Formatief lesgeven

Waar begin je?

06 oktober 2017

Loes van Gemert

 Voorstellen

 Loes van Gemert

 Basisschool groep 7 en 8
 Economie docent op het MBO
 Niveau 1 t/m niveau 4
Vakken rekenen, management,
ondernemingsplan etc ☺
 Intern coach
 Hoe kom ik hier?
Wie zit in de Facebook groep:
Actief leren zonder cijfers?

NEE JA
Agenda workshop
Leerdoel: Gebruikmaken van:
- ik kan beschrijven wat het
verschil is tussen summatief en - Nieuwsgierig zijn: Stel vragen
formatief, - Pro-actief zijn: doen!
- Ik kan beschrijven welke stappen
een formatieve lescyclus bevat.
- Ik werk aan lesmateriaal om mijn
eigen lessen formatiever te
maken.

 Verwachtingen scherp stellen

 Situatieschets
 Wat is formatief leren en waarom vind ik het zo interessant?
 Wat is een formatieve lescyclus?
 Werktijd; les formatiever maken
 Afsluiting
Verwachtingen scherp stellen
 Ben je met een bepaalde vraag hiernaar toe gekomen?
 Neem 2 minuten de tijd voor jezelf en schrijf je vraag op.
 Ga vervolgens naar:
Enkele van jullie vragen
Voorkennis?

 Wat: de puzzelwoorden lezen

 Hoe: individueel
 Tijd: 2 minuten
 Resultaat: bespreken welke begrippen je niet kent
 Klaar?: zoek de woorden in de puzzel
De overstap van mij van het PO naar MBO
“We zijn op reis zonder te weten waar naartoe”

Waar ik heen wil is:

Leerlingen bijbrengen hoe ze kunnen leren,
Hoe ze zichzelf kunnen beoordelen,
Hoe ze beter kunnen worden,
Hoe ze kunnen bloeien als ze worden
uitgedaagd,
Hoe ze kunnen groeien.
Piek naar piek?
One size fits all?

Bij iedereen?

Groei
Tijd
Wat is summatief?
summatief formatief
 Scriven schreef in 1967 al over formative assessment
 Wereldwijd erkende kernrol die de docent speelt
We weten steeds meer wat werkt!

 Hattie: Leren zichtbaar maken

 Jelle Jolles & Magriet Sitskoorn: puberbrein
 Dylan William - The Classroom Experiment
Effect Onderzoeken Effectgrootte
 Toetsrevolutie
Jezelf op voorhand een 209 1.44
 Shirley Clarke: Formatieve Assesment cijfer geven /
verwachtingen van
leerlingen
 ETC…
Formatieve evaluatie geven 30 0.90

Lesson Study 402 0.88

Klassengesprek 42 0.82

Feedback 1310 0.75

Relatie leraar- leerling 229 0.72

Metacognitieve strategieën 63 0.96

Bron:Hattie
Wat is het nu?
50 studies en geen eenduidige begripsbepaling.

Continu
Tijdens
Interactie gericht op ontwikkeling
Formatief wordt vaak afgezet tegen summatief in de context van "beoordelen".
Als je summatief beoordeelt, geef je een cijfer of oordeel over een product
(voldoende, onvoldoende). Beoordeel je formatief, dan ben je gericht op de
ontwikkeling: wat is goed en hoe kun je het nog beter maken? Welke informatie
heb je hiervoor nodig? Bron
 Toetscultuur Feedbackcultuur

Ik wil continu
te weten komen
wat leerlingen
wel en niet
kunnen.
Deze informatie
gebruik ik om
mijn les beter te
maken.
Eerste verandering
 Toetsing wordt didactisch middel: evalueren om te leren

Biggs, J. Enhancing teaching through constructive alignment.

Formatief lesgeven is een werkwijze:

1. Het opstellen, verduidelijken en communiceren van

leerdoelen
2. Informatie verkrijgen over het niveau van de leerling
door het leren zichtbaar te maken
3. Feedback die leidt tot doelgerichte activiteit

Hoe kun je dat inbouwen in je lessen?

Lescyclus
Wat heb ik als anders ervaren

Bron
Feedback
 Wat is het doel van feedback?
 Zijn er voorwaarden?
Feed…
Leervoorwaarden verbeteren door:
Wie doet wat?

