ՀՀ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ,ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ, ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԵՎ ՍՊՈՐՏԻ

ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀՅՈՒՍԻՍԱՅԻՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

ՖԱԿՈՒԼՏԵՏ՝ ՏՆՏԵՍԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ, ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ԻՆՖՈՐՄԱՏԻԿԱ

ԱՄԲԻՈՆ՝ ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱ, ԻՆՖՈՐՄԱՏԻԿԱ ԵՎ ՀԱՇՎՈՂԱԿԱՆ ՏԵԽՆԻԿԱ

ՄԱՍՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ՝ ԾՐԱԳՐԱՅԻՆ ՃԱՐՏԱՐԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

ՈՐԱԿԱՎՈՐՈՒՄ՝ ԾՐԱԳՐԱՎՈՐՄԱՆ ԲԱԿԱԼԱՎՐ

ԿՐԹԱԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐ՝ ԾՐԱԳՐԱՅԻՆ ՃԱՐՏԱՐԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

ԱՎԱՐՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔ

ԹԵՄԱ՝ 1U արբանյակային համակարգի ծրագրային ապահովման նախագծումը

Software Design of 1U satellite system

ԲԱԿԱԼԱՎՐ՝ ____________ Յարալյան Հրաչյա Հրանտի

ՂԵԿԱՎԱՐ՝ —————— տ.գ.դ․պրոֆ․Հ. Հ․Հարությունյան

Երաշխավորվում է պաշտպանության

Ամբիոնի նիստով ------------------------------------------

Ամբիոնի վարիչ՝ -------------- մ.գ.թ.,դոց. Ա.Սմբատյան

ԵՐԵՎԱՆ 2023
 Բովանդակություն

Ներածություն…………………………………………………………………………………..3

Գլուխ 1. Փոքր հզորությամբ Արբանյակներ, նախագծման խնդիրները և կիրառման

ոլորտները…………………………………………………………………………...5

1.1 Փոքր հզորությամբ արբանյակների դասակարգումը և կիրառման

ոլորտները ……………………………………………………………………….5

1.2 Փոքր հզորությամբ արբանյակների կառուցվածքը և ֆունկցիաները…....10

1.3 Փոքր հզորությամբ արբանյակների կառավարման համակարգի

ծրագրայաին ապահովումը…………………………………………………….21

Առաջին գլխի ամփոփում…………………………………………………………...25

Գլուխ 2. Փոքր հզորությամբ արբանյակների ծրագրային ապահովման նախագծման

տեխնոլոգյաները և աշխատանքային միջավայրը……….………………….27

2.1 Raspberry Pi Zero 2W համակարգիչը…………………………………………..27

2.2 Օպերացիոն համակարգ Linux kernel………………………………………..28

2.3 Linux kernel օպերացիոն համակարգի տեղադրումը Raspberry Pi

Zero 2 W համակարգչի վրա…………………………………………………...30

2.4 Ծրագրավորման Լեզու Python…………………………………………………31

Երկրորդ գլխի ամփոփում…………………………………………………………..33

Գլուխ 3. 1U Արբանայակի սարքավորումների կիրառական ծրագրային

համակարգի մշակաումը…………………………………………………….…34

3.1 Ծրագրային համակարգի պահանջների մշակումը………………………....34

3.2 Ծրագրային համակարգի կառուցվածքի և մոդուլների մշակաումը……...36

3.3 Ծրագրային համակարգի և փորձարկումը…….................................………..43

Երրորդ գլխի ամփոփում…………………………………………………………….46

Եզրակացություն……………………………………………………………………………...48

Օգտագործված գրականություն…………………………………………………………….49

2
 Ներածություն

Թեմայի արդիականությունը Փոքր հզորութուն ունեցող արբանյակային

տեխնոլոգիական կոնցեպտը կարող է հեղափոխել տիեզերքից տվյալների
հավաքագրման և վերլուծության ձևերը: Փոքր հզորութուն ունեցող արբանյակների
օգտագործումը դառնում է ավելի տարածված՝ շնորհիվ դրանց կոմպակտ չափի, ցածր
գնի և նախագծման հեշտության, որոնք դրանց հետազոտության առարկա են
դարձնում համալսարանների, գիտա-հետազոտական հաստատությունների և
նույնիսկ մասնավոր ընկերությունների համար, ովքեր ցանկանում են փորձեր
անցկացնել տիեզերքում, հավաքել տվյալներ և փորձարկել նոր տեխնոլոգիաներ:
Քանի որ տիեզերքում հետազոտություններ կատարելու պահանջարկը օր-օրի
վրա մեծանում է, ավելի փոքր, ավելի արդյունավետ արբանյակների կարիքը
մեծանում է նույնպես : Սա բերում է նյութերի, շարժական համակարգերի և
հաղորդակցման տեխնոլոգիաների առաջընթացի, որոնք տիեզերքի
ուսումնասիրությունը ավելի մատչելի և հասանելի են դարձնում: Արբանյակների
օգտագործումը նույնպես կարևոր է ազգային անվտանգության և պաշտպանության
նպատակների համար, այն թույլ է տալիս ունենալ տեխնոլոգիապես ավելի
զարգացած և ավելի հզոր պետական անվտագություն:
Տիեզերական փոքր արբանյակները կարող են զարգացնել Հայաստանի
Հանրապետությունում կատարվող գիտական հետազոտությունները և նպաստել 1U
արբանյակային տեխնոլոգիայի օգտագործմամբ տեխնոլոգիապես ավելի առաջադեմ
բանակի զարգացմանը: 1U արբանյակների մշակման միջոցով Հայաստանը կարող է
ընդլայնել իր հնարավորությունները տիեզերական ծրագրերում, ինչպիսիք են
ռազմավարական նշանակություն ունեցող տարածքների մշտադիտարկումը , կապը և
նավիգացիան, ինչը կարող է էապես նպաստել երկրի պաշտպանունակությանը
հզորացմանը։ Այդ առումով, ավարտական աշխատանքի թեման արդիական է։

Աշխատանքի նպատակն է ուսումնասիրել 1 Յու արբանյակի աշխատանքի

սկզբունքները, կիրառման ոլորտները և նախագծել արբանյակի կիրառական
ծրագրային համակարգ։

3
Առաջադրված խնդիրները

Դիպլոմային այս աշխատանքի առաջադրված խնդիրներն են՝

1. Ուսումնասիրել փոքր ծավալով արբանյակների աշխատանքի սկզբունքները և

դրանց կիրառման ոլորտները
2. Ուսումնասիրել և ներկայացնել փոքր հզորությամբ արբանյակների ծրագրային
ապահվման հիմնական ֆունկցիաները

3. Ուսումնասիրել արբանյակների ծրագրային ապահվման աշխատանքային

միջավայրը և նախագծման տեխնոլոգյաները

4. Նախագծել փոքր ծավալով արբանյակների կիրառական ծրագրային

համակարգ։

Աշխատանքի կառուցվածքը

Աշխատանքը բաղկացած է բովանդակությունից, ներածությունից, հիմանական

մասից որը իր մեջ ներառում է 3 գլուխ, եզրակացությունից և օգտագործված
գրականության ցանկից :

Գլուխ 1-ում ներկայացված է փոքր հզորությամբ արբանյակների, նախագծման

խնդիրները և կիրառման ոլորտները , կառուցվածքը և ֆունկցիաները , կառավարման
համակարգի ծրագրայաին ապահովումը:

Գլուխ 2-ում ներկայացված է փոքր հզորությամբ արբանյակների ծրագրային

ապահովման նախագծման տեխնոլոգյաները և աշխատանքային
միջավայրը , Raspberry Pi Zero 2W համակարգիչը որպես հինակն սարք , օպերացիոն
համակարգ Linux – ը իր հայտնի kernel միջուկով , օպերացիոն համակարգի
տեղադրումը Raspberry Pi Zero 2 W համակարգչի վրա , ծրագրավորման Լեզու
Python- ը և իր դերը սարքի ապարատային մասի վրա :

Գլուխ 3 -ում ներկայացված է 1U արբանայակի սարքավորումների

կիրառական ծրագրային համակարգի մշակաումը, ծրագրային համակարգի
պահանջների , կառուցվածքի և մոդուլների մշակաումը : Ծրագրային համակարգի
փորձարկումը:

4
 Գլուխ 1. Փոքր հզորությամբ արբանյակներ, նախագծման խնդիրները և
կիրառման ոլորտները

1.1 Փոքր հզորությամբ արբանյակների դասակարգումը և կիրառման ոլորտները

Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում տիեզերական արդյունաբերության

ուշադրության մեծ մասը կենտրոնացված է փոքր արբանյակների զարգացման վրա:
Այս արբանյակները, որոնք հաճախ կոչվում են քուբսեթ(cubesat),
նանոսատներ(nanosats) կամ միկրոսատներ( microsats), սովորաբար կշռում են 200
կիլոգրամից պակաս, իսկ շատ դեպքերում ՝ ընդամենը 1-50 կիլոգրամ սակայն այս
համեմատական կարգով փոքր հզորությամբ տիեզերական սարքերը առաջարկում են
բազմաթիվ առավելություններ համեմատած ավանդական տիեզերական
արբանյակների հետ: Ավանդական տիեզերական արբանյակների զանգվածի
միջակայքը 1000-ից 4000 կիլոգրամ է : Նման արբանյակների մշակման համար
միլիոնավոր դոլարներ են պահանջվում և պատմականորեն դրանք եղել են խոշոր,
թանկարժեք նախագծեր, որոնց շինարարությունը տևել է հինգից տասը տարի : Նման
նախագծերի համար հատկացված հսկայական ծախսերի և ժամանակի պատճառով
կա շատ ցածր պահանջարկ , արդյունքում նորարարության համար շատ քիչ
հնարավորություններ: Փոքր արբանյակները զարմանալի այլընտրանք են
ավանդական տիեզերական արբանյակների համար: Նման նախագծերը հիմնված են
"փոքր, արագ, ավելի լավ, մատչելի, խելացի" մտածելակերպի վրա, որը թույլ է տալիս
կառուցել լիովին գործող տիեզերական արբանյակ ինչը մեծապես նպաստում է
գիտուժի զարգացմանը և մեծ ներդրում է հանդիսանում ռազմարդյունաբերության
համար: Հաճախ այդպիսի արբանյակները կարող են նախագծվել, կառուցվել և
արձակվել 6 ից մինչև 2 տարվա ընթացքում և չեն պահանջում մեծ մարդկային
ռեսուրսներ : Փոքր հզորության արբանյակների նախագծերն ավելի բաց են նոր,
չստուգված տեխնոլոգիաների օգտագործման համար: Հաճախ նման
տեխնոլոգիաները ոչ միայն նվազեցնում են արբանյակի չափը, քաշը և արժեքը, այլև
կարող են զգալիորեն բարձրացնել ֆունկցիոնալությունը:
Տիեզերական մեքենա – տեխնիկական սարք, որն օգտագործվում է արտաքին
տարածության մեջ մի շարք հետազոտական, արդյունաբերական, տնտեսական,

5
ռազմական կիրառական առաջադրանքներ կատարելու համար: Տիեզերական
մեքենաի վրա դրված խնդիրների օգնությամբ է որոշում ուղեծրի ընտրությունը,
մոդուլների կազմը ,սարքավորումները, ուղարկման մեթոդը, ցամաքային կետերի
հետ կապի կազմակերպման սկզբունքներ և այլն: Ներկայումս տիեզերական մեքենաի
ամենատարածված տեսակներն են:

1. Երկրի հեռահար զոնդավորման տիեզերանավ

2.Նավիգացիոն տիեզերանավ

3.Կապի արբանյակներ - հեռուստատեսություն, hեռահաղորդակցություն

4. Հետազոտական արբանյակներ

5. Հետախուզական և ռազմական արբանյակներ:

Տիեզերական մեքենաի այս բազմազանության կառուցման սկզբունքները տարբեր են:

Տիեզերանավերը կարող են տարբեր լինել`

1.Ըստ նշանակության

2. Կառուցվածքի

3. Օգտագործման տիպի

4. Կապի հաստատման մեթոդի

5. Ընդհանուր զանգվածի

6. Շարժիչի տեսակի

7.Անձնակազմի առկայության

8.Կառավարման տեսակի
Կապի հաստատման մեթոդի ցամաքային բազայի հետ (առանց
կապի,միակողմանի կապով:Կառավարման տեսակի - երկիր վերադառնալու
հնարավորությունները (չվերադարձվող, վերադարձվող, մասամբ վերադարձվող):

6
 Փոքր հզորության արբանյակներ: Երբ խոսում ենք փոքր արբանյակների
մասին, ապա առաջինը սովորաբար շեշտվում է նրանց զանգվածը, որն առավել
սերտորեն կապված է "փոքր" հասկացության հետ: Զանգվածները տատանվում են
տոննայից մինչև տասնյակ գրամ: Առաջին անգամ "փոքր" հասկացությունը ՝ որպես
տիեզերանավերի նոր դասը դասակարգող տերմին, օգտագործվել է 1990 թվականին
Եվրոպական հայտնի ընկերության Arianespace, Ariane Booster-ի կողմից մշակող և
արտադրող, որն առաջարկել է հարթակ, որը կոչվում է ASAP 1(Ariane Structure for
Auxiliare Payloads), որը տեղակայված է Ariane-4 հրթիռի վերջին երրորդ փուլի և դրա
կողմից դուրս բերված հիմնական տիեզերանավի միջև: Նրա պլատֆորմներին
տեղակայվել են վեց շատ ավելի փոքր արբանյակներ ՝ համեմատած հիմնական
ապարատի հետ: Միևնույն ժամանակ, Arianespace-ն առաջարկեց արբանյակների
պայմանական դասակարգումը ըստ զանգվածի:

1.Մինի (mini)-100-350 կգ.

