‫تقسیم بندی انواع پول‬

‫در این مقاله انواع و اقسام پول را مطرح و تشریح کرده ایم مانن د ان واع پ ول ک االیی‪ ،‬پ ول کاغ ذی ‪ ،‬پ ول ب انکی (تحری ری) و پ ول‬
‫الکترونیکی‬

‫تعریف انواع و اقسام پول چیست‬

‫ارزیابی سیر تطور تاریخی پول به خوبی نشان می دهد که در طول زمان همواره گونه های جدیدتر و کام ل ت ر از پ ول ک ه‬
‫وظایف و کار ویژه های پول را بهتر ایفا می کردند‪ ،‬جایگزین و یا مک ّمل گونه های قدیمی ت ر ش ده ان د و این رون د همچن ان‬
‫ادامه دارد‪.‬‬

‫پول و ارز اغلب در دنیای عمومی به جای یکدیگر استفاده می شوند‪ ،‬اما وقتی به آن در پرتو کارکردهای اقتصادی نگ اه می‬
‫شود‪ ،‬دو معنا و تفسیر بسیار متفاوت دارند‪.‬‬

‫در ادامه به برخی از انواع و تقسیم بندی های مهم پول بر اساس ترتیب و تکامل اشاره می شود‪:‬‬

‫پول کاالیی غیر فلزی‬ ‫‪.1‬‬

‫پول کاالیی فلزی‬ ‫‪.2‬‬
‫اسکناس (پول کاغذی)‬ ‫‪.3‬‬
‫پول تحریری (بانکی)‬ ‫‪.4‬‬
‫پول الکترونیکی‬ ‫‪.5‬‬

‫پول چیست؟‬

‫پول یک واحد اقتصادی است که به عنوان یک وسیله مبادله عمومی شناخته شده برای مقاصد معامالتی در یک اقتصاد عمل‬
‫می کن د‪ .‬پ ول خ دمات ک اهش هزین ه ه ای ت راکنش‪ ،‬یع نی همزم انی مض اعف خواس ته ه ا را ف راهم می کن د‪.‬‬
‫پول اغلب برحسب سه کارکرد یا خدماتی که ارائه می کند تعریف می شود‪ :‬به عن وان وس یله مبادل ه‪ ،‬ذخ یره ارزش و واح د‬
‫حساب عمل می کند‪ .‬در معامالتی که شامل انتقال کاال و خدمات از شخصی به شخص دیگر ی ا از کش وری ب ه کش ور دیگ ر‬
‫می شود‪ ،‬به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد و پذیرفته می شود‪ .‬اقتصاد دانان بین سه نوع مختلف پ ول تم ایز قائ ل‬
‫انکی‪.‬‬ ‫ول ب‬ ‫ول واقعی و پ‬ ‫االیی‪ ،‬پ‬ ‫ول ک‬ ‫وند‪ :‬پ‬ ‫می ش‬
‫پول کاالیی‪ ،‬کاالیی است که ارزش آن به عنوان ارزش پول عمل می کند‪ .‬سکه طال نمونه ای از پول کاالیی است‪ .‬در بیشتر‬
‫کشورها‪ ،‬پول کاالیی با پول فیات (پول بدون پشتوانه) جایگزین ش ده اس ت‪ .‬پ ول فی ات ک االیی اس ت ک ه ارزش آن کم تر از‬
‫د‪.‬‬ ‫ان می ده‬ ‫ول نش‬ ‫وان پ‬ ‫ه عن‬ ‫هب‬ ‫تک‬ ‫ی اس‬ ‫ارزش‬
‫پول بانکی شامل اعتبار دفتری است که بانک ها به سپرده گذاران خود اعطا می کنند‪ .‬معامالتی که با استفاده از چ ک ه ایی‬
‫ک ه روی س پرده ه ای نگه داری ش ده در بان ک ه ا انج ام می ش ود‪ ،‬ش امل اس تفاده از پ ول ب انکی اس ت‪.‬‬
‫از سوی دیگر‪ ،‬ارز‪ ،‬پول رسمی یک کشور است از پ ول کاغ ذی و س که ه ای فل زی تش کیل ش ده اس ت‪ .‬ه ر کش وری ارز‬
‫مخصوص به خود را دارد که توسط بانک مرکزی آن کشور نظارت می شود‪ .‬از تعریف پول باال‪ ،‬ارز در دس ته پ ول فی ات‬
‫قرار می گیرد‪.‬‬
‫ارزش فعلی یک ارز یا اسکناس و یا سکه های فلزی لزوما از مواد مورد استفاده برای تولید اسکناس یا سکه های فل زی ب ه‬
‫دست نمی آید‪ .‬ارز یک وسیله مبادله به طور کلی شناخته ش ده اس ت ک ه م ردم و اقتص ادهای جه انی قص د دارن د آن را نگ ه‬
‫دارند و مایلند آن را به عنوان پرداخت برای معامالت فعلی یا آتی بپذیرند‪.‬‬

