TurkAkdeniz iki ayda bir cikar Antalya Halkevi -Dergisi Genel Direktir Muammer BAHSI SAYI: 4 Agustos 1937 Yaz isleri Direktrit Kemal KAYA CILT : 1 ALANYA TARIHI HAKKINDA Iki ayda_bir: fk sayimzda Antalya miilhakati iizerinde etiidler yapmamn = maksat- larimiz arasinda_bulundugunu séyle- mnigtik, Simdiye kadarki negriyatimizda Alanyadaki ( Alara kervansarayi ) , (Alu yiiz yl dnce Alanya ), (Elmah medhiyesi ), (Kalkandan Finikeye ve Finikeden Antalyaya kadar sahil cofrafyasi) gibi yazilarimiz bu: etiid- lerden birer mevzua temas etmekte idi, (Ibni batuta ) seyahatnamesinin Alanya kismim mizdan bazilan ( Alanya )_ tarihine ait vesikalar: biraz da terkip edilmis olarak okumak istediklerini sdyledi- ler. Bu pek yerinde bulunan arzuyu yerine getirmek daha ziyade ihtisas isidir, Antalya tarihi goren okuyuculari- iizerinde. pek uegerli eserler veren yazicilarimiz- dan iistad FikriErten’e bas vurduk: Dergimize bu mevzuda bir tetkik makalesi_ yazmayi vadettiler. Ancak bu sayiya yetistiremedikleri —_igin Simdilik muhtasaran — topladigumz notlarla okuyucularimizin_ isteklerine cevap veriyoruz : ; NOT : 1 -- 1322 senéi maliyesine mab- sus Konya vilayeti salnamesinden hulasa edilip tarihi osmani mecmua- MUAMMER LUTFI smn 1 Agustos 1330 tarihli ve 27 numarali_sayisinda (Halil Edhem ) in makalesinden : Alanya kasabas: Antalya kérfezi- nin sahili sarkisinda vaki olup teke sancaginin bir kasabasidir. [1] Ezmi- nei atikada ismi (Korakeziyon ) idi . Kasaba muhammesiissekil bir tepe iizerinde mebni olup etrafi sarp ol- makla beraber bir sur ile muhattir ve iist tarafindaki tepe miistevidir. Burasi da ayrica bir sur ile ayrilp ig kaleyi teskil eder ve miiteaddit su sahranglarm muhtevidir. Kaleleri ha- rap bir haldedir. Kale tefarruatindan olarak ve lebi deryada_miisemmeniis- sekil ve gayet metin bir burg mev- cudtur ki (Kazil kale )namile maruftur. Burast_ dabilen iki tabaka iizerine mebni ve yirmi dért metre kutrunda ve tahminen elli metre irtifaindadir, Alanya kalesinin sarki gimali cihet- lerine kiigade iki kapisi vardir. Bu giinkii Alanyanin selcukiler zamanin- da bina edilmis — oldugu_rivayet olunur . NOT : 2 —Ibni bibinin muhtasar selcuk- U1) BugiinAntalya vildyetine bagi bir kaza mer kezidir.1K I AYDA BIR namesinin farisi 92 inci ve tiirkce 138 inci sayfasindan : Alaiddin keykubadi evvelin ilk vakiatindan biri_ olmak iizere erminiyei sugrada sahili bahirde kelonors is- mindeki bir kaleyi fethederek kendi lakabina nisbeten ( Alaiye ) ismile tevsim eyledi . [2] NOT : 3— Hoire (Epigraphie Arabe )da Ibni bibiden iktibas ederek Alanya fethinin hicri 617 yilnda oldugunu tahmin ediyor . NOT : 4—Miineccim basinn sahaifiilahbarnnin 2 inci cildinin 566 inci sayfasindan : Elumri mesalikilebsarda ( Elalayya ) ve lisani avamla (Elalaya ) karaman ogullarmmn taht: idaresinda olan er- menak memaliki dahilinde ve sahili bahirdedir ve Ishak namindaki Emiri Karaman oglu Mehmet _ tarafindan hiikamet ediyor diyor . NOT : 5° —Seyyah Ibni Batutamn bundan alttyiiz yilénce Alonyadaki girisleri dergimizin ikinci sayisindadir . NOT : 6.— Dergimizin birinci sayrsinda Miize Mii Fikri Ertenin Alanya- daki ( Alara kervansaray: ) hakkinda bir tedkik makalesi gikmistir_. NOT : 7—Alanya Abidelerindeki kitabeler; A — Kalenin garbi simalisindeki kapr iistiinde (628) tarihinde Key - husrev oglu Keykubat namina (Ka- 2 Alanya civarinda yasamis olan ( Alan Tiirk- eri ) tarafindan bu kasabanin kuruldugn , onun igin buraya Alanya adinin verildigi rivayet edili ~ yor ki bu; [bniBibinin takmininden daha kavvetlidir, Giinkii buranin Alaettinden Spee dahi Alanya ismile anildigt hakkinda vesikalar vardir , raca tarafindan) yazilmis bir kitabe B — lg kale kapisi iistiinde Key- husrev oglu Keykubat tarafindan ya - zilmis bir kitabe . C — Kale teferruatmdan topha- nenin simale bakan cihetinde Key - husrev oflu Keykubat namina yazil- mig bir kitabe. Bu kitabede (Sulta- nulberreyn velbahreyn ) unvam vardir. D—Deniz kiyisindaKizilkalenin garbe bakan divarinda bir kitabe varsa da tamam okunamyor . Bu kitabeden Evliya Celebi seyahatnamesinde bahis yoktur . E — Asagi kalede Bedreddin ca mii tizerinde Kilig Arslann oglu Keyhusrev zamamnda_ Emiriisseva- hil Emirelhac: oglu Omer namina ya- zilmg birkitabeki 676 tarihini gds- teriyor. Emiriissevahil unvanindan an- lasildigina’ gare (Omer ) deniz isle- rine bakmakta imis’ . NOT : 8 — Alanyada basilmis giimiis sikkelerden biri istanbul miizesinde- dir. Bir yiizesinde ( Emiriisse- vahil, halledemiilkehu ve eyyede dev- letehu)diger yiiznde (Duribe Alaiye Humiyet anilafatilbeliye ) yazihdir . zerinde isim ve tarih yoktur . NOT : 9 — Evliya Celebi seyahatnamesi dokuzuncu ciltden : Alara kalesi ; Hala virandir igin- de ademi ademi zat yoktur amma gayet azim kale imis. Etrafinda asan binadan ve mezaristandan gecilmez. Taki kisradan.nigan verir binalardir. Kis giinleri iginde Tiirkmen sakin olurmus andan yine sarka dort saat gidip nehri Alara ..... Karyei alara ; Alanya hakinda —-4—IKI AYDA BIR altmig yetmis mikdari miisliiman ev - leridir . Bir camileri vardir ve bu Alara nehri kenarinda azim beyaban mesiregahi cihan gimenzar yerlerde dirahti azimler sayesinde Alanya miisellimi meksedipCercisili karyesin- den bize refik olan yirmi tifenk en- daz bizi miisellime teslim edip bizden sihhat kagitlan ve bir kag kurus hak alip avdet ettiler . Evsafi kalei_ Alaiye : Lebi derya ile ve gah sengistan ve cibalile mahuf ve muhatara yollarla her kayanin zirvei alasindan adam asagi deryaya baksa ziihresi gak olur . Oyle bir musibet akabenin nihayetine gikdik. Gaya ebirler serimiz iizere giizar edip saday: kerrubiyan istima olunurdu .Bu gihi balada kalei Alaiye Iebi derya- da niimayan oldu.Am serzemin_niizul edip bir saat dahi kumsal diiz yerde yiirilyiip mecmuu alti saatta .... . Sultan Alaeddin kuvveti bazusile ispanya kiffart elinden fethetmistir. Badehu mururu zaman ali osman des- tine Sultan Bayezid veli Fethidir . Bedesti gedik Ahmet pasa sene 876 taribinde girmistir. Hala Adana eya- letinde Alaiye Pagasinin tahtidir . Paganin tarafi_ padisahiden has: hii- mayun 250 bin akca ile kanun iizere gah karaya gah derya tayin olurdu . Deryada iki pare miikellef kadirga ile sefer ederler. Karaya tayin olun- sa sekiz yiiz asker ile veda sefer ederler ve bu sancakda alay beyi ve ceri bast. vardir ve erbabr zeame serbest zeamettir:Ve yedi yiiz altmig timardir.Kanun iizere cebeluleri ile ciimle igbin asker olup _ piirsilah sefer ederler. Ve yiizelli akgai