Đức Sakya Trichen

Tứ Diệu Đế
 Tứ Diệu Đế

Nhà xuất bản: Tsechen Kunchab Ling Walden,

New York

Việt dịch: Nhóm dịch thuật Padmapani

 Nhà xuất bản Tsechen Kunchab Ling
Bản in lần đầu năm 2015
Bản in lần hai năm 2016
Bản in lần ba năm 2017
Cuốn sách này do các học trò sùng mộ của Đức Kyabgon Gongma
Trichen Rinpoche chuẩn bị dưới sự hướng dẫn của Thầy Khenpo
Kalsang Gyaltsen. Jia Jing Lee tài trợ xuất bản cuốn sách và chép
lời giảng từ băng ghi âm. Kyle Garton và Chodrung-ma Kunga
Chodron hiệu đính lần cuối. Tulku Tsultrim Pelgyi tài trợ thiết
kế bìa sách và bản in thứ ba. Ấn bản tiếng Việt được tài trợ bởi
Quỹ dịch thuật Padmapani.
Nhờ công đức này, nguyện rằng cuộc đời của Đức Kyabgon
Gongma Trichen Rinpoche và tất cả các bậc thầy tôn quý sẽ
được trường thọ và giáo lý của các Ngài phát triển hưng thịnh.
Sách không để bán. Mọi đóng góp vào quỹ xuất bản cuốn sách
đều được trân trọng và sẽ giúp chúng tôi ấn tống thêm để chia
sẻ cho nhiều người hơn nữa.

Tu Viện Tsechen Kunchab Ling

Ngôi Chùa Của Lòng Đại Bi Rộng Khắp
Trụ xứ của dòng Sakya nhánh Dolma Phodrang tại Bắc Mỹ
12 Edmunds Lane
Walden, New York 12586
www.sakyatemple.org
+1-301-906-3378
sakya@sakyatemple.org
 Tứ Diệu Đế

Tứ Diệu Đế
Được giảng bởi Đức Kyabgon Gongma Trichen Rinpoche

Hạnh Phúc Đích Thực Đến Từ

Sự Trưởng Dưỡng Tâm Linh

Trên thế giới này có nhiều địa điểm, nền văn hóa, triết
học, tôn giáo và những phong tục tập quán khác nhau.
Nhưng có một điểm tương đồng giữa họ là tất cả mọi
người đều muốn thoát khỏi khổ đau và mong cầu có
được hạnh phúc. Với cùng lý do đó, mỗi cá nhân trong
cộng đồng và mỗi quốc gia đều đang cố gắng đạt được
mục tiêu này.

Nhưng rõ ràng rằng chúng ta thật khó có thể đạt

được thứ hạnh phúc mình đang tìm kiếm nếu thiếu đi sự
trưởng dưỡng tâm linh, cho dù chúng ta có nỗ lực gắng
sức từ bên ngoài bao nhiêu đi nữa, hoặc đạt được bất kể
sự tiến bộ nào. Mặc dù mục tiêu là có được hạnh phúc,