‫پول کاالیی غیر فلزی‬

‫تا قبل از اختراع پول‪ ،‬مبادالت به صورت پایاپای و تهاتری انجام می شد‪ .‬معامالت تهاتری مش کالت ف راوانی را ایج اد می‬
‫کرد‪.‬‬

‫زمان بر و هزینه بر بودن این دسته از معامالت‪ ،‬متفاوت بودن نیازهای طرفین مبادله (که منجر به انجام مب ادالت ناخواس ته‬
‫فراوان می شد)‪ ،‬تقسیم ناپذیری برخی کاالها‪ ،‬ناهمس انی ارزش کااله ا و ش کل گ یری تع داد بس یار زی اد ن رخ ه ای مبادل ه‪،‬‬
‫برخی از این مشکالت را شکل می دادند‪.‬‬

‫به دلیل مشکالت معامالت تهاتری‪ ،‬بشر به تدریج به سمت در نظر گرفتن کاالیی خاص به عنوان پول حرکت ک رد‪ .‬در ابت دا‬
‫نیز کاالهای پذیرفته شده به عنوان پول‪ ،‬به صورت غیرفلزی بودند‪.‬‬

‫بر این اساس‪ ،‬می توان مدعی شد که پو ل های کاالیی غیر فلزی‪ ،‬اولین نوع پول در جوامع را شکل می دادند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در شرایط نبود پول‪ ،‬اگر ‪ n‬کاال وجود داشته باشد‪ ،‬تعداد نرخ های مبادله عبارت خواهد بود از ‪n(n-1)/2 :‬‬

‫به عنوان مثال اگر در جامعه ده کاال وجود داشته باشد‪ ۴۵ ،‬نرخ مبادله شکل خواهد گرفت که بسیار زیاد اس ت و ب ا اف زایش‬
‫تعداد کاالها این مشکل افزایش می یابد؛ اما زمانی که یک کاال نقش پول را ایف ا می کن د‪ ،‬تع داد ن رخ ه ای مبادل ه ب ه (‪)n-1‬‬
‫کاهش می یابد‪.‬‬

‫اینکه کدامیک از کاالها به عنوان پول انتخاب می شد‪ ،‬به میزان استفاده از کااله ای مختل ف در جوام ع گون اگون و همچ نین‬
‫میزان تأمین ویژگی های مناسب برای پول (مانند قابلیت تقسیم پذیری به واحدهای کوچ ک‪ ،‬ب ا دوام ب ودن و یکس ان و متح د‬
‫الشکل بودن) بستگی داشت‪.‬‬

‫در این رابطه بررسی منابع تاریخی به خوبی نشان می دهد که انواع گوناگون و مختلفی از کاالها به عن وان پ ول در جوام ع‬
‫مختلف استفاده می شدند که برخی از مهم ترین آنها عبارت بودند از‪ :‬نمک‪ ،‬صدف‪ ،‬ماهی خشک‪ ،‬توتون‪ ،‬حیوانات‪ ،‬چ اقو و‬
‫توتون‪.‬‬

