Ambagan

Kumperensiya sa Paglikom ng
iba’t ibang Salita mula sa mga
Wika sa Filipinas
❑ Kailangang maitanghal ang Filipino bílang wika ng
pagkakaisa sa kabila ng pagkakaiba ng mga wika
sa buong kapuluan. Ito ngayon ang pinangangatawanan ng Ambagan.
❑ Hindi lámang ito pagbibigay-puwang upang mailahok sa wikang
pambansa ang mga salita na may kultural na partikularidad sa
etnolingguwistikong pangkat na pinagmumulan.
❑ Higit sa lahat, isang pagpapalawak at pagpapatatag
ito ng pagkilala at pagpapahalaga sa ating
kulturang pambansa.
❑ Sa isang paraan, nalulusaw ang hanggahan ng barangay,
bayan, o lalawigan upang mapasanib at mapatampok sa dalumat na
pambansa.
❑ Sa kabilang dako, ang lalong masaklaw na dalumat pambansang ito ay
positibo, nakaaabot, at patas na nakaaapekto sa lahat ng bahagi ng kapuluan.
❑ Sa paliwanag nga ni Dr. Galileo S. Zafra, “sa pagpasok ng
ambag na salita mula sa ibang wika sa
Filipinas, higit na makikilala ang iba’t ibang
kultura ng mga Filipino, at sa proseso, kolektibo ring
nabibigyang-hugis ang ating pagka-Filipino at ang ating pagkabansa.”
WALANG nakikitang
hangganan ang
pagpapaunlad ng
wika sa bansa.
❑ Sa kumperensiyang ito, ilalahad ang mga saliksik tungkol sa mga
salita mula muna sa sampu (10) hanggang labindalawang (12)
pangunahing wika sa Filipinas.
❑ Inaasahang maitampok ang mga salitang may natatanging
kahulugan sa kultura at kasaysayan ng grupong etnolingguwistiko.
❑ Bawat tagapagsalita ay magtataguyod ng isang salita mula sa isang
wika sa Filipinas at maaaring tumalakay sa sumusunod:
❑ Kahulugan ng bawat salita;
❑ Kasaysayan o etimolohiya ng bawat salita;
❑ Paghahambing ng bawat salita sa ibang mga salitang kahawig
ngunit may ibang kahulugan;
❑ Iba’t ibang posibleng gamit ng bawat salita; at
❑ Paliwanag kung bakit mahalaga na mailahok ang salita sa korpus
ng wikang pambansa.
❑ Dapat idiin na hindi lamang mahalaga ang mga salitang
mapapatampok sa kumperensiya.
❑ Higit pa, mahihikayat at mabibigyan ng modelo ang mga
gumagamit ng iba’t ibang wika sa Filipinas upang sila mismo ang
mag-ambag sa pagpapaunlad ng wikang pambansa.
Ambagan:
Kumperensiya sa Paglikom ng iba’t ibang Salita mula sa
mga Wika sa Filipinas

❑Filipinas Institute of Translation Inc.

Sa pakikipagtulungan sa
❑Department of Education,
❑Commission on Higher Education,
❑National Commission for Culture and the Arts,
❑Sentro ng Wikang Filipino UP Diliman, at
❑College of Arts of Letters UP Diliman.
Ambagan 2009
Ang pinakaunang Kumperensiya ng Ambagan ay ginanap noong 5-6 Marso 2009

❑Bikol,
❑Cebuano,
❑Hiligaynon,
❑Ilokano,
❑Ifugao,
❑Kinaray-a,
❑Magindanaw,
❑Maranao,
❑Kapampangan,
❑Pangasinan,
❑Tagalog,
❑Tausug, at
❑Waray.
Ambagan: Kumperensiya sa Paglikom ng
Salita Mula sa iba’t ibang Wika sa
Filipinas

❑Ginanap mula Setyembre 14 hanggang 16, 2011 sa College

of Arts and Letters sa Unibersidad ng Pilipinas, Diliman.
❑Ang Ambagan ay isinasagawa tuwing dalawang taon.
Pinagyayaman ng kumperensiya ang iba’t ibang mga wika
sa Filipino sa pamamagitan ng pagsangguni sa balarila’t
leksikon ng mga wika sa bansa.
Ambagan 2011
Ang Ambagan 2011 ay nakatuon sa mga sumusunod na wika sa Pilipinas

❑Tagalog-Laguna,
❑Tagalog-Batangas,
❑Kankana-ey,
❑Aklanon,
❑Mandaya,
❑Ilokano,
❑Kapampangan,
❑Bikol,
❑Hiligaynon,
❑Kinaray-a,
❑Higaonon, at
❑Mansaka.
 Ilokano
Cles Rambaud at Ariel Tabag