2. Միկրո (micro)-10-100 կգ.

3. Նանո (nano) – 1-10 կգ.

4. Պիկո (pico)-0.1-1 կգ.

Նկ. 1.1 Նանո արբանյակ

1
https://www.brown.edu/Departments/Engineering/Courses/en176/2003%20Lectures/Meeting%203/ASAP5-
manual.pdf

7
 Փոքր արբանյակներ տերմինը բերեց ոչ միայն փոքր չափսեր և զանգվածի, այլ
նաև դրանց մշակման և օգտագործման այլ մոտեցման: Այն դարձել է մատչելի
ունիվերսալ արբանյակ, որը ուղեծիր դուրս գալուց հետո երկար ժամանակ պետք է
լուծի իրեն վստահված խնդիրները: Միկրոարբանյակների զարգացման հիմնական
միտումն է Փոքր և ծայրահեղ փոքր տիեզերանավերի արտադրությունն ու
արձակումը, վերջին տասնամյակում բավականին տարածված երևույթ են դարձել
միկրոէլեկտրոնիկայի, համակարգչային գիտության, զանգվածային արտադրության
հսկայական նվաճումների շնորհիվ: Այս պատճառներով մենք մեծագույն
հետաքրքրություն ենք ներկայացնում փոքր տիեզերանավերի համար 100 կգ-ից ոչ
ավելի զանգվածով, որը պատկանում է միկրոարբանյակների դասին։ Մինչ օրս
տասնյակ միկրոարբանյակներ են ստեղծվել գիտահետազոտություն՝
տեխնոլոգիական, սիրողական ռադիո, համալսարանական և այլն: Շատ
կազմակերպություններում մշակվում են նանո և պիկո արբանյակների ծրագրեր
ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի և Եվրոպայի պետական և մասնավոր համալսարանների
օգնությամբ ։ Արդեն կա նանո-մականուն, որը կառուցված է բջջային հեռախոսի
սարքին մոտ գտնվող սխեմայի համաձայն: Կարելի է առանձնացնել երկու հիմնական
ուղղություն, որոնցով զարգանում են փոքր տիեզերանավերը ։ Առաջին ուղղությունը
կարելի է պայմանականորեն անվանել համալսարանական: Այն հիմնված է "ավելի
լավ, ավելի արագ, ավելի մատչելի" գաղափարի վրա, որը հռչակվել է NASA-ի X2000
2
ամերիկյան ծրագրում (տիեզերանավերի մշակման և ստեղծման ծրագիր): Նման
գաղափարախոսությամբ մշակված արբանյակները իսկապես փոքր են (սովորաբար
1-100 կգ և մի քանի տասնյակ սանտիմետր): Դրանց արտադրության մեջ
օգտագործվում են առավել մատչելի բաղադրիչները, որպես կանոն, նույնիսկ չեն
անցնում սերտիֆիկացում տիեզերական պայմաններում օգտագործման համար:
Նման արբանյակները, իհարկե, չեն լուծում բարդ գիտական կամ տեխնոլոգիական
խնդիրներ ։ Նրանց համար մատակարարումը կարող է լինել նույնիսկ անվճար ՝
նպատակ ունենալով, ստուգել դրանց արդյունավետությունը տարածության
պայմաններում ՝ նախքան թանկարժեք նախագծերի մեկնարկը: Անկասկած,
ուշադրության է արժանի NASA-ի փորձը, որը ֆինանսավորել է փոքր արբանյակների

2
https://ntrs.nasa.gov/api/citations/20000056253/downloads/20000056253.pdf

8
ավելի քան քառասուն ուսանողական նախագծեր ԱՄՆ-ի համալսարաններում,
մասնավորապես՝ Սթենֆորդում։ Ուսանողական նախագծերի գծով աշխատանքի
հաջող զարգացման օրինակ է հիշատակված անգլիական SSTL առևտրային
ընկերությունը (Small Satellite Technology Ltd), որը առաջացել է Սուրեյի
համալսարանի (Մեծ Բրիտանիա) հետազոտական լաբորատորիայից, որն
օգտագործելով իր կողմից արտադրված փոքր արբանյակների օրինակ,
պատրաստում է օտարերկրյա մասնագետներ զարգացող երկրներից, այս երկրները
մտցնելով «տիեզերական» կատեգորիա։ Այս գործունեությունը ոչ միայն շահույթ է
բերում ընկերությանը, այլև ամրապնդում է նրա հեղինակությունը տիեզերական և
կրթական ծառայությունների շուկայում: Երիտասարդները պատրաստ են
պրակտիկայի, ասպիրանտուրայի և STTL-ում աշխատանքի համար: Եվրոպական
տիեզերական գործակալությունը SSETI 3 (Student Space Exploration and Technology
Initiative) ծրագրի շրջանակներում կազմակերպել է ESEO (European Student Earth
Orbiter) և ESMO (European Student Moon Orbiter) փոքր արբանյակների միջազգային
ուսանողական նախագծերը, որոնց նպատակն է վերապատրաստել: ուսանողներին
աշխատել բաշխված թիմում, որը բաղկացած է ավելի քան 20 եվրոպական
համալսարանների խմբերից: Ամփոփելով վերը նշվածը՝ կարելի է պնդել, որ
արդյունաբերության և պետական կառույցների, օրինակ՝ ԿԳՄՍ նախարարության
կողմից նման ուսանողական նախագծերում ներդրումները կարող են հանգեցնել նոր
տեխնոլոգիաների և տեխնոլոգիական լուծումների փորձարկմանը, երիտասարդ
մասնագետների պատրաստմանը, որոնք ընդունակ են ակտիվ մասնակցություն
ունենալ նման նախագծերում, կիսվել գիտելիքներով,դասավանդել և զարգացնել
գիտական այս ճյուղը: Փոքր հզորության արբանյակը կարող է անուղղակիորեն
աջակցել Հայաստանի Հանրապետության ռազմական հնարավորություններին՝
տրամադրելով արժեքավոր տվյալներ պաշտպանության և անվտանգության
նպատակներով: Օրինակ՝ Փոքր հզորության արբանյակը կարող է օգտագործվել
սահմանների մոնիտորինգի և անվտանգության հնարավոր սպառնալիքները
հայտնաբերելու կամ ռազմական գործողությունների ժամանակ
որոնողափրկարարական աշխատանքներին աջակցելու համար: Պետք է նշել, որ

3
https://www.esa.int/Education/SSETI_Express/About_the_SSETI_Programme

9
փոքր արբանյակների կիրառման այս ոլորտը հատկապես կարևոր է Հայաստանի
համար, քանի որ տիեզերական արդյունաբերությունը, լինելով գիտության և
տեխնիկայի զարգացման ճյուղերից մեկը պետք է նպաստի գիտության
առաջխաղացմանը ՀՀ-ում:

1.2 Փոքր հզորությամբ արբանյակների կառուցվածքը և ֆունկցիաները

Կառուցվածքային դիզայնը 1U արբանյակի կառուցման կարևորագույն

մասերից մեկն է , քանի որ այն ներառում է արբանյակի ֆիզիկական կառուցվածքի
նախագծումը, որպեսզի այն դիմանա արձակման թրթռումներին, ինչպես նաև
տիեզերքի կոշտ միջավայրին: 1U արբանյակների կառուցվածքի համար հաճախ
օգտագործում են մի շարք տեխնիկաներ՝ առավելագույնի հասցնելու արբանյակի
կառուցվածքի ուժն ու կայունությունը: Այդ տեխնիկանները իրենցից ներառում են.

Նկ. 1.2 1U արբանյակի կմախքը

1. Թեթև նյութեր. 1U արբանյակի կառուցվածքային նախագծման ամենապարզ

մեթոդներից մեկը թեթև նյութերի օգտագործումն է: Սա ներառում է այնպիսի
նյութեր, ինչպիսիք են ալյումինը կամ կոմպոզիտային նյութերը, որոնք և՛
ամուր են, և՛ թեթև: Օգտագործելով թեթև նյութեր՝ մենք նվազեցնում ենք
արբանյակի ընդհանուր քաշը՝ միևնույն ժամանակ պահպանելով անհրաժեշտ
կառուցվածքային ամրությունը:

10
 2. Հարվածային կլանիչներ. 1U արբանյակի կառուցվածքային նախագծման ևս
մեկ կարևոր ասպեկտ է հանդիսանում հարվածային կլանիչները:
Գործարկման ժամանակ արբանյակը ենթարկվում է մի շարք ցնցումների և
թրթռումների, որոնք կարող են վնասել արբանյակի նուրբ բաղադրիչները: Այս
մարտահրավերը լուծելու համար ներդրվում են հարվածային կլանիչները
արբանյակի կառուցվածքում՝ օգնելու նվազեցնել այդ ցնցումների և
թրթռումների ազդեցությունը:

3. Կոմպակտ դիզայն. կոմպակտ դիզայնը 1U արբանյակի կառուցվածքային

նախագծման ևս մեկ կարևոր կողմ է: Հասանելի տարածքը առավելագույնի
հասցնելու համար պետք է լավ մտածել, թե ինչպես լավագույնս դասավորել
արբանյակի ֆիզիկական բաղադրիչները՝ նվազագույնի հասցնելու վատնվող
տարածքը և ապահովելու, որ կառուցվածքը լինի և՛ ամուր , և՛ կայուն:

4. Փորձարկում. Նախքան արբանյակի արձակումը, պետք է վերլուծել և

փորձարկել արբանյակի կառուցվածքը, որպեսզի համոզվենք, որ այն կարող է
դիմակայել արձակման թրթռումներին և տիեզերքի միջավայրին: Սա
ներառում է ինչպես համակարգչային սիմուլյացիաներ, այնպես էլ ֆիզիկական
փորձարկումներ:
Ընդհանուր առմամբ, կառուցվածքային դիզայնը նախագծման կարևոր
մարտահրավեր է 1U արբանյակների կառուցման համար: Արդյունավետ
կառուցվածքային դիզայնը պահանջում է արբանյակի հատուկ կառուցվածքային
պահանջների մանրակրկիտ քննարկում, ինչպես նաև ամուր և թեթև կառուցվածքի
նախագծում, որը պետք է դիմակայի տիեզերական ճանապարհորդությունների
խստությանը: Կառուցվածքային դիզայնը սովորաբար ներառումէ շրջանակ,
վահանակներ և ենթահամակարգերի մոնտաժային այլ մասեր:
1U արբանյակի տարածության սահմանափակումները կարող են նաև
սահմանափակել հավելյալ սարքերի քանակը, որը կարող էին ներառվել արբանյակի
նախագծման մեջ: Հավելյալ սարքերը կարևոր են առաքելության հաջողության
ապահովման համար, քանի որ նրանք ապահովում են պահեստային տարբերակ

