ThS. BS.

Lê Châu Hoàng Quốc Chương

Bộ môn Ngoại – Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh
Email: chuong.lchq@umc.edu.vn
Mục tiêu
1. Trình bày được các triệu chứng cơ năng vùng hậu
môn trực tràng
2. Nêu được cách thăm khám lâm sàng vùng hậu môn
trực tràng
3. Nhận định được các thương tổn qua thăm khám
lâm sàng vùng hậu môn trực tràng
4. Trình bày được các phương pháp cận lâm sàng
trong thăm khám vùng hậu môn trực tràng
 Đại cương
 Khám hậu môn trực tràng là công việc hàng ngày của thầy thuốc nội cũng
như ngoại khoa
 Thăm khám hậu môn – trực tràng giúp phát hiện các bệnh lý vùng hậu
môn – trực tràng cũng như các cơ quan lân cận: tuyến tiền liệt, tử cung,
các u vùng tiểu khung, u trước xương cùng và cả trong cấp cứu để đánh
giá túi cùng Douglas
 Khám hậu môn trực tràng cũng là động tác bắt buộc đối với các thầy
thuốc sản khoa, khi đứa bé mới lọt lòng, để phát hiện các dị dạng ở hậu
môn
 Khám hậu môn trực tràng không dễ vì hậu môn trực tràng là vùng có
nhiều bệnh, lại là vùng thầy thuốc ít được “tiếp xúc”. Muốn các dữ kiện thu
lượm được có giá trị trong chẩn đoán, phải tuân thủ các nguyên tắc và
các trình tự đã được qui định
 Giaûi phaãu oáng haäu moân – tröïc traøng
 Ống haäu moân
 Ñöôøng löôïc
 Boùng tröïc traøng
 Cô thaét ngoaøi
 Cô thaét trong

 Tuyeán tieàn lieät

 Töû cung-aâm ñaïo

5
 GIAÛI PHAÃU HAÄU MOÂN
Giôùi haïn oáng haäu moân
Nhaø giaûi phaãu Loã HM - Ñöôøng löôïc, daøi 1,5 cm
Phaãu thuaät vieân Loã HM - Ñöôøng HM-TT,daøi 3 cm
Nieâm maïc tröïc traøng coù 4 ñöôøng
Ñöôøng haäu moân-da
Ñöôøng lieân cô thaét, ñöôøng traéng Hilton, raõnh gian cô
Ñöôøng löôïc, ñöôøng raêng cöa, ñöôøng van
Ñöôøng haäu moân- tröïc traøng, voøng haäu moân
 GIAÛI PHAÃU HAÄU MOÂN
Vuøng löôïc

Cao 10 mm
Ñöôøng lieân cô thaét - Ñöôøng löôïc
Trôn laùng, Maøu xanh xaùm
Coù daây chaèng Parks ôû maët ngoaøi
Bieåu moâ vuøng löôïc dính vaøo maët trong cô thaét trong
Phaân caùch ñaùm roái TM tró trong vaø ñaùm roái TM tró ngoaøi
 GIAÛI PHAÃU HAÄU MOÂN
Cô voøng
Cô thaét trong
 Laø phaàn thaáp nhaát cuûa cô voøng thaønh ruoät

 Thuoäc heä cô trôn

Cô thaét ngoaøi
 Laø cô rieâng, coù 3 boù (döôùi da, noâng, saâu)

 Thuoäc heä cô vaân

Cô doïc keát hôïp

 Laø phaàn thaáp cuûa cô doïc thaønh ruoät
 Naèm giöõa cô thaét trong vaø cô thaét ngoaøi

 Moät soá sôïi xuyeân qua cô thaét trong taïo daây chaèng Parks
 GIAÛI PHAÃU HAÄU MOÂN
Ñoäng maïch
ÑMTT treân töø ÑMMTTD, caáp maùu boùng tröïc traøng
ÑMTT giöõa töø ÑM chaäu trong, caáp maùu boùng TT vaø oáng HM
ÑMTT döôùi töø ÑM theïn trong, caáp maùu oáng HM vaø da quanh
loã HM
Tónh maïch
Vuøng treân Daãn maùu veà TM tröïc traøng treân
Coù ñaùm roái TM tró trong
Vuøng döôùi Daãn maùu veà TM tröïc traøng döôùi
Coù ñaùm roái TM tró ngoaøi
CÁC TRIỆU CHỨNG CƠ NĂNG
TRIỆU CHỨNG THƯỜNG GẶP

