MÁY ĐIỆN

Phần: Khái niệm chung về máy điện

Phần: Máy biến áp

Phần: Các vấn đề chung của máy điện quay

Phần: Máy điện không đồng bộ

Phần: Máy điện đồng bộ

Phần: Máy điện một chiều

1
Chương 1: Khái niệm cơ bản về máy điện

1.1 §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i

1.2 C¸c ®Þnh luËt nghiªn cøu m¸y ®iÖn
1.3 C¸c vËt liÖu chÕ t¹o m¸y ®iÖn

1.4 TÝnh chÊt thuËn nghÞch cña m¸y ®iÖn

1.5 Ph¸t nãng vµ lµm m¸t m¸y ®iÖn
1.6 Phương pháp học tập và nghiên cứu máy điện

2
1.1 §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i MĐ
1. §Þnh nghÜa
MĐ là một thiÕt bÞ ®iÖn lµm viÖc dùa trªn nguyªn lý c¶m
øng ®iÖn tõ, dùng để biến đổi:
- Năng lượng khác điện => §iÖn n¨ng : M¸y ph¸t ®iÖn
- §iÖn n¨ng => C¬ n¨ng : §éng c¬ ®iÖn
- BiÕn ®æi U : M¸y biÕn ¸p
- BiÕn ®æi f : M¸y biÕn tÇn

3
 Khái niệm

 Máy điện là gì?

 Máy phát điện là gì?
 Động cơ điện là gì?
 Máy biến áp là gì?
 Máy điện tĩnh là gì?
 Máy điện quay là gì?

 Tại sao máy điện được sử dụng phổ biến như vậy?
 Ưu điểm chung
 Về năng lượng
 Động cơ điện so với động cơ đốt trong
 Về sản xuất năng lượng điện.
4
 2. Ph©n lo¹i

M¸y ®iÖn

M¸y ®iÖn tÜnh M¸y ®iÖn quay

M§ xoay chiÒu M§ 1 chiÒu

M§ kh«ng ®ång bé M§ ®ång bé

M¸y biÕn ¸p M¸y ph¸t §éng c¬

5
 M¸y biÕn ¸p
(Transformers)

6
§éng c¬ K§B (Induction Motor)

7
 Máy phát đồng bộ
(Synchronous Machines)

M¸y ®iÖn 1 chiÒu

(DC Machines)

8
1.2 C¸c ®Þnh luËt nghiªn cøu m¸y ®iÖn
a. §Þnh luËt c¶m øng ®iÖn tõ (định luật Faraday)

a. Khi cã tõ th«ng xuyªn qua vßng d©y biÕn thiªn : φ

dφ Vßng d©y
§é lín : e = − e
dt
Chiều: Qui t¾c vÆn nót chai
Định luật Lenz law
Khi 1 cuén d©y cã W vßng: ecd

φ W
dφ
§é lín s.®.®: ecd = − W
dt

9
b. Khi thanh dÉn chuyÓn ®éng c¾t qua tõ trường
N
B
§é lín: e = B lv  A e

Chiều dài tác dụng, vuông góc B S
v
với từ trường.

ChiÒu: Qui t¾c bµn tay ph¶i. AB = l

 Tổng quát, sức điện động E = v x B l, trong đó:

 Chiều của sđđ xác định theo quy tắc ba ngón tay
 Độ lớn E = l.v.B.sinθ
 v x B chính là điện trường của thanh dẫn
10
 Quy tắc 3 ngón tay

 Xác định tích có hướng của hai vecto a x b

 Hướng tuân theo tam diện thuận của ba ngón tay
 Độ lớn a.b.sin(a,b)

11
c. §Þnh luËt vÒ lùc ®iÖn tõ

§é lín: f®t = Bli B A
B

i
ChiÒu: Qui t¾c bµn tay tr¸i 
B

 Lực F = ⃗l x B I, trong đó:

 Chiều của lực xác định theo
quy tắc ba ngón tay
 Độ lớn F = i.l.B.sinθ
θ =(B, l)
Note: Trường hợp không phải là dây
dẫn thẳng thì lấy tổng của từng đoạn
thẳng (tích phân). 12
c. §Þnh luËt vÒ m¹ch tõ
(§Þnh luËt toµn dßng ®iÖn)
φ
i1 i2 i1 H1, l1

W1 H2, l2

Hdl W2

  k = n
∑
 Hdl  i k
k =1
= i1 − i 2
i2
W1i1 − W2i 2
H1l1 + H 2 l2 = φ, B

=k n1=k n2

Tæng qu¸t: ∑
= H k lk ∑
= Wi k k F φ = f(F)
=k 1=k 1

F gäi lµ søc tõ ®éng (st®)

F, H
13
 Tính toán từ thông

Xác định lượng từ

thông φ sinh ra trong
lõi thép: φ = B.S
Lưu ý: B = µH
µ
µr =
µ0

14
 Mạch từ vs. Mạch điện

Mạch điện Mạch từ

U (sức điện động) F (Sức từ động)
I (dòng điện) φ (từ thông)
R (điện trở) ℜ (từ trở)
R=ρ
l 1 lc
s ℜ= 15
µs
 d. Năng lượng trường điện từ (magnetic energy)
• Năng lượng từ trường trong mạch từ có 1 và 2 cuộn dây:
t t t
1 2
Wm ∫ =
= pL dt ∫= uidt ∫= Lidi Li
0 0 0
2
1 2 1
Wm = L1i1 + L2i22 + M 12 i1i2
2 2
ψ
1 1
Wm ∫=
= idψ ∫ BHdV
= ∫ µ H 2 dV
0 V
2 V
2
dV = dS .dl

