WP1 N018 ISRM Eurocodes and Its National Implementation

http://www.komoraoai.
mk/mk/spisanie/17 - page (5-11)
ISSN 1857-7 44X

год. III / бр. 13 / февруари 2013 / СПИСАНИЕ НА КомораТА на овластени архитекти и овластени инженери на македонија
http://www.komoraoai.mk/mk/spisanie/17 - page (5-11)
ПРЕСИНГ
Д-р Горан Марковски

Професор на Градежниот факултет,
Универзитет Св. Кирил и Методиј"
"
НЕСТАНДАРДНА СТАНДАРДИЗАЦИЈА
Секое време нуди свои актуелни теми. Едно, не искуства. Во нив е вградено целокупното најново
така дамнешно, во кое во мода беа социјализмот, знаење од оваа област. Станува збор за стандарди
работничкото самоуправување, општествената од една чувствителна област каква што е градежното
сопственост, договорната економија и сл. за многумина конструкторство. Стандарди кои треба да обезбедат
од одредени области претставуваше неисцрпна изградба на рационални, употребливи, трајни и пред сè
инспирација за научно, стручно, уметничко и друго безбедни објекти. Тие треба, во секојдневната пракса,
творење. И покрај тоа што подоцна произлезе дека да остварат компромис меѓу теориската прецизност и
вербата во сите тие категории била заблуда (или пак, инженерската употребливост.
можеби заблуда е верувањето дека тогаш сме биле
во заблуда) и дека сето тоа почивало на погрешно Македонија за прв пат е исправена пред задача сама да
поставени премиси, не мал број од тогаш активните донесе вака комплексни стандарди, односно, како што
творци, токму врз база на таквите дела дотуркаа и до е предвидено со овој европски документ, да ги усогласи
највисоките скалила на општествената хиерархија, ЕВРОКОДОВИТЕ на своите специфичности. Имајќи ги
заземајќи дури и видни позиции во врвните научни и предвид обемот на задачата (повеќе од 5.000 страници),
други институции. нејзината тежина и деликатност (58 национални анекси
со 1501 национално дефиниран параметар), како и
Денес, еден од модните трендови е eвропското крајно ограничените стручни ресурси, децениската
обединување. Актуелна тема која отвори и сè уште депресија во областа на градежништвото и скромните,
отвора многубројни прашања, дилеми, размислувања, поточно занемарливи вложувања во научните
можности. Богат извор за разновидни анализи, истражувања, станува јасно дека надлежните државни
истражувања, предвидувања, напредувања...... институции за спроведување на стандардизацијата
треба крајно сериозно и одговорно да пристапат кон
И додека „вистините“ кај некои науки, имајќи ја предвид решавањето на овој проблем. Наместо поделби, на
инфлуенцата од актуелните општествено-политички и онака малкуте експерти, на позиција и опозиција,
опкружувања, можеби понекогаш можат да бидат наместо недоветни реакции и користење лесно
релативизирани, кај природните, односно кај техничките препознатлива, деструктивна итарпејовштина, треба
науки, работите стојат поинаку. Таму придвижувањата, да се покаже визионерство, сериозност, чувство за
се разбира оние вистинските, се иницирани единствено организирање тимска работа, менаџерска способност
од моќта на еднозначно определената научна вистина и за обезбедување предуслови за работа, поттикнување
од непроменливите, цврсто утврдени, базични знаења. регионална соработка и сл. Тука, информатички
Затоа таму, впечаток е, работите се движат побавно, кажано, треба да се изврши ресетирање на кај нас веќе
попретпазливо, скептицизмот кон новите сознанија е вообичаениот начин на размислување и општествено
далеку поизразен, стравот од изнесување погрешни дејствување или уште поефикасно, да се форматира
ставови поголем. заразениот со деструктивни вируси мисловен хардвер и
да се инсталира нов оперативен систем „Windows to the
Таков е случајот и со ЕВРОКОДОВИТЕ - европските future”.
стандарди за проектирање конструкции. Нив, врвни
експерти од Европа ги создаваа повеќе од 30 години. Тука место за импровизации, манипулации,
На нив европската градежничка елита сè уште некомпетентност и авантуризам нема. Нема, затоа што
континуирано работи. Во нив се вткаени резултати од грешка во еден проект значи еден погрешен објект, но
многубројни анализи, истражувања, експерименти, грешка во стандард значи грешка во илјадници објекти.
Број 13 | февруари | 2013 3

ПРЕСИНГ
Соња Голупка Горан Петар

Черепналковска Нечевска- Марковски Цветановски
Цветановска
Насловна:
Кирил Тони Елена Думова- Љупчо компјутерски
Граматиков Аранѓеловски Јованоска Димитриевски
графички приказ
на статички
големини
Јован Бр. Снежана Атанас

