen nhau.
30. Cho 6 điểm trên mặt phẳng trong đó ba điểm nào cũng là đỉnh của một tam giác có độ
dài ba cạnh khác nhau. Chứng minh rằng tồn tại một đoạn thẳng nối hai trong 6 điểm
ấy sao cho nó vừa là cạnh nhỏ nhất của tam giác này, vừa là cạnh lớn nhất của tam
giác khác.
31. Có thể đánh số các ô của một bảng ô vuông 4× 4 bởi các số tự nhiên từ một đến 16
(mỗi số viết một lần) sao cho tổng 4 số ở mọi phần của bảng ô vuông có dạng như
hình chữ T dưới đây (có thể xoay mọi phía).

32. Cho một bàn cờ hình vuông kích thước 6×6 . Có thể dùng 9 mảnh gỗ hình chữ nhật
kích thước 1× 4 ghép kín bàn cờ được không?

17
33. Trên giấy kẻ ô vuông có thể tô màu 8 ô sao cho mỗi ô được tô đều có một số lẻ các ô
bên cạnh được tô hay không? (hai ô cạnh nhau là hai ô có một cạnh chung). Cũng hỏi
như trên nếu số ô là 9.
34. Có thể ghéo 250 dải 1×1× 4 (có thể quay góc tùy ý) thành khối lập phương 10×10×10
được không?
35. Cho bảng ô vuông ( 2n +1) ×( 2n +1) trong đó bị mất một ô vuông đơn vị ở một góc.
Tìm tất cả các số nguyên dương n sao cho bảng đó được phủ bởi các quân 2×1, trong
đó có một nửa là quân 2×1 nằm ngang?
36. Một bảng ô vuông 23×23 được lát bởi các quân 1×1, 2×2, 3×3. Tìm số nhỏ nhất các
quân 1×1 cần dùng?
37. (Argentina TST 2005) Tìm tất cả các cặp số nguyên dương ( m, n) sao cho bảng ô
vuông m×n được phủ kín bởi các quân 1×3 và 2×5 .
38. (IMO Shortlisted 2004) Ta đĩnh nghĩa viên gạch hình móc câu là hình gồm 6 ô vuông
đơn vị như hình vẽ dưới đây, hoặc hình nhận được do lật hình đó (sang phải, sang trái,
lên trên, xuống dưới) hoặc hình nhận được do xoay hình đó đi một góc.

Hãy xác định tất cả các hình chữ nhật m×n , trong đó m, n là các số nguyên dương
sao cho có thể lát hình chữ nhật đó bằng các viên gạch hình móc câu.
39. Một bảng hình chữ nhật được phủ kín bởi các quân 2×2 và 1×4 (và các quân có
được từ quân này quay đi một góc). Chứng minh rằng không thể phủ kín bảng hình
chữ nhật trên bằng cách thay tất cả các quân 2×2 bởi quân các quân 1×4 và thay tất
cả các quân 1×4 bởi các quân 2×2.
40. (Moldova TST 2013) Cho bảng ô vuông 2013×2013. Hỏi có thể đặt tối đa bao nhiêu
quân mã sao cho không có bất kì hai con mã nào có thể ăn được nhau?

18