1. Tiêu ra máu
2. Đau hậu môn
3. Đại tiện phân có nhầy nhớt
4. Mót rặn
5. Ngứa hậu môn
6. Khối sa ở hậu môn
7. Thay đổi thói quen đi đại tiện
TIÊU RA MÁU
Tiêu ra máu

Không
Có phân
có phân

Dính lên bề mặt Không dính phân

Lẫn vào phân (chảy máu từ phía phân (chảy máu (Máu chảy trước Dính giấy vệ sinh
trên đại tràng chậu hông) từ phía dưới đại hay sau khi đại (từ da hậu môn)
tràng chậu hông) tiện)

Màu của máu:

Đỏ tươi : chảy máu từ hậu môn, trực tràng
Đỏ sẫm: máu chảy từ đại tràng phía trên hoặc cao hơn
 ĐAU HẬU MÔN
 Trĩ  Đau khi đi đại tiện
 Trĩ tắc mạch  Đau nhức nhối ở trong sâu do áp
xe ở trong lòng ống hậu môn, do
 Trĩ huyết khối +
tắc trĩ.
nhiễm trùng
 Đau mót đại tiện
 Nứt hậu môn  Mót đại tiện, đi tiêu nhiều lần
 Áp xe hậu môn nhưng không có phân mà chỉ ra
toàn chất nhầy do viêm niêm mạc
trực tràng, áp xe ở túi cùng
Douglas hay do ung thư trực tràng

UNG THƯ TRỰC TRÀNG – HẬU MÔN KHÔNG GÂY ĐAU

KHỐI SA Ở HẬU MÔN
 Xuất hiện khi đại tiện hay thường xuyên
 Bệnh trĩ, polyp hậu môn, polyp trực tràng, sa trực
tràng, ung thư hậu môn – trực tràng
 Triệu chứng đi kèm
 Đau
 Chảy máu
 Đi cầu bón
 Đi cầu mất tự chủ
THAY ĐỔI THÓI QUEN ĐẠI TIỆN
 Số lần
 Nhiều lần hoặc giảm số lần
 Tính chất phân
 Phân sống
 Lẫn dịch tanh, hôi
 Màu sắc: đen, xanh sẫm, nâu đỏ
 Độ đặc của phân
 Phân lỏng hay phân cứng
 Triệu chứng đi kèm
 Đau bụng
CÁC TRIỆU CHỨNG KHÁC
 Mót rặn
 Cảm giác muốn đại tiện, nhưng rặn không ra phân
 Phân nhầy nhớt
 Có thể lẫn máu hoặc mủ
 Do viêm loét trực tràng – hậu môn
 Ngứa hậu môn
 Do xuất tiết ở hậu môn (dịch nhầy)
 Do nhiễm KST đường ruột (giun kim)
THĂM KHÁM
HẬU MÔN-TRỰC TRÀNG
THĂM KHÁM HMTT
 Chào hỏi và giới thiệu
 Giải thích việc cần khám
 Được sự đồng ý của bệnh nhân (xác nhận bằng lời)
 Khi khám bệnh nhân nữ bắt buộc phải có 2 nhân viên
y tế cùng lúc
 Duïng cuï khaùm
1) Phoøng khaùm caàn kín ñaùo
2) Ñuû aùnh saùng
3) Duïng cuï khaùm: gaêng tay
saïch, chaát boâi trôn, oáng
soi haäu moân cöùng, khaên
giaáy

22
Duïng cuï khaùm

23
Duïng cuï khaùm

24
 Tö theá beänh nhaân
1) BN naèm ngöûa , ñaàu goái co, hai chaân daïng ra 2 hai beân

2) BN naèm tö theá phuû phuïc choång moâng (goái – ngöïc )

3) BN naèm tö theá nghieâng traùi, hoâng vaø ñaàu goái co, vaø vò
trí moâng ôû saùt bôø giöôøng