‫نکته مهمی که در اینجا باید مورد توجه واقع شود آن است که قبل از اینکه کاالیی خاص به عنوان پول پذیرفته ش ود‪ ،‬اف زون‬
‫بر ارزش مصرفی دارای ارزش مبادله ای اولیه نیز می باشد؛ زیرا ارزش مبادله ای‪ ،‬همان ارزش نسبی یک ک اال در مقاب ل‬
‫سایر کاالهاست و این ارزش‪ ،‬قبل از آنکه کاالیی خاص ب ه عن وان پ ول پذیرفت ه ش ود ن یز وج ود دارد‪ .‬ام ا پس از آنک ه ب ه‬
‫عنوان پول پذیرفته می شود‪ ،‬افزون بر دو ارزش یاد شده‪ ،‬دارای ‪ ‬ارزش مبادله ای عام قراردادی و اعتباری نیز می شود‪.‬‬

‫این ارزش اعتباری عام نسبت به ارزش مبادله ای اولیه کاال سه حالت کمتر‪ ،‬بیش تر ی ا مس اوی می توان د داش ته باش د‪ .‬البت ه‬
‫وضعیت بیشتر بودن ارزش مبادله ای عام اعتباری از ارزش مبادله ای اولیه وض عیتی اس ت ک ه منطقی ب وده و م وجب می‬
‫شود پول به عنوان پول در جریان پایدار باقی مانده و در چرخه مبادالت نقش ایفا کند‪.‬‬

‫به عنوان مثال‪ ،‬زمانی که نمک به عنوان پول تلقی شود‪ ،‬افزون بر ارزش مصرفی و مبادله ای اولیه و کاربردی ک ه مثالً در‬
‫تهیه انواع غذاها دارد‪ ،‬ارزش دیگری نیز می یابد که مرتبط با پذیرش عمومی نمک به عنوان پول در برابر سایر کاالها می‬
‫باشد‪.‬‬
 ‫پول کاالیی فلزی‬

‫با گذشت زمان مردم در جوامع مختلف به این نتیجه رسیدند که انتخاب کاالهای غیر فلزی به عنوان پول‪ ،‬مشکالتی را ایج اد‬
‫می کند‪.‬‬

‫بر این اساس‪ ،‬به تدریج کاالهای فلزی (به ویژه طال و نقره) ج ایگزین س ایر ان واع پ ول ه ای ک االیی غ یر فل زی ش دند‪ .‬ب ه‬
‫ویژگی های پول کاالیی فلزی توجه کنید‪:‬‬

‫اولین ویژگی طال و نقره‪ ،‬سبک و ارزشمند ب ودن آنهاس ت‪ .‬این وی ژگی ب اعث می ش ود ت ا حم ل و نق ل آن ب ه من اطق دور‬ ‫‪‬‬
‫دست‪ ،‬بسیار ساده تر از دیگر پول های کاالیی صورت پذیرد‪.‬‬
‫دومین ویژگی طال و نقره‪ ،‬فاسد نشدن آنها در طول زمان است که باعث ذخیره سازی و حفظ راحت تر آن می شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫سومین ویژگی طال و نقره آن است که در شرایط آب و هوایی مختلف و در دمای محیطی متف اوت‪ ،‬ب ه ط ور عم ده خ واص‬ ‫‪‬‬
‫طبیعی و مشخصات ثابت خود را از دست نمی دهد‪.‬‬
‫چهارمین ویژگی طال و نقره قابل انقسام به اجزای بسیار کوچک اس ت و در عین ح ال‪ ،‬اج زای کوچ ک ت ر آن ب ه تناس ب‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫همان ارزش واحدهای بزرگ را دارد‪.‬‬
‫سرانجام اینکه معموالً در طول زمان‪ ،‬ارزش نسبی طال و نقره تغییرات کمی دارد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫تمامی این ویژگی ها در کنار کمیابی و سایر نقاط مثبتی که در طال و نقره وج ود دارد‪ ،‬منج ر ب ه آن ش د ک ه در م دت زم ان‬
‫طوالنی در تاریخ اقتصادی جوامع‪ ،‬طال و نقره به عنوان پول رایج شناخته شوند‪.‬‬