1
Đức Sakya Trichen
nhưng nếu không gắn liền với sự phát triển nội tâm thì
mọi mục đích bên ngoài đều sẽ chỉ đem đến thêm nhiều
khổ đau phiền muộn thay vì hạnh phúc. Vì lẽ đó, mục tiêu
để có được hạnh phúc đích thực của mỗi người cần phải
bắt nguồn từ sự trưởng dưỡng tâm linh từ bên trong. Chỉ
thông qua việc thực hành tâm linh chúng ta mới có thể
đạt được mục tiêu này.
Phật Đạo
Có rất nhiều bậc thầy vĩ đại đã đến thế giới này và truyền
trao những giáo pháp khác nhau. Mỗi giáo pháp đều có
nét đẹp riêng, cách thức riêng để giải quyết vấn đề, và
con đường riêng để kiếm tìm hạnh phúc và bình an nội
tại. Tuy vậy, tôi sẽ luận bàn về con đường của Đức Phật
Thích Ca Mâu Ni.
Trong ba a-tăng-kỳ kiếp, Đức Phật đã nỗ lực tích
tập vô lượng công đức và trí tuệ vì lợi lạc của chúng sinh.
Nhờ sự tích tập công đức và trí tuệ như vậy, cuối cùng
Ngài đã đoạn diệt được mọi che chướng và phiền não.
Tất cả những gì cần đoạn trừ đã được đoạn trừ; và mọi
phẩm hạnh tốt đẹp cần đạt được đã đạt được.
2 3
Tứ Diệu Đế
Đức Phật đã hoàn toàn tỉnh thức, hoàn toàn giác
ngộ, và sở đắc năng lực giúp chúng sinh giải thoát khỏi
khổ đau. Chỉ cần một ánh hào quang từ thân Ngài hay
một lời Pháp cũng có thể giúp cho vô số hữu tình chúng
sinh chỉ trong một khoảnh khắc. Được tiếp xúc với Ngài
theo bất cứ cách nào, trực tiếp hay gián tiếp, đều giúp
người ta thoát khổ được vui.
Ngay từ đầu, toàn bộ mục đích của Đức Phật là giúp
đỡ tất cả chúng sinh mà không có ngoại lệ nào. Mọi hoạt
động Ngài làm đều vì lợi ích của hữu tình chúng sinh.
Ngài đã thực hiện nhiều công hạnh vĩ đại bằng cả thân,
khẩu và ý. Nhưng trong số đó, hoạt động về khẩu là quan
trọng nhất. Đức Phật đã thuyết giảng về những gì Ngài
chứng ngộ, và điều đó được gọi là “Chuyển Pháp Luân”
Đức Phật cứu độ hữu tình chúng sinh qua lời dạy
của Ngài. Những ai chưa chín muồi tâm thức sẽ được
chín muồi; những ai chưa bước trên con đường sẽ bước
trên con đường; những ai chưa tiến bộ sẽ tiến bộ; những
ai đã tiến bộ sẽ được giúp đỡ để đạt chứng ngộ cao hơn.
Trong các hoạt động vĩ đại của Đức Phật, hoạt động
vĩ đại nhất là hoạt động qua lời nói (khẩu). Chúng sinh
hữu tình thì nhiều vô số vô hạn tựa không gian. Vô hạn
Đức Sakya Trichen
chúng sinh hữu tình đều khác biệt – khác về tinh thần,
xúc tình phiền não, trạng thái tâm và tập khí. Do đó, một
loại giáo pháp không thể cứu giúp được tất cả hữu tình
chúng sinh. Cũng vậy, ta có nhiều loại thuốc và nhiều
quy trình trị liệu để chữa các loại bệnh khác nhau. Một
loại giáo pháp thôi thì không đủ.
Đức Phật đã truyền vô số giáo pháp để hợp với căn
cơ đa dạng của hữu tình chúng sinh. Do đó, Phật Pháp có
rất nhiều cấp độ tùy theo điều kiện và trạng thái tâm của
học trò, tùy theo tình huống, môi trường và những điều
kiện khác. Có nhiều cách để phân loại chúng, nhưng tóm
gọn chúng được phân chia thành ba lần chuyển Pháp
luân.
Lần chuyển Pháp luân thứ nhất
Lần chuyển pháp luân thứ nhất xảy ra tại vườn Lộc Uyển
ngay sau khi Đức Phật đạt được toàn giác. Tại đó, Ngài