Папиќ Стаматовска Филиповски
ПРЕСИНГ, ISSN 1857-744-x

Првиот број излезе на
1 февруари 2011
Главен и одговорен уредник
Горан Марковски
Претседател
Блашко Димитров
Уредувачки одбор Содржина
Миле Димитровски, Слободан Димитровски,
Елена Думова-Јованоска, Ванчо Ѓорѓиев,
Милорад Јовановски, Гајур Кадриу,
Миле Станковски, Беким Фетаи 05 Еврокодовите и нивната
Излегува секој втор месец национална имплементација
Графичко уредување
Зоран Симоновски
Јазичен соработник
56 Во архитектурата денеска
Оливера Божовиќ е веќе вчера, а утре е веќе денес
Издавач
Комора на овластени архитекти и 59 Коментар кон Измените и
овластени инжeнери на Македонија
дополнувањата на Законот за
Адреса на редакцијата
Даме Груев 14а градење, Службен Весник бр. 144
Контакт: www.komoraoai.mk од 15. 11. 2012
4 Број 13 | февруари | 2013

ПРЕСИНГ
Еврокодовите
и нивната национална
имплементација
Со воспоставување на единствен јазик меѓу инвеститорите,

изведувачите, проектантите и производителите,
Еврокодовите, кои се поврзани со европските стандарди,
помагаат при усогласување на пазарните услуги и ја
охрабруваат размената на инженерските услуги
ПРЕСИНГ
М-р Соња Черепналковска
Раководител во ИСРМ
еврокодовите - виза за влез на европскиот

градежен пазар
Европската Унија е голема трговска сила и светски препорачаните вредности предвидени со
лидер-извозник на стоки и услуги. Во првите 10 еврокодовите кога НДП ќе ги идентификуваат
години од своето постоење, единствениот пазар во еврокодовите. Тие треба да се разликуваат
создаде 2,5 милиони работни места и оствари од препорачаните вредности само каде што
дополнителен приход од 877 милијарди евра. географските, геолошките и климатските услови
Извозот на ЕУ во третите земји го зголеми БДП на ЕУ или конкретни нивоа на заштита го прават тоа
од 6,9% на 11, 2% 1 неопходно. Земјите-членки во рок од две години
11,8 милиони луѓе се директно вработени во од датумот на кој еврокодовите станале достапни,
градежниот сектор, односно 7% од вкупниот број треба да ја известуваат Комисијата за НДП на
вработени и 28% од вработените во индустријата во сила на нивната територија.“
ЕУ 2. и
Единствениот пазар е суштинската отскочна штица • „Земјите-членки“, дејствувајќи во координација
за европската градежна индустрија за постигнување според насоката на Комисијата, треба да ги
на поголем обем во економијата и проширување во споредуваат национално детерминираните
глобалните пазари. параметри, кои ги спроведува секоја земја-
Еврокодовите се референтни стандарди за членка и да го проценуваат нивното влијание во
градежното инженерство, за означувањето на однос на техничките разлики за работите или
градежните производи, компоненти и опрема. делови од работите. Земјите-членки, на барање
Употребата на еврокодовите надвор од ЕУ ќе на Комисијата, треба да ги променат своите НДП,
придонесе за усогласување на техничките со цел да ги намалат разликите од препорачаните
регулативи и постапки за атестирање, со што ќе се вредности предвидени во еврокодовите.“
олесни меѓународната трговија.
Типови на Национално детерминирани
Препорака на Комисијата за земјите-членки параметри (НДП)
за имплементацијата и употребата на Во голем број случаи, НДП не може да бидат
Еврокодовите (2003/887/ЕС) претставени со една единствена вредност.
Заедничките напори меѓу Комисијата, земјите- Постојат многу национално детерминирани
членки и индустријата се должат на препораката параметри во форма на табели, графи, прифаќање
на Комисијата од 11 декември 2003 година за на препорачаната процедура, избор на пристап
имплементација и употреба на еврокодовите за за пресметување кога се дадени алтернативи,
градежни работи и градежни производи. или претставување на некоја нова процедура,
обезбедување на дополнителни, подетални
Препораките кои директно ги засегаат национално информации итн. Од оваа причина, Заедничкиот
детерминираните параметри (НДП) се: центар за истражување (JRC) при Европската
комисија направи класификација на НДП за целосно
• Земјите-членки треба да ги одредат параметрите истовремено отсликување на функционалноста
кои се користат на нивната територија на национално детерминирани параметри во
• Земјите-членки треба да ги користат кодексот и на типот на податоци кој е потребен за
1
http://ec.europa.eu/internal_market/top_layer/benefits_en.htm
2
http://ec.europa.eu/enterprise/construction/index_en.htmhttp://ec.europa.eu/enterprise/construction/index_en.htm