‫برخی از پژوهشگران معتقدند که استفاده از پول های طال و نقره جهت مبادالت‪ ،‬از قرن هشتم قبل از میالد مسیح در جوامع‬
‫رایج شده است‪.‬‬

‫در عمل نظام پولی طال و نقره نیز در طول زمان تغییراتی ک رده اس ت‪ .‬در ابت دا نظ ام ه ای پ ولی طال و نق ره ب دون رابط ه‬
‫مشخص قانونی بین آنها رواج داشت‪ .‬در واقع هر دوی طال و نقره به عنوان پول رایج پذیرفته می شدند ‪ ‬ام ا رابط ه خاص ی‬
‫بین آنها تعریف نمی شد‪ .‬به همین دلیل‪ ،‬ممکن بود ارزش یکی از آنه ا در براب ر دیگ ری تغی یر کن د‪ .‬مثالً اگ ر مع ادن طالی‬
‫بیشتری کشف می شد‪ ،‬ارزش پول طال در برابر پول نقره کاهش می یافت‪.‬‬

‫با توجه به اینکه این نوسان ها چندان مطلوب جوامع نبود و ثبات ارزش پول را به چالش می کشید‪ ،‬به ت دریج در کش ورهای‬
‫مختلف‪ ،‬رابطه مشخص قانونی بین پول های طال و نقره تعریف شد‪.‬‬

‫به عنوان نمونه‪ ،‬در قرن نوزدهم میالدی در بیشتر کشورهای اروپایی‪ ،‬هر سکه طال (که شامل ی ک گ رم طالی خ الص می‬
‫شد)‪ ،‬معادل پانزده و نیم گرم سکه نقره ( که شامل یک گرم نقره خالص می شد) تعریف شد‪.‬‬

‫نظام پولی دو فلزی با رابطه مشخص نیز هرچند نقاط مثبتی داشت؛ اما در عمل با مشکالتی مواجه شد‪.‬‬

‫به طور مشخص قانون گرشام (‪ ،)Gresham’s law‬نامناسب بودن این نظام را توجیه می کند‪ .‬گرشام بیان می کند که پ ول‬
‫بد پول خوب را از گردش خارج می کند‪.‬‬

‫در واقع در شرایطی که طال و نقره هر دو به عنوان پول رایج شناخته شوند و نسبت قانونی مشخصی نیز بین آنها تعیین شده‬
‫باشد‪ ،‬در صورتی که به هر دلیل ارزش یکی از آنها (مثالً طال) افزایش یابد‪ ،‬مردم تالش خواهن د ک رد ت ا مع امالت خ ود را‬
‫بیشتر با پول کم ارزش تر (نقره) انجام دهند و پول طال را نزد خود نگه دارند‪.‬‬

‫با ادامه این روند به تدریج پول خوب (طال) در مبادله های اقتصادی کمتر استفاده و به تدریج حذف می شود‪ .‬یع نی در عم ل‬
‫پول بد (نقره)‪ ،‬پول خوب (طال) را از گردش خارج می کند‪ .‬به همین دلیل نظام واحد تک فلزی‪ ،‬به تدریج جایگزین نظام دو‬
‫فلزی گردید و به طور عمده طال به عنوان پول رسمی شناخته شد‪.‬‬
 ‫اسکناس (پول کاغذی)‬