11
բաղադրիչի խափանման դեպքում: Այնուամենայնիվ, 1U արբանյակում հասանելի
սահմանափակ տարածքը կախված առաքելության նպատակից կարող է թույլ չտալ
հավելյալ բաղադրիչներ ներառել:
1U արբանյակներ կառուցելիս տիեզերական սահմանափակումների
մարտահրավերը հաղթահարելու համար դիզայներները հաճախ օգտագործում են
նորարարական լուծումներ, ինչպիսիք են բաղադրիչների մանրանկարչությունը,
մասերի 3D տպագրությունը և բազմաֆունկցիոնալ ենթահամակարգերը: Օրինակ,
մեկ բաղադրիչը կարող է նախագծված լինել մի քանի գործառույթ կատարելու
համար՝տարածք խնայելու նպատակով:
Տիեզերական սահմանափակումները նախագծման ամենամեծ
մարտահրավերներից են, երբ խոսքը վերաբերում է 1U արբանյակների կառուցմանը:
1U արբանյակը փոքր արբանյակ է, որը չափում է մեկ միավոր կամ 10 սանտիմետր 10
սանտիմետր 11 սանտիմետր: Այս սահմանափակ տարածությունը դժվարացնում է
արբանյակի պատշաճ գործելու համար անհրաժեշտ բոլոր բաղադրիչներն ու
ենթահամակարգերը տեղավորելը: Ֆունկցիոնալ 1U արբանյակ ստեղծելու համար
պետք է դիտարկենք տիեզերական սահմանափակումները և առաջնահերթություն
տանք բաղադրիչներին ու ենթահամակարգերին որոնք խիստ կարևոր են
արբանյակի առաքելության պահանջները բավարարելու համար: Օրինակ,
արբանյակի էներգահամակարգը, կապի համակարգը պետք է ներառվեն հասանելի
սահմանափակ տարածության մեջ:
1U արբանյակի նախագծման առաջին քայլը առաքելության պահանջների և
սահմանված խնդիրների բնութագրերի որոշումն է: Երբ դրանք սահմանվեն,
նախագծողները կարող են սկսել որոշել առաքելության նպատակներին հասնելու
համար անհրաժեշտ ենթահամակարգերը: Այս ենթահամակարգերը ներառում են
էներգահամակարգը, կապի համակարգը, իրավիճակի վերահսկման համակարգը և
տվյալների մշակման համակարգը:
Էներգահամակարգը արբանյակի կարևոր ենթահամակարգն է, և դրա
կառուցվածքը մեծապես ազդում է 1U արբանյակի աշխատանքի գործոնի վրա:
Էներգահամակարգը պետք է նախագծված լինի այնպես, որ տեղավորվի հասանելի
սահմանափակ տարածության մեջ և լինի հնարավորինս արդյունավետ՝ առկա

12
հզորությունը առավելագույնի հասցնելու համար: Արբանյակի էներգահամակարգը
սովորաբար ներառում է արևային վահանակներ, մարտկոցներ և էներգիայի
կառավարման սխեմաներ: Արևային մարտկոցները պետք է տեղադրվեն և
կողմնորոշվեն արևի առավելագույն քանակությունը գրավելու համար՝
տեղավորվելով արբանյակի սահմանափակ մակերեսով: Մարտկոցները պետք է
ընտրվեն՝ ելնելով դրանց հզորությունից և քաշից, իսկ էներգիայի կառավարման
սխեման պետք է նախագծված լինի էներգահամակարգի արդյունավետությունը
առավելագույնի հասցնելու համար:
Կապի համակարգը 1U արբանյակի մեկ այլ կարևոր ենթահամակարգ է: Կապի
համակարգը պետք է նախագծված լինի այնպես, որ տեղավորվի հասանելի
սահմանափակ տարածության մեջ՝ միաժամանակ ապահովելով հուսալի և
արդյունավետ կապ վերգետնյա կայանի հետ: Կապի համակարգը սովորաբար
ներառում է ալեհավաք, ռադիոհաղորդիչ և ռադիոընդունիչ: Ալեհավաքը պետք է
նախագծված լինի այնպես, որ տեղավորվի հասանելի սահմանափակ տարածության
մեջ՝ միաժամանակ ապահովելով բավականաչափ հզորություն՝ երկար
հեռավորությունների վրա տվյալներ փոխանցելու և ստանալու համար:
Ռադիոհաղորդիչը և ստացողը պետք է ընտրվեն՝ ելնելով նրանց հզորության
պահանջներից և տվյալների արագությունից:
Դիրքի վերահսկման համակարգը պատասխանատու է տիեզերքում
արբանյակի կողմնորոշման պահպանման համար: Այս համակարգը ներառում է
արձագանքման անիվներ, մագնիսական ոլորող սարքեր կամ մղիչներ: Այս
բաղադրիչները պետք է տեղադրվեն հասանելի սահմանափակ տարածության մեջ և
նախագծված լինեն արբանյակի դիրքի վերահսկման համար անհրաժեշտ ոլորող
մոմենտ և կառավարում ապահովելու համար:
Տվյալների մշակման համակարգը պատասխանատու է արբանյակի կողմից
հավաքագրված տվյալների մշակման և պահպանման համար: Տվյալների մշակման
համակարգը սովորաբար ներառում է միկրոպրոցեսոր, հիշողություն և այլ
ենթահամակարգերի: Միկրոպրոցեսորը պետք է ընտրվի՝ ելնելով իր
կատարողականությունից և էներգիայի սպառումից, իսկ հիշողությունը՝ ելնելով
հզորությունից և քաշից: Բացի այս ենթահամակարգերից, արբանյակը պետք է

13
նախագծված լինի նաև շրջակա միջավայրի պահանջներին համապատասխանելու
համար, ինչպիսիք են ջերմաստիճանի և թրթռումների սահմանները: Արբանյակի
կառուցվածքային դիզայնը պետք է լինի թեթև, բայց բավականաչափ ամուր, որպեսզի
դիմանա արձակման թրթռումներին և ջերմաստիճանի ծայրահեղություններին:
Էլեկտրաէներգիայի կառավարումը : էներգահամակարգը պետք է նախագծված
լինի հնարավորինս արդյունավետ՝ հասանելի հզորությունը առավելագույնի
հասցնելու համար: Սա հատկապես կարևոր է 1U փոքր հզորությամն արբանյակի
գործոնի դեպքում, որտեղ տարածության սահմանափակումները կարող են
դժվարացնել արբանյակի պատշաճ գործելու համար անհրաժեշտ բոլոր անհրաժեշտ
բաղադրիչներն ու ենթահամակարգերը տեղավորելը:
1U արբանյակի էներգահամակարգը սովորաբար ներառում է արևային
վահանակներ, մարտկոցներ և էներգիայի կառավարման սխեմաներ: Արևային
մարտկոցներն օգտագործվում են արևից էներգիա հավաքելու համար, մինչդեռ
մարտկոցներն օգտագործվում են այդ էներգիան պահելու համար՝ օգտագործելու
համար այն ժամանակաշրջաններում, երբ արբանյակը գտնվում է Երկրի ստվերում
կամ երբ էներգիայի պահանջարկը գերազանցում է արևային մարտկոցի թողարկումը:
Էլեկտրաէներգիայի կառավարման սխեման օգտագործվում է արևային
վահանակնեևի և մարտկոցների միջև էներգիայի հոսքը կարգավորելու, ինչպես նաև
արբանյակի տարբեր ենթահամակարգերին էներգիայի բաշխումը կառավարելու
համար: 1U արբանյակում էներգիայի կառավարման ամենամեծ
մարտահրավերներից մեկը հասանելի հզորությունը հավասարակշռելն է արբանյակի
ենթահամակարգերի միջև: Էլեկտրաէներգիայի կառավարման սխեման պետք է
նախագծված լինի տարբեր ենթահամակարգերին էներգիան արդյունավետ բաշխելու
համար՝ միաժամանակ ապահովելով, որ մարտկոցները լիցքավորվեն և արևային
մարտկոցները չծանրաբեռնվեն: Սա պահանջում է յուրաքանչյուր ենթահամակարգի
էներգիայի պահանջների մանրակրկիտ ըմբռնում, ինչպես նաև հասկանալ, թե
ինչպես է փոխվում յուրաքանչյուր ենթահամակարգի էներգիայի սպառումը
ժամանակի ընթացքում:Այս մարտահրավերը լուծելու համար 1U արբանյակների
նախագծողներս հաճախ օգտագործում ենք մի շարք տեխնիկաներ՝ նվազագույնի

14
հասցնելու էներգիայի սպառումը և առավելագույնի հասցնելու էներգահամակարգի
արդյունավետությունը: Այս տեխնիկան ներառում է՝
1. Արևային վահանակների արդյունավետ ձևավորում. 1U արբանյակներում
օգտագործվող արևային վահանակները պետք է նախագծված լինեն
առավելագույնի հասցնելու արևից հավաքվող էներգիայի քանակը,
միաժամանակ տեղավորելով սահմանափակ տարածության մեջ: Սա հաճախ
պահանջում է առաջադեմ նյութերի և դիզայնի օգտագործում, որոնք կարող են
ավելի շատ արևի լույս գրավել և այն ավելի արդյունավետ կերպով վերածել
էլեկտրական էներգիայի:

2. Մարտկոցի կառավարում. 1U արբանյակներում օգտագործվող մարտկոցները

պետք է ուշադիր ընտրվեն՝ ելնելով դրանց հզորությունից և քաշից, ինչպես
նաև տիեզերքի ճառագայթային միջավայրին դիմակայելու կարողությունից:
Մարտկոցները պետք է նաև զգույշ կառավարվեն՝ ապահովելու համար, որ
դրանք չլիցքավորվեն կամ լիցքաթափվեն հաշվարկված ժամանակից շուտ
կամ ուշ, քանի որ դա կարող է հանգեցնել մարտկոցի աշխատանքի կրճատման
և հնարավոր աղետալի խափանումների:

3. Էլեկտրաէներգիայի կառավարման սխեման. 1U արբանյակներում

օգտագործվող էներգիայի կառավարման սխեման պետք է նախագծված լինի
արդյունավետորեն կարգավորելու էներգիայի հոսքը արբանյակի արևային
վահանակների, մարտկոցների և ենթահամակարգերի միջև: Սա պահանջում է
յուրաքանչյուր ենթահամակարգի էներգիայի պահանջների մանրակրկիտ
ըմբռնում, ինչպես նաև հասկանալ, թե ինչպես է փոխվում յուրաքանչյուր
ենթահամակարգի էներգիայի սպառումը ժամանակի ընթացքում:

4. Ցածր էներգիայի ձևավորում. 1U արբանյակներում օգտագործվող

ենթահամակարգերից շատերը կարող են նախագծվել շատ ցածր էներգիայի
մակարդակներում աշխատելու համար: Դրան կարելի է հասնել ցածր
էներգիայի բաղադրիչների, ինչպես նաև ծրագրային ապահովման և

15
 ալգորիթմների օգտագործման միջոցով, որոնք նվազագույնի են հասցնում
էներգիայի սպառումը:

5. Էներգախնայողության ռեժիմներ. 1U արբանյակներում օգտագործվող

ենթահամակարգերից շատերը կարող են նախագծվել ցածր էներգիայի
ռեժիմներ մտնելու համար, երբ դրանք ակտիվորեն չեն օգտագործվում: Սա
կարող է օգնել խնայել էներգիան և երկարացնել մարտկոցների կյանքը:

6. Պահեստաին. որոշ դեպքերում հավելյալ էներգահամակարգերը կարող են

օգտագործվել՝ ապահովելու համար, որ արբանյակը գործարկվի բաղադրիչի
խափանման դեպքում: Այնուամենայնիվ, սա պետք է հավասարակշռված լինի
արբանյակի վրա տարածության և քաշի պահպանման անհրաժեշտության
հետ:

Ի լրումն այս տեխնիկայի, 1U արբանյակներ նախագծելիս պետք է հաշվի

առնել նաև շրջակա միջավայրի գործոնների ազդեցությունը, ինչպիսիք են
ջերմաստիճանը և ճառագայթումը էներգահամակարգի վրա: Ջերմաստիճանի
ծայրահեղությունները կարող են ազդել արևային վահանակների , մարտկոցների և
այլ բաղադրիչների աշխատանքի վրա, մինչդեռ ճառագայթումը կարող է ժամանակի
ընթացքում վնասել էլեկտրոնային բաղադրիչներին: Այս մարտահրավերներին
դիմակայելու համար էներգահամակարգը պետք է նախագծվի այնպես, որ
բավականաչափ ամուր լինի տիեզերքի ծանր միջավայրին դիմակայելու համար:
Ջերմային կառավարումը 1U արբանյակի նախագծման կարևոր կողմերից է,
քանի որ արբանյակները ենթարկվում են տիեզերքում ջերմաստիճանի ծայրահեղ
տատանումների, ինչը էական ազդեցություն է ունենում արբանյակի աշխատանքի և
երկարակեցության վրա: Այս մարտահրավերին դիմակայելու համար 1U
արբանյակների նախագծման ժամանակ պետք է հասկանալ, թե ինչպես կառավարել
արբանյակի ջերմային միջավայրը և ապահովել, որ բոլոր ենթահամակարգերը
աշխատեն նախատեսված սպասվող ջերմաստիճանի տիրույթում:

16
 Սա նշանակում է, որ պետք է լավագույնս օգտագործել առկա տարածքը՝
արբանյակի ենթահամակարգերի արդյունավետ ջերմային կառավարումն
ապահովելու համար:
Այս մարտահրավերը լուծելու համար 1U արբանյակների նախագծողներս
հաճախ օգտագործում ենք մի շարք հնարքներ՝ նվազագույնի հասցնելու
ջերմաստիճանի տատանումները և առավելագույնի հասցնելու ջերմային
կառավարման համակարգի արդյունավետությունը:
Այս տեխնիկան ներառում է.
1. Առանձին մասերի սառեցում կամ մեկուսացում. 1U արբանյակի ջերմային
կառավարման ամենապարզ մեթոդներից մեկը առանձին մասերի սառեցումն
է: Սա ներառում է արբանյակի նախագծումը այնպես, որ արդյունավետորեն
ջերմություն արձակի բաղադրիչներից՝ օգտագործելով նյութեր և ծածկույթներ,
որոնք օպտիմիզացված են ջերմային արտանետման համար: Այս մոտեցումը
հատկապես օգտակար է այն բաղադրիչների համար, որոնք շատ ջերմություն
են առաջացնում, օրինակ՝ էներգիայի կառավարման սխեմաները:
Մեկուսացումը սովորաբար ձեռք է բերվում ցածր ջերմային
հաղորդունակությամբ նյութերի միջոցով, ինչպիսիք են պոլիմերները և
կերամիկաները:

2. Ակտիվ ջերմային կառավարում. Ակտիվ ջերմային կառավարման տեխնիկան

ներառում է ակտիվ համակարգերի կամ բաղադրիչների օգտագործումը
արբանյակի ենթահամակարգերի ջերմաստիճանը կարգավորելու համար: Սա
կարող է ներառել ջեռուցիչների օգտագործումը ցուրտ միջավայրում
ջերմաստիճանը պահպանելու համար, կամ օդափոխիչների կամ այլ
հովացման համակարգերի օգտագործումը շատ ջերմություն առաջացնող
բաղադրիչներից ջերմությունը ցրելու համար:

3. Ջերմաստիճանի սենսոր. Ջերմաստիճանի սենսորը օգտագործվում են

արբանյակի ենթահամակարգերի ջերմաստիճանը վերահսկելու և ջերմային
կառավարման համակարգին հետադարձ կապ ապահովելու համար: Սա թույլ

17
 է տալիս համակարգին հարմարեցնել իր կատարումը յուրաքանչյուր
ենթահամակարգի համար ցանկալի ջերմաստիճանի միջակայքը պահպանելու
համար:
Ընդհանուր առմամբ, ջերմային կառավարումը նախագծման կարևոր մարտահրավեր
է 1U արբանյակների կառուցման համար: Արդյունավետ ջերմային կառավարումը
պահանջում է արբանյակի ջերմային միջավայրի դիտարկում, ինչպես նաև
արդյունավետ ջերմային կառավարման համակարգերի նախագծում, որոնք
արդյունավետորեն կառավարում են ջերմաստիճանի տատանումները և
պահպանում են ցանկալի ջերմաստիճանի միջակայքը բոլոր ենթահամակարգերի
համար: Օգտագործելով տարբեր տեխնիկաներ և բաղադրիչներ:
Հաղորդակցությունը 1U արբանյակի նախագծման կարևոր մասերից մեկն է,
քանի որ այն թույլ է տալիս արբանյակին ուղարկել և ստանալ տվյալներ, ինչպես նաև
հաղորդակցվել վերգետնյա կայանների և այլ արբանյակների հետ:
1U արբանյակում կապի հիմնական մարտահրավերներից մեկը կապի
սարքավորումների համար հասանելի սահմանափակ տարածքն է:
Այս մարտահրավերը լուծելու համար 1U արբանյակների նախագծման ժամանակ
հաճախ օգտագործում է տարբեր տեխնիկաներ՝ առավելագույնի հասցնելու կապի
համակարգի արդյունավետությունը:
Այդ տեխնիկաները իրենցից ներառում են.
1. Ցածր էներգիայի հաղորդակցություն. 1U արբանյակում կապի ամենապարզ
մեթոդներից մեկը ցածր էներգիայի կապի արձանագրությունների և
սարքավորումների օգտագործումն է: Սա կարող է ներառել ցածր էներգիայի
ռադիոհաղորդումների և ալեհավաքների օգտագործումը կամ կապի
արձանագրության օպտիմալացումը՝ փոխանցվող տվյալների քանակը
նվազագույնի հասցնելու համար:

2. Կոմպակտ ալեհավաքներ. ալեհավաքները կապի համակարգի կարևոր

բաղադրիչն են, քանի որ դրանք արբանյակին հնարավորություն են տալիս
ուղարկել և ստանալ տվյալներ: 1U արբանյակում տարածության

18
 սահմանափակումները համեմատաբար մեծ կայանների դժվարացում են
արդյունավետ ալեհավաքային համակարգի նախագծումը:

3. Հաճախականության կառավարում. Հաճախականության կառավարումը 1U

արբանյակում հաղորդակցության ևս մեկ կարևոր ասպեկտ է: Արբանյակը
պետք է նախագծված լինի այնպես, որ գործի հատուկ
հաճախականությունների տիրույթներում, որոնք հատկացված են
արբանյակային կապի համար

4. Տվյալների փոխանցման արձանագրություններ. Տվյալների փոխանցման

արձանագրությունները օգտագործվում են արբանյակային և վերգետնյա
կայանների միջև տվյալների փոխանցումը կառավարելու համար:

Ընդհանուր առմամբ, հաղորդակցությունը նախագծման կարևոր մարտահրավեր է 1U

արբանյակների կառուցման համար: Արդյունավետ հաղորդակցությունը պահանջում
է արբանյակի կապի հատուկ պահանջների մանրակրկիտ դիտարկում, ինչպես նաև
արդյունավետ կապի համակարգի նախագծում, որը բավարարում է այդ
պահանջները 1U արբանյակում հասանելի սահմանափակ տարածության մեջ:

1.3 Փոքր հզորությամբ արբանյակների կառավարման համակարգի

ծրագրային ապահովումը

Կառավարման համակարգի հիմնական խնդիրները

1. Տեղեկատվության ընդունումը չափիչ սենսորներից (մագնիսաչափեր,

ջերմային սենսր , խոնավության սենսոր, արևային սենսոր և այլն ):

2. Տեղեկատվության ընդունումը արբանյակային նավիգացիոն

սարքավորումներից:

3. Ցամաքային կայաններից հրամանների ընդունում ռադիոհաղորդման

միջոցով:

19
 4. Վերահսկել տիեզերանավի դիրքը:

5. Տիեզերանավի զանգվածի կենտրոնի շարժման կառավարում (օգտագործվում է

տիեզերանավի ուղեծրի պարամետրերը փոխելու կամ տիեզերանավը
ուղեծրից հեռացնելու դեպքում):

6. Վերահսկել սարքի ներքին և արտաքին սարքավորումների աշխատանքը՝

օգտագործելով երկրից ստացված հրամանի տվյալները:

7. Տիեզերանավի ներքին և արտաքին սարքավորումների ճիշտ աշխատանքի

վերահսկում, վիճակի և շահագործման մասին հաղորդագրությունների
ձևավորում: Սարքավորումներ, որոնք անհրաժեշտության դեպքում
իրականացնում են տիեզերանավի ապարատային և ծրագրային ապահովման
վերակազմավորումը, տեղեկատվության զանգվածի ձևավորումը և դրա
փոխանցումը դեպի երկիր ռադիոկապի միջոցով:

8. Սպասարկման առաջադրանքներ, պարբերաբար թարմացումներ ,

ինքնակառավարվող ռեժիմի վերահսկում:

9. Գրավիտացիոն կայունացուցիչի:

10. Տիեզերանավի կողմից ձեռք բերված անկյունային արագությունների

մեղմացում նրա բաժանման ժամանակ տեղափոխող սարքից:

11. Ուղեծրային կոորդինատային համակարգում տիեզերանավի

եռասյունային(x,y,z) կողմնորոշման կառուցում և պահպանում` անհրաժեշտ
ճշգրտությամբ ակտիվ գոյության ողջ սահմանված ժամանակահատվածում:

12. Տիեզերական սարքի կամ նրա առանձին մասերի օգնությամբ , մոլորակների

որոշակի տարածքների չափումներ կամ հետազոտություններ արեգակնային
համակարգ կամ աստղային երկինք:

Կախված լուծվելիք խնդիրներից՝ որոշվում է նաև կառավարման համակարգի

կառուցվածքը։ Բարդ կառավարման ալգորիթմները կանխորոշում են ներքին թվային

20
համակարգչի օգտագործումը որպես կառավարման համակարգի հիմնական տարր:
Ներքին թվային համակարգչի աշխատանքը հիմնված է տեղեկատվության վրա, որը
ստացվում է համապատասխան սենսորներից և վերածվում կառավարման
հրամանների՝ համաձայն ծրագրային ապահովման մեջ ներկառուցված
ալգորիթմների: Սենսորները կառավարման համակարգի զգայուն օրգաններ են։
Տիեզերական մեքենաները ղեկավարվում են ներքին թվային հաշվողական
համակարգերի կողմից: Սենսորների և ներքին թվային հաշվողական համակարգերի
հետ միասին որոշում է տիեզերանավի կառավարման համակարգի կառուցվածքը,
դրա բնութագրերը, արժեքը և ֆունկցիոնալությունը: Փոքր հզորության
տիեզերանավերին բնորոշ է մի քանի ղեկավարման համակարգերի միավորումը:
Կառավարման համակարգի ճարտարապետությունը կարևոր
ենթահամակարգ է ցանկացած արբանյակային առաքելության համար, քանի որ
առաքելության նպատակներին հասնելու համար հաճախ անհրաժեշտ է
ճշգրիտություն: Ճշգրտության պահանջները նույնիսկ ավելի մեծ են փոքր
արբանյակների համար, որտեղ կողմնորոշման համակարգի սարքավորումներն
ունեն սահմանափակ ծավալ, զանգված և հզորություն: 1U CubeSat-ի համար
Ներկառուցված կողմնորոշման կառավարման համակարգի Այս առաջարկվող
նախագծում ուղղորդումը ձեռք է բերվում երկքայլ մոտեցմամբ, որը ներառում է
կոպիտ և ճշգրիտ կառավարման ռեժիմներ: Ճշգրիտ հսկողությունը ձեռք է բերվում
երեք ռեակտիվ անիվների կամ երեք մագնիսական լարերի և մեկ ռեակտիվ անիվի
միջոցով : Առաջարկվող ճարտարապետությունն իրականացնելու համար կատարվել
է զգալի նախագծային աշխատանք ։

Կառավարման համակարգի ծրագրակազմը՝

1. Տեղանքի որոշման և վերահսկման համակարգի Attitude Determination and

Control System (ADCS), տեղանքի որոշման և վերահսկման համակարգ (ADCS)
ծրագրակազմ. ADCS ծրագրաշարը սովորաբար ներառում է ալգորիթմներ
արբանյակի տեղանքը գնահատելու և դրա կողմնորոշումը կարգավորելու
համար՝ հիմնված սենսորային տվյալների վրա:

21
2. Էլեկտրաէներգիայի կառավարման համակարգի Power Management Service
(PMS , Էլեկտրաէներգիայի կառավարման ծառայություն) ծրագրակազմ. PMS
ծրագիրը կարող է ներառել այնպիսի գործառույթներ, ինչպիսիք են մարտկոցի
լիցքավորման/լիցքաթափման կառավարումը, լարման կարգավորումը: Այն
կարող է ներառել նաև արբանյակի էներգիայի սպառումը կառավարելու
ալգորիթմներ, որոնք հիմնված են արբանյակից ստացված տվյալների վրա,
ինչպես օրինակ՝ անջատել ոչ կարևոր համակարգերը, երբ էներգիայի
մակարդակն իջնում է որոշակի շեմից:

3. Հաղորդակցման ծրագրակազմ. Հաղորդակցման ծրագրակազմը ներառում է

տվյալների փաթեթավորման և փոխանցման արձանագրություններ, սխալների
ուղղման և հայտնաբերման մեխանիզմներ և անվտանգության
առանձնահատկություններ, ինչպիսիք են գաղտնագրումը և
նույնականացումը: Այն կարող է ներառել նաև տվյալների փոխանցման
օպտիմիզացման ալգորիթմներ՝ հիմնված կապի որակի և հասանելի
թողունակության վրա, ինչպես նաև արբանյակի ալեհավաքի ուղղորդման և
հետևելու համար:

4. Տեսախցիկի կառավարման ծրագրակազմ. Տեսախցիկի կառավարման

ծրագրակազմը սովորաբար ներառում է լուսարձակումը, բացվածքը և ֆոկուսը
կարգավորելու, ինչպես նաև պատկերի տվյալների նկարահանման և
պահպանման գործառույթները: Այն կարող է ներառել նաև արբանյակի վրա
պատկերի տվյալների մշակման և վերլուծության գործառույթներ, ինչպիսիք են
պատկերի սեղմման և մշակաման ալգորիթմները: Բացի այդ, ծրագրաշարը
կարող է ներառել տեսախցիկի էներգիայի սպառումը կառավարելու
գործառույթներ, ինչպես օրինակ՝ անջատել տեսախցիկը, երբ այն չի
օգտագործվում՝ մարտկոցի էներգախնայողության համար:

5. Տեսախցիկի սարքավորում. տեսախցիկի սարքավորումը սովորաբար

ներառում է տեսախցիկի սենսոր, ոսպնյակ և այլ բաղադրիչներ, ինչպիսիք են
պատկերի պրոցեսորը և հիշողությունը: Ոսպնյակը կարող է ֆիքսված կամ

22
 կարգավորելի լինել և կարող է ներառել այնպիսի գործառույթներ, ինչպիսիք են
խոշորացումը և ֆոկուսի կառավարումը:

Ընդհանուր առմամբ, փոքր հզորության արբանյակների համար կառավարման

համակարգի ծրագրաշարը և տեսախցիկը սարքի համար որպես նպատկ կրառելը
բարդ և փոխկապակցված համակարգ է համարվում , որը պահանջում է
մանրակրկիտ ձևավորում և փորձարկում՝ ապահովելու իրենց հուսալիությունն ու
կատարումը: Ծրագիրը պետք է օպտիմիզացված լինի CubeSat-ի սահմանափակ
ռեսուրսների համար, ինչպիսիք են հզորությունը, հիշողությունը և էներգիայի
սպառումը, միևնույն ժամանակ ապահովելով անհրաժեշտ ֆունկցիոնալությունը՝
առաքելության նպատակներն իրականացնելու համար: Նմանապես, տեսախցիկի
ծանրաբեռնվածությունը պետք է նախագծված լինի առաքելության հատուկ
կարիքները բավարարելու համար, ինչպիսիք են զգայունությունը և պատկերի որակը,
միաժամանակ համապատասխանեցնելով փոքր հզորության արբանյակի չափի,
քաշի և հզորության սահմանափակումներին:

Առաջին գլխի ամփոփում

Առաջին գլխում ներկայացված են փոքր հզորությամբ արբանյակների նախագծման

խնդիրներիը, կիրառման ոլորտների, կառավարման համակարգի ծրագրայաին
ապահովուման նախագծման խնդիրները: Կատարվել են ուսումնասիրություններ
փոքր արբանյակների կարևորության և տարբեր ոլորտներում 1U փոքր հզորությամբ
արբանյակների օգտագործման հնարավոր օգուտների մասին, ներառյալ կապը,
հեռակառավարման զոնդավորումը և գիտական հետազոտությունը:

Ուսումնասիրվել է 1U փոքր ուժային արբանյակների դասակարգման և կիրառման

ոլորտները: Դասակարգումը ներառում է տվյալ արբանյակների չափի, քաշի և
հզորության պահանջների մասին մանրամասներ նաև 1U փոքր հզորությամբ
արբանյակների տարբեր կիրառությունները տարբեր ոլորտներում, ներառյալ Երկրի
դիտումը, հաղորդակցությունը և գիտական հետազոտությունը:

Այնուհետև ներկայացվել են 1U փոքր ուժային արբանյակների կառավարման

համակարգի կառուցվածքը և գործառույթները ներառյալ ուժային ենթահամակարգը,

23
կապի ենթահամակարգը ,տեղորոշման և վերահսկման ենթահամակարգը:
Քննարկվել են նաև յուրաքանչյուր բաղադրիչի գործառույթները և ինչպես են նրանք
աշխատում միասին՝ ապահովելու արբանյակի ճիշտ աշխատանքը:

24
Գլուխ 2. Փոքր հզորությամբ արբանյակների ծրագրային ապահովման
նախագծման տեխնոլոգյաները և աշխատանքային միջավայրը
2.1 Raspberry Pi Zero 2W համակարգիչը

Raspberry Pi Zero 2 W-ը նորագույն արտադրանք է փոքր համակարգիչների

շարքում: Հեղափոխական Raspberry Pi Zero W-ի իրավահաջորդը:
Փոփոխությունները հիմնականում ազդել են պրոցեսորի վրա ։ Zero 2w-ն այժմ
ներառում է քառամիջուկ 64-բիթանոց Arm Cortex-A53 պրոցեսոր, որն աշխատում է 1
ԳՀց հաճախականությամբ: Այն հիմնված է Raspberry Pi rp3a0 (SiP) համակարգի վրա,
որը միավորում է Broadcom bcm2710a1 բյուրեղը 512 ՄԲ LPDDR2 SDRAM RAM-ի հետ:
Արդիականացված պրոցեսորն ապահովում է Raspberry Pi Zero 2 W կատարումը 40%
- ով ավելի բարձր, իսկ բազմաշերտ կատարումը 5 անգամ ավելի բարձր է, քան
բնօրինակ մեկ հիմնական Raspberry Pi Zero-ն: Այսպիսով, Raspberry Pi Zero 2 W-ի
տեխնիկական բնութագրերը մոտենում են Raspberry Pi 3b+ - ի բնութագրերին:
Raspberry Pi Zero 2 W-ն առաջարկում է 2.4 ԳՀց 802.11 b/g/n անլար տեղական ցանց և
Bluetooth 4.2, ինչպես նաև ցածր էներգիայի Bluetooth (BLE) աջակցություն: Սարքը
ունի microSD քարտի բնիկ, CSI-2 տեսախցիկի միակցիչ, USB On-The-Go (OTG)
միացման հանգույց և HAT համատեղելի 40-փին GPIO միակցիչ: Սնուցումը
կատարվում է միկրո USB միակցիչի միջոցով: Տեսանյութի ելքը կատարվում է մինի
HDMI պորտի միջոցով: Կոմպոզիտային տեսանյութի ելքը հասանելի է նաև սարքի
հետևի մուտքերի միջոցով:

Նկ. 2.1 Raspberry Pi Zero 2W համակարգիչը

25
2.2 Օպերացիոն համակարգ Linux kernel

Linux-ի (kernel)միջուկը Linux օպերացիոն համակարգի հիմնական

բաղադրիչն է: Այն պատասխանատու է համակարգի ռեսուրսների կառավարման
համար, ինչպիսիք են պրոցեսորը, հիշողությունը և մուտքային/ելքային սարքերը:
Միջուկը նաև ապահովում է աբստրակցիայի շերտ սարքաշարի և ծրագրաշարի միջև՝
թույլ տալով հավելվածներին փոխազդել համակարգի հետ ստանդարտացված ձևով:
Linux միջուկը բաց կոդով է, ինչը նշանակում է, որ դրա սկզբնական կոդը
ազատորեն հասանելի է և կարող է փոփոխվել և տարածվել յուրաքանչյուրի կողմից:
Սա հանգեցրել է ծրագրավորողների կենսունակ համայնքի ստեղծմանը, ովքեր
նպաստում են միջուկի զարգացմանն ու պահպանմանը: Միջուկը գրված է C
ծրագրավորման լեզվով և բաղկացած է կոդերի միլիոնավոր տողերից։ Այն խիստ
մոդուլային է, որտեղ յուրաքանչյուր մոդուլ պատասխանատու է որոշակի
գործառույթի համար, ինչպիսիք են գործընթացի կառավարումը, հիշողության
կառավարումը և սարքի դրայվերները:
Միջուկը բեռնվում է հիշողության մեջ, երբ համակարգը բեռնվում է և
պատասխանատու է սարքաշարի սկզբնավորման և օպերացիոն համակարգը
գործարկելու համար: Օպերացիոն համակարգը գործարկելուց հետո միջուկը մնում է
հիշողության մեջ՝ կառավարելով համակարգի ռեսուրսները և ծառայություններ
մատուցելով հավելվածներին: Linux միջուկի հիմնական առանձնա
հատկություններից մեկը ապարատային ճարտարապետությունների և սարքերի լայն
տեսականի աջակցելու կարողությունն է: Սա ձեռք է բերվում սարքի դրայվերների
օգտագործման միջոցով, որոնք մոդուլներ են, որոնք թույլ են տալիս միջուկին
փոխազդել ապարատային սարքերի հետ: Linux-ի միջուկը շատ ճկուն է,
հնարավորությունների լայն շրջանակով, որոնք կարելի է միացնել կամ անջատել
կոմպիլյացիայի ժամանակ: Սա թույլ է տալիս միջուկը հարմարեցնել հատուկ
օգտագործման դեպքերի համար, ինչպիսիք են ներկառուցված համակարգերը կամ
բարձր արդյունավետության հաշվարկները: Բացի համակարգի ռեսուրսների
կառավարումից, Linux միջուկը տրամադրում է նաև համակարգային զանգերի մի
շարք, որոնք կարող են օգտագործվել հավելվածների կողմից՝ համակարգի հետ
փոխազդելու համար: Այս համակարգային զանգերը ապահովում են

26
ստանդարտացված ինտերֆեյս հավելվածների համար և թույլ են տալիս նրանց մուտք
գործել համակարգի ռեսուրսներ վերահսկել դրանք անվտանգ եղանակով:
Ընդհանուր առմամբ, Linux միջուկը Linux օպերացիոն համակարգի բարդ և հզոր
բաղադրիչ է: Դրա մոդուլային դիզայնը, բաց կոդով բնույթը և ապարատային լայն
աջակցությունը դարձրել են այն հանրաճանաչ ընտրություն հավելվածների լայն
շրջանակի համար՝ բջջային սարքերից մինչև համակարգիչներ:
1U փոքր արբանյակի համար Raspberry Pi Zero W2-ում Linux միջուկի
օգտագործումը մի քանի առավելություներն են՝
1. Ճկունություն. Linux միջուկը շատ ճկուն է և կարող է հարմարեցվել
բավարարելու նախագծի հատուկ կարիքները: Սա հատկապես կարևոր է
արբանյակային փոքր նախագծերի համար, որտեղ ռեսուրսները հաճախ
սահմանափակ են, և յուրաքանչյուր բաղադրիչ պետք է մանրակրկիտ
օպտիմալացվի:

2. Բաց կոդ. Linux միջուկը բաց կոդ է, ինչը նշանակում է, որ դրա սկզբնական
կոդը ազատորեն հասանելի է և կարող է փոփոխվել և տարածվել ցանկացածի
կողմից: Սա առավելություն է արբանյակային փոքր նախագծերի
համատեքստում, որտեղ պահանջվում է հատուկ ապարատային և ծրագրային
լուծումներ:

3. Կայունություն. Linux միջուկը բավականչափ փորձարկված և կայուն հարթակ

է ներկառուցված համակարգերի համար: Այն լայնորեն օգտագործվել է
տարբեր ծրագրերում՝ սմարթֆոններից մինչև սերվերներ:

4. Աջակցություն. Raspberry Pi Zero W2-ը հայտնի հարթակ է ներկառուցված

համակարգերի համար և ունի օգտատերերի և մշակողների մեծ և ակտիվ
համայնք: Սա նշանակում է, որ Raspberry Pi Zero W2-ով սկսելու համար կան
բազմաթիվ ռեսուրսներ, ներառյալ ձեռնարկներ, ֆորումներ և ծրագրային
գրադարաններ:

27
 5. Համատեղելիություն. Linux միջուկը համատեղելի է ապարատային
ճարտարապետությունների և սարքերի լայն շրջանակի հետ, ներառյալ
Raspberry Pi Zero W2-ը: Սա մեծ առավելություն է արբանյակային փոքր
նախագծերի համար, որտեղ հաճախ պահանջվում է համատեղելիություն
տարբեր սենսորների, տեսախցիկների և այլ բաղադրիչների հետ:
Raspberry Pi Zero W2-ի Linux միջուկի օգտագործումը 1U փոքր արբանյակի համար
ապահովում է ճկուն, բաց կոդով, կայուն և լավ աջակցվող հարթակ, որը
համատեղելի է ապարատային և ծրագրային բաղադրիչների լայն շրջանակի հետ:

2.2 Linux kernel Օպերացիոն համակարգի տեղադրումը Raspberry Pi Zero W2

համակրգչի վրա

Raspberry Pi OS-ի ստանդարտ թարմացման և արդիականացման գործընթացը, թույլ է

տալիս ավտոմակ կերպով թարմացնել միջուկը վերջին կայուն տարբերակին: Սա
առաջարկվող ընթացակարգն է: Այնուամենայնիվ, որոշակի հանգամանքներում
կարող եnք թարմացնել վերջին կամ փորձնական(BETA) միջուկը: Պետք է դա անեք
միայն այն դեպքում, եթե այն խորհուրդ է տրվում անել Raspberry Pi-ի ինժեների
կողմից, կամ եթե կա հատուկ հատկանիշ, որը հասանելի է միայն այս վերջին
ծրագրաշարում:
Միջուկի կառուցում տեղական(local) մակարդակում: Raspberry Pi-ի վրա նախ
տեղադրեք Raspberry Pi OS-ի վերջին տարբերակը: Այնուհետև բեռնեք ձեր Raspberry
Pi-ն, մուտք գործեք և համոզվեք, որ միացած եք ինտերնետին:
Նախ տեղադրեք Git-ը և build-ի կախվածությունները.
 sudo apt install git bc bison flex libssl-dev make
Հաջորդը քայլում անհրաժեշտ է ստանալ ռեսուրսներ այս հրամանների օգնությամբ՝
 git clone --depth=1 https://github.com/raspberrypi/linux
 sudo make ARCH=arm CROSS_COMPILE=arm-linux-gnueabihf- bcmrpi_defconfig
 sudo make ARCH=arm CROSS_COMPILE=arm-linux-gnueabihf- zImage modules
dtbs
 sudo make ARCH=arm CROSS_COMPILE=arm-linux-gnueabihf-
INSTALL_MOD_PATH=/tmp/rpi_modules modules_install

28
  sudo cp /boot/kernel.img /boot/kernel.img.bak
 sudo cp arch/arm/boot/zImage /boot/kernel.img
 sudo cp arch/arm/boot/dts/*.dtb /boot/
 sudo cp arch/arm/boot/dts/overlays/*.dtb* /boot/overlays/
 sudo cp arch/arm/boot/dts/overlays/README /boot/overlays/
 վերջում անհրաժեշտ է վերաթողարկել համակարգիչը ( sudo reboot)
Կա նաև ստանդարտեցված տարբերակ որը ստեղծված է ոչ խիստ
կարգավորումների համար : Raspberry Pi OS-ը Raspberry Pi Imager4-ի միջոցով
օպերացիոն համակարգերը microSD քարտի վրա տեղադրելու արագ և հեշտ միջոց է,
որը օգտագործվում է Raspberry Pi-ի հետ:

Նկ. 2.2 Raspberry Pi OS-ը Raspberry Pi Imager

Անհրաժեշտ է տեղադրել SD քարտը և գործարկեl Raspberry Pi Imager-ը:

2.3 Ծրագրավորման լեզու Python

Python-ը շատ տարածված ծրագրավորման լեզու է, որը օգտագործվում է

ծրագրավորման գրեթե բոլոր ոլորտներում։ Այն հատկապես շատ տարածված է

backend վեբ ծրագրավորման, արհեստականաբանականության, ավտոմատացման

մեջ և այլն։ Python-ը high-level ծրագրավորման լեզու է, ինչը նշանակում է, որ նրա

գրելաձևը/կոդը/syntax-ը շատ ավելի հասկանալի է մարդկանց քան

համակարգիչների համար(high-level ծրագրավորման լեզուների օրինակներ են նաև

4
https://www.raspberrypi.com/software/

29
C#, Java, Javascript և այլն)։ Python-ը dynamically typed ծրագրավորման լեզու է, որը

նշանակում է, որ մենք չենք հայտարարում փոփոխականի տիպը, այլ python-ը դա

ինքնուրույն հասկանում է։ Այսինքն, մենք չպետք է գրենք string name = “

smallSatellite” կամ int age=15: Python-ը interpreted ծրագրավորման լեզու է, այլ ոչ

թե կոմպիլացիա արվող, ինչը նշանակում է, որ այն կոդն աշխատեցնում է տող առ

տող, այլ ոչ թե ամբողջությամբ այն կոմպիլացիա է անում և նոր աշխատեցնում։

Python-ը հիանալի լեզու է փոքր արբանյակի վրա առաջադրանքները գրելու

համար: Օրինակ, Python սկրիպտները կարող են օգտագործվել արբանյակի

սենսորները կառավարելու, տվյալների մշակման և վերլուծության, ինչպես նաև

արբանյակի հաղորդակցությունը կառավարելու համար: Տվյալների մշակում. Python-

ն ունի տվյալների մշակման և վերլուծության մի քանի գրադարաններ և գործիքներ,

ինչը այն դարձնում է օգտակար լեզու տվյալների մեծ ծավալների մշակման համար,

որոնք հաճախ արտադրում են փոքր արբանյակները: Գրադարանները, ինչպիսիք են

NumPy-ը, Pandas-ը և Matplotlib-ը, օգտագործվում են տվյալների վերլուծության,

վիզուալիզացիայի և զտման համար: Գրադարանները, ինչպիսիք են PySerial-ը,

PyUSB-ը և PyCAN-ը, օգտագործվում են արբանյակի սենսորների, կառավարման

համակարգերի և այլ բաղադրիչների հետ հաղորդակցվելու համար: Մեքենայական

ուսուցումն ավելի ու ավելի է օգտագործվում արբանյակային փոքր նախագծերում

այնպիսի խնդիրների համար, ինչպիսիք են պատկերների ճանաչումը և

անոմալիաների հայտնաբերումը: Python-ն ունի բազմաթիվ հզոր մեքենայական

ուսուցման գրադարաններ, ինչպիսիք են TensorFlow, Keras և PyTorch, որոնք

օգտագործվում են այս առաջադրանքների համար:

Python-ը բազմակողմանի և օգտակար լեզու է արբանյակային փոքր
նախագծերի համար, հատկապես Raspberry Pi 2W օգտագործողների համար:
Օգտագործման հեշտությունը, գրադարանների մեծ էկոհամակարգը և համայնքի
աջակցությունը դարձնում են այն հիանալի ընտրություն տարբեր խնդիրների
համար՝ սկրիպտավորումից և տվյալների մշակումից մինչև մեքենայական ուսուցում
և հաղորդակցություն:

30
Երկրորդ գլխի ամփոփում
Raspberry Pi Zero 2W-ը փոքր և մատչելի համակարգիչ է, որը կարող է օգտագործվել
տարբեր նախագծերի համար: Այն աշխատում է Linux օպերացիոն համակարգով, որը
բաղկացած է kernel միջուկից, ինչը փոխկապակցված է սարքաշարի հետ և
տրամադրում է հիմնական ծառայություններ, և օգտագործողի մակարդակի
ծրագրերի մի շարք, որոնք ապահովում են ավելի բարձր մակարդակի
ֆունկցիոնալություն: Linux միջուկը պատասխանատու է համակարգի ռեսուրսների
կառավարման համար, ներառյալ պրոցեսորը, հիշողությունը և մուտքային/ելքային
սարքերը: Raspberry Pi Zero 2W-ը կարող է օգտագործվել տարբեր ծրագրերի համար,
ներառյալ փոքր արբանյակային նախագծերը, քանի որ էներգիայի ցածր սպառումը,
փոքր չափը և ցածր արժեքը: Linux միջուկի տեղադրումը Raspberry Pi Zero W2-ի վրա
ներառում է ներբեռնել վերջին տարբերակը պաշտոնական Raspberry Pi կայքից,
միանալ Raspberry Pi Zero W2-ին SSH-ի միջոցով և գործարկել մի շարք հրամաններ՝
միջուկը կազմելու և տեղադրելու համար: Python-ը հիանալի լեզու է փոքր
արբանյակային նախագծերի համար՝ օգտագործելով Raspberry Pi 2W: Այն կարող է
օգտագործվել սկրիպտային առաջադրանքների, տվյալների մշակման և
վերլուծության, սենսորների և կառավարման համակարգերի հետ հաղորդակցվելու,
մեքենայական ուսուցման և այլ շատ օգտակար գործառույթների համար:

31
 Գլուխ 3. 1U Արբանայակի սարքավորումների կիրառական ծրագրային

համակարգի մշակաումը
3.1 Ծրագրային համակարգի պահանջների մշակումը

1U փոքր արբանյակի համար ծրագրային ապահովման համակարգի պահանջների

մշակումը արբանյակի ընդհանուր գործընթացի ամենակարևոր մասն է: Ահա մի
քանի ընդհանուր քայլեր, որոնք ձեռնարկվել են 1U փոքր արբանյակի համար
ծրագրային համակարգի պահանջները մշակելու համար:

Սահմանվել է առաքելության նպատակը: Ծրագրային համակարգի պահանջների

մշակման առաջին քայլը առաքելության նպատակների սահմանումն է: Ո՞րն է
արբանյակի նպատակը: Որո՞նք են այն նպատակները, որոնց պետք է հասնի
արբանյակը: Բացահայտվել են ծրագրային ապահովման պահանջները: Ելնելով
առաքելության նպատակներից՝ բացահայտել ենք ծրագրային ապահովման
պահանջները, որոնք անհրաժեշտ են այդ նպատակներին հասնելու համար: Սա
ներառում է է՝

1. Հաջող մեկնարկ

2. Ֆոտո նկարահանում

3. Հաղորդակցության ապահովում

4. Տվյալների մշակում

5. 3 – 6 ամիս անխափան աշխատանք

Սահմանվում է ծրագրային ապահովման ճարտարապետությունը: Ծրագրային

ապահովման պահանջները հայտնաբերելուց հետո սահմանեք ծրագրային
ապահովման ճարտարապետությունը, որը կօգտագործվի պահանջների
իրականացման համար: Սա ներառում է ծրագրային ապահովման բաղադրիչները,
որոնք կօգտագործվեն, դրանց Interface(միջերեսները) և փոխազդեցությունները
կազմակերպելու համար:

Օգտագործելով ծրագրային ապահովման ճարտարապետությունը որպես

ուղեցույց, մշակվել է ծրագրային դիզայն , ներառվել են ալգորիթմները, որոնք
կօգտագործվեն, տվյալների կառուցվածքները իրար կապելու համար:

32
 Ծրագրաշարի նախագծումն ավարտվելուց հետո ծրագրաշարի կոդը կարող է
մշակվել: Դա պետք է արվի դիզայնի համաձայն և պետք է հետևի ծրագրային
ապահովման մշակման լավագույն փորձին, ներառյալ փաստաթղթերը և
փորձարկումները:

Փորձարկել ծրագրաշարը: Ծրագրաշարը մշակվելուց հետո այն պետք է

մանրակրկիտ փորձարկվի՝ համոզվելու համար, որ այն համապատասխանում է
ծրագրային ապահովման պահանջներին և գործում է այնպես, ինչպես սպասվում էր:

Ինտեգրել և վավերացնել ծրագրաշարը: Վերջապես, ծրագրաշարը պետք է ինտեգրվի

արբանյակի ընդհանուր համակարգին և վավերացվի՝ ապահովելու համար, որ այն
աշխատում է համակարգի մյուս բաղադրիչների հետ:

Կարևոր է նշել, որ 1U փոքր արբանյակի համար ծրագրային ապահովման

համակարգի պահանջների մշակումը բարդ գործընթաց է, որը պահանջում է
բազմամասնագիտական թիմ՝ արբանյակների նախագծման, ծրագրային
ապահովման մշակման և համակարգերի ճարտարագիտության ոլորտում: Թիմի
անդամների միջև սերտ համագործակցությունը կարևոր է ապահովելու համար, որ
ծրագրային ապահովման համակարգի պահանջները լիովին սահմանված և պատշաճ
կերպով իրականացվեն:

Նկարում ներկայցված է սարքի ծրագրային մասի տրամաբանական

աշխատանքի գծագիրը:

33
 Նկ. 3.1 Sat_1 փոքր արբանյակի ծրագրային մասի ֆունկցիոնալ սխեման

3.2 Ծրագրային համակարգի կառուցվածքի և մոդուլների մշակումը

Տեսախցիկի մոդուլի ծրագրային մշակումը Raspberry Pi Camera Module-ը փոքր,
կոմպակտ տեսախցիկի մոդուլ է, որը նախատեսված է Raspberry Pi-ի փոքր
համակարգչի հետ օգտագործելու համար: Տեսախցիկի մոդուլը ուղղակիորեն
միանում է Raspberry Pi-ի տեսախցիկի պորտին և կարող է բարձրորակ նկարներ և
տեսանյութեր նկարել:
Raspberry Pi տեսախցիկի մոդուլի մի քանի հիմնական առանձնա
հատկություններ և բնութագրերն են:
Տեսախցիկի մոդուլը հասանելի է երկու տարբերակով՝ օրիգինալ 5 մեգապիքսել
տեսախցիկի մոդուլ և ավելի նոր՝ 8 մեգապիքսել տեսախցիկի մոդուլ: Երկու
մոդուլներն էլ ունակ են բարձրորակ նկարներ և տեսանյութեր նկարելու:
Չափսերը. Երկու տեսախցիկի մոդուլներն էլ շատ փոքր են՝ չափելով
ընդամենը 25 մմ x 23 մմ x 9 մմ:

34
 Միացում. տեսախցիկի մոդուլը միանում է Raspberry Pi-ին ժապավենային
մալուխի միջոցով, որը միանում է Raspberry Pi փոքր տեսախցիկի պորտին:
Համատեղելիություն. տեսախցիկի մոդուլը համատեղելի է Raspberry Pi-ի բոլոր
մոդելների հետ՝ առաջին սերնդի Raspberry Pi-ից մինչև վերջին Raspberry Pi 4-ը:
Ծրագրային ապահովում. Տեսախցիկի մոդուլն աջակցվում է պաշտոնական
Raspberry Pi օպերացիոն համակարգով, ինչպես նաև երրորդ կողմի բազմաթիվ
ծրագրային փաթեթներով և ծրագրավորման լեզուներով: Կարող ենք օգտագործել
Python կամ այլ ծրագրավորման լեզուներ՝ տեսախցիկը կառավարելու պատկերներ և
տեսանյութեր նկարահանելու համար: Կարող է Օգտագործվել նաև CubeSat-ի դիրքը
(կողմնորոշումը) տիեզերքում որոշելու համար: Աստղերի պատկերները նկարելով՝
CubeSat-ի համակարգիչը կարող է օգտագործել աստղերի հետագծման ալգորիթմներ՝
հաշվարկելու իր դիրքն ու կողմնորոշումը:
Մոնիտորինգ. այն կարող է օգտագործվել CubeSat-ում այլ օգտակար
գործառույթների մոնիտորինգի համար: Օրինակ, այն կարող է նկարել գիտական
փորձի կամ կապի ալեհավաքի պատկերներ՝ ապահովելու համար, որ դրանք ճիշտ
են գործում:

Նկ. 3.2 RPi Camera V2

NumPy-ին Python - ի գրադարան է, որն ապահովում է մեծ, բազմաչափ

զանգվածների և մատրիցների աջակցություն, ինչպես նաև մի շարք

35
մաթեմատիկական գործողություններ՝ այդ զանգվածների հետ փոփոխություններ
կատարելու համար: Այն Python-ում գիտական հաշվարկների հիմնական
գրադարանն է և լայնորեն օգտագործվում է տարբեր ոլորտներում, ներառյալ
մեքենայական ուսուցումը և պատկերների մշակումը:
NumPy-ի հիմնական առանձնահատկություններից մեկը պատկերները
զանգվածների վերածելու կարողությունն է: Սա արվում է օգտագործելով
numpy.array() մեթոդը, որը պատկերի ֆայլը վերածում է NumPy զանգվածի։ Պատկերի
յուրաքանչյուր պիքսել ներկայացված է արժեքների մի շարքով, որոնք
համապատասխանում են կարմիր, կանաչ և կապույտ (RGB) գույներին: Ստացված
NumPy զանգվածն այնուհետև կարող է մշակվել և վերլուծվել՝ օգտագործելով
մեքենայական ուսուցման տարբեր ալգորիթմներ: Փոքր արբանյակային
նախագծերում պատկերները զանգվածների վերածելու ունակությունը կարևոր է
տարբեր ծրագրերի համար, ներառյալ պատկերների մշակումը և վերլուծությունը:
Օրինակ, արբանյակային պատկերները կարող են օգտագործվել Երկրի մակերեսի
փոփոխությունները հայտնաբերելու և հետևելու համար, ինչպիսիք են
անտառահատումները կամ հակառակորդի ռազմական տեղաշարժը նկատելը : Այս
պատկերները NumPy զանգվածների վերածելով՝ ավելի հեշտ է դառնում տվյալների
մանիպուլյացիան և վերլուծությունը, ինչը կարևոր է ճշգրիտ և հուսալի ալգորիթմներ
մշակելու համար: Մեքենայական ուսուցման ալգորիթմները կարող են նաև օգտվել
NumPy-ի՝ պատկերները զանգվածների վերածելու կարողությունից: Օրինակ,
նեյրոնային ցանցերը (CNN)5 սովորաբար օգտագործվում են պատկերների
դասակարգման առաջադրանքներում, ինչպիսիք են արբանյակային պատկերներում
օբյեկտների նույնականացումը: Այս ալգորիթմները սովորաբար պահանջում են մեծ
քանակությամբ վերապատրաստման տվյալներ, որոնք կարող են դժվար լինել
կառավարել առանց NumPy-ի նման գրադարանի տվյալների մշակման և
կազմակերպման համար:
Պատկերները զանգվածների փոխարկելու նրա կարողությունը կարևոր է
արբանյակային փոքր նախագծերի և մեքենայական ուսուցման հավելվածների

5
https://en.wikipedia.org/wiki/Convolutional_neural_network

36
համար, քանի որ այն թույլ է տալիս ավելի հեշտ մշակել և վերլուծել պատկերների
տվյալները:
Դիտարկենք կոդից մի հատված
 import numpy as np (ներմուծել numpy որպես գործիք)
 img = Image.open("example_image.jpg") (տալ պատկերի հղումը)
 img_array = np.array(img) (Փոխակերպեք պատկերը NumPy զանգվածի)
 print(img_array) (Տպել զանգվածը)
Այս օրինակում մենք նախ ներմուծում ենք NumPy-ը և Python Imaging Library (PIL),
որը թույլ է տալիս մեզ աշխատել պատկերային ֆայլերի հետ: Այնուհետև մենք
բացում ենք պատկերային ֆայլի օրինակ («example_image.jpg»)՝ օգտագործելով
Image.open() մեթոդը PIL-ից:
Հաջորդը, մենք պատկերը փոխակերպում ենք NumPy զանգվածի,
օգտագործելով np.array() մեթոդը NumPy-ից: Սա ստեղծում է բազմաչափ զանգված,
որտեղ պատկերի յուրաքանչյուր պիքսել ներկայացված է RGB ալիքներին
համապատասխանող արժեքների հավաքածուով: Այնուհետև մենք տպում ենք
զանգվածի օգտագործելով print() ֆունկցիան

Նկ. 3.3 Պատկերը զանգվածի տեսքով

Ներկայացն ենք թե ինչպես կարելի է փոքր արբանյակից վերցված պատկերը

վերափոխվել NumPy զանգվածի, փոխանցվել Երկիր և այնուհետև զանգվածից
ստանալ պատկեր օգտագործելով NumPy գրադարանը:
 Նկարի նկարահանում. տեսախցիկով հագեցած փոքրիկ արբանյակը
պատկերում է Երկիրը կամ տիեզերքը: Տեսախցիկի սենսորը գրանցում է
տեսարանի լույսն ու գույները որպես էլեկտրոնային ազդանշան:

37
  Պատկերի թվայնացում. տեսախցիկի էլեկտրոնային ազդանշանը թվայնացվում
է երկուական ձևաչափի, որը մշակվում է և պահպանվում: Թվային պատկերը
պահվում են որպես պիքսելային արժեքների զանգված, որտեղ յուրաքանչյուր
պիքսել ներկայացնում է պատկերի փոքր մասը:
 Փոխակերպում NumPy զանգվածի. թվային պատկերը փոխարկվում է NumPy
զանգվածի՝ օգտագործելով Python-ը և NumPy գրադարանը: Սա թույլ է տալիս
պատկերը մշակել և վերլուծել՝ օգտագործելով տարբեր գործիքներ և տեխնիկա
ինչպես նաև խնայում է մարտկոցի էներգիան , քանի որ այս դեպքում
ուղարկվող ֆալյը լինում է ծավալով ավելի փոքր և հետևաբար ալեհավաքը
ծախսում է ավելի քիչ էներգիա :
 Փոխանցում դեպի Երկիր. պատկերը ներկայացնող NumPy զանգվածը
փոխանցվում է երկիր՝ օգտագործելով փոքր արբանյակի կապի համակարգը,
ինչպիսին է ալեհավաքը: Տվյալներն ուղարկվում են թվային ձևաչափով և
կարող են ստացվել և մշակվել վերգետնյա կայանի կողմից:
 Պատկերի վերակառուցում. Երբ տվյալները ստացվեն Երկրի վրա, դրանք
վերակառուցվելու են պատկերի՝ օգտագործելով NumPy գրադարանը: NumPy
զանգվածը վերափոխվում է, որպեսզի համապատասխանի բնօրինակ
պատկերի չափսերին, իսկ պիքսելների արժեքները քարտեզագրվում են
համապատասխան գույներով:
 Պատկերի դիտում. Վերակառուցված պատկերը կարող է դիտվել համակարգչի
էկրանին կամ տպագրվել որպես նկար:
NumPy-ն հզոր գործիք է պատկերների հետ աշխատելու համար: Այն թույլ է տալիս
արդյունավետ պահել, մշակել և վերլուծել մեծ քանակությամբ պատկերային
տվյալներ՝ դարձնելով այն արբանյակային շատ փոքր առաքելությունների կարևոր
բաղադրիչ:

LSM303 Accelerometer and Magnetometer sensor(արագացուցիչ և մագնիսաչափ

սենսոր) LSM303 սենսորը և Raspberry Pi 2W-ը օգտագործվում են տիեզերական
առաքելություններում՝ իրենց կոմպակտ չափի, էներգիայի ցածր սպառման և հուսալի
կատարողականության պատճառով: LSM303-ը կոմպակտ և թեթև սենսոր է, որը

38
չափում է արագացումը և մագնիսական դաշտերը: Այն օգտագործվում է
տիեզերական առաքելություններում՝ տիեզերանավի կողմնորոշումն ու շարժումը
չափելու համար։ Սենսորն օգտագործում է միկրոէլեկտրամեխանիկական
համակարգերի (MEMS6) տեխնոլոգիա՝ արագացման և մագնիսական դաշտերի
փոփոխությունները հայտնաբերելու համար։ Այն ներառում է ինչպես արագացուցիչ,
այնպես էլ մագնիսաչափ, որոնք միասին օգտագործվում են ճշգրիտ կողմնորոշման
չափումներ ապահովելու համար:

Նկ. 3.4 LSM303 Accelerometer and Magnetometer

LSM303 սենսորը և Raspberry Pi 2W-ը երկուսն էլ օգտագործվել են

տիեզերական մի շարք առաքելություններում, ներառյալ CubeSat առաքելությունները
և այլ փոքր արբանյակային առաքելությունները: Այս բաղադրիչները հուսալի
գործունակություն են ցուցաբերել կոշտ տիեզերական միջավայրում, ներառյալ
ճառագայթման, ծայրահեղ ջերմաստիճանների և վակուումային պայմաններում:
Հատկանշական առաքելությունից մեկում LSM303 սենսորը և Raspberry Pi 2W-ն
օգտագործվել են CubeSat առաքելության նախագծում՝ Երկրի մագնիսական դաշտը
ուսումնասիրելու համար: Տիեզերանավը արձակվել է Երկրի ցածր ուղեծիր և
հաջողությամբ հավաքել տվյալներ՝ օգտագործելով LSM303 սենսորը և Raspberry Pi
2W: Տիեզերանավը գործել է ավելի քան մեկ տարի՝ ցուցադրելով այդ բաղադրիչների
հուսալիությունն ու ամրությունը տիեզերքում: LSM303-ը բաղկացած է երկու մասից՝
մագնիսական սենսորից և արագացուցիչից: Մագնիսական սենսորը, որը նաև

6
http://www.sensorica.ru/news/MEMS.shtml

39
հայտնի է որպես մագնիսաչափ, չափում է մագնիսական դաշտի ուժն ու ուղղությունը
երեք հարթություններում (X, Y և Z): Սա թույլ է տալիս սարքին որոշել մագնիսական
հյուսիսի ուղղությունը: Արագաչափը չափում է գծային արագացումը երեք
հարթություններում (X, Y և Z): Սա թույլ է տալիս սարքին որոշել իր կողմնորոշումն ու
շարժումը տարածության մեջ, ներառյալ թեքությունն ու ցնցումը: Այն
փոխկապակցված է միկրոկոնտրոլերների կամ մեկ փոքր համակարգիչների հետ,
ինչպիսիք են Arduino-ն կամ Raspberry Pi-ը:

Միացման քայլերի հաջորդականությունը ըստ պաշտոնական ուղեցույցի(adafruit 7)