ПРЕСИНГ
Табела 1 Типови на национално детерминирани параметри

Типови на НДП
Основен тип Тип
# Опис # Опис
1 Вредност(и) на параметар(и) 1.1 Претходно определени параметри (со препорачана вредност)
1.2 Претходно определени параметри (без препорачана вредност)
1.3 Без претходно определени параметри
2 Референца до некој збир на вредности - 2.1 Фиксни табели (може да се променат само вредностите во
табела(и) ќелиите)
2.2 Флексибилни табели (може да се променат редови и колони)
3 Прифаќање на препорачаната процедура, 3.1 Прифаќање на препорачаните процедури / пристапи или
избор на пристап за пресметување кога воведување на нови
се дадени алтернативи, или воведување 3.2 Процедури/пристапи на земјата
на некоја нова процедура
3.3 Алтернативен избор од дадените опции (со препорачана вредност)
3.4 Алтернативен избор од дадените опции (без препорачана
вредност)
3.5 Избор од дадените опции (без препорачана вредност)
3.6 Избор од дадените опции (без препорачана вредност) или
воведување на нови процедури / пристапи
3.7 Прифаќање на препорачани процедури / пристапи во фиксна
табеларна форма или воведување на нови
3.8 Прифаќање на препорачаните процедури / пристапи во
флексибилна табеларна форма или воведување на нови
4 Специфични податоци за земјата 4 Специфични податоци за земјата (географски, климатски и др.)
(географски, климатски, итн)
5 Национален графикон(и) или табела(и) на 5 Национален графикон(и) или табела(и) на некој параметар
некој параметар
6 Дијаграми 6 Дијаграми
7 Референци до неконтрадикторни 7 Референци до неконтрадикторни дополнителни информации
дополнителни информации
8 Одлуки за примената на информативните 8 Одлуки за примената на информативните анекси
анекси
9 Обезбедување на дополнителни, 9 Обезбедување на дополнителни, подетални информации
подетални информации
10 Референци до информации 10.1 Референци до информации кои се вклучени во информативниот
анекс
10.2 Референци до информации кои се вклучени во други делови од
текстот на EN
дефинирање на полињата на бази на податоци. Во кои ги спроведуваат еврокодовите. Понатаму, со тоа

Табела 1 презентирани се типовите на НДП кои се се дозволува вклучените експерти во процесот на
опфатени во базата на податоци. усогласување да изведат статистички анализи за
поставените вредности на интернет.
Натамошно усогласување и понатамошен Заедничкиот истражувачки центар (JRC)
развој поставува и координира еднонаменски работни
Еврокодовите содржат 1501 национално определен групи, со цел да се идентификуваат потребите
параметар. Целта за натамошното усогласување за истражување во полето на земјотресите и
е да се намали дивергенцијата од препорачаните проектирањето на конструкции отпорни на пожар,
вредности, кои се обезбедени од страна на како и стандардизациските потреби во однос на
еврокодовите. полимерите со зајакнати влакна (FRP), композити и
Базата на податоци на национално определените стакло.
параметри, која е создадена од страна на На среднорочен период, ќе се истражува
Заедничкиот истражувачки центар (JRC), содржи методологијата на проширување на опсегот на
влезни податоци од страна на земјите-членки на ЕУ, еврокодовите за нови материјали, бетон со ултра
земјите-кандидати на ЕУ и земјите-членки на EFTA силна изведба и нови полиња на проектирање како

ПРЕСИНГ
Број на НДП по типови на параметри
600
501
500
400 Тип 1 400

400
Тип 2 163
300
Тип 3 501
247 Тип 4 18
Тип 5 1
200
163 Тип 6 15
104 Тип 7 23
100
Тип 8 247
18 23 29
1 15 Тип 9 104
0
Тип 10 29
Тип 1 Тип 2 Тип 3 Тип 4 Тип 5 Тип 6 Тип 7 Тип 8 Тип 9 Тип 10
Вкупно 1501
Слика 1. Број на НДП кои одговараат на различни основни типови на сите делови на еврокодови
Број на НДП содржани во Еврокодовите

EN 1990 46
EN 1990 EN 1991 354
85 46
142 EN 1991 EN 1992 221
74 354
EN 1992 EN 1993 432
59 EN 1993 EN 1994 55
EN 1994
EN 1995 33
EN 1995
33 EN 1996 59
EN 1996
EN 1997 EN 1997 74
55 221
EN 1998 EN 1998 142
432
EN 1999 EN 1999 85
Вкупно 1501
Слика 2. Распределување на НДП во еврокодовите
што се постојните конструкции и конструкциската дополнување на постојните еврокодови и

робусност. проширување на полето на примена на истите”. Од
Во однос на идните регулативи за градежни страна на највисокото техничко тело, Техничкиот
производи, ќе се дефинира соодветен концепт одбор на CEN, објавена е Резолуција за прифаќање
за семејството европски стандарди за градба, со на мандатот и, за таа цел, предложено е Европскиот
цел да се опфатат сите седум основни барања за технички комитет „CEN TC 250 Structural Eurocodes“
градежните работи. да подготови работна програма.
Освен тоа, следната генерација еврокодови треба Оваа програма вклучува два работни дела:
да ги инкорпорира дополнителните барања на Работен дел I: Основни стандарди од општа важност
модерните општества, на пример одржливоста, како и технички извештај на барањата за климатски
што е опишано во барањата за одржлива употреба промени (хоризонтален приод: EN 1990, EN 1991, EN
на природните ресурси. 1997, EN 1998);
Европската комисија во декември 2012 година Работен дел II а): Специфични стандарди-постојните
додели мандат М/515 до CEN (Европска организација еврокодови (вертикален приод EN 1992, EN 1993, EN
за стандардизација), кој гласи „Мандат за 1994, EN 1995, EN 1996).