‫نظام پولی مبتنی بر فلز (مانند طال)‪ ،‬به رغم مزیت هایی که نسبت ب ه نظ ام ه ای ق دیمی ت ر داش ت؛ ام ا ب ه ه ر ح ال دارای‬
‫مشکالتی بود‪.‬‬

‫به عنوان مثال‪ ،‬حمل و نقل طال در مقادیر زیاد‪ ،‬افزون بر مسئله هزینه‪ ،‬با چالش امنیت ناکافی نیز مواجه بود‪ .‬این مس ئله در‬
‫کنار سایر مسائل به تدریج زمینه استفاده از پول کاغذی جهت مبادله های اقتصادی در کشورهای مختلف را فراهم کرد‪.‬‬

‫ارزیابی منابع علمی نشان می دهد که کاربرد اسکناس به عنوان پول در طول زمان شاهد تغییراتی ب وده اس ت ک ه عم ده آن‪،‬‬
‫به رابطه میان اسکناس و پشتوانه آن بازمی گردد‪ .‬در این رابطه شاید بتوان برات را نخستین ن وع اس کناس در نظ ر گ رفت‬
‫که نماینده کاملی برای پول های طال و نقره به شمار می آمد‪.‬‬

‫برات‪ ،‬در شکل اولیه خود‪ ،‬همان رسید صرافان بود که در مقابل سپردن پول های طال‪ ،‬به مردم تحویل می شد‪.‬‬

‫در واقع زمانی که به دلیل اعتبار و شهرت صرافان‪ ،‬م ردم هم ان رس یدها را در مب ادالت قب ول می کردن د‪ ،‬این رس یدها در‬
‫عمل کارکرد پول پیدا کردند و این اولین نوع از پول های کاغذی را شکل می داد‪.‬‬

‫به عبارت دیگر‪ ،‬صرافان و افراد معتبر هنگام خرید کاالها و خدمات‪ ،‬به جای آنکه مثالً پول های طال و نقره به فروش ندگان‬
‫بپردازند‪ ،‬گواهی کاغذی به نام برات را تحویل فروش نده می دادن د ک ه نش ان دهن ده ب دهی خری دار نس بت ب ه فروش نده ب ود‪.‬‬
‫فروشنده نیز می توانست هر زمان که تمایل داشت این اسناد را به صرافان تحویل داده و پول طال و نقره دریافت کند‪.‬‬

‫پدیده استفاده از برات در کنار پول های طال و نقره‪ ،‬از قرن شانزدهم میالدی به صورت جدی در کشورهای گوناگون شیوع‬
‫پیدا کرد‪ .‬در این شرایط عمالً پول های طال و نقره در صندوق های صرافان دست نخ ورده ب اقی می ماندن د و این ب رات ه ا‬
‫بودند که در بین مردم مبادله می شدند‪.‬‬

‫در واقع‪ ،‬این اعتماد عمومی به صرافان شکل گرفته بود که این امکان فراهم است تا با مراجعه به آنها‪ ،‬ب ه راح تی این اس ناد‬
‫را به پول کاالیی تبدیل کرد‪ .‬این روند ادامه داشت تا اینکه صرافان و بانکداران ب ه ت دریج دریافتن د ک ه احتم ال آنک ه تم امی‬
‫افراد دارنده برا ت ها‪ ،‬هم زمان جهت دریافت طال و نقره مراجعه کنند‪ ،‬پایین است و لذا امکان انتشار برات یا اسکناس بیش‬
‫از حجم طال و نقره موجود وجود دارد‪.‬‬

‫به عنوان مثال‪ ،‬در بین سال های ‪ ١٩١۴‬تا ‪ ، ١٩۴۵‬اسکناس های موج ود در نظ ام ف درال رزرو آمریک ا‪ ،‬ص رفا ً ب ه م یزان‬
‫چهل درصد پشتوانه داشتند‪.‬‬