đã chuyển bánh xe Pháp lần đầu tiên, và tên gọi của bài
giảng đó là Tứ Diệu Đế (Bốn sự thật cao quý). Tứ Diệu Đế
bao gồm cả nguyên nhân và kết quả của Luân hồi cũng
như nguyên nhân và kết quả của Niết-bàn. Có bốn sự
thật cao quý: 1) sự thật của khổ, 2) sự thật về nguyên
4 5
Tứ Diệu Đế
nhân của khổ, 3) sự thật về chấm dứt khổ và 4) sự thật
về con đường. Ta cần biết sự thật về khổ, từ bỏ nguyên
nhân của khổ, nhận ra sự thật của diệt khổ, và thực hành
sự thật về con đường.
Sự thật của Khổ (Khổ Đế)
Trước tiên, ta nên hiểu về sự thật của khổ đau. Ví dụ, nếu
chúng ta mắc bệnh nào đó, điều đầu tiên chúng ta cần
làm là nhận biết bản chất của căn bệnh. Không có sự hiểu
về bản chất căn bệnh, chúng ta không thể xác định được
bất kỳ giải pháp chữa trị nào.
Tương tự như vậy, để có liệu pháp chữa trị hiệu
quả cho khổ đau, ta buộc phải hiểu bản chất thật sự của
khổ. Để có thể phát khởi tâm xả ly đích thực, hay chính
là ước muốn chân thành để thực hành pháp và bước trên
đạo lộ nhằm đạt tới giải thoát, ta buộc phải hiểu sự thật
của khổ, khổ là gì, và đâu là bản chất đích thực của khổ.
Nói một cách khái quát, có ba loại khổ khác nhau: 1)
khổ của khổ (khổ khổ), 2) khổ do sự thay đổi (hoại khổ),
và 3) khổ do bản chất duyên hợp của vạn pháp (hành khổ).
Đức Sakya Trichen
Khổ khổ là khổ đau có thể thấy được, loại khổ mà
chúng ta xem là khổ đau, như là sự đau đớn về thể chất,
sự lo lắng về tinh thần hay tương tự. Sự khổ đau này tồn
tại chính ở các cõi thấp.
Toàn thể vũ trụ được chia làm ba cõi: 1) cõi dục
giới, 2) cõi sắc giới, 3) cõi vô sắc giới. Cõi dục giới bao
gồm sáu cõi khác ở trong nó. Ba trong số đó là các cõi
thấp: cõi địa ngục, cõi ngạ quỷ và cõi súc sinh. Ba cõi cao
hơn là cõi người, cõi a-tu-la và cõi trời
Cõi địa ngục có quá nhiều khổ đau. Có địa ngục nóng,
địa ngục lạnh, địa ngục cận biên, v.v. Sự đau khổ tột cùng
mà loài người phải trải qua cũng không thể so sánh với
phần nhẹ nhất của nỗi khổ trong địa ngục. Các chúng sinh
được sinh ra trong địa ngục bởi nghiệp của họ, cụ thể là
nghiệp liên quan tới sự giận dữ và thù hận. Cõi thấp thứ
hai là cõi ngạ quỷ. Cõi này tồn tại chủ yếu là do tham ái và
bám chấp, dẫn đến sự nhỏ nhen. Do vậy, chúng sinh rơi
vào cõi ngạ quỷ phải chịu sự đói và khát khủng khiếp. Có
ba loại ngạ quỷ: 1) ngạ quỷ bị che chướng bên ngoài, 2) ngạ
quỷ bị che chướng bên trong, và 3) ngạ quỷ bị che chướng
của che chướng, có nghĩa là trong thời gian rất dài các
chúng sinh ngạ quỷ này không thể tìm thấy ngay cả một
giọt nước.
6 7
Tứ Diệu Đế
Trong cõi súc sinh, chúng ta có thể tận mắt thấy
được chúng sinh chịu khổ như thế nào. Không một con
người nào có thể chịu được phần nhẹ nhất của khổ đau
mà súc sinh phải gánh chịu. Súc sinh trong rừng, súc
sinh trong đại dương, súc sinh sở hữu bởi con người, súc
sinh không sở hữu bởi con người, tất cả đều bị hành hạ
hoặc giết chết. Súc sinh luôn phải ở trong nỗi sợ hãi triền
miên. Nguyên nhân chính phải sinh vào ba cõi thấp là do
