Առարկա` Համակարգչային ցանցեր և ցանցային տեխնոլոգիաներ

Թեմա` GPS համակարգեր և տրանսպորտի մոնիտորինգ

Ֆակուլտետ` Ինֆորմատիկա և վիճակագրություն

Բաժին` Տեղեկատվական համակարգեր

Կուրս ` Հեռակա 2-րդ

Դասախոս ` Ա․ Ղազարյան

Ուսանող` Հովհաննիսյան Մարգար

Ստորագրություն`

ԵՐԵՎԱՆ 2024
GPS համակարգեր և տրանսպորտի մոնիտորինգ

Տրանսպորտի GPS մոնիթորինգ

Տրանսպորտային մոնիթորինգը՝ արբանյակային մոնիթորինգի
համակարգի բազմատեսանելիություններից մեկն է, ամերիկյան GPS
արբանյակների կիրառման հիման վրա։
GPS տրանսպորտային մոնիթորինգը՝ տեխնոլոգիա է ,
տրանսպորտում դիսպետչերական ծառայության մեջ
օգտագործմամբ, տրանսպորտային տրամաբանության խնդիրների
լուծման համար բեռնափոխադրումների ղեկավարման
համակարգերում և ավտոպարկերում ավտոմատ ղեկավարման
համակարգերում տրանսպորտային միջոցների փաստացի
երթուղիների հսկողության համար՝ արբանյակների օգնությամբ։
Ավտոմոբիլային տրեկեր. Սարք է՝ տեղադրված ավտոմոբիլի վրա ,
նրա հետագա տեղափոխման դիտարկման նպատակով և նրա
տեղադիրքի հսկողության նպատակով։ Սովորաբար տրեկերը
որոշում է իր տեղադիրքը, կիրառելով GLONASS/GPS ազդանշանները
և ուղարկելով շարժական ինտերնետ միջավայր GPRS ալիքով
համացանց սերվերի վրա, որի վրա սարքի տիրապետողը դիտում է
նրա տեղափոխությունը։ Բոլոր ժամանակակից սարքերը
աշխատելով այդ սկզբունքով, կարող են կիրառել մուտքային
զանգեր։

Աշխատանքի սխեման

GPS մոնիթորինգի համակարգը կազմված է 3 օղակներից .

Ավտոմոբիլների վրա տեղակայված տերմինալներից , սերվերից և
բաժանորդային տեղից։ Տերմինալները իրենցից ներկայացնում են
մասնագիտացված GPS-տրեկերներ, սեփական GPS մոդուլ
և բջջային կապի մոդուլ (GSM կամ CDMA) պարունակող։ Կարելի է
առանձնացնել տրանսպորտային GPS մոնիթորինգի համակարգի 5
սերունդ՝
Առաջին համակարգերը եղել են օֆլայնացված, այսինքն թույլ չեն
տվել իրականացնել մոնիթորինգ իրական ժամանակով։ GPS
ընդունիչը ձայնագրել է բոլոր տվյալները հիշողության մեջ և
հաղորդել է նրանց կայան, տրանսպորտային միջոցի բազա
ներկայանալու պահին. հաղորդալար ինտերֆեյսի միջոցով։
Այդպիսի սխեման թույլ է տվել հսկել ավտոմոբիլի երթուղին միայն
փաստացի կայան և ընդունակ չէ օգնել, օրինակ ավտոմոբիլի
առևանգման դեպքում։
Երկրորդ սերնդի GPS սարքավորումների և կայանների միջև կապի
կազմակերպման համար օգտագործվել են SMS կամ CSD (Circuit
switched Data - տվյալների փոխանջատման կենտրոն)։ Սերվերի վրա
տեղակայվել են բջջային կապի մեկ կամ մի քանի մոդուլներ , որոնք
թույլ են տալիս կիրառել SMS կամ զանգեր՝ տվյալներով։
Համացանցերի զանգվածայաին տարածման պատճառով երկրորդ
սերնդի համակարգերը գործնականորեն վերացել են։

Երրորդ սերնդում որպես տրանսպորտային ցանց օգտագործվում են

GPRS (General Packet Radio Service) կամ EV-DO (Evolution-Data Optimize),
որը թույլ է տալիս նվազեցնել ծախսերը շարժական կապի համեմատ
և կտրուկ բարելավել ճշտությունը։ Այդպիսի համակարգերում
սերվերը տեղակայվում է անմիջականորեն բաժանորդի մոտ և
միացվում է համացանցին և օֆիսի լոկալ ցանցին։

Չորրորդ սերնդի համակարգը նույնպես օգտագործում է

ինտերնետի մեխանիզմներից մեկը, բայց տարբերվում են երրորդից
վեբ-տեխնոլոգիայի օգտագործմամբ։ Այդ դեպքում սերվերը
տեղադրվում է ներդրողի ընկերությունում, նրա հզորությունը
բաժանվում է շատ բաժանորդների միջև, իսկ տվյալների
պաշտպանված հասնելը կատարվում է վեբ էջի միջոցով։