‫روند کاهش پشتوانه اسکناس ادامه داشت تا اینکه سرانجام از دهه هفتاد میالدی به بع د‪ ،‬در عم ل ض رورت در نظ ر گ رفتن‬
‫پشتیبان برای پول ملغا شد و از آن زمان تقریبا ً تمامی اسکناس های موج ود در کش ورهای گون اگون پ ول ب دون پش توانه ب ه‬
‫حساب می آیند‪ .‬این نوع از پول که پول دستوری یا قانونی ن یز نامی ده می ش ود‪ ،‬در عم ل ارزش خ ود را از ق انون‪ ،‬اعتب ار‬
‫قانونگذار و قدرت اقتصادی کشورها می گیرد و نه از ارتباط با کاالهای واقعی مانند طال و نقره‪.‬‬

‫پول تحریری (بانکی)‬

‫پول بانکی و یا تحریری(‪ )Bank Money‬در واقع همان سپرده های جاری (قابل برداشت با چک) افراد نزد بانک هاست‪.‬‬
‫افراد می توانند با افتتاح این دسته از س پرده ه ا‪ ،‬دس ته چ ک دری افت کنن د و ب ا اس تفاده از آن در عم ل کااله ا و خ دمات را‬
‫خریداری کنند(توضیح این نکته الزم است که چک به لحاظ حقوقی وسیله ای برای نقل و انتقال پ ول اس ت و ب ه همین جهت‬
‫باید در چک قابلیت تبدیل به مسکوک و اسکناس‪ ،‬تضمین شده باشد)‪.‬‬

‫به همین دلیل‪ ،‬این نوع از حساب ه ا ج زء تعری ف پ ول ب ه حس اب می آین د‪ .‬در واق ع ب ه دلی ل آنک ه چ ک می توان د تم امی‬
‫کارکردهای اسکناس را ایفا کند‪ ،‬در عمل پول به حساب می آید‪ .‬در اقتصادهای امروزی‪ ،‬حجم پوله ای بانکی‪ ،‬چندین براب ر‬
‫کل اسکناس و مسکوک در گردش است‪.‬‬

‫پول الکترونیکی‬

‫پول الکترونیکیدر دهه های اخیر‪ ،‬تکنولوژی های مرتبط با رایانه رشد قابل توجهی کرده؛ به نحوی ک ه بیش تر ابع اد زن دگی‬
‫انسان را تحت تأثیر قرار داده است‪ .‬توسعه روز افزون استفاده از اینترنت در ابعاد بین المللی گسترده ن یز ب ه تق ویت هرچ ه‬
‫بیشتر نقش تکنولوژی در تعامالت بشری در عصر حاضر دامن زده است‪.‬‬

‫پول و بانکداری نیز یکی از حوزه هایی است که در دهه های اخیر به شدت تحت ت أثیر تکنول وژی ه ای جدی د ق رار گرفت ه‬
‫اس ت‪ .‬ب ر این اس اس‪ ،‬در ح ال حاض ر مف اهیم جدی دی در ح وزه پ ول و بانک داری تعری ف ش ده ان د ک ه پ ول الک ترونیکی(‬
‫‪ ،)Electronic Money‬بانکداری الکترونیک (‪ )Electronic Banking‬و انتقال الکترونیکی پول (‪Electronic Fund‬‬
‫‪ )Transfer‬برخی از آنها هستند‪.‬‬

‫پول الکترونیکی را می توان بیت های موجود در حافظه رایانه که دارای ارزش برابر با پول نقد می باش ند در نظ ر گ رفت‪.‬‬
‫به عبارت دیگر‪ ،‬پول الکترونیکی نوعی ساز و کار جهت پرداخت ارزش ذخیره شده (یا پیش پرداخت شده) اس ت ک ه در آن‬
‫حجم معینی از وجوه ک ه امک ان اس تفاده دارد‪ ،‬در ی ک قطع ه الک ترونیکی ذخ یره ش ده و ق ابلیت ب ه ک ارگیری در مع امالت‬
‫اقتصادی را می یابد‪.‬‬