vô minh. Khổ khổ là loại khổ đau chúng ta thường nhìn
nhận là khổ thì chủ yếu gặp trong các cõi thấp.
Rồi có ba cõi cao hơn là 1) cõi người, 2) cõi bán
thần (a-tu-la), và 3) cõi trời. Trước hết, không ai trong
cõi người thoát khỏi bốn loại khổ: sinh, già, bệnh và chết.
Lại có nhiều loại khổ khác trong cõi người như khổ đau
do gặp mặt kẻ thù, mất đi người thân, mong cầu không
thỏa mãn, và khổ đau do xảy ra những điều không mong
muốn. Người nghèo khổ đau vì không tìm thấy thức ăn,
quần áo, chỗ nương thân, thuốc men, v.v. Ngược lại,
người giàu phải chịu những gánh nặng tinh thần và nỗi
khổ của riêng họ. Dù ta có làm gì đi nữa cũng không có
sự thỏa mãn hoàn toàn. Bất kỳ điều gì chúng ta làm, dù
rằng ta đã nỗ lực dứt trừ khổ đau và kiếm tìm hạnh phúc,
nhưng ta vẫn không thể vươn tới mục tiêu của chân
hạnh phúc.
Đức Sakya Trichen
Trong cõi người, chúng sinh phải chịu một vài dạng
khổ khổ, nhưng nỗi khổ chính của họ là hoại khổ. Mọi
thứ đều thay đổi: những gia đình lớn mất đi các thành
viên, dần dần còn lại một người và sau không còn ai nữa;
người giàu trở nên nghèo khó và người nghèo khó trở
nên giàu có; người có quyền lực trở nên yếu thế, và cứ
thế tiếp tục. Mọi thứ đều đang thay đổi.
Cõi bán thần thì cao hơn cõi người nhưng thấp hơn
cõi trời, cho nên chúng sinh cư ngụ tại đó được gọi là
“bán thần”. Bản tính tự nhiên của các bán thần là ghen tỵ
bởi họ liên tục tuyên chiến với chư thiên và các bán thần
khác. Do năng lực của họ không bì được với chư thiên
nên họ liên tục bị đánh bại. Bởi vì điều này mà họ phải
chịu nhiều nỗi khổ về thể chất và tinh thần.
Trong cõi trời, chư thiên sở hữu một cuộc sống
rất xa hoa với mọi điều thịnh vượng. Ở đó họ có tất cả
mọi phẩm chất tuyệt vời của thế tục như là trường thọ,
mạnh khỏe và đồ ăn dư thừa. Nhưng bởi điều này, cả
cuộc đời họ được dành cho việc tiêu khiển và hưởng thụ.
Họ không nhận ra cuộc đời của họ đã trôi qua nhanh như
thế nào, và chỉ khi các dấu hiệu của cái chết xuất hiện họ
mới bắt đầu nghĩ về việc đã phí phạm cả cuộc đời trong
8 9
Tứ Diệu Đế
sự xa hoa như thế nào và bây giờ họ phải rơi xuống các
cõi thấp hơn. Vì vậy, họ chịu nỗi đau khôn xiết về mặt
tinh thần khi thời điểm cái chết xảy đến. Dạng thống khổ
này thậm chí lớn hơn nhiều so với nỗi khổ vật lý của các
cõi thấp hơn.
Tiếp nữa có những cõi trời cao nhất được biết đến
như là rupadhatu - sắc giới và arupadhatu - vô sắc giới.
Nơi đó, chúng sinh không có nỗi khổ vật lý như chúng ta
có ở đây. Họ sở hữu các trạng thái thiền định rất cao, tuy
nhiên đó chỉ là các trạng thái định thế tục vẫn chưa cắt
đứt được gốc rễ của khổ, đó là sự chấp ngã; họ không có
trí tuệ để nhổ bỏ gốc rễ của khổ đau luân hồi. Do đó, sau
một thời gian dài ở trong trạng thái thiền định, họ lại rơi
xuống những cõi thấp hơn. Giống như loài chim dù có
bay cao đến đâu trên bầu trời, cuối cùng chúng cũng phải
đáp xuống mặt đất. Cũng thế, chúng sinh trong cõi sắc và
vô sắc đi đến trạng thái cao nhất của thế tục để rồi rơi trở
lại vào các cõi thấp hơn.