ПРЕСИНГ
Работен дел II б): Нов еврокод за конструктивно струите (EN 1991);

стакло (з) Обезбедување јасна и целокупна листа на
И двете програми се состојат од општ дел и придружни документи, кои се користат во процесот
понатамошен развој по однос на: на стандардизација;
(ѕ) Развој на технички извештај за анализирање
Општ дел: и обезбедување на насоки за потенцијалните
(а) Проширување на постојните правила за амандмани на еврокодовите во однос на
оценување на постојните згради и конструкции и проектирање на конструкции за решавање на
нивното зацврстување; релевантните влијанија на идните климатски
(б) Проширување на постојните правила за промени.
робусност.
Комплетирање на ЕN-Еврокодовите
Понатамошен развој: Комплетирањето е група на EN-еврокодови - делови
(а) Оценка на постојните еврокодови кои се кои се потребни за проектирање на одредена област
однесуваат на потенцијалот за значително (на пример за една зграда, мост, силос, резервоар
намалување на бројот на национално или гасовод).
детерминираните параметри (NDPs); Целта на дефинирањето на комплетите, со
(б) Подобрување на принципот „едноставно за групирање на делови на EN-еврокодовите, е
користење“ на еврокодовите од страна на крајните да се овозможи датум на повлекување за сите
корисници. релевантни национални стандарди/правилници, кои
(в) Инкорпорирање на скорешните резултати од се потребни за проектирање во одредена област.
меѓународните студии и практични искуства од Така конфликтните национални одредби ќе треба
научни и технички асоцијации и резултати од да се повлечат на крајот од транзициониот период.
истражувачки програми, релевантни за иновацијата; По тој период, сите EN-еврокодови од комплетите
(г) Инкорпорирање на скорешните резултати од ќе бидат усвоени и достапни, и националните
меѓународните истражувања и практичните искуства одредби треба да бидат адаптирани до крајот на
од научните и технички асоцијации и резултатите од транзициониот период.
истражувачките програми релевантни за придонес Кога националните одредби имаат поширок опсег
на проектирање на конструкциите до нивната од конфликтниот EN-еврокод комплет, само тој дел
одржливост; од националната одредба чиј делокруг е покриен
(д) Усвојување, онаму каде што е релевантно на ISO- од страна на комплетот, треба да биде повлечен.
стандардите со цел дополнување на еврокодовите Кога повеќе од еден комплет на EN-еврокодовите е
(моментално идентификувани потенцијални подрачја потребен за проектирање, датумите за повлекување
се атмосферското замрзнување на конструкциите на поврзаните комплети може да се синхронизираат.
и дејства од брановите и струите врз крајбрежните Деловите од EN-еврокодовите: EN 1990, EN 199, EN
конструкции); 1997 или EN 1998 не се појавуваат како комплети, но
(ѓ) Развој на помошни упатства со цел олеснување се неопходни делови од EN-еврокодот комплетот за
на повратните информации од страна на проектирање со посебни материјали.
заинтересираните страни и практична локална На скицата на следната страница е даден пример
имплементација секаде каде што тоа е потребно; на комплет за Еврокод 2 – проектирање на бетонски
(е) Развој на информации за одредување на конструкии
материјалите и факторите на издржливост,
употребливост на зградите и мостовите, Национална имплементација
верификација на замор, подобрување на До каде е Република Македонија во овој процес?
инженерскиот пристап за безбедност од пожари (EN Процесот на подготовка, усвојување и примената
1990); на националните анекси (НА) бара ангажирање
(ж) Инкорпорирање на новоразвиените сознанија на многу знаење, експериментални истражувања,
во полето на сообраќајните товари и климатските вложување на големи материјални и финансиски
дејства, атмосферското замрзнување, брановите и средства, како и долг временски период за нивната