Serif... kavmi harbe ucuyla sdylesirler. Ka - diya senevi ancak iki bin kurus ve pasayr otuz bin kurus hasil olur « Amma ciiret sahibi pasa ister. San- cagi hakinda ciimle yirmi al: kaza- dir, Kethuda yeri yoktur amma Ser- dan ve Seyhulislam nekibiil egrafi ve cabeca ayan ve esrafi vardir ve kalest lebi deryeda cu, asumane ser gekmistir . Yalein kaya iizere sekli muhammesi seddi Iskender misal bir kalei azimedir . Ve dairen mader cirmi_ on bir bin yiiz adimdir. Ve garp canibi_ yiik - sek kayalar iizeridir ki evce ser gek- mistir, Sark canibi liman canibine ilhaktr. Ciimle evleri bir biri ere kat enderkat sarka nazirdir. Vean - cak simal canibinde handek vardir . Mada gayri tarafi eliyazubillah evci asumane beraber ser cekmis yalgin guhi bi siitunuvar kirmizi kayalardir, Asai bakamin ziibresi gak © olur ve gark canibi limam azimdirki iki bin pare gemi alir. Ve bu kale beg kapi- dir. Ciimle ixiger kat demir demir kapilardir. Ve kiigiik ig kale altinda simale (eri Lap ) andan asagi yedi- yiiz adim eski pazar kapts dai simale nazirdir. Andan igeri lebi der- ya ile dértyiiz adimiskele kapisi bu dahi simale nazir kapidir . Giimriik emini bunda sakin olurlar ve bu kapiya meyyit kapisi derler.Olkadar sahrah degildir . Simal canibine mezaristan nazirdir, Bir kapi dahikible canibine vanr. Ve bu kalenin ig kalesi vardir, Biiyik ig kale ta zervei alada evci semaya munkalip ¢gar kdsebir seddi —s—IKI AYDA BIR yecuctur. Crrmi altiyiiz adimdir ve iki kapist var bir simale biri cenube nazirdir. Bu kapilara onar onbeser ayak tas nerdiban ile qikilir..... Sarniclar : Ugyiiz altmis somaki- Jer iizere derya misal su sarmeidir . Her biri ikiser ay kifayet edip bir ytlda” devreder . Ciimle baran rahmet bu sarniglarda cemolup mahi Temmuzda buz pare abihayati nus edip defiatsan ederler [ 1 | oe * Yukariki notlanimizin ve mehezle- rimizdeki daha genis__bilgilerin Alanya Halkevindeki mahalli tari caligmalarina yardim edece$ini umu- yoruz, Diger kazalarmnzigin de ayni gekilde faydah olabilmeyi diisiinerek elimizdeki tarih vesikalarin1 bu giin- kii_miilki teskilata gdre tasnif etmek ve ber kazamiz igin ayrt ayri birer sayt gikarmak§' [1] Evliya Celebi seyahatnamesinde Alanyadan bahseden on sahifeden fazla malamot vardir . Bu kitabin Antalya ve miilhakatina ait kismint tamam olarak gelecek saytlarimizda okuyacaksiniz -> ><> > > Gr Gan. Ga. Gn, Ge. Gn, > So, Oe i nn Antalya Tarihine ait Vesikalar P0000 020000030) eee Karl Graf Lanckoronski'den : ANTALYANIN ESKIi EVLERiI Makaleye bagh (1) ve (2) numarah resimlnrde , gakuli katinin planini verdigimiz ev , onse- kizinci asra ait bir Tiirk evidir. Bu evde heniiz cam pencere rol oyna- mamaktadir. Ev, magaza (depo. ) ve hol vazifesini géren bir zemin katt ile birlikte tig katt . Ust iki katta caddeye karsi bir kag oda ile bah- geye acilmis bir sofa ( Vorplatz ) ve bu sofaya cikan galeriler ve tahta merdivenler vardir . En iist kati dbiirlerinden ayiran bir cumba ( gsahnesin - Erker ) ile miiteaddit pencerelerdir . Cumbada, list iiste ikiser pencere vardir . Bu pencerelerden iisttekilerde sadece birer tahta kafes bulunur ; alttakilere ise, bunlardan maada bir de kapak kanatlar. konulmustur . Cam ve bil- kiigik renkli camlar sadece cumbanm iizerindeki iki pencerede kullanilmistir. Duvarlar tastan yapil- mistir. Duvar taslari arasmda_ uzun: lamasina tahtalar vardir . Bina tarzi, Anadolu’nun bi cenup sehirlerin- dekine Sahnesin , _ kiigiik tahta parcalari ile siislenmistir . (3) ve (4) numarali resimler, daha yeni zamana ait Iki evin planlaridir. Birincisi gayef basit bir binanin, maktaim ve iist hassa benzer KEMAL KAYA kiiltiir Direktirit Antalya'da vakt bali yerinde rum téccanmn — oturduklan, saraya benzer binalardan_ birinin pilamdir’. ilk gaglarin( kurunu dlamn ) evle- rinde oldugu gibi , bu evlerde de , siitunlu bir gecitle cevrili ve iginde agaclar dikili bir avlu, binanin mer- kezini tegkil eder . Oturma odalari ve misafir odalari ile mutfak ve sair ev taksimatimn kapilar bu siitunlu gecitlere agilir : Avlunun agaclari altina ve siitunlu gegitlerin kenarlarma takriben 1 met- re ytikseklikte ve 3 -—~ 4 metre uzun - lukta ve ennilikte, tiger taraflari algak parmakhklarla gevrili, uzunluguna ha- sirlar ve minderler déseli kerevetler konulmustur (5) numarah resim bii. yiikge evlerden birinin igini gésterir, Siitunlar daima tahtadan yapilmslar - dir. Bunlar tas temeller iizerine da- yamalar. Bu taslarin ekserisi tersine cevrilmis korent siitun bashklandir . Cok defa bu tahta siitunlar evin her iki katina kadar uzanuirlar . Biitiin iist kat, 5-6 sm. kalnhkta kereste- lerden yapilmistir Zemin katinda oturma odalari sa- ytsi azdir; ve odalar isigi tercihen av- ludan alirlar. Buna mukabil kis ika - ikincisi ise sammetgah olarak kullanilan | ve ikinci bir mutfagi Bulunan iist katta daha cok oturma ve yatak odalan vardir . Bu odalarda', caddeye nazr camh pencerelerden sik girer. Burada agik gecit yerine ekseriyetle kapah bir koridor vardir. Antalya’nin: sicak ik- limi dolayrsile isttma tesisat burada lizumsuz gibi goriliiyor. Yalniz mut- 1 ve 3 numorali Planlara dair izahat A — Methal B — Agik kemerler . C — Merdivenler 0) — Odalar . — Cumba (sehnegin ). P— Avlu. | G — Odunluk 1— Hala . — Mutfak , 4) numaralt plana ait ‘zahat \ — Esas methal . ~ Magazalar (depolar ). fak igin bir baca varchr . Havadar _ istirahat yerleri temin etmek iizere, cok defaiist kati gecit - leri ( koridorlan ), avluya dogru uza- nan kalaslarla genisletilmistir. Car - daklar veya tahtaboslar, Bunlar, pi- toresk merdivenleri , kemerleri ve gecitleri ile, esasen siissiiz olan bu binalarm bashea cazip kisimlandir . B — Aak gecit . C — Merdivenler . D — Misafir (kabul ) odasi . E — Krevetler . F — Avlu . G — Yan avlular . H — Bahceler . 1 — Gézetleme kulesi . K — Oturma odasi . L.