Đó là luân hồi, cõi giới của sự tồn tại. Trong đó khổ
đau có mặt từ cõi trời cao nhất cho đến cõi địa ngục thấp
nhất. Nó bị bao trùm hoàn toàn bởi ba dạng khổ đau.
Đức Sakya Trichen
Mọi thứ đều đang thay đổi; bất kỳ điều gì có được
do nhân và duyên thì vô thường (tạm thời). Nếu nó là vô
thường thì nó là khổ đau vì bởi vì nó không còn mãi. Ví
dụ ngày hôm nay chúng ta không có quá nhiều nỗi khổ
vật lý. Chúng ta khoẻ mạnh và có cơ thể khả dụng, nhưng
chuyện gì cũng có thể xảy ra vào bất kỳ thời điểm nào.
Vì thế cho nên chúng ta phải chịu khổ đau của sự thay
đổi, bao gồm sự thay đổi của cảm giác từ hạnh phúc trở
thành bất hạnh.
Tiếp theo là nỗi khổ do bản chất duyên hợp của vạn
pháp: dù ta có làm việc đến đâu, hành động nhiều thế
nào, hay cố gắng cách mấy thì vẫn không có điểm kết
thúc. Từ khi sinh ra đến nay, chúng ta đã tham gia vào
nhiều hành động khác nhau và nhiều loại công việc khác
nhau, nhưng chúng ta vẫn chưa bao giờ làm xong chúng
và chưa bao giờ cảm thấy thoả mãn. Ngay cả với những
thứ chúng ta chưa bắt đầu, cũng không thể có một kết
thúc toại nguyện. Giống như thực phẩm chúng ta ăn:
càng ăn nhiều càng thèm muốn nhiều hơn; đây là khổ
đau. Bất kể ta ở đâu, từ cõi thấp nhất đến cõi cao nhất,
luân hồi luôn ngập tràn khổ đau. Giống như bản chất của
lửa là nóng dù lửa nhỏ hay lớn; bản chất của luân hồi là
khổ, dù ở những cõi thấp hơn hay những cõi cao hơn.
10
Tứ Diệu Đế
Chúng ta phải biết điều này trước tiên để có thể
vượt qua những những giới hạn hày. Biết được bản chất
của khổ là rất quan trọng. Điều quan trọng là không chỉ
hiểu về khổ trên bình diện lý trí, mà bạn phải thực sự
cảm nhận được nó tới mức lay động tâm can để có thể
vĩnh viễn thoát khỏi các cõi luân hồi này.
Sự thật về Nguyên nhân của khổ (Tập Đế)
Trong sự thật thứ nhất, Đức Phật đã dạy rằng ta phải biết
về sự thật của khổ. Sau đó sự thật thứ hai là nguyên nhân
của khổ. Ví dụ, khi mắc bệnh chúng ta phải biết chính
xác căn nguyên của bệnh, sau đó chúng ta có thể tránh
các nguyên nhân gây ra bệnh. Mặt khác, nếu bạn uống
thuốc trị liệu nhưng vẫn tiếp tục để bản thân tiếp xúc với
các nguyên nhân gây bệnh, bạn sẽ không thể khỏi bệnh.
Do đó, bước thứ hai là tránh khỏi nguyên nhân của khổ.
Nguyên nhân của khổ là gì? Nguyên nhân của khổ
thực sự là nghiệp (hành động) và nhiễm ô. Những nhiễm
ô đến từ đâu? Chúng đến từ vô minh, từ chấp ngã. Bản
chất tự nhiên của tâm ta là thanh tịnh nhưng chúng ta
không nhận ra điều này; thay vào đó chúng ta bám chấp
11
Đức Sakya Trichen
vào một cái “tôi” mà không có một lý do xác thực hay
lô-gíc nào cả. Chúng ta bám chấp vào sự tồn tại một cách
toàn diện của chính mình; chúng ta sai lầm tin rằng bản
thể của mình tồn tại như một cái tôi.
Khi bạn thấy có “tôi”, thì tự động bạn thấy có
“người khác”. “Tôi” và “người khác” phụ thuộc lẫn nhau.
Khi bạn thấy có “tôi” và “người khác”, thì có sự dính mắc
đến bạn bè, họ hàng của mình và xa hơn nữa. Khi bạn có
phe của mình thì cũng có phe người khác, đó là những