25
Tư thế bệnh nhân
 Tö theá BN naèm sấp treân baøn
chuyeân duïng
.
Tö theá ngöôøi khaùm
Ngöôøi khaùm ñöùng
ôû phía beân phaûi
döôùi chaân beänh
nhaân, khaùm baèng
tay phaûi

27
 Quan saùt haäu moân
Vò trí moâ taû theo hình
maët ñoàng hoà.
Banh hai moâng ñeå loä
khe moâng vaø rìa haäu
moân .
Quan saùt: rìa haäu moân,
maãu da thöøa, loã roø,
muïn coùc, ñöôøng nöùt,
roø haäu moân, tró ngoaïi
hay sa nieâm maïc tröïc
traøng
28
Quan saùt haäu moân

29
Thaêm HM-TT

30
Thaêm HM-TT

31
Khám lâm sàng

Hai mốc khi thăm khám HM-TT

1. Rãnh liên cơ thắt
2. Vòng HM-TT
VIDEO CLIP
Khám sa sàn chậu
THĂM TRỰC TRÀNG
THĂM TRỰC TRÀNG
CÁC CẬN LÂM SÀNG
CẬN LÂM SÀNG
 Xét nghiệm phân
 Soi hậu môn
 Nội soi đại tràng chậu hông
 Siêu âm qua lòng trực tràng
CẬN LÂM SÀNG
 Xét nghiệm phân
 Tìm BC, KST
 Chỉ định khi có rối loạn đại tiện, tiêu phân nhầy
máu, ngứa hậu môn mà điều trị không hiệu quả
 SOI HẬU MÔN
 Chỉ định
 Nhìn trực tiếp thương tổn: trĩ, rò hậu môn, rò trực
tràng âm đạo, rò trực tràng – bàng quang, vết thương
hậu môn, vết thương trực tràng
 Thực hiện các thủ thuật: chích xơ, thắt trĩ
 Sinh thiết thương tổn
 Chống chỉ định
 Hẹp hậu môn
 Viêm nhiễm nặng vùng hậu môn
 SOI HẬU MÔN
 Kỹ thuật
 Bôi trơn ống soi. Từ từ đặt ống soi vào ống hậu môn.
Trong khi đặt ống soi, khuyên bệnh nhân rặn nhẹ để
làm mở cơ thắt, giúp đưa ống soi vào dễ dàng hơn.
Ống hậu môn được quan sát theo chu vi, từ ngoài vào
trong
SOI HẬU MÔN
NỘI SOI ĐẠI TRÀNG CHẬU HÔNG
 Chỉ định
 Bệnh nhân có triệu chứng gợi ý bệnh lý ở trực tràng
hoặc đại tràng chậu hông: đại tiện máu lẫn đàm nhớt,
phân dẹt, thay đổi thói quen đại tiện
 Tầm soát ung thư đại tràng chậu hông – trực tràng
 Sinh thiết thương tổn hoặc cắt polyp qua nội soi
 Chống chỉ định
 Hẹp hậu môn
 Viêm đại tràng xuất huyết ồ ạt
 Viêm đại trực tràng sau xạ trị cần thận trọng
SIÊU ÂM QUA LÒNG TRỰC TRÀNG
 Đầu dò siêu âm đạt trong ống hậu môn
 Chẩn đoán áp xe hậu môn, đường rò hậu môn, tình
trạng cơ thắt hậu môn
 Chẩn đoán mức độ xâm lấn của khối ung thư trực
tràng
SIEÂU AÂM 3 D - HAÄU MOÂN
SIEÂU AÂM 3 D - HAÄU MOÂN

Đầu dò siêu âm trong hậu môn và hình ảnh áp xe cạnh

hậu môn qua siêu âm với đầu dò trong ống hậu môn
TRÌNH TỰ THĂM KHÁM
Triệu chứng lâm sàng gợi ý

Khám hậu môn

Khám ngoài Thăm HMTT Soi hậu môn

Nội soi đại tràng chậu hông Xét nghiệm phân Siêu âm qua lòng trực tràng

Nội soi đại tràng