— Mutfak M — Ahwrlar . N — Giibrelik , a — Mutfak ocaklen . b — Bulasikyikama yerleri . © — Kanal . d — Finn .om Resim: 1ANTALYA TARIHINE AIT Ny ALANYA BEGI KILIC ARSLAN ve bir aie Isparta Halkevinin UN mecmua- sinda, cilt 3, say: 35-36 sahife 490 da: (Karaman ogullan tarihini_ aydin- latan belgeler) bashkh yazisinda bize degerli kitabeler ve vesikalar veren arkadagimz Tahir Erdem, makalenin sonunda (S. 492) séyle diyor: “Sel- guk ahfadindan olarak gisterilen Ki- garslanin Karaman oglu Yusuf bey ahfadindan olmas: gok muhtemel ve vekayii tarihiyeye daha uygundur. Mahallinde vakfiye ve yeniden clde edilecek kitabeler iizerinde yapilacak incelemelerle bu sahadaki karanhik- lar aydinlaularak yukanya kaydet- tigimiz ecerenin tekemmiil ettiri- lecegini umariz. ,, Bu temennileri gésteren Tahir Erdem, hakikaten énemli bir tarih mes‘elesi iizerine parmak koymus oluyorlar. Alanyada bulundugum 930 931 seneleri iginde oranin tarihine dair tetkiklerde bulundugum strada Kihearslanin bir vakfiyesi oldugunu Sgrendim ve Miitevelli ogullanndan Bay Alide bulunan bu vakfiyeyi bir cok rica ve naz ve istigna neticesi gérmege, bir suretini de muvaffak oldum. Bu vakfiye iki buguk metro tul ve 30 santim arzinda parsdmen kagit tize- nefis -ve celi bir _ siiliis istinsaha rine gayet NACI KUM kirmasi ile yazilms, bash yaldizh minyatiirlerle islenmis bir tomar ha- linde, mahfaza igindedir. [J] Vakfiye eski adi (Onas) ve simdi (Mahmut Seydi) kéyiinde tiirbe ve zaviyesi bulunan ( Mahmut Seydi ) [Il] igin Kiligarslanin vakfettigi arazi_ va bun- larin varidatinin miitevellilerine, ev- latlanaa tarz1 taksimi hakkindadir. Bu vakfiyeden anlasilacagi — iizere Kikgarslan bey (Ali bey) ofludur. Gerek kiinhiilavar-Ali- nin ve gerek diger baz: tarihlerin Selguk ahfadin- dan oldngunu zikrettikleri Kiligarslan hakkinda 1926-1927 devlet salname- sinde ( Isparta Vildyeti ) ve Hamit cgullan tarihine ait malimat arasin- da syle bir mukaddeme ile: “Ha- mit beyin ibtidai hikameti hakkinda kafi_maliimat olmayip bu siilalenin niikiimetine ait olmak iize- re Abdiilkadir Sadreddin isminde bir zat evvelce Isparta ceza mah- kemesi reisi bnlunmus ve Samda (Sifa Sadn) namnda yazmis oldugn arapca tarihi umumisinde Hamit be- mevcut (1) Cok kiymettar ve taribi bir vesika olmas iti- barile bu vakfiyenin Alanyal miitevelli zade Bay Aliden satin alinarak miizemize konmast, bu eserin ilerde kaybolmamasi igin temenniye deger. [II] Mahmut seydi , seydigehrinin banisi sayilan seyit Harunun torunlarindaddir, [Konya] halkevi meemuas: say 4 de seydigehrinin kurulugu bag- ikl: fistad Feridin makalesine bakintz. 9ANTALYA TANIFINE AIT VESIKALAR ye ve ahfadinin.. hiikdmetine dair verdigi malimat ile Tiirk tarihi mecmuasinin 15 nei niishas: da’ bu malamati miieyyit bulunmaktadir,b,, deniliyor ve ‘makalenin sonunda : “ Osmaah hiikdmeti ile Timurlen- gin imparatorlugu. arasinda zuhur eden 1402 Ankara harbmda Timur- lenk galip gelerek biitiin Anadoluyu istila ettigi gibi bitin Hamit ili min- takasim da yedi zaptina gecirmis oldugundan Hamit oglu Kemalettin Hiiseyin beyin oglu Liitfi bey ba- basimin iilkesine vazi yed etmis ve Timurlengin . avdetine kadar muti kalmstir. 1576 tarihinde oglu Kihg- arslan gérdiigii tazyik iizerine biitiin memleketi hiikGmeti Osmaniyeye terk ile Gimiilcine mutasarnfi ol- mustur.,, sdzlerile Hamit ili hakkin- daki malimat: tamamlamyor, Bu ma- ldmata bakilirsa Kilicarslamin (Hamid ogullar) ahfadindan ve (Liitfi bey)in oglu oldugu anlagihyor. Halbuki za- maninda yazilan vakfiye Kihcarslanin babasimn (Ali bey) oldugunu sara- hatle zikrediyor Vakifname arapgadir. Ve mahkemei ser'iyedeki tescil tarihi olarak 14 Saferiilhayir 1800 gésterilmektedir. ae * Mahmut Seydi camiinin kitabesi; Igbu vakfin perveri sultan Alaeddin tabidar Kildi rahsende cihanin saht Mahmut payidar sahten ctrafi enverden miizeyyen kildilar Pek sirin cuyi mekén oldugu dilde yadigar Tekkei nam: eydi Mahmut kild: dehrin agikar Tegnegin miitevellisi climle huddamlar payidar sene 1252 Fi 15 Cesa Bin iki yiiz elli ikisinde Oldu ahbaplarimz evkaf ald: bir nazar —~10—ee ee ee ee Se ee ee ee ANTALYA COGRAFYASI Teese Te SoS eee eee C CCC CCC Ce = TURKAKDENIZIN ANTALYA KIYILARI Ml. (Antalya fenerin ) den ( Gazi pasa ) ya kadar. Antalya kiyilan bir davar gibi yik- selirler. Iskelenin bulundugu dar diiz- lige, kirkmerdiv en denilen bir yolla, kisla dniinden asagi_dog- ru kivnlarak inen dik, fakat .munta- zam bir yoldan inilir.(D i de n) gayindan gikarak, yedi kol halinde sehre’ gelen ‘sular, sehrin biitiin ma- hallerini ve bahgekerini dolastiktan sonra, dogu cihetine dogru bu yiik- sek setler iizerinden denize atlyarak dékiiliirler . ' Antalya feneri, sehrin kesisleme cihetindedir; ve deniz seviyesinden 44 metre yiiksekliktedir. Isigi sabit - tir. Berrak havalarda 12 mil agiklar- dan gériilebilir . Fenerden 3 mil uzakta dik yarh bir burun gelir. Buraya ( Rumkus ) derlerse de asil adimin ( Erenkus ) oldugu sdylenmektedir . dan sonra sahil Bu burun - > gittikce alcalarak ( Laara ) civarinda deniz seviyesini bulur. Burada eski bir limanin baki- yelerine tesadiif edilmektedri. Bu sa- hil, Antalya’nin plaji olmaya namzet- tir. Zira, sahilden itibaren bir kag yiiz metreye kadar deniz cok sig ye kumsaldjr; sahilin gerisindeki agag- Harita Umam Miidiirliigii Deniz gubesi Mi- diirii Kaymakam Bay Ahmet Rasimin eeerinden huldsa edilmistir , hk ve camhklar da gizel bir kamp yeri olarak kullamlabilir . Laaramn dogu tarafina dogru gi- gidilirse iki biiyiik caym dokiildik - eri yerlere rasgelinir.”Buntardan. bi- rincisi.( A k:s u ), dbiirii ( K 6:p- rii gayi) dr. Buolardan sonra { E s kiAp talya ) limany gel'r. Buranin._es- ki adi, Side dir. Side’de eski zamanlardan_kalma biiyiik bir sehrin ve limanin harabeleri vardit . Eski dalgakiranin uzunlugu 300 metre kadardir. Bu harabeler iizerinde bu- ginSelimiye kéyi bu lunmaktadir. Antalya ile, Selimiye aras! 34 mildir. Sidenin tiyatrosu , yapihs bakimindan, dikkate deger : Zira, Anfiteatrlarin hemen hepsi bir yamaca dayandigi halde buradaki an- fi hic bir yere dayanmaz; biiyiik ke- iizerinde merler ve siitiinlar durar Bunu bu halde tutt miiskiil olacagi dii: yatrosunun yapilisindaki fevkaladelik meydana qikar . Eski Antalya limanindan_ itibaren sahilde bir cok eksibeler gériiliir . Eski Side harabelerivin bir kism buANTALYA COGRAFYASI eksibeler altindadir, Eski Antalya’dan 6 mil uzakta Manavgat caymin ag- zi bulunur. Bu cayin, dékiildiigii yer- deki genislizi 180 metre kadardir ; derinligi 4 metredir. Nehrin yukart taraflarmda bu derinlik 6 metré ile yedi metre arasinda degisir . Cayin camurlu suyu, denizin millerce uzak- lanna kadar yayihr. Manavgat cayi- nin dokiildiigii yerden 10 mil uzak- ta(Karaburun) goriilir. Buraya kadar olan sahil algak ve kumsaldir. Eski antalya ile Karabu- run arasindaki sahilde denize dokii- len sulardan bazilari: Ni f rit K 6 pr a suyu, K ar p u z ima & Alara gay. Kara burundan sonra ( Fu %1la) burnu gelir. Bu iki burun arasindaki sahil, ufak ve yuvarlak bir takim gi- rintiler yapar ve dnlerinde bir cok adaciklarla kayaliklar vardir . Bu burun civknnda eskiden (P t o- lem ais ) adh mamur bir sehir bulundugu