người bạn không thích, những chúng sinh bạn không
tôn trọng, những chúng sinh bạn không đồng tình… điều
này làm khởi sinh sân hận. Từ vô minh dẫn đến sân hận
và luyến ái.
Bằng cách này, các nhiễm ô được hình thành,
chúng được biết đến như là tam độc: vô minh, tham ái
và sân hận. Ba điều này làm trỗi dậy những nhiễm ô khác
nữa. Ví dụ như khi bạn cố bám chấp vào khối tài sản lớn
và các vật sở hữu có giá trị của mình thì bạn sinh ra tính
keo kiệt và kiêu mạn. Rồi khi người khác có tài sản kếch
xù và giàu sang, bạn lại có cảm giác đố kỵ và ganh ghét.
Tương tự như vậy, tất cả những trạng thái tâm bất tịnh
được sinh khởi.
12
Tứ Diệu Đế
Dựa trên các trạng thái tâm bất tịnh này, bạn bắt
đầu có những hành động — hành động về mặt thể chất,
tâm thức, và lời nói. Những hành động này giống như là
đang gieo hạt mầm của khổ đau. Những hành động phát
sinh từ nhiễm ô đều là các dạng thức của khổ đau. Nếu rễ
của một cái cây có độc tính, thì bất kỳ cái gì lớn lên trên
cây như là trái, hoa và lá đều có độc tính. Tương tự vậy,
những hành động sinh khởi từ các nhiễm ô — vô minh,
tham ái và sân hận — đều là các hành vi bất thiện và là
nguyên nhân dẫn đến khổ đau.
Thực hiện một hành động giống như gieo một hạt
mầm. Khi bạn gieo một hạt mầm, quả của nó tuỳ thuộc
vào các nhân và duyên. Khi nhân và duyên hội tụ đúng
lúc thì bạn nhất định tạo ra một kết quả. Thông qua các
hành động của bản thân mà chúng ta đã tạo ra mọi hoàn
cảnh cho chính mình. Thông qua mọi hành động của
chính mình mà chúng ta đã gây tạo khổ đau cho chính
ta. Cũng qua tất cả hành động của mình mà chúng ta đã
tạo nên mọi hạnh phúc. Mọi thứ đều đến từ hành động
của chính mình.
Do đó, Đức Phật nói rằng sự thật thứ hai là tránh
khỏi nguyên nhân của khổ đau, đó là các xúc tình ô
nhiễm. Nếu bạn mong muốn thoát khỏi khổ đau thì bạn
13
Đức Sakya Trichen
phải tránh khỏi nguyên nhân của nó. Nhưng nếu bạn tiếp
tục tạo ra nguyên nhân đó thì kết quả của khổ đau buộc
phải theo sau. Hai sự thật đầu tiên này định hình nguyên
nhân và kết quả của luân hồi. Chúng chỉ ra rằng mọi thứ
trong luân hồi sinh khởi từ các hành động của bản thân
chúng ta, xuất phát từ những xúc tình ô nhiễm, và thông
qua tâm chấp ngã của chúng ta. Kết quả là chúng ta sinh
ra trong luân hồi, nơi đầy rẫy khổ đau. Như vậy, sự thật
đầu tiên là kết quả và sự thật thứ hai là nguyên nhân.
Sự thật về Chấm dứt khổ (Diệt Đế)
Sự thật thứ ba và thứ tư là nguyên nhân và kết quả của
niết-bàn. Sự thật thứ ba là sự thật về chấm dứt khổ đau.
Ví dụ rằng khi bạn bị bệnh, bạn mong được phục hồi và
trở nên khoẻ mạnh. Tương tự như vậy, điều mà chúng
ta tìm cầu là thoát khỏi khổ đau. Nhưng không ai khác
có thể loại bỏ đau khổ cho ta. Mỗi người phải tự mình
thoát khỏi khổ đau. Đức Phật đã dạy rằng: “Chính bạn là
bậc cứu độ cho chính mình”. Không ai khác có thể cứu
bạn, chỉ có bạn mới cứu được chính mình. Ví dụ khi bạn
đang bị bệnh thì điều quan trọng là cần có một bác sĩ giỏi,
thuốc men tốt và những người chăm sóc tốt, tuy nhiên