‫بانکداری الکترونی ک‪ ،‬مفه وم مهمی اس ت ک ه ب ا مقول ه پ ول الکترونی ک ارتب اط وثی ق دارد‪ .‬درواق ع ک ارکرد اص لی پ ول‬
‫الکترونیک در اقتصادهای جدید‪ ،‬فراهم کردن زمینه های توسعه بیش از پیش بانکداری الکترونیک است‪.‬‬

‫منظور از این نوع جدید از بانکداری (که در حال حاضر تقریبا ً در تمامی کش ورها در س طوح مختل ف توس عه قاب ل ت وجهی‬
‫یافته است)‪ ،‬ارائه تمامی خدمات بانکی به صورت الکترونیکی و از طریق واسطه های ایمن و بدون نیاز به حضور فیزیکی‬
‫مشتری است‪ .‬الکترونیک‪ ،‬مفهوم مهمی است که با مقوله پ ول الکترونی ک ارتب اط وثی ق دارد‪ .‬درواق ع ک ارکرد اص لی پ ول‬
‫الکترونیک در اقتصادهای جدید‪ ،‬فراهم کردن زمینه های توسعه بیش از پیش بانکداری الکترونیک است‪.‬‬

‫ویژگی های پول الکترونیکی‬

‫در واقع پول الکترونیکی‪ ،‬نماینده پول در جهان واقعی و جایگزین پول های کاغذی موجود است و تمامی وظایف پو ل ه ای‬
‫کاغذی را به راحتی انجام می ده د‪ .‬ب ه همین دلی ل می ت وان ب ه راح تی پ ول الک ترونیکی را ب ه پ ول کاغ ذی تب دیل ک رد و‬
‫برعکس‪.‬‬

‫تعریف دستورالعمل جامعه اروپا از پول الکترونیکی‪ ،‬بر چند نکته تأکید دارد که عبارتند از‪:‬‬

‫ر روی قطع های الکترونیکی همانند تراشه‪ ،‬کارت و یا حافظه رایانه به صورت الکترونیکی ذخیره می شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫به عنوان وسیله پرداخت برای تعهدات اشخاص (غیر از مؤسسه صاد رکننده)‪ ،‬قابلیت پذیرش دارد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫قابلیت جانشینی کامل برای سکه و اسکناس فراهم می کند‪.‬‬ ‫‪‬‬
 ‫در انتقال الکترونیکی منابع و انجام پرداخت‪ ،‬می توان از آن بهره گرفت‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫پول الکترونیکی چند ویژگی و یا مشخصه اساسی دارد که باعث توسعه کاربرد آن در عمل می شود‪.‬‬

‫اولین ویژگی استفاده از این پول در مقایسه با پول کاغذی‪ ،‬کاهش قاب ل توج ه هزین ه هاس ت‪ .‬در واق ع در ش رایطی ک ه پ ول‬
‫الکترونیکی بین طرفین یک معامله جا به جا می شود‪ ،‬دیگر نیاز به صرف هزینه جهت چ اپ و انتق ال ف یزیکی اس کناس از‬
‫یک طرف معامله به طرف دیگر و غیره نخواهد بود‪ .‬در صورتی هم که معامالت از طریق شبکه بانکی انج ام ش ود‪ ،‬ب رای‬
‫انتقال پول به روش سنتی (و یا ارائه سایر خدمات)‪ ،‬بانک ها مجبورند شعب‪ ،‬کارمندان متعدد و غیره فراهم کنن د ک ه تم امی‬
‫اینها به عنوان هزینه های مبادالتی (در قالب کارمزد)‪ ،‬در نهایت به مشتریان تحمیل می شود‪.‬‬

‫در حالی که در استفاده از پول الکترونیکی‪ ،‬چنین هزینه هایی به شدت کاهش می یابند‪ .‬افزون بر این‪ ،‬پول الک ترونیکی (در‬
‫مقایسه با سایر انواع پول) هزینه چاپ و جایگزینی پایین تری دارد که این خود باعث کاهش هزینه های اس تفاده از این ن وع‬
‫پول می شود‪.‬‬