tarihlerde yazildir. Bu sehrin biiyiik mendiregi, bugiin bats kayalardan ibarettir. Fugla burnunun dogu cihe- tindeki koya Er king a y 1dé- killiir . Ptolemais’in 7 mil kadar batisin— da ve sahilin bir dirsegi iizerinde yeni bir harabe vardir ve bu harabe- nin 1,5 mil kadar dogu kuzeyinde bir tepe civannda eski. (Laer - te s ) sehrinin harabeleri bulunur. Fugla burnunun 12 mil kadar do- limanm érten uzun giineyinde bulunan Alanya limanina kadar olan sahil iizerinde dikkate defer bir 4nza yoktur. Alanya kér- fezine girmeden dace (Kale ar di bur nu) gelir . Buburun lizerinde bir deniz feneri ve bir kale harabesi, vardir . Alanya; Antalya’nn 140 kilometre dogu giineyinde ve Antal- ya korfezinin dogusunda, kayahk bir burnun jizerinde ve dogusundadi . Bu burnun, deniz seviyesinden yik- sekligi 260 metredir. Sehrin dogu cihetine dogru sahilde eksibeler gé- riiliir, Alanya fenerinin deniz seviye- sinden yiikseklizi 130 metredir. Bu fener her dakika beyaz ve simsekli bir isik sacar. Berrak havalarda 20 mil uzaklardan igi: goriilebilir . Alanya’'dan GG azipasga’ya (Silinti’ye ) kadar olan sa- hil iizerinde Ke ste l, Mah- mutlular, Kargicak Adatas, Sidrecayi, Sidre, Dombalan, Barsak deresi, Armut- luk, fd ap, Kahyalarga y;, Bigkict,;Hacimusa ¢gayt, Hacimusa Ka- lesi ( veya eski Silinti ) gibi yerler vardir . Bu sahile eskiden (Ki lik ya Asp éra) derlermis. Eski Si - linti civarmda 200 metre kadar yiik- sektir. Alanya ile Gazi pasa arasin- daki mesafe 36 mildir . Bu hat iize-rindeki sahil, umumiyetle’ yiiksek ve derindir . Bir’ kag ufak koydan bas- ka liman yoktur. Alaya’dan 9. mil kadar kesislemede sahile bir tepe iizerinde eski S id r e gehri hara- beleri ve 17 mil uzakta eski H a - maksi ya_ sehrinin harabeleri vardir. Hamaksiya’nin 4 mil kesisleme- sinde sig bir nehrin agzna yakin bir yerde eskiden (Trayana polis ) denilen eski silinti seh - rinde imperator Trayan’m yiiz on sii- tunlu meshur mezari bulunmakta imis. Bunlardan sonraG a zi pasa gelir. Bu kasaba, Karasu’nun giine- yinde ve biraz igeridedir . Gazi Pasa’dan sonra Anam‘ur burnu gelir Anamur kasabasi ile Gazi Pasa arasi Ill saatti’. 45 —SOOO 0H) 8] ANTALYA SIfIRLERI seeoe 202222303320 o ICIMDE BIR ARZU FARUK EDIZ Igmek hayat: biitiin zevki ve neg’esile Bir portakal dalimin yaz, kig yesil renginde Ve sevgiyi géniilde duymak tatl sesile . . . Duymak ve duyurmak bir caglayan kadar coskun Ve sonra igiklarla kaynasan bir enginde Gérmek basladigim diimdiiz, genis bir yolun . . . Ve yiiriimek agilan bu yeni ufka dogru fri adimlarla bir sahilden gikar gibi , Gikar gibi giilerek uzun, dik bir yokusu .. . Yiiriimek ve yiikselmek basina Toros’lann Ve gecmek onlari da giiglii kartallar gibi : Esi olmak estikce hizalan bir riizgarm . . . Ve tutulmak burada dogan giinese, aya ; Tutulmak dért mevsimi bahar olan bu yurda ; Tutulmak yesil renge; tuulmak billar suya ; Tutulmak Antalya’ya, tutulmak ve baglanmak : Doldurmak giinlerini ne bahtiyarhk burda, Kapamak gozlerini bari onu anarak ! idAntalyada =? Sandal Gezintisi . . MUAMMER LUTFI Sandaldan ufuklara ses verdi kahkahamuz... Akisler var aksamin indigi pusularda, Denizin los kalbinde taht kurarken iki kiz Piril pil oynadh giines; elmas. sularda. Nasil bir es olduysa ziimriit taht kalbimize Sandalla siiriiklenen akisler dyle yandh.. Gin; elmas siitun gibi diistiikee bu denize Halka halka serpilen giimiisle sirmalandi. Aksam perilerinin isledigi nakisler Kiireklerin atid giimiis yoldaki izdi, Burasi génliimiiziin son secde ettigi yer; Gurup; altin sedirli bir ates gedemizdi . Bu éyle bir aksam ki ufukta sira sira Giizellikler dizildi kumral, siyah saclardan. G6niil musikisini dinledi her hatira Bugiiniin sevgisini besteleyen. riizgardan. ° Kumral mehtap uzandi 0 uzun saglar gibi Uclani kavnilirken safaktan bir gd; Aksamlar_siisleyen perilerin mevkibi Esmer kizi gésterdi denizlerdeki siiste. Aksam; deniz kuslars kanat acti sahilden, Aksam; takip ettiler mehtab: adim adim.. Aksamin elindeki esmerlesen mendilden Sagilan yildizlar: bir avug hayai sandim . ieee SsHe ie ee ¥ on E 2222220222203 3333023033303 Antalya’mizin hentiz unutmadigt = Sitma Sivrisinegi Diinyaya © Nasil Gelmis ? — Bir Cava Masah — KEMAL KAYA herta Bergmann ‘dan naklen: ae Soeka, Cava’h bir bigakginin en biiyiik kiz idi. Babasi, giinliik ka- zanci ve piring tarlalarmdan aldign mahsul ile iki karisim. ve on yedi cocugunu giicliikle besliyordu. Fakat fakirliklerine ragmen aile refah igin- de yasiyor, mesut bahtiyar bir ha- yat geciriyordu, Her iki kadin tevekkiil iginde ¢o- cuklarma bakiyorlar ve kendilerine daima giiler yiiz gésteren kocalari ile negelerini, sevgilerini ve kaygila- rin. paylasryorlardi. Soeka, ailenin pek Zara, 0 gok narin ve iyi kalpli idi. Her iki kadin da onu kendi kizlan gibi severlerdi: Soeka, hem cok giizel, hem de anlatilamyyacak derece sirindi. Gece karanligi kadar siyah ve sutra (I) lif- leri gibi. parlak olan saglan, mini mini esmer yiiziinii cercivelerdi, Si- masinda hala bir ¢ocuk safveti gi- sevgilisiydi, ilahi bir giizellik arzeden, diinyaya saf igiklar sagardi. Gézlerinin pinil- diyan yildizlar: iistiinde siyah kaslar cesur cizgilerle kivnhrdi. Biiyiicek fakat giizel sekilli aga iizerinde mi- ni mini burnu gok sevimli dururdu; vakit vakit pazi usaresi ile kirmzi~ ya boyanan kiigiik beyaz disleri vardi. Kiigitk bagi, narin boynu iize- rinde gururla yiikselirdi. Yiiriiyiisii, rizgarda sallanan bambu gibi dal- gal idi. Narin bacaklan, — sihirli_ bir giizellikle dolu ince bir viicut tasir- lard. Socka, bir ceylan kadar na- rin idi. Kalgalar: bir Samara (II)dan daha zayifti; fakat iisleri_ dolgun yumrular halinde idiler; ve _ballan- mig _meyveleri andimrlardi. O, bir micize idi. Oyle ki, Soe- ka bir tiiy gibi kéyden gecse biitiin erkekler ag kurtlar gibi ona bakar- lardh. ; O, kampongun en giizeli idi; bir coklari onu _kendisine kan _yapmak 2 Cava’ya mahsus bir gam agaci gesidi . = 16HIKAYE igin can atarlardi. Fakat Soeka on bes —_-yasinin_biitiin-giizellik_ ve ismetini sevdigi birine vermek isti- yordu. Soeka, bunu ¢goktan bulmus- . tu; ama o cok fakirdi. Kiza cihaz paras: verebilecek kudreti yoktu. Fakat Soeka buna dudak biikiiyordu. Sevmedikten sonra diinyanin biitiin paralari neye yarardi? Hayatin bize bahsedebildikleri iginde bizi en me- sut eden asktir, dicordu. Her ne ka- dar Sarangan bunu heniiz itiraf et- memisse de, Soeka, onun kendisini sevdigini biliyordu. Onun dudaklari cok sikilgan ve cok cekingendi; fa- kat