• Năng lượng từ trường và liên hiệp năng lượng:

(Reference book:
Design of rotating electrical machines, p.39.) 16
 Mômen, công suất, năng lượng
 Momen (torque), M
M = F.r.sinθ
M(Nm); F(N); r(m)
M=k| ψ x ⃗i |
 Định luật Newton
M = Jdω/dt=Jd2θ /dt2=J.α
J là momen quán tính (inertia)
J (kg.m)
α là gia tốc góc (rad/s2).
 Công (W)
W = M.θ (khi momen không đổi)
dW dW
 Mô men M = - . Lực từ F = -
d𝜃𝜃 d𝑥𝑥
 Công suất (P)
dW Mdθ
P= = , 17
dt dt
Lực từ, Mômen, công suất, năng lượng

18
e. Hai định luật Kiếc-khốp (Kirchoff)
1.Định luật Kiếc-khốp 1:
Tổng đại số các dòng điện tại 1 nút bằng không :

∑i = 0
nút

• Quy ước dấu

– Dòng tới nút : +
– Dòng rời khỏi nút : -
• Tổng các dòng đi tới nút = tổng các dòng rời khỏi nút
• Ý nghĩa: tính liên tục của dòng điện.

2.Định luật Kiếc-khốp 2:

Theo mạch vòng kín với chiều tùy ý, tổng đại số các điện áp
trên các phần tử bằng tổng đại số các sức điện động.

19
1.3 VËt liÖu chÕ t¹o m¸y ®iÖn
1. VËt liÖu dÉn ®iÖn: ®ång, nh«m
2. VËt liÖu dÉn tõ: B(H), Δp =f(B, f)

φ~ thép lá KTĐ dµy (0,13 ÷ 0,5) mm

φ= thép tấm hoặc thép khối

3. VËt liÖu c¸ch ®iÖn

Kh¶ n¨ng c¸ch ®iÖn cao
Yªu cÇu ChÞu nhiÖt, dÉn nhiÖt tèt
MÒm, dÎo vµ cã ®é bÒn c¬

CÊp Y A E B F H C
[oC] 90 105 120 135 150 180 >180
Vật liệu cách điện

21
1.4 TÝnh chÊt thuËn nghÞch cña m¸y ®iÖn

M¸y ph¸t
(Generators)

§éng c¬
(Motors)
I
I 22
1.5 Ph¸t nãng vµ lµm m¸t m¸y ®iÖn

M¸y ®iÖn lµm viÖc

Tæn hao c«ng suÊt

-M¹ch tõ
-M¹ch ®iÖn

C¸ch ®iÖn ph¸t

nãng qu¸ nhiÖt ®é
cho phÐp

Lµm nguéi

23
1.6 Phương pháp nghiên cứu: mô hình hóa,
Cấu tạo MĐ

Nguyên lý làm
việc

Mô hình hóa, các

phương trình toán

Thiết lập mạch

điện thay thế

Xây dựng các đặc

24
tính của MĐ
 Key words of chapter 1 in English

• Electromotive force (EMF)=sđđ

• Magnetic force, torque
• Magnetic circuit
• Magnetic resistance
• Magnetomotive force (MMF)=sức từ động

line integral along a magnetic flux contour/line.

25
 Key words
• Flux [Wb], flux density [T] :
surface integral.
• The relationship between the magnetic
field intensity H [A/m] and the magnetic
flux density B [T]: B = µr. µ0.H, where
µr is relative permeability
µ0 is magnetic permeability of free space, equal to
4π.10-7 [H/m]

• Flux linkage
• Leakage flux 26
Hysteresis loop

27
 Excitation phenomenon

 Non sinusoidal current

28
Fringing field

29
 Exercise 1
• Given a magnetic circuit as the below figure with
N = 500 turns, dòng điện ic = 0.3 A.
• Question:
 Equivalent magnetic
circuit?
 Establish formulate
to calculate
inductance?

• Assume that lc , lg = g, Ag = axb known. And, core

relative permeability of 2000. Neglect leakage flux and
fringing flux. 30
 Solution of Ex1
• L= ψ /I=(N.Φ/I)
• Φ=F/R=(N.I)/R

31
 Matlab code of Ex1
Clc; clear
mu0 = pi*4.e-7; % Permeability of free space
%All dimensions expressed in meters
Ac = 9e-4; Ag = 9e-4; g = 5e-4; ic = 0.3; N = 500 ;
%Reluctance of air gap 0.566

Rg = g/(mu0*Ag);
for n = 1:101
0.564

mur(n) = 100 + (100000 - 100)*(n-1)/100;

0.562

%Reluctance of core
Rc(n) = ic/(mur(n)*mu0*ic) ;
Rtot = Rg+Rc(n) ;
0.56

%Inductance
Inductance [H]
L(n) = N^2/Rtot; 0.558

end
0.556

plot (mur, L)
xlabel('Core relative permeability') 0.554

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ylabel('Inductance [H] ') Core relative permeability

10
4

32
 Exercise 2
• Input data are given as Ex 1. Let calculate L?

33
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM

34
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM

35
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM

36
 BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM

1
𝑊𝑊𝑚𝑚 = Li2
2
L(x) là hàm theo vị trí dịch
của của nắp nam châm
điện.
𝑑𝑑𝑑𝑑
Lực từ 𝐹𝐹 = 𝑚𝑚 =
𝑑𝑑𝑑𝑑
1 2 d𝐿𝐿(𝑥𝑥)
i |
2 𝑑𝑑𝑑𝑑 i=const

-Gợiý: - Vẽ mạch từ thay thế với khe hở tại vị trí x

- Tính hàm L(x) = ψ/i
37
- Tính lực tại x=1mm