ПРЕСИНГ
МКС EN 1990 Основи

МКС EN за проектирање
1990 Основи на конструкции
за проектирање на конструкции
МКС EN 1991
МКС Дејствија
EN 1991 Дејства нана конструкции
конструкции
МКС
МКС ENEN МКС
МКСEN EN МКС
МКСENEN МКС
МКС ENEN МКС
МКС ENEN МКС
МКС ENEN
1991-1-1
1991-1-1 1991-1-2
1991-1-2 1991-1-3
1991-1-3 1991-1-4
1991-1-4 1991-1-5
1991-1-5 1991-1-6
1991-1-6
ГГустини,
устини, Дејства на ООптовару-
птоварување од ДДејствија
ејства ТТемпера-
емпера- ДДејствија
ејства
сопствена
сопствена Дејствија на
конструкции вање
снег од снег од
од ветер
ветар турни
турни заза време
време
тежина,
тежина, конструкции
изложени на влијанија
влијанија нана
градба
корисни изложени на
корисни пожар
оган работа
товари
товари за за
згради
згради
МКС
МКС ENEN МКС
МКСENEN МКС
МКСEN EN МКС
МКСENEN
1991-1-7
1991-1-7 1991-2
1991-2 1991-3
1991-3 1991-4
1991-4
ССлучајни
лучајни ООптовару-
птовару- ДДејствија
ејства од од ССилоси
илоси и и
вањена на кранови и
дејствија
дејства вање кранови и резервоари
резервоари
мостови
мостови од механизација
механизација
од
сообраќај
сообраќај
МКС EN МКС
1992ENПроектирање бетонски
1992 Проектирање бетонски конструкции
МКС
МКС МКС
МКСEN 1992-1-2 МКС
МКС ENEN1992-2
1992-2 МКС
МКСENEN1992-3
1992-3
EN
EN1992-1-1
1992-1-1 АEN 1992-1-2
нализа на конструкции ББетонски
етонски ККонструкции
онструкции за за
ООпшти правила
пшти правила и и заАнализа напожар
дејство на мостови
мостови складирање
складирање на течности
на течности
правила
правила за згради
за згради конструкции за иирастресити
растреситиматеријали
дејство на пожар материјали
МКС EN 1997
МКС Геотехничко
EN 1997 проектирање
Геотехничко проектирање
МКС
МКСENEN1997-1
1997-1 МКС
МКСEN EN1997-2
1997-2
ООпшти правила
пшти правила ИИстражување
стражување и и
испитување
испитување на на тлото
тлото
МКС EN 1998
МКС Проектирање конструкции
EN 1998 Проектирање отпорни
конструкции отпорни на земјотрес
на земјотрес
МКС
МКС ENEN МКС
МКС МКС
МКС ENEN МКС
МКС ENEN МКС
МКС ENEN МКСENEN
МКС
1998-1
1998-1 EN
EN 1998-3
1998-3 1998-4
1998-4 1998-5
1998-5 1998-6
1998-6
ООпшти
пшти 1998-2
1998-2 ППроцена
роцена и и ССилоси,
илоси, ТТемели,
емели, ККули,
ули,
правила,
правила , ММостови
остови подобрување
подобрување резерво-
резерво- потпорни
потпорни јарболи
јарболи и и
сеизмички
сеизмички насеизмичко
на сеизмичко ари
ари и и -
конструк-
конструк оџаци
оџаци
дејствијаи
дејства и однесување
однесување цевководи
цевководи ции
ции и и
правила за
правила за
згради назгради
на згради геотехничк
геотехнички
згради и аспекти
аспекти
Комплет за КЕврокод 2 – Проектирање

омплет за Еврокод на бетонски
2 – Проектирање бетонски конструкии конструкии
Дел од податоците и табелите се превземени од веб страната на http://eurocodes.jrc.ec.europa.eu

Дел од податоците и табелите се преземени од веб-страницата на http://eurocodes.jrc.ec.europa.eu

ПРЕСИНГ
имплементација и вклучување во образовниот

процес.
Секоја усвоена вредност на НДП, поинаква од
препорачаната, треба да биде елаборирана кај
надлежната институција при Европската комисија.
Експертите од нашата земја, кои до неодамна
беа вклучени во работата и подготовката на
националните анекси на еврокодовите, ги направија
првите чекори кон подготовката на НА.
Тие направија студија и анализа на предложени
параметри (NDP) во стандардите и истите во
зависност од видот, можат да бидат детерминирани
со помош на неколку методологии:
• Параметарска анализа или користење на
стекнати знаења и искуства
• Нумерички симулации
• Експериментални истражувања, или користење
врз база на експериментални резултати (доколку
Број на НДП согласно со методологијата
ги има) на подготовка
• Изработка на карти
Параметарски
• Во рамките на ЕС1 треба да се изработат карти
Експеримент.
истражувања
Еврокодови
Нумерички
симулации
за дејството на ветрот, за интензитетот на
Вкупно
снегот и за температурните промени за целата
територија на Р. Македонија
• Во рамките на ЕС8 треба да се изработат и
карти за сеизмички хазард на територијата на Р. EN 1990 46 0 0 46
Македонија за повратен период од 95, 225, 475, EN 1991 191 95 68 354
975 и 2475 год. EN 1992 161 45 15 221
EN 1993 265 161 6 432
Еврокодовите претставуваат една целина и затоа EN 1994 55 0 0 55
само имплементацијата на сите делови може да EN 1995 5 18 10 33
се смета за заокружен процес. Сепак, имајќи ги EN 1996 8 39 12 59
предвид одредените објективни околности во EN 1997 37 0 37 74
нашата држава, а со цел да се забрза процесот EN 1998 59 75 8 142
на нивното користење, можно е да се пристапи EN 1999 85 0 0 85
кон нивно фазно (постапно) усвојување, велат Вкупно 912 433 156 1501
експертите кои ја изработија оваа студија.
Еврокодовите го олеснуваат прекуграничното 450
движење на производите и инженерските услуги 400