gézleri, kendisine karsi duydugu aski sakhyamnyorlardi. Aksamlan kulubesinin dniine otu- rup ta kavahi ile caldigi hiilyah sar- kilann hep kendisine. ait olduganu biliyordu. Bir aksam Soeka islerini _ bitirdi. Esmer viicuduna kovalarla su dokti. saglarim omuzlarma dagith, beyaz gigeklerle sislendi, kendi drdiigii sarong’u narin viicuduna sardi, ses- siz adimlarla kéyiin caddelerini gec- ti. Sarangan’in fakir kuliibesi dniinde -aklim kaybetmis gibi- durdu. Kavalin hasret dolu nagmeleri ak- samin sessizligi. igine yayihyor ve tath bir musiki, Soeka’nmn uguldiyan kulaklarma vanyor ve kalbini titre- tiyordu, Cekingen delikanh bu binlerce de- fa dzenilen kadim goriince elleri titredi, kaval: dudaklarindan ayrildi. Soeka hig ses gkarmadan Saran- gan’a dogru ilerledi; kalbi hizh hizh garpiyordu ; — Sarangan, dedi, bana bir yu- dum su ver! Bugiin hava pek sicakt. Piring tarlalarinda cahsma bogazm kuruttu. Biraz siitiin yahut hindistan cevizin varsa daha iyi... Bogazimr islatayim, . Soeka’nin gozleri etrafta dolasti ve balaslan en yiiksek hindistan ce- vizi agacimn tepesinde durdu: Ora- da tek bir ceviz kesfetmisti. Bu, giines 1s1:nda erimisti ve bir insana hemen yetmiyecek kadar kiigiik gé- runiiyordu, Sarangan, Soeka’nin arzusunu sez- di. Soeka istedikten sonra, kendisi igin erisilemiyecek birsey olamazdi. Siiphesiz Goedang'da (Ill) toplanmmg bir cok ceviz vardi ve onlan alip getirmek cok daha kolaydi; lakin.... O zaman Soeka, onun viicudunda ne kadar kuvvet ve beceriklilik ol- dugunu 6grenmiyecekti. Bunun icin Sarangan agaca dogru kostu, gov- desine kollar1 ve bacaklan ile sa- rildi ve bir kedi mahareti ile ince govdeye tirmanmaya basladi. Soeka, hayran gézlerle bu cesur delikanhy: takip ediyordu. Sarangan afacin gok ince dallan ucunda du- ran cevizi yakaladigi zaman Soeka-. nn kalbi korkudan garpiyordu. Az sonra delikanhy: yaninda gériince genis bir nefes aldi. Sarangan, ce- vize iki delik agti ve bunu mahcup fakat saadetten parildayan bir yiiz- le Soeka’ya uzatt. Soeka cevizi dudaklarina gétiirdii; ve hic susuzluk duymadigi halde bu tatl usareyi son damlasina kadar emdi. 3 Anbar pea baHIKAYE Fakat Sarangan, onun gézlerinde derhal yerine getirilecek yeni arzu- lar_arayordu. ki geng insan utanarak karst kar- siya durdular; gézlerile kucaklasi- yerlardi. Soeka, Saranga’nm ne ka- dar cesaretli ve ne kadar kuvvetli oldugunu diisiiniince titredi_ve gen¢ adam: yeniden denemek istedi. Géz: leri tekrar etrafi dolasti, Saranga’nin kudretini ‘sinamak igin yeni bir he- def ararken ani bir hadise onu bu dalgmbktan ayird: Zengin Kadli‘nin oglu Kasmin, kame: saklamalan ve giriltii arasinda arabasinr _ siirerek dnlerinden geciyordu. Tam Saran- gan’in kuliibesi Gniinde arabanin ok- laandan biti lanldi ve hakimin olu yolundan kaldi . Soeka, Kadli‘nin oflunu iyi tam yordu: Onun babast muhitin en zen+ gin adam: idi. Fakat’ Soeka, Kas- min’den. hoslanmiyordu. O, girkia ve kibirli . idi -ve kanlarma_ hig iyi muamele _etmedigi adam, can sikinusi ile karilarmdan o kadar delice seyler istermis ki, yedi karst da kocalanmin bu halle- rinden cok korkarlarinis. Kasmin arabasindaninince gézler- Soeka’ya takild: ve ihtirash kelbi derhal giizel kadina vuruldu. Giile- rek Soeka’ya yaklasti; géz kamas tinct pinltilar sagan yiiziiklerle siislii elini, “Soeka’nin narin omuzlarna Fakat bu eller, bir yilan gi- ine siiriine genc¢ kizin yuvar- lak gdgsiine yaklastig strada Saran- gan, bu utanmaz adamla Soeka’nin arasina atildi; korkudan_titreyen ka- dindan bu elleri uzaklagtird:. Sevdigi sdylenirdi, Bu kadim bu: kiistaha kars1 - korumak igin kemerinden hancerini gikardi. O artik, biraz énceki mahcup de- likanh degildi.Soeka’nn karsismda silahi ile onun serefini_ korumak is~ teyen atilgan ve kuvvetine hakim bir insan duruyordu. Zengin Kasmin Sarangan’‘in hiddetten kivilcimlanan gozlerini gériince korkarak geri ge- kildi ve saka yapiyormus gibi bir hal alarak, biten arabasina bindi. miistehziyane omuzlarim silk- ti, fakat gézlerinde kétiliik panldi- yordu: Ugradigi hakaret kalbini ke- miriyordu. Kasmin, kafasinda intikam plaolar: kurmaya_ baslamisti. tamiri Sarangan, yaptigi isin kétii bir oyun oldugunu ok _ iyi biliyordu. Ciinkii Kasmin’in fenahg: meshurdu; fukat 0, Soeka’y: teskin icin hig bir sey olmamis gibi gériinme%e galist: . Fakat kavalin tath nagmeleri ve Sarangan’in yakaran gézleri isteme- dikleri halde iki insan, — sevgilerini bir birlerine itiraf ettiler . Sarangan, Seoka’yr kollart arasina aldi, viicudundan ve seclarindan ya- yslan raythay: koklad: . Onu gittik- ce daha fazla sikmaya basladi ve onun kokusu, Saraga’nin basim dén- diirdii . Bu koku, kahve gigeklerinin rayihasindan daha tath ve Arap ta- cirlerin biiyik B a t av y a seh- rinden sattklar: pahal: K e m - b a ng yagindan daha lezzetli idi. Oh .. Bukokuyu, arzin baska hangi kégesinde duyabilirdi ? Bunu ancak, Soeka’da bulmak miimkiindii . Elleri Soeka’mn saglarim neva- 18HIKAYE vazisle oksiyor ve omuzlarinda _ bi- raz miitereddid dolasiyor ve gégsii- narin yuvarlakhgim _hisseder gibi oluyordu . Soeka’nin giiliimse - meleri cesaret verici idi ve onun geng kiz gdgsii, erkegin elleri igine mini mini kedicikler gibi sokuluyorlard: . Soeka iginden sdyle dedi “ Ask, hayatin insanlara bahsettizi seylerin en mesut edicisidir | ,, Ve saranga niin nm kuliibesine cekti . . . * : xe Saraga’nin _kiigik ~—_kuliibesinin fakirligi icinde gen¢ bir askin cice Bi aciyordu . Kasmin’in zengin sarayinda_ ise gayz hikiim stirliyordu ; ve iginde yasayanlarin hepsi iizerine kétii gél’ geler gekiyordu . Giiriiltilii kame: saklamalar: ve vahsi kiifiirlerle, hakimin oglu, sara- rayina dogru arabasim: siirmiig ve usagina dizginleri firlatarak hiddetli bir yiizle eve dalmist' . Bu halden iirken kanisi, sakin sakin cignemek- te olduklari sakizlar1 korkudan yut- muslardi . Yagmurdan islanmis piring kuslan gibi, kadincagizlar bambu _hasirlan izerine biiziilmisler ve gazaph efen- dilerine iirkek nazarlarla bakismislar- di: — Allah bilir ya, yine bir aksi- lik olmustu ve 0, kara vicdaninin istegini yerine getirmek icin kim bilir ne kétiliik diisiiniiyordu ? Kanlarinin. en genci korka korka ona yaklast; her seyin gok giizel hazirlandigim sdyledi’ piring sof < rasina oturmak isteyip istemedigini sorda . Cinli ascimn taze /képek bahg: = kuyruklar—kizarttigiti ilave etti. Kasmin sofraya — gazaphi bir nazarla bakt, S a m b o | (4 ) ta- bagin: kapti ve kiiciik Caval kadinin basina firlatti ; keskin baharat , kadimn gézlerine doldu