Քանի որ սերվերը ընդունակ է աշխատել միաժամանակ

հազարավոր տրեկերների հետ, կտրուկ իջնում է համակարգի
ներդրման և ծառայության արժեքը։

5-րդ սերնդի մոնիթորինգի համակարգերը – նախատեսված են

էքստրեմալ պայմաններում աշխատանքի համար. լեռներում ,
տունդրաներում, անապատներում, մարտական գործողության
գոտիներում, որոնք ըստ ներդրման արժեքի և շահագործման ,
տասնյակ անգամ թանկ են սովորական բջջային ցանցերի
օգտագործումից։
Դիրքի որոշում

ԳՏՀ ընդունիչները իրենց դիրքը որոշելու համար կատարում են

բազմաթիվ բարդ մաթեմատիկական հաշվարկներ, սակայն
ընդհանուր գաղափարը կայանում է հետևյալում. Սկզբում ընդունիչը
գրանցում է արբանյակից եկած հաղորդագրության ստացման
ժամանակը, որի միջոցով հաշվում է իր հեռավորությունն
արբանյակից, այսպես կոչված փսեվդոհեռավորությունը։
Այնուհետև նավարկման հաղորդագրությունից բեռնվում է
ուղեծրային դիրքային տվյալը՝ էֆեմերիդը՝ արբանյակի ճշգրիտ
դիրքը որոշելու համար։ Իմանալով արբանյակի դիրրքն ու
հեռավորությունը դրանից նշանակում է, որ ընդունիչը գտնվում է մի
գնդի մակերևույթի վրա, որի կենտրոնը հանդիսանում է արբանյակի
դիրքն, իսկ շառավիղը՝ հեռավորությունն արբանյակից։
Այն բանից հետո, երբ որոշվել են չորս արբանյակներից
փսեվդոտարածությունները, կատարվում է ընդունիչի դիրքի
որոշման առաջին կանխատեսումը՝ հիմնված այն գաղափարի վրա ,
որ բոլոր փսեվդո–տարածությունները պետք է հատվեն մի կետում։
Բաժանելով լույսի արագությամբ այն հեռավորությունը , որով
շեղելիս բոլոր փսեվդոտարածությունները կմոտենան իրար
բավականին մոտիկ, որ կհատվեն մի կետում, կստանանք ընդունիչի
ժամանակի շեղումը։ Կատարելով նույն գործողությունը հասանելի
այլ արբանյակների քառյակի հետ, ընդունիչը որոշում է , թե
ստացված որ տվյալն օգտագործել։ Այս գործողության արդյունքում
որոշվում է ընդունիչի դիրքն ու ժամանակը։

GPS նավիգատորներ

GPS նավիգատորները իրենցից ներկայացնում են սարքավորում ,

որոնցից շատ են կախված սարքի աշխատանքի ճշտությունը և
որակը։ Դրանք բաղկացած են հետևյալ մասերից՝

GPS - պրոցեսոր (մշակիչ), որը համարվում է նավիգատորի

ամենակարևոր մասը

GPS - անտենա

Դիսպլեյ

Օպերատիվ հիշողություն

Օպերացիոն համակարգ

Նավիգացիոն ծրագիր
Ժամանակակից ավտոմոբիլային նավիգատորները ընդունակ են
գծել երթուղի ճանապարհային երթևեկության կազմակերպման
հաշվարկով և իրականացնեն հասցեների ստուգում ու փնտրում։
Նրանք կարող են օժտված լինել լայն բազայով, օբյեկտների
ինֆրակառուցվածքներով, որը ծառայում է հասարակական սննդի
կետերի, ավտոկայանատեղերի, այգիների,
գրադարանների, համալսարանների և այլ կարևոր նշանակություն
ունեցող կետերի արագ փնտրման համար։
Պորտատիվային տուրիստական նավիգատորները նախատեսված
են տուրիզմի համար։ Գոյություն ունեն նաև ջրային
նավիգատորներ, որոնք Ինչպես կանոն ունեն ջրաթափանց կորպուս
և ընդունակ են աշխատելու շատ բարդ պայմաններում։
Գործածական ընդունիչներ Բացի լայնույթից, երկայնությունից և
բարձրությունից ժամանակակից GPS ընդունիչը ընդունակ է
հաղորդել՝

Ճիշտ ժամանակը

Ծովի մակերևույթի նկատմամբ բարձրությունը

Ընթացիկ արագությունը, անցած հեռավորությունը, միջին

արագությունը

Ընթացիկ դիրքը տեղանքի Էլեկտրոնային քարտոզի վրա

Ընթացիկ դիրքը՝ երթուղու նկատմամբ

GPS- կցորդիչի օգտագործման դեպքում տեղեկությունը կարող է
դուրս բերվել КПК (Карманный персональный кампютер- գրպանի
անհատական համակարգիչ)- ի վրա, բջջային հեռախոս կամ
համակարգիչ, որին միացած է այդ կցորդիչը նավիգացիոն
ծրագրային ապահովման օգնությամբ
Հե՞շտ է արդյոք արգելափակել GPS-ը:

Զինված ուժերում GPS համակարգի ոսկե օրերը կամաց-կամաց

մոռացվում են. Արբանյակային ազդանշանների թուլացումը և
խցանումը գնալով ավելի տարածված են դառնում, և արդյունքում՝
բացառապես տիեզերական տվյալների վրա հիմնված ճշգրիտ
սպառազինությունն այլևս այնքան արդյունավետ չէ, որքան
նախկինում: Խնդիրը վերաբերում է ոչ միայն բուն զենքերին , այլ
նաև ինքնաթիռներին, նավերին, ցամաքային մեքենաներին և
ցանկացած այլ սարքի, որը հագեցած է GPS ընդունիչով:

Մեկ անգամ չէ, որ տեսել ենք Երկրի «թեժ» կետերում GPS

ազդանշանի արգելափակման օրինակներ։ Պատահում էր, որ
նավահանգստում կամ նավարկող հսկայական նավերը, օրինակ,
Սև ծովում, հանկարծ անհետացան քարտեզներից և հայտնվեցին
դրանց վրա 30 կիլոմետր հեռավորության վրա, և դա կապված է
այս տարածաշրջանում ռուսների գործողությունների հետ։
Շարունակելով այս թեման՝ պետք է ասել, որ Սիրիայում հաճախ են
իրականացվում նմանատիպ միջոցառումներ՝ տարածաշրջանում
ռուսական բազաների շահագործումն ապահովելու համար։
Նույնիսկ Իսրայելն է տուժում նման միջամտությունից, որտեղ GPS-
ը երբեմն ավելի վատ է աշխատում, և դա լուրջ խնդիր է, օրինակ՝
քաղաքացիական օդային տրանսպորտի համար։

GPS ազդանշանին խանգարելը առանձնապես դժվար չէ:

Պաշտպանված թիրախի մոտ տեղադրված համապատասխան
հզորության և հաճախականության ռադիոհաղորդիչը խանգարում
է GPS ընդունիչներին ստանալ ճիշտ տվյալներ: Արբանյակներ
արտադրողները փորձում են պայքարել դրա դեմ՝ զարգացնելով
ավելի շատ միջամտության դիմացկուն ազդանշաններ, որոնք
հագեցած են սարքավորումների վերջին տարբերակներով :
Այնուամենայնիվ, սա կատվի և մկան խաղ է, և առավելությունը
կործանիչների կողմն է: Նրանք կարող են ավելի արագ
արձագանքել փոփոխություններին՝ ավելի ցածր ծախսերով և
ավելի մեծ հնարավորություններով: Ի վերջո, արբանյակները մեկ
շաբաթվա ընթացքում չեն փոխվում:

Բացի ստոր նպատակներից, GPS արգելափակման մեթոդներն

օգտագործվում են նաև պետությունների ղեկավարներին
պաշտպանելու համար։ Զարմանալի չէ, որ ռուսները հատկապես
սիրում են նման գործիքներ։ Սա հատկապես վերաբերում է
Պուտինի շարժումներին, որոնք այնքան են փորձում թաքցնել , որ
տարածաշրջանում, որտեղ նա գտնվում է, բոլոր նավիգացիոն
համակարգերը կարող են ընդհանրապես չաշխատել որոշակի
ժամանակ։ Ռուսները հնարավորինս պաշտպանում են իրենց
նախագահի ճամփորդական երթուղին, ուստի արգելափակելով
նավիգացիոն համակարգերը՝ փորձում են գոնե մասամբ բացառել
անօդաչու թռչող սարքի հարձակումը։

Չնայած վերը նշված խնդիրներին ու թերություններին, պետք չէ

սպասել, որ զինվորականները կհրաժարվեն GPS համակարգից։
Ընդհակառակը, խցանման համակարգերի դեմ պայքարը կսրվի,
սարքավորումներին ու զենքերին կավելացվեն լրացուցիչ
համակարգեր, որոնք կկանխեն GPS ազդանշանի խցանումը։

Իներցիոն նավարկությունը կշարունակի կատարելագործվել , և

ճշգրիտ զենքերը միշտ կունենան մեկ այլ, նույնքան արդյունավետ
նպատակադրման մեթոդ: Ներկայումս նման լուծումների վրա
ինտենսիվ աշխատանք է տարվում։ Խոսվում է պատկերների
նավարկության, աստղագնացության և մագնիսական անոմալիա
նավիգացիայի մասին։ Բարձր տեխնոլոգիաներ։ Հետևաբար , մեզ
դեռ շատ հետաքրքիր բաներ են սպասում։