Параметарски
и ја промовираат конкурентноста на регионалните 350
300 Нумерички
економии. Еврокодовите придонесуваат 250 симулации
за поедноставување на регулаторната и 200
Експеримент.
изтражувања
административната средина, со цел да се промовира 150 Вкупно
создавањето, развојот и конкурентноста на 100
бизнисите, вклучувајќи ги малите и средните 50
0
претпријатија. EN EN EN EN EN EN EN EN EN EN
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Податоците и табелата се преземени од Акцискиот Слика 3. Распределување на НДП согласно со

план на ИСРМ ТК 30 Еврокодови методологијата на подготовка

ПРЕСИНГ
Проф. д-р Голупка Нечевска-Цветановска
Универзитет „Св. Кирил и Методиј“
ИЗИИС, Скопје
Доцент д-р Тони Аранѓеловски
Градежен факултет - Скопје
ЕВРОКОД - EN1990
Основи на пресметување на конструкциите
ЕВРОКОД 1 - EN1991
Дејства на конструкции
Европскиот стандард EN1990: Основи на на лом и граничната состојба на употребливост.
пресметување на конструкциите, ги воспоставува При пресметувањето и изведбата на градежните
принципите и барањата за сигурност, работи, според принципите и правилата на
употребливост и трајност на конструкциите. ЕN1990, потребно е да се исполнат следните
Овој еврокод ги дава основите за проектирање- генерални претпоставки:
пресметување на конструкциите, верификација Изборот на конструктивниот систем и
на градежните работи и упатства за аспекти на пресметувањето на конструкцијата да биде
доверливоста на конструкцијата. извршено од соодветни квалификувани и
Намената на ЕN1990 е да се користи заедно искусни стручни лица;
со останатите еврокодови, со ЕN1991: Еврокод Изградбата да се изврши од стручни лица кои
1-Дејства на конструкциите и групата на имаат соодветна вештина и искуство;
еврокодовите поврзана со пресметување на Соодветен надзор и контрола на квалитетот
конструкциите од ЕN1992 до ЕN1999, влучувајќи која треба да се обезбеди при извршувањето
аспекти од геотехниката, проектирање на на работите, во проектните бироа, во
отпорноста на пожар, комбинации на товари фабриките и на градилиштето;
кои вклучуваат дејство на земјотрес, изградба и Конструкцијата правилно да се одржува;
привремените конструкции (слика 1). Конструкцијата да се употребува во
согласност со претпоставките направени при
ПРИМЕНА пресметувањето.
EN1990 се применува за пресметување на
конструкцијата во целина, за елементи на ОСНОВЕН КОНЦЕПТ
конструкцијата, при определени фази кои се Конструкцијата и елементите на конструкцијата
јавуваат во изградба на конструкцијата, за треба да се пресметани, изградени и одржувани
привремени и помошни конструкции. Може да се на тој начин што ќе ги исполни следните основни
применува за оцена на носивоста на постојните барања во однос на:
конструкции, пресметување на зајакнување на
конструкцијата или кога се врши пренамена на ЕN1990 е прв стандард кој ја воведува можноста
конструкцијата. за раздвојување на нивоата на сигурност за да се
ЕN1990 ги дава оперативните правила, кои добијат различни нивоа на доверливост. Изборот
не зависат од материјалите, за парцијалните на нивоата на доверливост за дадена конструкција
коефициенти за дејствата и изразите за ги земаат предвид следните релевантни фактори:
комбинациите на товарите за граничната состојба Можна причина за достигнување на