ve kadim yart kér etti. Birer késede sinmis duran kadinlardan hig .biri ortaklarina yardima cesaret edemediler . Yalmz, Kasmin,in en sevdigi kansi Bu | a n i; yan odaya gecen efendisini takip cesaretini gésterdi : — Efendimin, yerine getirebile- casi derrulari var, mids divessordu ve korka korka séziine devam etti; raksedeyim mi? Musikisi ile diisiin- celerini dagitmak iizere k a me - lan g calaym mi? Yahut size en geng oglan kardesimi getireyim mi? Kardesim cok giizeldir; géziiniizii ve kalbinizi nesvelendirebilir. Hiddetli bir bakis, giizel Bulani- nin viicudunda dolast: ve bir kam- ginin ishg: havayi yirtarken, kadin Sbiir felaket arkadaslorinin active; haan dzerine bt nina Kasmin, kendini yerine ath ve Soeka’yi ele gecirmek igin, Saran- gan’1 nasil yokedebilecegini _diisiin- mege basladi . Yolda miimkiin olan her plam aklindan gecirmisti; fakat bunlardan hig birinin tatbik _edile- miyecegini anlamisti. Sarangan’in karsisina gikmaga ve onunla Soeka icin vurusmaga_cesa- “ pilavia birlikte yenen keskin baharat .HIKAYE reti ycktu. Sarangan’: usaklarindan birine Gldiirtmegi de hatinna getir- misti. Para bu iste hig bir rol oynaya- mazdi. Ciinkii o, Sarangan’in -fakir- ligine ragmen- Kampong’da cok iti- barh oldugunu biliyordu. Zira, Sa- rangan, herkesin yardimina_ kosardh, iyi kalpli idi; eline gegen ciiz’i pa- ra ile Gu la li (5) ap gocuk- lara dagitir, piring tarlalan_ sii ken hasta komsulamin islerini_ gi verir ve bunun igin onlardan_iicret bile almazdi. Bunun igin Sarangan’: kimse dldiirmezdi. Hig kimse, he- men hemen goriinmiyen bambu tiiy - lerini, onun yemegine karistirmazdi. Bunu yapan olsa Sarangan, yavas yavas ve acilar iginde Slime si- riiklenebilirdi. Kasmia, giin gectikce kotiilik planlari icine gémiiliiyor ve Soeka’y: kollari igine almak — hirst gittikge artiyordu. Ne pahasina olur- sa olsun, kizi ele gecirmeli idi? Gece... Herkesin uykuda oldugu bir saate Kasmin, sessizce evinden gikt, ahirdan atin gikardi ve yola koyuldu . Uzaktaki daga gikmak is- tiyordu: Orada, biiyiik ve miinzevi bir ormanda Ruh- marah adh bir biiyiicii yasiyordu . Kasmin yanina bir gok altin almist. Ciinkii o biiyiiciiyii memnun edebilecek ye- gane ¢arenin para oldugunu duymus- tu. Kasmin’in kalbi korku ve heyecan- la carpiyordu; Fakat ihtiras: korku- suna galipti. Bu bislerle dolu olarak yoluna devam etti ve Ruh - marah’: aramaga basladi . (5) sar ve karmtz: uzun gekerl Yol, sekerkamsi ve piring tarlala- rn arasindan geciyordu. Nihayet bii- yiik bir daga vardi. Orada atm bir agaca bagladi ve yaya olarak sarp, taslik izleri trmanmaya basladi. Or- man zifiri karanhktr $ uykusundan uyandirilarak iirkek iirkek ucugan ya: rasalarla vampirlerin kanat sesleri bu karanhg1 yirtryorlardi. Vakit va- kit agaclarm tepesinden bir maymu- nun hayking: duyuluyordu . Bir dal gitirdasa Kasmin’in yiiregi korku ile doluyordu. Ona her, tarafta tehlike- ler pusu kurmus gibi geliyor ve sar- masiklarla egrelti otlarmm arasindan géziine korkun¢ hayaletler gériinii- yordu. Biitiin bunlar sanki onu teh- dit ediyorlar ve yaptig isin kétiilii- giinii ihtar ediyorlardi . Yaptii bu gece yolculugundan pisman olacag: strada bir kayanin iizerinde, géziine bir magara deligi ilisti. Qekinerek delige yaklast: ve karanhk kayalar arasinda, kaprya benzer, bir methal kesfetti . Yiiresi bégriinii yumrukluyordu. Kapryi vur- du ve boguk bir sesin “gir!,, dedi- ini duyar gibi oldu; korka korka igeri gird. |” Ruh-marah, Kasmin’i esasen bek- liyordu. Ciinkii onun kétii kalbinde- ki arzusu goktan haber almisti. Ha- kimin oglu altmlan Gniine bosaltinca onun arzularim dinlemege — karar verdi . Fakat bu istekleri yerine getirmek ve Sarangan’ Sldiirmek o kadar ko- lay bir is degildi. Ciinkii Sarangan iyi kalpli idi.ve insanlar tarafindan seviliyordu; ona kimse bir fenahk yapmiyacaktr. Sonra o, bir gok tehli- -— 20 —kelere kargi koyacak kadar kuvvetli idi de... Birden bire Ruh-marah.in yiiziinde igreng bir tebessiim belirdi. Her hal- de o, Sarangan’: ortadan kaldirtmak igin bir gare bulmus olacakt: . O, kaplan veya baska bir yirticr hayvan géndermek niyetinde degildi. Saranga dldiirtmek icin Moskitolari yolhyacakt: Bir insann kuwveti ne kadar fazla olursa olsun ; arslanlara. ve kaplanlara isterse galebe edebilsin bu mini mini hayvanlarin kiigikliiklerine kari iktidarsiz kahird. Bunlar, siiriiler halinde gelecekler ve insana saldiracaklardi. Bunlanin ufacik ignelerinde dldiiriicii bir tesir bulunacaktr. Buniin igin Ruh-marah miiessir vir biiyli yapmak zorun- da idi . Kasmin, karanhk magara__iginde korkarak ayakta duruyordu ve Ruh- marah’in efsunlu duasini bekliyordu. Ruh marah bir ates yakt: ve bir kazanin iginde tath tath kokan kir- mizi bir icki yaptr. Bu esnada dudak- lant arasindan bir dua miniidamyordu. igki_ kaynamaya baslayinca biiyiicii , Kasmin’e dogru ilerledi, kemerinden keskin bir hanger gikardi ve clini kazanin Uzerine tutulmasini emretti . Zengin adam, heyecandan yemye- sil kesilmisti; dizleri ve elleri_korku- dan titriyordu. Ruh’marah tezyifle giildii ve mmldandi : * — Korkma, delikanli, sana bir sey olmaz; senden yalniz bir kag damla kan istiyorum. Bu olmazsa Moskito- lar igkiyi igmezler . Ruh-marah Kasmmir eline tuttu , hanceri ile bir yara act: ve kirmizi icki igine kanmi akitti . Tekrar bir takim dualar minidan- maga basladi ve birdenbire magara viziltilarla doldui Agik kapidan ice- riye sivrisinek siiriileri dolmustu ve in- san kaninin tath kokusu ile mestol- mug bir halde kazanm. kenarlarina kondular; igindeki zehiri emme%e bas- ladilar. Bu icki ile baslan dénen si- nekler havada bir iki kanat ¢arpiyor ve yere diisiiyorlard:. Fakat Ruh-ma- rah, bunlarin gok gegmeden tekrar kuvvetleneceklerini ve ucacaklarim soyledi : — Kasmin, dedi, artk Sarangan’in éleceginden emin olabilirsin. Evine dén ve onun akibetini emniyetle bekle ! Gelecck sayida : (warangan'in bagine gelenler ve kinin nasil bulundu? a es3200003303222 1302023333] ANTALYA FOLKLORJ $0002 0000003303030: 33303 302322] en Asik Semsi ve iki kitab1 Burdur’lu Agik Semsi’ ni uzun yillardan beri korkude agken kendisinin de ntalya ile ilgisi bulundu gu agik olan Asik’in bahsedilen iki kitab: da korkude- li de elde edildigi cihetle hakkindaki bu yazry: yerli bir etiit olarak dergimize koyuyoruz glu Mustafa Giines, oturmaktadir Agik Mebmet Semsi, Berduy'da dogmus, yine orada 54 yasinda iken Glmistiir ( 1313 H.