BÀI TẬP

CHUYÊN ĐỀ: CỘNG VẬN TỐC

******
I. PHƯƠNG PHÁP
Bước 1: Xác định rõ 3 đối tượng A, B, C tham gia vào quá trình cộng vận tốc theo đề bài toán. Viết biểu
thức tính vận tốc cần tìm dạng vectơ.

Ví dụ: Tìm vận tốc của A đối với B: (*)

B đối với C:

A đối với C:
Bước 2: Chuyển công thức dạng vectơ thành công thức đại số. Xác định yêu cầu bài toán.
 Trường hợp 1: Các vectơ vận tốc cùng phương
* Chọn 1 chiều dương (chọn theo một chiều vận tốc nào đó đã biết).
* Căn cứ vào chiều dương đã chọn đưa (*) về dạng phương trình đại số. Nếu vectơ vận tốc nào
chưa xác định được chiều thì giả sử nó hướng theo chiều dương, kết quả tính toán cho giá trị âm
thì vận tốc đó có chiều ngược lại so với giả sử ban đầu.
 Trường hợp 2: Các vectơ vận tốc không cùng phương
* Xác định cụ thể phương chiều của 2 trong 3 vectơ vận tốc đã biết, dựng hình bình hành theo quy
tắc cộng vectơ sao cho:
- Vectơ tổng phải là đường chéo
- 2 vectơ thành phần là 2 cạnh của hình bình hành
* Căn cứ hình đã thiết lập, dùng hệ thức lượng trong tam
giác ta xác định yêu cầu bài toán.

với:
Chú ý:
 Khi viết các vận tốc v13, v12, v23 ta hiểu đây là tốc độ (các giá
trị độ lớn và luôn dương).
 Trong công thức s = vt (v là tốc độ của vật so với vật mốc thuộc s).
 Ta có , , nhưng v12 = v21, v13 = v31, vì đây là độ lớn (độ dài)
vectơ.

II. BÀI TẬP ÁP DỤNG

Bài 1: Một canô chạy xuôi dòng từ A đến B mất 30 phút. Sau đó, ca nô chạy ngược dòng từ B về A mất 1
giờ. Biết vận tốc của canô đối với nước không đổi và bằng 18 km/h.
a) Tìm khoảng cách giữa hai bến A và B.
b) Tìm vận tốc của nước đối với bờ sông.
Hướng dẫn giải
+ Gọi là vận tốc tuyệt đối của canô đối với bờ, vận tốc tương đối của canô đối với dòng nước,
là vận tốc kéo theo của dòng nước đối với bờ.
+ Chọn chiều dương là chiều chuyển động của ca-nô
a) Tìm khoảng cách giữa hai bến A và B.
+ Theo công thức công vận tốc ta có:

+ Khi canô xuôi dòng:      (1)

+ Khi canô ngược dòng: (2)

+ Cộng (1) và (2). Ta có:

+ Vậy hai bờ A, B cách nhau 12 km.

b) Tìm vận tốc của nước đối với bờ sông

Bài 2: Một canô chạy thẳng đều xuôi dòng từ bến A đến bến B cách nhau 54 km mất khoảng thời gian 3
h. Vận tốc của dòng chảy là 6 km/h.
a) Tính vận tốc của canô đối với dòng chảy.
b) Tính khoảng thời gian nhỏ nhất để canô ngược dòng từ B đến A.
Hướng dẫn giải
Gọi: là vận tốc của ca nô với bờ
là vận tốc của nước với bờ (v23 = 6 km/h)
là vận tốc của ca nô so với dòng nước
Ta có:

a. Theo bài ra ta có
Khi xuôi dòng: v13 = v12 + v23
b. Khi ngược dòng: v13’ = v12 - v23 = 12 – 6 = 6 km/h