ПРЕСИНГ
определена гранична состојба. ПРЕСМЕТУВАЊЕ СПОРЕД МЕТОДОТ НА ГРАНИЧНИТЕ

Можните последици од лом врз животот на СОСТОЈБИ
луѓето, повреди и потенцијални економски Еврокодот-основи на пресметување на
последици. конструкции се базира на концептот на граничните
Јавна загриженост на ломот и социјални состојби кој се употребува заедно со методот на
и услови на надворешната средина на парцијални коефициенти.
предвидената локација. Граничните состојби се состојби над кои
Трошоци и процедури кои се потребни за да конструкцијата повеќе не ги исполнува
се намали ризикот од лом релевантните критериуми за пресметување.
Раздвојувањето на нивоата на доверливост Се разгледуваат две гранични состојби:
на конструкцијата, во согласност со ЕN1990 гранична состојба на лом и гранична состојба
може да се направи со: на употребливост. Врз основа на моделите
Одвојување со Индексот на веројатност-β на конструкцијата и моделите на товарење,
Модификација на парцијалните се потврдува дека граничната состојба не
коефициенти-γ е надмината кога се користат релевантни
Раздвојување на фазите во надзор врз пресметковни вредности за товарите,
проектирањето материјалите, својствата и геометриските
Инспекција за време на изградбата. димензии. Тоа се постигнува со употреба на
Во ЕN1990 е дефиниран и проектираниот век методот на парцијалните коефициенти како за
на употребливост на конструкцијата, според товарните случаи така и за материјалите.
намената и очекуваниот период на одржување во Пресметковните комбинации се група физички
кој не се предвидени поголеми поправки, кој за услови кои ги претставуваат реалните услови
конструкции на згради и вообичаени конструкции кои се појавуваат при изградбата и понатаму при
од високоградбата изнесува 50 години, а за употребата на конструкцијата за кои нема да бидат
монументални објекти, мостови и други поважни надминати релевантните гранични состојби.
конструкции изнесува 100 години. За докажување на граничните состојби, потребно е
Овие услови се дефинирани во однос на барањата да се анализираат повеќе комбинации на товари:
за трајност на конструкцијата во целост или Постојани комбинации на товари кои се од-
трајност на елементите на конструкцијата во однос несуваат на условите за нормална употреба,
на условите на надворешната средина. Променливи комбинации на товари кои се
Сигурност на конструкцијата, употребливост,

EN1990
трајност и робусност EN1990
EN1991 Дејства на конструкции
EN1992 EN1993 EN1994

Проектирање и детаљи
EN1995 EN1996 EN1999
EN1997 EN1998 Геотехника и сеизмика
Слика 1. Поврзаност помеѓу ЕN1990 и другите еврокодови

ПРЕСИНГ
однесуваат на привремени услови при из- употребата на машините итн.

градба или зајакнување на конструкцијата Квази-перманентни комбинации за
Инцидентни комбинации на товари кои се од- определување на долготрајните влијанија и
несуваат на посебни услови и изложеност на изгледот на конструкцијата
конструкцијата на оган, експлозија, удар или
локализиран лом Гранична состојба на лом
Комбинации на товари со сеизмички дејства Во ЕN1990, потребно е да се докажат следните
кога конструкцијата е изложена на земјотрес. гранични состојби на лом:
o EQU: Губење на статичката рамнотежа на
Дејства конструкцијата или на конструктивен елемент
Дејствата се сили, принудни поместувања или кој се разгледува како круто тело
забрзувања. Тие се класифицирани во зависност o STR: Внатрешен лом или големи деформации
од варијациите во тек на време: на конструкцијата или на конструктивните
Постојани товари G, како што се сопствена елементи
тежина на конструкцијата, постојна опрема o GEO: Лом или големи деформации во почвата
и индиректни дејства предизвикани од кога јакоста на почвата или карпата е
собирањето и нерамномерно слегнување. значајна за отпорноста
Променливи товари Q, корисни товари на o FAT: Лом поради замор на конструкцијата или
згради, подови, греди, покриви, дејство на елементите на конструкцијата.
ветар и дејство на снег За граничната состојба на статичка рамнотежа
Инцидентни товари А, експлозии или удари (EQU), потребно е да се докаже дека:
од возила
Променливите товари имаат четири
репрезентативни вредности, според големината на каде: Еd,dst е проектната вредност на дејствата
дејството: кои предизвикуваат нарушување на статичката
Карактеристична вредност Qk рамнотежа и Еd,st е проектната вредност на
Вредност во комбинациите ψoQk влијанијата кои не предизвикуваат нарушување на
Зачестена вредност ψ1Qk статичката рамнотежа.
Квази-перманентна вредност ψ2Qk При докажување на граничната состојба на лом
Комбинациите на дејствата се користат за или зголемени деформации на пресекот или
верификација на граничните состојби при врската (STR/GEO), потребно е да се задоволи
истовремено дејство на различни видови на следната равенка:
товари. При определувањето на комбинациите
на товарите со дејство на променливи товари, каде: Еd е проектната вредност на влијанијата
кога истовремено дејствуваат повеќе видови од дејствата и Rd е проектната вредност на
променливи товари, се користи правилото на соодветната отпорност.
Turkstra (1972). Според ова правило, еден од
променливите товари се дефинира како прв или Гранична состојба на употребливост
водечки променлив товар, додека останатите се Граничната состојба на употребливост е поврзана
придружни дејства кои се земаат во комбинациите со функционирањето на конструкцијата или
на дејства со нивната репрезентативна вредност. елементите на конструкцијата при вообичаената
Затоа потребно е да се определат следните видови употреба, удобноста на луѓето и изгледот на
комбинации: конструкцијата.
Карактеристични комбинации на товарите со Докажувањето на граничната состојба на
кои се дефинира функционирањето и можни- деформации се базира на критериумите за:
те оштетувања на конструкцијата и елементи- пукнатините и деформациите кои влијаат
те на конструкцијата на изгледот на конструкцијата, удобноста на
Зачестени комбинации за определување на корисниците или функционирањето на опремата
удобноста на корисниците на конструкцијата, (машини)