❑Ayon sa kanila, tiyak na makakikita ng terminong Iluko na

hindi tuwirang maisalin o mabigyan ng
eksaktong kahulagan sa wikang Tagalog kahit
hindi naman nagkakalayo ang mga kultura nito.
❑Bilang tugon, ibinigay ng mga tagapagsalita ang maaaring
katumbas na salita ng ilan sa mga ito sa wikang Tagalog.
 Ilokano
Cles Rambaud at Ariel Tabag
❑ Kabilang sa mga salitang ito ang:
❑ “kabus” (kabilugan ng buwan),
❑ “murmuray” (panunumbalik sa normal ng mga sentido pagkagising), at
❑ “kibin” (magkahawak-kamay habang naglalakad).
❑ Ayon pa kina Rambaud at Tabag, ang mga salitang nais iambag sa
wikang Filipino ay mula sa mga nailimbag na obra ng mga Ilukong
manunulat sa magasing Bannawag at sa mga librong inilathala ng
GUMIL Filipinas, isang publikasyong Iluko
 Kapampangan
Lucena Samson

❑Ilan sa mga salitang ito ay ang:

❑“mánúcluan” (iskwater),
❑“tángî” (pag-aaring nakuha sa panahon ng pagpapakasal ng
mag-asawa), at
❑“síbul ning lugud” (walang hangganang pagmamahal).
❑Inilarawan ni Samson ang kagandahan ng wikang
Kapampangan at ang patuloy nitong maiaambag sa wikang
Filipino.
 Kapampangan
Lucena Samson

❑“Isa sa mga pangunahing wika ng Pilipinas ang

Kapampangan. Masasabing patuloy pa rin itong nililinang
‘pagkat nanatiling buhay ito sa mga Kapampangang
mananaliksik at dalubwika… Katulad ng marami pang wikang
nagtataglay ng kakaibang katangian, ang wikang ito ay tiyak
na makapag-aambag rin sa pagyaman ng ating talasalitaan.”
 Bicol
Kristian Cordero

❑Ilan sa mga salitang ito ay ang:

❑“hablóndawani” (bahaghari),
❑“tuntón-balagón” (alitaptap), at
❑“mangíndara” (mga sirena sa lawa).
 Tagalog-Batangas
Renerio Concepcion

❑Isinalaysay niya ang mga katangian ng wika ng Batangas at

ang kaibahan nito sa ibang mga wika sa bansa.
❑“Nasa malimit na pataas-tono ng puntong Batangas ang
matitinding damdamin. Sinasabi pa ngang ang isa sa mga
pekulyaridad ng salitang Batangas kapag winiwika na ay ang
matitigas na diin habang pumupunto ang nagsasalita,” ani
Concepcion.
 Tagalog-Batangas
Renerio Concepcion

❑Ilan sa mga iniambag niya ay ang mga salitang

❑“baysánan” (kasalan),
❑“hímatlúgin” (nanghihina ang katawan), at
❑“malì-malì” (magugulatin).
 Kankanaey
Ruth Tindaan

❑Ilan sa mga salitang ito ay ang:

❑“gait” (kasama),
❑“benge” (palamuti sa buhok ng mga kababaihan), at
❑“inayan” (pagpigil sa isang tao sa paggawa ng isang bagay at
pangalawa ito ay isang ekspresyon na nagpapahayag ng
pagkadismaya).
 Higaonon
Rosario Butron-Dizon

❑Ilan sa mga salitang ito ay ang:

❑“kaamulan” (piyestang kultural),
❑“búuy” (lola sa tuhod) at
❑“kapú-un” (pinagmulan ng lahi).
 Mansaka
Marilyn Arbes
❑ “Isa sa mga katutubong nagtataglay ng sariling kultura at may
wikang nagagamit sa pakikipagkomunikasyon ay ang tribu ng
Mansaka na matatagpuan sa Rehiyon XI partikular na sa mga
lalawigan ng Comval Province, Davao del Norte, Davao del Sur at
Davao Oriental,” aniya.
❑ Ilan sa mga salitang ito ay ang:
❑ “takláy” (pulseras),
❑ “búnong” (pagbibinyag), at
❑ “bayók” (pagsasalaysay ng mga pangyayari sa nakaraan
 Hiligaynon
John Teodoro

❑Ilan sa mga salitang ito ay ang:

❑“pangayaw” (dayuhan) at
❑“inday” (pantawag ito sa mga mahal mo sa buhay na babae
katulad ng kapatid, asawa, anak, pamangkin, at kahit na
malayong kamag-anak)
 Aklanon
John Barrios

❑Ilan sa mga salitang ito ay ang:

❑“ílis” (palitan),
❑“panakáyon” (biyahe) at
❑“panáad” (pangako).
 Tagalog-Laguna
Edgar Samar

❑Ilan sa mga salitang ito ay ang:

❑“kinís” (magkasabay na pamumula’t pamamawis),
❑“waswás” (ubos na ubos) at
❑“himpíl” (paghuhugas ng pinggan).
 Kinaray-a
Genevive Asenjo
❑ Pinatunayan niya na kahit na hindi gaanong bantog ang wikang ito,
ang Kinaray-a ay patuloy sa pag-unlad.
❑ “Masasabi ko na nakaahon na sa panahon ng 'inferiority
complex' ang Kinaray-a…Lumalakad ito sa kasalukuyang
panahon, kahit pa ba hinay-hinay, na may kamalayan sa kaniyang
maragtas, mulat sa kanyang konteksto, at nakikisali, sumusugal,
sa mga posibilidad ng pag-aakda ng bansa sa pamamagitan ng
pagtatayo ng sarili nitong pampanitikan-wika-kultural na
infrastraktura,” aniya.
 Kinaray-a
Genevive Asenjo

❑Ilan sa mga salitang ito ay ang:

❑“búngkag” (paghiwalayin),
❑“pìnàlínpín” (palay na walang laman) at
❑“pásí” (trumpo).
 AMBAGAN 2013: MGA SALITA MULA SA
IBA’T IBANG WIKA SA FILIPINAS
MICHAEL M. COROZA, Editor
Lathala ng The University of the Philippines Press at ng Filipinas Institute of Translation (FIT), 2015

Mga Tampok na Sanaysay:

•"Ano ang Ambag Mo sa Wikang Filipino?" ni Virgilio

S. Almario
•"Mga Ambag na Salitang Ibaloy" ni Jimmy Balud Fong
•"Mga Ambag na Salitang Ilokano sa ating Wikang Pambansa"
ni Noemi U. Rosal
 AMBAGAN 2013: MGA SALITA MULA SA
IBA’T IBANG WIKA SA FILIPINAS
MICHAEL M. COROZA, Editor
Lathala ng The University of the Philippines Press at ng Filipinas Institute of Translation (FIT), 2015

Mga Tampok na Sanaysay:

•"Luyag at Iba Pang Salitang Pangasinan Tungo sa

Pagpapayabong ng Leksikograpiyang Filipino" ni Renato
R. Santillan
•"Ang mga Salitang Kapampangan" nina Leonora Lugtu
Yambao at Nestor de Guzman
 AMBAGAN 2013: MGA SALITA MULA SA
IBA’T IBANG WIKA SA FILIPINAS
MICHAEL M. COROZA, Editor
Lathala ng The University of the Philippines Press at ng Filipinas Institute of Translation (FIT), 2015

Mga Tampok na Sanaysay:

•"Tagalog ng Lucban" ni Kristine Villa Romero

•"Sanrokan It Kato ag Ngasing: Mga Anyo ng
Pakikipagkapuwa sa Wikang Asi ng Romblon“ ni Wennielyn
Fajilan
 AMBAGAN 2013: MGA SALITA MULA SA
IBA’T IBANG WIKA SA FILIPINAS
MICHAEL M. COROZA, Editor
Lathala ng The University of the Philippines Press at ng Filipinas Institute of Translation (FIT), 2015

Mga Tampok na Sanaysay:

•"Sulyugan: Tagalog Mindoro sa Komunidad Pangwika ng

Bongabong" ni Voltaire M. Villanueva
•"Wikang Cuyonon: Mga Salitang Pakinasen" ni Erlinda D. San
Juan
 AMBAGAN 2013: MGA SALITA MULA SA
IBA’T IBANG WIKA SA FILIPINAS
MICHAEL M. COROZA, Editor
Lathala ng The University of the Philippines Press at ng Filipinas Institute of Translation (FIT), 2015

Mga Tampok na Sanaysay:

•"Lambag Inigaonon" ni Lorna Enderes Flores

•"Kultura at Wika ng Tausug" ni Noriam Ladjagais
•"Inception at Rebolusyon" ni Salvador T. Biglaen
 AMBAGAN 2013: MGA SALITA MULA SA
IBA’T IBANG WIKA SA FILIPINAS
MICHAEL M. COROZA, Editor
Lathala ng The University of the Philippines Press at ng Filipinas Institute of Translation (FIT), 2015

Mga Tampok na Sanaysay:

•"Hindi lang Ampao at Siopao: Angpao, Siaolongpao at iba

pang Panukalang Salitang Tsino para sa Walang Haosiao na
Pagpapayaman sa Bokabularyong Filipino" ni Joaquin Sy
Ambagan 2015
Ang mga tampok na wika sa taong ito

❑Ibanag,
❑Ilokano,
❑Tagalog-Talim,
❑Tagalog-Tayabas,
❑Bikol,
❑Waray,
❑Binukid,
❑Blaan,
❑Tiboli,
❑Subanon,
❑Sama Bangingi, at
❑Hiligaynon-Mindanao.
Sanggunian
❑ Santos, Tomas (2011) The Varsitarian. Net
(https://varsitarian.net/filipino/20111003/ambaga
n_2011_patuloy_na_pagpapaunlad_ng_wika)
❑ GMA News Online (2015)
(https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/art
andculture/543831/ambagan-conference-on-enric
hing-filipino-to-be-held-in-up/story/)