‫دومین ویژگی‪ ،‬امنیت باالی پول الکترونیکی است‪ .‬در واقع اگر زیرساخت های الزم جهت نقل و انتقال پول الکترونیکی ب ه‬
‫صورت صحیح و امن طراحی شود‪ ،‬احتمال سرقت و یا خطای انسانی در معامالت الکترونیکی به شدت کاهش می یاب د‪ .‬در‬
‫حالی که در معامالت با اسکناس‪ ،‬احتمال سرقت و خطا همواره وجود دارد‪.‬‬

‫سومین ویژگی پول الکترونیکی‪ ،‬حذف فاصله بین شهرها و ح تی کشورهاس ت‪ .‬در واق ع ب ا اس تفاده از پ ول الک ترونیکی ب ه‬
‫راحتی می توان وجوه را بین شهرها و یا کشورهای گوناگون جابجا کرد‪.‬‬

‫‪  ‬ویژگی چهارم آن است که امکان بایگانی سوابق تمامی معامالت برای مدت بسیار طوالنی (و گاهی برای همیشه) به راحتی‬
‫و با صرف حداقل هزینه‪ ،‬فراهم است‪ .‬در حالی که در معامالت کاغذی بایگانی سوابق امری هزین ه ب ر و زم ان ب ر ب وده و‬
‫فقط برای مدت محدودی امکا نپذیر است‪.‬‬

‫نکته پایانی که در اینجا مناسب است مورد توجه قرار گیرد‪ ،‬تأثیر توسعه پول و بانکداری الکترونیک بر حجم نقدینگی است‪.‬‬
‫در این رابطه می توان مدعی بود که توسعه بانک داری الکترونی ک منج ر ب ه آن می ش ود ک ه نی از کم تری ب ه چ اپ پ ول و‬
‫افزایش پایه پولی در جهت افزایش حجم نقدینگی وجود داشته باشد‪.‬‬

‫توضیح آنکه حجم نقدینگی کل اقتصاد از حاصل ضرب پایه پ=ولی و ض=ریب فزاین=ده تش==کیل می ش=ود و ل=ذا هرچ=ه ض=ریب‬
‫فزاینده بیشتر باشد‪ ،‬نیاز به چاپ پول و بسط ترازنامه بانک مرکزی جهت تأمین نقدینگی کمتر خواهد بود‪.‬‬

‫در این رابطه بررسی مقایسه ای تجربه ایران و سایر کشورها نشان می دهد ک ه در س ال ‪ ٢٠١٢‬نس بت پای ه پ ولی ب ه تولی د‬
‫ناخالص داخلی در سه کشور ای ران‪ ،‬آمریک ا و ژاپن ب ه ت رتیب مع ادل ‪ ۶٫۵٣ ،١۶٫٨۵‬و ‪ ١٠٫٨٩‬ب وده و در مقاب ل ض ریب‬
‫فزاینده برای این سه کشور در همین سال‪ ،‬به ترتیب معادل ‪ ١٠٫٠۴ ،۴٫۴٢‬و ‪ ١٠٫٨۵‬بوده است‪.‬‬

‫این بدان معناست که در کشور ایران‪ ،‬بانک مرکزی جهت ایجاد افزایش ‪ ١٠‬درصدی در نق دینگی‪ ،‬الزم اس ت پای ه پ ولی را‬
‫حدود ‪ ٢٫٢‬درص د اف زایش ده د؛ ام ا در کش ورهای توس عه یافت ه ای مانن د آمریک ا و ژاپن‪ ،‬ب رای اف زایش ‪ ١٠‬درص دی در‬
‫نقدینگی‪ ،‬نیاز به افزایش پایه پولی به میزان کمتر از یک درصد وجود دارد‪.‬‬