Նկ. 3.5 LSM303 Accelerometer and Magnetometer-ի միացումը համակարգչին

1. Power: VIN - Raspberry Pi zero 2 w (3V3) Pin

2. Ground - Raspberry Pi zero 2 w (Ground)
3. Data SCL - Raspberry Pi zero 2 w (GPIO 2 Serial Data I2C)
4. Data SDA - Raspberry Pi zero 2 w (GPIO 3 Serial Clock I2C)
Օգտագործված գրադարրաները որոնք անրաշեշտ է ներբեռնել Linux OS – ում:
1. sudo pip3 install adafruit-circuitpython-lsm303-accel
2. sudo pip3 install adafruit-circuitpython-lis2mdl
Ստորև ներկայացված է կոդի մի հատված որը թույլ կտա ընդհանուր
պատկերացում կազմել թե ինչպես է տվյալները արտապատկերում ծրագիրը
օգտագործելով Adafruit ընկերության կողմից արտադրված LSM303 արագացուցիչ և
մագնիսաչափ սենսորը որը այս պահին պետք է մեզ վերադարձնի մագնիսակն
դաշտը ըստ (x,y,z) առանցքների ինչպես նաև շարժման արգությունը:

7
https://learn.adafruit.com/lsm303-accelerometer-slash-compass-breakout/python-circuitpython

40
 Նկ. 3.6 LSM303 մոդուլի համար նախատեսված կոդից մի հատված

Նկ. 3.7 Կոդի աշխատանքի արդյունքները

3.3 Ծրագրային համակարգի փորձարկումը

Pytest-ը Python-ի փորձարկման հատուկ գրադարան է , որն օգտագործվում է
պարզ և հեշտ օգտագործվող թեստեր գրելու և գործարկելու համար: Սա երրորդ
կողմի գրադարան է, որը կարող է տեղադրվել pip-ի միջոցով՝ Python փաթեթի
տեղադրիչի կիրառմամբ:
Pytest-ը թույլ է տալիս թեստերը գրել ավելի հակիրճ և ընթեռնելի, քան
ներկառուցված unittest մոդուլը: Այն աջակցում է փորձարկման
մեթոդաբանությունների լայն շրջանակ և ապահովում է այնպիսի
հնարավորություններ, ինչպիսիք են գործառույթները, պարամետրացումը և թեստի
միջոցով խնդիրների հայտնաբերումը:
Գործառույթները, դրանք ապահովում են տվյալների կամ օբյեկտների մի
շարք, որոնք կօգտագործվեն մեկ կամ մի քանի թեստերում: Դրանք կարող են

41
օգտագործվել թեստային տվյալները կարգավորելու, տվյալների բազաների կամ
սերվերների հետ կապեր հաստատելու կամ թեստերի ընթացքում օգտագործվող
օբյեկտներ ստեղծելու համար:
Պարամետրիզացիան մի առանձնահատկություն է, որը թույլ է տալիս
գործարկել նույն թեստային ֆունկցիան տարբեր մուտքային արժեքներով: Սա
օգտակար է տարբեր մուտքային տվյալներով բազմաթիվ սցենարներ փորձարկելու
համար:
Թեստի հայտնաբերումը մի առանձնահատկություն է, որը թույլ է տալիս
Pytest-ին ավտոմատ կերպով հայտնաբերել և գործարկել թեստերը նախագծում: Այն
որոնում է ֆայլեր, որոնք անվանվում են հատուկ անվանման կոնվենցիայով, օրինակ՝
test_*.py, և որոնում է գործառույթներ՝ սկսած test_-ով կամ Test-ով:
Pytest-ը նաև տրամադրում է առաջադեմ հնարավորություններ, ինչպիսիք են
թեստերի զուգահեռ իրականացումը: Pytest-ը հեշտացնում է Python կոդի համար
թեստեր գրելն ու գործարկելը:
Թեստավորումը ծրագրային ապահովման մշակման կարևոր ասպեկտ է, քանի որ այն
օգնում է համոզվել, որ ծրագիրն աշխատում է այնպես, ինչպես սպասվում է և
համապատասխանում է նախագծի կողմից սահմանված պահանջներին և
չափանիշներին: Թեստավորման գործընթացը կարելի է բաժանել մի քանի փուլերի՝
ներառյալ միավորի թեստավորում, ինտեգրման թեստավորում, համակարգի
թեստավորում և ընդունման թեստավորում:
Միավորի թեստավորումը թեստավորման առաջին փուլն է, որտեղ
փորձարկվում են ծրագրի առանձին մոդուլներ կամ գործառույթներ: Միավորի
փորձարկման նպատակն է ապահովել, որ յուրաքանչյուր մոդուլ աշխատում է
այնպես, ինչպես սպասվում է և համապատասխանում է նախագծում նշված
պահանջներին: Օրինակ, եթե մոդուլը պետք է կարդա տվյալները LSM303 սենսորից,
միավորի փորձարկումը կապահովի, որ մոդուլն իսկապես կարդում է տվյալները
ճշգրիտ և առանց որևէ սխալի:
Ինտեգրման թեստավորումը ներառում է առանձին մոդուլների կամ
գործառույթների ինտեգրման փորձարկում՝ ապահովելու համար, որ դրանք միասին
աշխատեն, ինչպես սպասվում էր: Այս թեստը շատ կարևոր է մոդուլների միջև

42
փոխազդեցության սխալները հայտնաբերելու համար: Օրինակ, եթե կան երկու
մոդուլներ, որոնք միասին աշխատում են տարբեր սենսորներից տվյալներ կարդալու
համար, ինտեգրման թեստավորումը կապահովի, որ երկու մոդուլները ճիշտ
փոխազդում են և վերադրձնում են ակնկալվող արդյունքը:
Համակարգի փորձարկումը ներառում է ամբողջ համակարգի փորձարկումը,
ներառյալ բոլոր մոդուլները, գործառույթները և նրանց միջև փոխազդեցությունները:
Համակարգի փորձարկման նպատակն է ապահովել, որ համակարգը, որպես
ամբողջություն, աշխատում է այնպես, ինչպես սպասվում էր և համապատասխանում
է նախագծում սահմանված պահանջներին: Օրինակ, եթե համակարգը նախագծված է
տարբեր սենսորներից տվյալներ հավաքելու և դրանք Երկիր փոխանցելու համար,
ապա համակարգի թեստավորումը կապահովի, որ ամբողջ համակարգը աշխատում
է ճիշտ և ճշգրիտ՝ փոխանցելով տվյալները:
Ընդունման թեստավորումը թեստավորման վերջին փուլն է և իրականացվում է
ծրագրում նախատեսված ծրագրային ապահովման համակարգի
համապատասխանությունը ապահովելու համար: Այս թեստավորումն
իրականացվում է շահագրգիռ կողմերի, ներառյալ ծրագրի թիմի և հաճախորդի
կողմից: Ընդունման թեստավորման նպատակն է ապահովել, որ համակարգը
պատրաստ է տեղակայման և բավարարում է բոլորի ակնկալիքներին:
Ունենք Ֆունկցիա որը ընդունում է 2 պարամետր a և b :

Նկ. 3.8 add_numbers ֆունկցիան

Նախատեսված է որ այն պետք է ընդունի որպես արգումենտ 2 ,3 թվերը իսկ

պատասխանը որպես վերադարձվող արժեք կլինի 5 թիվը :

Նկ. 3.9 test_add_numbers ֆունկցիան

Եթե գործարկենք pytest test_add_numbers.py թեստը և այն բացի 5 թվից մեզ

վերադարձնի այլ արժեք ապա մենք կտեսնենք հետևյալ հաղորդագրությունը

43
======================= 1 passed in 0.01 seconds ========================
Pytest-ը նաև աջակցում է պարամետրիզացված թեստավորմանը, որը թույլ է տալիս
գործարկել նույն թեստային ֆունկցիան տարբեր մուտքային արժեքներով։
import pytest
@pytest.mark.parametrize("a, b, expected_result", [
(2, 3, 5),
(0, 0, 0),
(-1, 1, 0),
])
def test_add_numbers(a, b, expected_result):
assert add_numbers(a, b) == expected_result;
Ծրագրային ապահովման համակարգի փորձարկումը ծրագրային
ապահովման մշակման կարևոր ասպեկտ է 1U փոքր արբանյակների համար, որոնք
ծրագրավորվել են Python լեզվով, և պետք է կազմեն Raspberry Pi 2W-ի համար
անվտանգության մի մաս : Թեստերը հանդիսաուն են երաշխիք , որ ծրագրերը
աշխատում են այնպես, ինչպես սպասվում էր, համապատասխանում են նախագծում
սահմանված պահանջներին և համապատասխանում են նախագծի չափանիշներին:
Հետևելով այս փորձարկման գործընթացին՝ մենք կարող ենք ապահովել, որ մեր
ծրագրային համակարգը հուսալի և ճշգրիտ աշխատի տարածության և ժամանակի
մեջ:

Երրորդ գլխի ամփոփում

Ծրագրային համակարգի պահանջների մշակումը ներառում է ծրագրային
համակարգի պահանջների նույնականացում և փաստաթղթավորում: Գործընթացը
ներառում է օգտագործողների կարիքների հավաքագրում և վերլուծություն,
ֆունկցիոնալ և ոչ ֆունկցիոնալ պահանջների սահմանում և պահանջների
փաստաթղթի ստեղծում: Այս քայլը պարտադիր է քանի որ պետք է համոզվել , որ
ծրագրային համակարգը բավարարում է իր օգտագործողների և շահագրգիռ կողմերի
կարիքները: Ծրագրային համակարգի կառուցվածքի և մոդուլների մշակումը
ներառում է ծրագրային համակարգի ճարտարապետության և մոդուլների

44
նախագծում՝ հիմնված պահանջների վրա: Գործընթացը ներառում է բարձր
մակարդակի դիզայնի ստեղծում, համակարգի բաժանումը փոքր մոդուլների,
մոդուլների միջև միջերեսների սահմանում և մանրամասն դիզայնի ստեղծում:
Ծրագրային համակարգի փորձարկումը ներառում է ծրագրային ապահովման
համակարգի թեստավորում՝ համոզվելու համար, որ այն համապատասխանում է
պահանջներին և գործառույթներին ճիշտ ինչպես պլանավորված էր: Գործընթացը,
որպես կանոն, ներառում է թեստային պլանների, թեստային դեպքերի և թեստային
սցենարների ստեղծում, թեստերի իրականացում և հաշվետվությունների կազմում:
Թեստավորումը չափազանց կարևոր է ծրագրային ապահովման համակարգի
հուսալի, կայուն և անվտանգ լինելու համար: Այն նաև կարևոր է զարգացման ցիկլի
սկզբում թերությունները հայտնաբերելու և վերացնելու համար, ինչը կարող է
երկարաժամկետ հեռանկարում խնայել ժամանակ և ռեսուրսներ:

45
Եզրակցություն
Փոքր հզորության արբանյակների ոլորտը տիեզերական տեխնոլոգիաների նոր
և արագ զարգացող ճյուղերից մեկն է , ինչը կիրառությունների մեծ շրջանակ է բացում
օր. տիեզերքի ուսումնասիրությունը, ոլորտի զարգացումը ինչպես նաև գիտական
հետազոտությունները և ռազմական գործողությունները: Հաշվի առնելով ռազմական
նշանակության օբյեկտների վերահսկման ռազմավարական նշանակությունը,
Հայաստանի Հանրապետության համար շատ կարևոր է զարգացնել սեփական փոքր
արբանյակային այս ճյուղը։ Այս որտում ներդրումներ կատարելով՝ ՀՀ – ն կարող է
ավելի մեծ անկախություն և վերահսկողություն ձեռք բերել սեփական ռազմական
գործողությունների նկատմամբ, ինչպես նաև զարգացնել գիտահետազոտական իր
կարողությունները։ Փոքր արբանյակների հնարավոր օգուտները հսկայական են
հետևաբար, խորհուրդ է տրվում, որ Հայաստանի կառավարությունը
նախաձեռնողական մոտեցում ցուցաբերի փոքր արբանյակային տեխնոլոգիաներում
ներդրումներ կատարելու, առաջատար միջազգային տիեզերական
կազմակերպությունների հետ գործընկերության խթանման և տեղական փոքր
արբանյակային ընկերությունների զարգացմանը աջակցելու համար: Այս ջանքերով
Հայաստանը կարող է դիրքավորվել որպես փոքր արբանյակային տեխնոլոգիաների
առաջատար և քաղել այն բազմաթիվ օգուտները, որոնք առաջարկում է այս ոլորտը:

46
Օգտագործված գրականություն

1. Surrey Space Centre, University of Surrey, "Small satellites home page," April
2005,http://centaur.sstl.co.uk/SSHP/index.html.

2. K. Baker and D. Jansson, "Space satellites from the world's garage - the story of
AMSAT," presented at the National Aerospace and Electronics Conference,
Dayton, Ohio, May 1994.

3. https://www.nasa.gov/

4. https://learn.adafruit.com/

5. https://www.raspberrypi.com/

6. https://www.usu.edu/physics/gas/projects/gaspacs

7. https://endurosat.com/cubesat-store/cubesat-structures/1u-cubesat-structure/

47