- 1894 M. ) Babasi tiiccardan Mebmet adli bir zattr . Semsi seyahati gok severdi . Aynca bir sanat tutmsmis, agikhin na kattigi seyahhgn ile émriinii ge- girmisdir . Istanbul’a Girit’e, Kibnis,a diger taraflara gitmisti. Kiigiikken, annesi, Mehmet Sem- si’ye bir keman yaptirmis . Bir giin galarken Denizlili sair Saydi kendi- sini dinlemis ve giizel galdigim g6- rerek begenmis, yamnaalmis . Sem- si bdylece Saydi’nin rehberligi altin- da ilerlemistir . 16 yaginda siir sdy- lemege baslamisti . Semsi, cok sehvetli bir geng oldu- gu igin, tistadi Saydi, kendisine ( Se- hevi ) (1) mablasini vermisti . Semsi ilk siirlerini de ve uzun miiddet bu mahlas: Saydi’nin oliimiinden sonra birakmistir . Semsi, Istanbul’da muamma asm Agiklardandr . Agiklar sdylemege » Yar ) diye — basladiklar: — halde o, ( Habip ), ( Tabip ) veya (Dost) diye (baglarmng Kalin ve gir *sesli (1) Semsi, bu kelimeyi siirlerind? hep { Seui olarak kullaniyor « GF FARUK EDIZ Ogretmen imig . Kemam daha miikemmel gal- makla beraber sazi da iyi bilirmis . Sazi el’an oglundadir . Asik semsi, medihte ve hicivde de mhirmis . Bir giin Ahmet adh bir Agikin kendisini ( Yirtic: biraslan ) a benzetmesine mukabil onu_— sdyle methetmisti : Gindiiz semsi enver gece kameri Hamdelillah vasil olduk enveri Eset Ahmet géniillerin serveri Saydiya maden’i irfamyim ben Sevdigine karsi algak géniillii ve onu methii senada acik elli Semsi, kendisine : Basinda kilahi Belinde silat Davazii o&luna Benzer baba Semsi Diyen bir saire de hemen su cevabi vermis : Semsi ye basinda araki giyer Silahn ettigi binlere deger Seni bir mahalde bulursam eger Gésteririm sana yolu erkém Semsi, bir cok ( ihvan ) 1 buluudugu igin, Antalya’ya sik sik gelir, gider- mis . Antalya’daki toplantilarda da (2) Yazuhis: bulunmadigon: Sfeendigim bu des aanalrt bilenlerden elegecirebilmek ign arastirmak- lity ttm « olan = 9ANTALYA FOLKLORU muammalar asar, ¢galar ve sdylermis. Hala Antalya’da onun muammalanint bilenler vardir . Semsi Antalya igin de destanlar séylemistir (2) . Asik Semsi gok yazmisdir . Gece- leri kalkar yazarms . Zaten elimiz- deki iki kitabindan da onun bu ve- latlugu agik olarak anlagilmaktadir - Bu kitaj lardan biri : 13X23.5 bo- yunda 406 sahifedir . Sahife numa- rast 119 300 e athyor Fakat ara- dan yaprak gikmis degil; bu, cildin vaziyetinden ve hele metinden belli. Sahife numaralarmin yanhs kondugu anlasihyor . Kitabin sonunda sahife numarasin: tekiben 526 ya kadar sii ren bir ek daha varsa da bu kismin basindan 24 sahife eksik oldugu gibi sonu da noksandir . Adi ciltlidir . yazisi siiliis kirmasile nk’a karigigi bir tarzda, o kadar diizgiin digil. Yazinin, gaitin kendi yazisi oldugu- nu oglunun ifadesinden 6grendigimiz gibi bizde bu hiikmii verebiliyoruz . Her iki kitap ta aym yaziile yazil- misdir . Kitaplarda bir misra bile yabana bir yaziya _raslanmayacak kadar yeknasak bir yazi sistemi gé- rilyor . Aynt zamanda, aralannda yillarla aralk bulunan iki kitabi ve muhtelif tarihlerde kitaplara gecirilen manzumeleri aym adama yazdirmak- ta pek, hatta hig miimkiin degildir . zimla bozuktur: Farisi izafet terkiple- rinde izafet eserleri (ye) ile yazilmistir ; bir cok Arapca Acemce kelimelerde harf hareket kullamlmistir; baz: harf- lerde de hatalar yabilmistir . Kitabin asil_ metni : Nuri bismillah ile hamd iizre inga iptida ert esrar igre taucir ol lu isra iaptil Matla’h bir manzume ile yor ve : Bir tnuanfina sdyledim rah igre azim izi_yok Hem siidi oldu helal léhmni haram tilmizi yok Muammasile _ bitiyor Altinda ( 1282, 1300 ) tarihleri yazth | An- lasthyor ki sair, bu kitapta, bu iki yil arasinda yazdiklanm toplamistir, llave kismmda da bir cok manzu- melerin altinda ( 1307 ) .arihi var . Kitap esas kissunda 384, ilave kismmda 1 5 olmek iizere 489 par- cay! ihtiva ediyor . Bunlarm _biiyiik bir kismim miinacat, tevhit ve naat- lerle gezeller, nefesler ve kosmalar teskil etmekte . Bunlardan baska mesnevi, miisammat tarzinda bir kag manzume ile iki desten — vé bir sadirvan igin yazilmis bes _ beyitlik bir tarih var . Vezinlere gelince : En fazlaremel bahrinden ( Failatiin failatiin failatiin failiiu ) veznile hezeg bahrinden ( Mefailiin mefailiin mefailiin fadliin ) ile de menzumeler vardic. Iki miisam- mat ( miistefilatiin miistef’ilatiin miistefilatiin miistefilatiin bir miise- minat ta ( miistefiliin miistefiliin yazilmstir . (11) li dir. Pargalar kitaba alfabetik olarak almmissa da bastan sona kadar tek alfabe sirasile gitmemektedir . Bas- maada_sahife 30 da, 337 de, 366 da olmak iizere tig yerc'e tekrar ( Elif ) ten bashyor, fakat her . iki kisum ayn ayri ( ye ) ye kadar de- vam ediyer . 1lave kisminda hig. tas- nif yoktur . . Kitap, malam olan divan tertibine bash- miistefiliin miistefiliin ) vezinlerile Hece ile olanlar hep tan cogs:ANTALYA FOLKLORU uymiyor . Minacat, tevhit, naat ga- zel, miisemmat, hatta nefes kogma, divan, sadece kafiyelerinin son harfleri gozetilerek gelisi_giizel konmustur . Diger kitap : 15X22 boyunda . 204 sahife . Mesin kaph Yaz Gbiir kitabindaki gibi, yalmz biraz diizgiince . [mld aym . Tasnif te oyle . Bir yerinde 1292, sonunda 1294 tarihleri var . Mahlas olarak hep ( Sehvei ) kullamil us, hic ( Sem si) yok . Buradaki pargalarin cosu daha sonra yazilan dteki kitaba alin- mistir, mahlaslan dedistirilerek ve bilhassa bir hayli miihim tashihler ya- pilarak . . . Gériiliiyor ki, Sair ya- si ilerledikten ve bilgisi arttiktan sonra eski yazilari iizerinde islenmis- tir. Semsi’nin ( Sehvi ) lik zamanina ait olan bu kitabi, onun san’at ha- yatindaki olgunluk merhalelerini_ta- kiben yardim etmesi bakimindan ay- ni bir deger altyor . Sair Semsi, siirlérinde Divan Ede: biyatinin meshur san’atlerini de ihmal etmiyor . Bununla beraber diistiigii bazi sthhatsiziklar da yok degil . Semsi’nin yazlannda bariz_ bir miskinlik géze . garpryor . siirlerine bircok tariketlarm adim alan Semsi, daha fazla Mevlevi ile Naksibendi’yi zikretmekte’ fakat bilhassa ( Haci Bektas: Veli ) yi cok tekrarlamakta ve iizerinde ehemmiyetle durmakta - dir. Filhakika Ali Aba hakkinda bash basina bir mecmua teskil ede- cek kadar siirleri' var . Bunlardan baska ( Allah, Muhammet, Ali, Ha - san. Hiiseyin ) i hep bir arada_ ve siksik kullanmasi’ bu _ kelimelerin Ebcet’te karsiligi olan adetleri_kita- binin, bir cok yerlerinden maada. bilhassa bagina ve scnuna ayn bir ehemmiyetle koymas: bir kag mu- ammasinda bu adetleri anahtar ola- rak vermesi, bir takim malim_ keli- me ve iabirlerin de meveudiyeti buua inzimam ederek kendisinin Bek- tas: Veli’nin tarikatina intisabi oldu- Su kanaatini kuvvetlendiriyor . ive hayact vel eabevel haklnda, biraz olsun fikir verebildigini sandi- gm su satirlardan sonra Agik’in bir kag siirini okuyalim : Baykus ves génliime pek hogs gelir viraneler Bilbil-i seyda gibi vaslolmaga_giilsaneler Destini biseylesem her riiz- sep aklimdadir Himmet eyler her demadem Agika merdaneler Sakiya peymane sun dest-i miinevverden miidam Ehli aska fetholuptur sAkin-i meyhaneler Ulfetimle aklii aym azm-ii reftarm gériip Imtizag eyler géniilde gézleri mestaneler Emr-i mevla’dan demadem Semsiya eyler zuhur Hamd-e lillah-i hakikat canima cananeler ———— — 4 —ANTALYA FOLKLORU eI ellere cok tas atar vaiz i cok az geliirse vaktri Aharda jibarek gormiyiip matem tutar vaiz sdyler demisler gergi Alimler nutkundan cevahirler sagar vaiz Wet paslandi ise parlayup ol kalb:i mir’ shin ak-1 matemin anda lisan ile agar vaiz t bezmine girmez, cihan ivre muzahirler ‘ar Semsiya bildim riyalardan kagar vaiz —_————__——_—_——_- sHayli zaman oldu yolun gozlerim ’Gelindi ey taze civanim sen gel Gizli mahabbetia candan dzlerim Gelindi ey hokka- dehanm sen gel Mecnun Leylasim her an bulunca Aguke ma’gukuna vast! olunca Men bir andelibim sen de bir gonca Gelindi ey lebi mercamm sen gel Iltifata aymm naz eyleyerek Kasavet génliimii saz eyleyerek Ruhsar-1 miinevver raz eyleyerek Gelindi ey latfi- lisamm sen gel Nazar kildim serde giséler siyah Cesm-i mestan iizre ebriler siyah Semsiya vechinde hinddlar siyah Gelindi ey nazh civamm sen gel Seyyah-1 alemde olmusuz Agik Magrur olsak ta bir olmasak ta bir Erbab-1 géniilde muhib-bi sadik Mesrur olsak ta bir olmasak ta bir Alal ile fikrimiz seriat olsun Dil ile zikrimiz tarikat olsun Demadem hilimiz bukikat olsun Pir-nur olsak ta bir olmasak ta bir Ervahimz gezer Asiiman icre Géniillerde pinhan hem nihan icre Sems:i miinevver yek cihan igre Meshur olsak ta bir clmasakta bir Semsi’nin yamma almak imkanim bulamadigim — eserlerini Korkudeli’de kaldigim kisa bir miiddet zarfinda ancak bu kadar etiit edebildim . Sim- iye kadar hic tetkik edilmemis olan bu degerli Asik’a bir firsatta yine nmegi isterim . — 235—ANTALYA FORKLORU Yazieilarlmizdan Macit Selekler Vermistir : Bucagin Divriki kdyiinde kaval calan lurahimden : Karh dagi asamadim kar diye . Gok ardiclar kucakladim yar diye Karpuzun kékeniyim Derelerin to: Dibine dékeniyim Ben kurbanhk Giizele basm bozgun Sen beni bilem Cirkine tébeliyim Ben komsunun ki Haritalarimiz Gegen say: ile birlikte vermek izere hazriadigimiz talan sunuyoruz. Bunlardan Antalya ve milhakatinn $I adlarmni ihtiva eden harita kahn kagida, tarihi isimlerini gos- teren harita ise ince kagida bastirilmistir. Her iki harita aym “ mikyasta oldugu icin iist iiste koymak suretile hem tarih ted-. kiklerini hem de dergimizde cikms ve gikacak tarihi ve cog- rafi yaularin anlasilmasm kolaylastiracagim umanz . 4, GENEL DIREKTORUMUZ Genel Direktériimiiz Muammer Lutfi Bahg: Kus adasi Sorgu Hakimligine tayin edildiginden yakinda vazifesi basina gidecedi icin Dergimizin umumi nesriyatin idare isi yazi isleri Direktériimiiz Keral Kayaya verilmistir . Muammer _Lutfinin gelecek sayilarmizda da “ Iki ayda bir » Sitiinundal yazilarim okuyacaksimz . Yazi ve idare isleri iin 22 . Genel Direktérliige miiracaat olunur. Sahibi : Antalya Halkeri Umumi negriyats idare eden : M. BAHSI Nesredilmeyen yazilar geri verilmez. VN ee ntalya basimevinde basilmistir, YILLIKABONEST 90 KURUSTUR Pere saniaet St. cae he ae LL. Buyuk Atatirk’timiiziin ~ Cumhuriyetin Onuncu Yildéniimii Téreninde Biiyiik Milletine Hitabr : Tiirk Milleti ! Kurtulus savasina basladigimizin 15 Inci yiindayiz . Bugiin, Cumhuriyetimizin, 10 uncu yilim doldurdugu, en biiyiik Bay- ramdir . Kutlu olsun . Bu anda biiyiik Tiirk Milletinin bir ferdi olarak, bu kutlu giine kavusmanin en derin sevinci ve heyecami igindeyim . Yurddaslanim ! Az zamanda gok ve biiyiik isler vaptik . Bu_ islerin biiyigi, temeli Tiirk kabramanhii ve yiiksek .Tiirk kil olan Tirkiye Cumhuriyetidir . Bundaki muvaffakiyeti Tiirk Milletinin ve onun degerli ordu- sunun bir ve beraber olarak, azimkarane yiiriimesine borcluyuz . Fakat yaptklarimiz: asla kafi gdremeyiz. Ciinkii daha gok ve daha biiyiik isler yapmak mecburiyetindeyiz . Yurdumuzu diinyanin en mamur ve en medeni memleketleri se viyesine gikaracgiz. Milletimizi en genisg refah vasitasi ve kay: naklarina sahip kilacagiz. Mil- li kilttirimizi, muasir medeni- yet seviyesinin tistiine ¢gikaracagiz Bunun igia bizce zaman Slgiisii, gecmis asirlarin gevsetici zihniyetine gére degil; asrimizin siir’at ve hareket mefhumuna gore diisiiniilmelidir . Gecen zamana nisbetle daha ok ¢a- hsacagiz; daha az zamanda, daha biiyiik isler basaracagiz . Bunda da muvuffak olacagimiza siiphem yoktur. a — A aaot. 8. a 4 i 4 fe Be. f___ dt_db. Giinkii Tiirk Milletinin karakteri yiiksektir . Tiirk Milleti caliskandir . Tiirk Milleti zekidir . Ciinkii, Tiirk Milleti, milli birlik ve beraberlikle giicliikleri yenmesini bilmistir . Ve ciinkii, Tirk Milletinin, yiiriimekte oldugu terakki ve mede- niyet yolunda, elinde ve kafasinda tuttugu mesale, miisbet ilimdir . ‘> Sunu da ehemmiyetle tebariiz ettirmeliyim ki, yiiksck bir insan cemiyeti olan Tiirk Milletinin, tarihi bir vasfi da, giizel sanatlan sevmek ve onda yiikselmektir . Bunur _igindir ki, Milletimizin yiiksek karakterini, yorulmaz caliskanhgin., fitri zekasim, ilme baghhgim, giizel sanatlara sevgisini ve milli duygusunu miitemadiyen ve her tirlii vasita ve tedbirlerle besliyerek inkisaf ettirmek milli ilkiimiizdir . Tiirk Milletine cok yarasan bu iilkii, onu biitiin beseriyette, hakiki huzurun temini yolunda, kendine diisen medeni vazife- yi yapmakta muvaffak lilacaktir . Biiyiik Tiirk Milleti ! 15 yildan_ beri giristigimiz islerde muvaffakiyet vadeden cok sézlerimi isittin . Bahtiyanm ki, bu sézlerimin hi¢ birinde, milletimin hakkimdaki itimadim: sarsacak bir _isabetsizlige ugramadim . Bugiin ayni inan ve kat‘iyetle sdyliyorum ki, milli dlkiiye tam bir biitinliikle yiiriimekte olan Tiirk Milletinin, _ biiyiik millet olduSunu, biitiin medeni Alem az zamanda bir kere daha tanyacaktr . Asla siiphe yoktur ki, Turkligiin unutul- mus biiyiik medeni vasft ve biiyiik medeni kabiliyeti, bundan sonraki inkisafi ile, atinin yiiksek medeniyet ufkundan ~ yeni bir giines gibi dogacaktr . Tiirk Milleti ! Ebediyete akip giden her 10 senede, bu biiyiik — millet bayramm, daha _bii seferlerle, saadetlerle: huzur ve refah icinde kutlulamani géniilden dilerim . NE MUTLU TURKUM DIYENE ! “oa en