14
Tứ Diệu Đế
điểm chính yếu là bệnh nhân phải uống thuốc và tránh
các nguyên nhân của căn bệnh. Bệnh nhân phải làm theo
trị liệu để dứt trừ bệnh tật nhằm lấy lại sức khoẻ và thể
lực. Bằng không, nếu bệnh nhân không nghe lời bác sĩ thì
dù bác sĩ có giỏi tới đâu hay thuốc có tốt đến dường nào đi
nữa thì bệnh nhân sẽ không thể bình phục. Tương tự như
vậy, Đức Phật như một bác sĩ và Giáo Pháp như là thuốc
men, cả hai điều đó giúp chúng ta thoát khỏi khổ đau.
Mặc dù chúng ta nhận được sự giúp đỡ thông qua
sự ban phước, lòng từ bi và sự gia hộ từ Đức Phật, nhưng
do nghiệp và nhiễm ô của mình mà chúng ta vẫn chưa
thể giải thoát bản thân khỏi khổ đau của sinh tử luân hồi.
Trong số chúng sinh của sáu cõi, loài người chúng
ta sở hữu kiến thức và sự thông tuệ vượt trội mà chúng ta
có thể sử dụng một cách hiệu quả để thoát khỏi khổ đau.
Ngay cả loài vật cũng có thể làm điều này ở một mức độ
nhất định. Nhưng chúng ta khác với loài vật; chúng ta có
trí thông minh, có trí năng để suy nghĩ, chúng ta có khả
năng vượt qua tất cả những trở ngại của chính mình. Vì
lẽ đó, chúng ta không được đánh mất đi thời gian quí báu.
Điều chúng ta tìm kiếm là trạng thái vượt thoát khổ
15
Đức Sakya Trichen
đau. Vì thế, Đức Phật đã nói về “Sự thật về việc chấm dứt
khổ đau mà ta phải đạt được”. Đó là mục tiêu mà chúng
ta đang tìm kiếm: trạng thái tự do vĩnh hằng, trạng thái
mà ta vĩnh viễn xa lìa tất cả khổ đau và không bị rơi trở
lại. Trong trạng thái như thế, chúng ta không những
thoát khỏi khổ đau mà khổ đau sẽ không bao giờ quay lại.
Sự thật về Con đường (Đạo Đế)
Làm thế nào để chúng ta đạt tới trạng thái chấm dứt
hoàn toàn khổ đau? Sự thật về con đường là nhân để
đạt đến trạng thái giải thoát khổ đau vĩnh viễn. Do đó,
sự thật thứ tư là sự thật về con đường mà chúng ta phải
thực hành.
Một lần nữa, nếu ta bị bệnh thì để được chữa lành
và hoàn toàn bình phục, chúng ta phải điều trị. Tương tự
như thế, sự thật của con đường là điều mà chúng ta phải
thực hành. Như tôi đã nói lúc trước, mỗi người phải tự
mình thực hiện điều này và bạn phải tự nương vào chính
mình. Đức Phật có nói rằng: “Ta đã chỉ ra con đường giải
thoát, việc đạt được giác ngộ hay không tuỳ thuộc vào
chính các con”. Vậy đó, chúng ta phải thực hành.
16
Tứ Diệu Đế
Vậy chúng ta nên thực hành thế nào đây? Chúng
ta phải diệt trừ các xúc tình ô nhiễm của bản thân như
là giận dữ, thù hận, tham muốn, kiêu mạn, bủn xỉn và
tương tự thông qua những phương pháp và thực hành
khác nhau như là thiền quán và suy ngẫm về tâm từ bi,
thực hành hơi thở, thực hành định tâm, các thực hành
về duyên khởi, v.v. Có rất nhiều dạng thiền định và nhiều
phương pháp khác nhau.
Qua những thực hành như vậy, chúng ta giảm bớt
hoặc ngăn chặn các trạng thái tâm bất tịnh là nhân của
những hành vi bất thiện, đồng thời chúng ta phát triển
các phẩm tính tốt đẹp của tâm giúp giảm bớt những
trạng thái tâm bất tịnh này. Tuy nhiên, chỉ mỗi phương
pháp này thôi thì chỉ mang lại các kết quả tạm thời.