Willam, D. (2013) Cijfers geven werkt niet. Meppel: Ten Brink Uitgevers.
Voorbeeld rubriek (rubric)

Cijfers in taal gieten

Bron: https://sachavanlooveren.wordpress.com/
De weg is zichtbaar gemaakt
Lescyclus
Ik kan een formatieve lessencyclus in de juiste volgorde zetten
Let op: * 8 x een ovaal in de buitenrij.
1. Goed / fout voorbeeld voorleggen.
6. Samen verwachtingen opschrijven.
8. De aangepaste presentatie lever je in
3. Ik kan een overtuigende
presentatie geven over mijn
ingeleverde afdelingsplan.
7. Week 43
2. Kennis over overtuigend presenteren tot je
nemen, opbouw, afsluiting, vormgeving.
4. Je levert een voorbeeld in bij mij voor
feedback.
5. Je laat een klasgenoot m.b.v. samen
opgestelde succescriteria checken.

Wat is de juiste volgorde als je de cyclus bekijkt? Maak de opdracht

Start met opruimen en kijk waar je staat
Inzicht krijgen waar je nu staat (feedback)
Inzichtelijk krijgen wat je wilt bereiken (feedup)
Weten wat de eerste concrete stap in de richting van jouw
doel is (feedforward)

Pak je lesmateriaal erbij

Ga in gesprek met iemand die je niet kent.

- Bespreek wat je wel doet van de cyclus
- Bespreek wat je niet doet

Werktijd
Werktijd tot ……….
 Formuleer / neem een leerdoel
 Hoe ga je de succescriteria vaststellen?
geven / samen opstellen / destilleren uit voorbeelden
 Welke leeractiviteit koppel je aan het leerdoel?
 Welke werkvorm gebruik je?
 Hoe maken alle leerlingen zichtbaar dat ze aan het doel
voldoen?
Wat als het doel niet gehaald wordt?
Welke feedback krijgt een leerling?
Terugkoppeling

 Wat heb je gedaan?

 Hoe ging dat?
 Wat heb je nog nodig?
Waarom boeit het mij zo?
Van het geven van informatiearme cijfers naar het geven van motiverende en
informatierijke feedup, feedback en feedforward worden leerlingen en leraar
sterker.
Ik val,
Ik krabbel op,
Ik sta op,
Ik ga continu de interactie aan.
Stap voor stap,
Snel,
Langzaam,
Maar ik kom vooruit.

Iedereen staat voor een berg.

GROEI KOST TIJD EN GEDULD.

Je ziet het pas als je het doorhebt.

Je ziet wat je weet, niet andersom.
Afsluiting en terugblik
Leerdoel: Gebruikmaken van:
- ik kan beschrijven wat het verschil
is tussen summatief en formatief, - Nieuwsgierig zijn: Stel vragen
- Ik kan beschrijven welke stappen - Doen
een formatieve lescyclus bevat.
- Ik werk aan lesmateriaal om mijn
eigen lessen formatiever te maken.

Post-it
Per doel: In welke mate
behaald? 1 – 2 – 3 – 4 – 5
Het meest leerzaam vond ik:
Tip / verbeter suggestie:

Of Evaluatieblad
Start met opruimen en kijk waar je staat

Heb je nog vragen?

 Loes.van.gemert@hotmail.com
 06-40 39 86 99
 Kijk voor inspiratie op
 www.facebook.com/lesontwerp
 www.loesvangemert.nl
Nog meer verdieping?

 Op de volgende bladzijdes heb ik achtergrond en verdieping toegevoegd.

Valkuilen!
 Beginnen
kunnen
we zeker.
Alleen
het is
geen
kunstje!

Bron: Marcel Nieuwenhuis

Visie

Zie ook de interactieve variant op: http://curriculumontwerp.slo.nl/spinnenweb

Van moetivatie naar motivatie

Cognitief zelfvertrouwen is hierbij ook belangrijk.

De cyclus draagt bij aan….