Bài 3: Hai đầu máy xe lửa cùng chạy trên hai đoạn đường sắt thẳng song song với nhau. Biết vận tốc của
đầu máy thứ nhất là 40 km/h và đầu thứ hai là 60 km/h. Xác định vận tốc tương đối (hướng và độ lớn) của
đầu máy thứ nhất so với đầu máy thứ hai trong các trường hợp sau:
a) Hai đầu máy chuyển động ngược chiều nhau.
b) Hai đầu máy chuyển động cùng chiều nhau.
Hướng dẫn giải
+ Quy ước:
 Vật chuyển động - đầu máy thứ nhất là (1)
 Hệ quy chiếu chuyển động - đầu máy thứ hai là (2)
 Hệ quy chiếu đứng yên - đất là (3)
+ Gọi là vận tốc của đầu máy (1) đối với đất, là vận tốc của đầu máy (2) đối với đất, là vận tốc
tương đối của đầu máy (1) đối với đầu máy (2).

+ Áp dụng công thức cộng vận tốc: (*)

+ Chọn chiều dương là chiều chuyển động của đầu máy thứ nhất.
a) Hai đầu máy chuyển động ngược chiều nhau.
+
+ Chiếu (*) lên chiều dương đã chọn ta có: 1 2

km/h

+ Vì v12 > 0 Þ hướng từ 1 đến 2.

+ Vậy vận tốc tương đối của đầu máy 1 so với đầu máy 2 có chiều từ đầu máy 1 đến đầu máy 2, có độ
lớn v12 = 100 km/h
b) Hai đầu máy chuyển động cùng chiều nhau. +
1 2
+ Chiếu (*) lên chiều dương đã chọn ta có:

km/h

+ Vì v12 < 0 Þ hướng từ 2 đến 1

+ Vậy vận tốc tương đối của đầu máy 1 so với đầu máy 2 có chiều từ đầu máy 2 đến đầu máy 1, có độ
lớn v12 = 20 km/h
Bài 4: Hai ô tô chuyển động thẳng đều trên hai đường Ox và Oy vuông góc với nhau với vận tốc v 1 =
m/s và v2 = 10 m/s, chúng qua O cùng lúc.
a) Tính vận tốc tương đối của ô tô thứ nhất so với ô tô thứ hai.
b) Nếu ngồi trên ô tô thứ hai mà quan sát sẽ thấy ô tô thứ nhất chạy theo hướng nào?
Hướng dẫn giải
- Gọi ô tô thứ nhất là (1), ô tô thứ 2 là (2), đất là (3) thì:

 Vận tốc của ô tô 1 so với ô tô 2 là

 Vận tốc của ô tô so 1 với đất là Þ v13 = v1 = m/s
 Vận tốc của ô tô 2 so với đất là Þ v23 = v2 = 10 m/s
- Áp dụng công thức cộng vận tốc ta có: (*)

- Vì ô tô thứ nhất đi theo phương Ox nên có phương Ox; xe ô tô thứ 2 đi theo phương Oy nên có
phương Oy. Áp dụng quy tắc hình bình hành tổng hợp vectơ ta biểu diễn được các vectơ như hình vẽ bên.

a) Từ hình vẽ ta có:

b) Gọi a là góc tạo bởi và Ox Þ

Khi ngồi trong xe ô tô thứ 2 thì so với ô tô thứ 2 người có vận tốc bằng
không, trong khi đó vận tốc của ô tô thứ nhất so với ô tô thứ 2 là v 12 = 20
m/s và có hướng là hướng của vectơ Þ người trong ô tô thứ 2 sẽ thấy ô tô thứ nhất đi với tốc độ v 12 =
20 m/s và có hướng là hướng tạo với Ox một góc .
Bài 5: Hai ô tô qua ngã tư cùng một lúc theo đường vuông góc với nhau. Vận tốc của ô tô thứ nhất và hai
lần lượt là v1 = 8 m/s và v2 = 6 m/s. Coi chuyển động của mỗi xe là thẳng đều.
a) Xác định độ lớn vận tốc của xe 1 đối với xe 2.
b) Lúc xe 2 cách ngã tư 120 m thì hai xe cách nhau bao nhiêu mét?