Điều cốt yếu chúng ta phải làm là đạt được trí tuệ,
đó là trí tuệ cắt đứt gốc rễ của luân hồi. Gốc rễ của luân
hồi là sự vô minh không nhận ra được vô ngã (không
có cái tôi). Gốc rễ của mọi khổ đau là chấp ngã (chấp có
cái tôi). Từ sự chấp ngã này khởi sinh tất cả những bất
tịnh trong tâm và kéo theo là những hành vi bất thiện.
Rồi chúng ta phải khổ đau. Vậy nên, gốc rễ của khổ đau
là chấp ngã. Để vượt qua sự chấp ngã này chúng ta phải
phát triển trí tuệ vô ngã. Đó là cái hoàn toàn trái ngược
17
Đức Sakya Trichen
với sự chấp ngã. Nếu chúng ta tìm kiếm cái ngã này mà
chúng ta đã sai lầm bám chấp vào nó, ta sẽ không thể tìm
thấy nó. Có nhiều căn cứ để chỉ ra đây là sự thật.
Tâm ta liên tục chạy theo nhiều ý nghĩ khác nhau,
do đó ta không thể thiền định về trí tuệ thấu suốt ngay
tức thì. Để có thể thiền định, điều đầu tiên chúng ta phải
làm là phát triển sự tập trung. Hãy để tâm mình tập trung
vào một đối tượng cụ thể và sau đó tập trung vào hơi thở.
Đôi mắt tập trung trên đối tượng thiền định và trụ lại ở
đó thay vì suy nghĩ về màu sắc và hình dạng của nó hay
điều gì khác. An trụ trong trạng thái này như nó là.
Có nhiều phương pháp khác nữa như là gợi nhớ
các dạng của định, áp dụng các phương thức đối trị, thực
hành các phương pháp của sự tập trung, v.v., nhằm mục
đích mang tâm an trú trên đối tượng. Trong thời gian
đầu, khi mới làm điều này thì dường như xuất hiện nhiều
suy nghĩ hơn. Nó không chỉ là những dòng suy nghĩ thông
thường mà có cảm giác như là nhiều hơn bình thường.
Điều này xảy ra là do bình thường chúng ta không đưa
tâm mình vào kỉ luật và không chú ý đến các suy nghĩ của
mình. Khi bạn cố gắng thiền định thì bạn bắt đầu nhận
thấy các suy nghĩ của mình. Đây là dấu hiệu đầu tiên của
sự tiến bộ. Sau đó các suy nghĩ của bạn sẽ từ từ giảm
18
Tứ Diệu Đế
dần, và cuối cùng tâm bạn có thể an trụ hoàn toàn một
cách nhất tâm, thoát khỏi các suy nghĩ, giống như một
đại dương không gợn sóng.
Nền tảng của khả năng này là sự trong trẻo của tâm.
Điều này có thể đạt được qua sự thiền định đúng đắn. Chỉ
sau khi chúng ta đạt được sự trong trẻo của tâm chúng
ta mới có thể thiền định về trí tuệ thấu suốt. Qua những
lập luận vô cùng sắc bén, chúng ta phân tích một cách
rành mạch những giáo lý giải thích mọi sự vô ngã như
thế nào, và chúng ta thấy được sự thật vượt thoát mọi
cực đoan. Sự hoàn thiện của trí tuệ như vậy làm thức
tỉnh chúng ta khỏi tất cả các dạng thức của cực đoan và
tạo tác.
Hai sự thật cuối cùng - sự thật về chấm dứt khổ đau
và sự thật về con đường - là nguyên nhân và kết quả của
niết-bàn. Đức Phật đã dạy Bốn Sự Thật Cao Quý này ngay
từ đầu, chúng là bài giảng đầu tiên của Ngài. Bài giảng
này được dùng chung trong tất cả các truyền thống Phật
giáo, bao gồm truyền thống Đại Thừa và Tiểu Thừa. Nhờ
chúng mà ta rời xa những ác hạnh và xác lập bản thân
trên con đường chánh đạo. Sau khi đã đặt bản thân trên
con đường đúng đắn, chúng ta tiếp tục tiến xa hơn nữa
để đạt đến giải thoát.
19
Đức Sakya Trichen

20