Wil je je leerlingen (en mensen in het

algemeen) maximaal motiveren dan
moet je als docent zorgen dat je
leerlingen het gevoel hebben dat ze
 mee mogen/kunnen beslissen
(autonomie),
 de gegeven (al dan niet zelfstandig
te verwerken) opdrachten
aankunnen (competentie),
 een aantal bij hen en hun leren
betrokken docenten en/of
medeleerlingen en/of ouders
hebben (relatie).
Hoe meer van dat gevoel, hoe sterker
de motivatie.
Formatief lesgeven in uitvoering
 Creëer de juiste leercultuur
 Accepteer het niveau van de leerlingen
 Iedereen haalt die voldoende en kan succes boeken
 Toetsing toetst jouw onderwijs
 Eigenaarschap bij leerling (autonomie – competentie – sociale
verbondenheid)
 Ervaren dat ze vooruit komen
 Ervaren dat ze serieus worden genomen
 Tijd en veel oefensituaties geven
Basis
Vragen stellen
 leerlingen betrekken bij de voorbereiding
 vaststellen misconcepties en begrip van de leerdoelen en
criteria voor succes
 voorkennis activeren
 mix wat-vragen (beschrijvende kennis), hoe-vragen
(procedurele kennis), waarom-vragen (declaratieve
kennis) en waarom-wanneer- en hoe aan te pakken-
vragen (situationele kennis)
 balans tussen hulp-vragen (om de leerlingen te helpen) en
test-vragen (om te weten wat is geleerd)
 geef leerlingen de tijd om te denken, alle antwoorden zijn
‘goed’, gebruik open vragen
Leerdoelen

 Werk jij met leerdoelen?

 Waar haal je je leerdoelen vandaan?
 Hoe zijn jouw leerdoelen geformuleerd?
Succescriteria

 Wat is het?
 Hoe stel jij ze vast
Geven?
Samen opstellen
Destilleren uit voorbeelden
 Wat doe je wanneer?

Bron: Toetsen met leerwaarde

Niveaus van feedback
(Hattie & Timperley, 2007)

 op de taak
 Hoe is de taak door de leerling uitgevoerd?
 op het proces van probleemoplossen
 Zijn de juiste stappen genomen om tot een goede uitvoering van de taak
te komen?
 op het persoonlijk niveau
 Persoonlijke feedback, meestal gericht op positieve emotie
 op het niveau van zelfregulatie
 Waarom zijn de stappen die zij genomen goed of minder goed en
waar komt dat door?
Bronnen – wil je meer lezen?
 https://www.leraar24.nl/app/uploads/Posters-van-de-5-fasen_def.pdf
 OVM Award: http://www.onderwijsvanmorgen.nl/de-winnaars-van-the-game-laten-leerlingen-
het-meeste-groeien/
 Brein – IK2: Magriet Sitskoorn
 http://ik2.overmanagement.net/
 Leren zichtbaar maken met formatieve assesment – Bazalt
 http://wij-leren.nl/leren-zichtbaar-maken-met-formatieve-assessment.php
 Leren zichtbaar maken – Hattie
 https://www.bol.com/nl/p/leren-zichtbaar-maken/9200000035825942/?suggestionType=suggestedsearch
 Over de werking van FT in de klas, zie http://www.youtube.com/watch?v=J25d9aC1GZA
 Over wat feedback effectief maakt, zie http://www.youtube.com/watch?v=J25d9aC1GZA
 www.toetsrevolutie.nl
 Voorbeeld rubric: http://resultaten.leerling2020.nl/vaardighedenrubrics-definitief/
 Uit de presentatie: https://sachavanlooveren.wordpress.com/
Nog meer bronnen:
 Toetsen met leerwaarde
 https://www.nro.nl/wp-content/uploads/2014/05/PROO+Toetsen+met+leerwaarde+Dominique+Sluijsmans+ea.pdf
 Motiverend lesgeven
 https://www.uu.nl/sites/default/files/motiverend_lesgeven_handleiding.pdf
 http://curriculumontwerp.slo.nl/spinnenweb
 https://onderzoekonderwijs.net/2014/03/02/zelf-gereguleerd-leren-is-te-leren-gastblog-van-dirk-van-der-wulp/
 D. Havinga & J. Remootre: Facebookgroep: Actief leren zonder cijfers
 The six building blocks for grow and change. 978-90-806665-1-1
 Evaluatieblad Loes van Gemert te downloaden: http://www.loesvangemert.nl/wp-
content/uploads/2016/08/Evaluatieblad-Loes.pdf
 ICT tools inspiratie: http://www.loesvangemert.nl/ict-tools/

 Afbeeldingen waarvan de bron niet op de dia is vermeld:

 Eigen gemaakte afbeeldingen: http://www.loesvangemert.nl/koophoek
 Openclipart.org
 Executieve functies: wij-leren.nl
 Exit ticket: voorbeeld op dia afsluiting uit:
http://downloads.slo.nl/Documenten/FE%20Hoe%20weet%20ik%20waar%20zij%20staan.pdf
 file:///D:/Docs/Downloads/Exittcards%20(def)%2030-06-14%20(1).pdf