ПРЕСИНГ
Вибрации кои може да ја нарушат удобноста КРАТОК КОМЕНТАР

на луѓето и да ја ограничат ефективната Со примената на Еврокод 0, или ЕN1990 Основи
функционалност на конструкцијата на пресметување на конструкции задолжителна е
Оштетувања кои влијаат на изгледот, трајноста или употребата на концептот на граничните состојби
функционирањето на конструкцијата. заедно со методот на парцијални коефициенти.
Потребно е да се докаже дека: Тоа ќе важи за пресметување на сите видови
на конструкции: бетонски, челични, спрегнати
каде: Cd е граничната проектирана вредност бетон-челик, дрвени, ѕидани и алуминиумски
на релевантниот критериум за употребливост конструкции и во областа на геотехниката
и Ed е проектираната вредност на влијанијата при определена дефинирана трајност на
од дејствата специфицирани во критериумот конструкциите. За овој стандард изработен е и
за употребливост, определен врз основа на Национален анекс кој претставува придружен и
релевантните комбинации на товари. задолжителен документ со кој се отвораат вратите
за негова примена и во Република Македонија.
ЕВРОКОД 1-EN1991 Поради обемноста и важноста на Еврокод 1,
Дејства на конструкции или ЕN1991 Дејства на конструкциите, кој е
составен од повеќе делови, потребно е понатаму
ЕN1991 Еврокод 1 дава информации за сите да се спроведат сериозни истражувања заради
дејства кои треба да се земат предвид при усогласување на национално определените
проектирањето на објектите и други градежни параметри при изработката на националниот анекс
работи, а вклучува и одредени аспекти од за секој дел пооделно. Досега за овој еврокод
геотехниката. изработен е Национален анекс за примена на
Има четири главни делови, од кои првиот дел се ЕN1991-1-1:2002: Дејства на конструкции-Дел
состои од 6 делови кои ги опфаќаат специфичните 1-1: Густина, сопствена тежина, корисни товари
маси, сопствена тежина, корисниот товар, дејства за згради, со што истиот може да се употребува
предизвикани од пожар, снег, ветар, температурни во Република Македонија. Претстои сериозна
дејства, товари за време на изградба и товари работа во дефинирањето на дејствата од снег и
при несреќи - инцидентни товари. Останатите три ветар за кои е потребно да се изработи карта за
делови се однесуваат на сообраќајните товари на врнежи од снег и големината на дејството на снег,
мостовите, дејства од кранови и машини и дејства како и карта за дејството на ветрот дефинирано со
на силоси и резервоари. брзината на ветрот и релјефот на теренот.
ЕN1991 се состои од следните делови:

Еврокод 1: Дејства на конструкции-Дел 1-1: Густина, сопствена тежина,
 ЕN1991-1-1:2002
корисни товари за згради
Еврокод 1: Дејства на конструкции-Дел 1-2: Генерални дејства-Дејства на
 ЕN1991-1-2:2002
конструкции изложени на пожар
Еврокод 1: Дејства на конструкции-Дел 1-3: Генерални дејства-Товари од
 ЕN1991-1-3:2003
снег
Еврокод 1:Дејства на конструкции-Дел 1-4: Генерални дејства-Дејства од
 ЕN1991-1-4:2005
ветер
Еврокод 1: Дејства на конструкции-Дел 1-5: Генерални дејства-
 ЕN1991-1-5:2003
Температурни дејства
Еврокод 1: Дејства на конструкции-Дел 1-6: Генерални дејства-Дејства за
 ЕN1991-1-6:2005
време на изградба
Еврокод 1: Дејства на конструкции-Дел 1-7: Генерални дејства-
 ЕN1991-1-7:2006
Инцидентни товари
 ЕN1991-2:2003 Еврокод 1: Дејства на конструкции-Дел 2: Сообраќајни товари на мостови
Еврокод 1: Дејства на конструкции-Дел 3: Дејства предизвикани од
 ЕN1991-3:2006
кранови и машини
 ЕN1991-4:2006 Еврокод 1: Дејства на конструкции-Дел 4: Дејства на силоси и резервоари

ПРЕСИНГ
Проф. д-р Горан Марковски
Градежен факултет
Универзитет „Св. Кирил и Методиј"
ЕВРОКОД 2 - EN 1992
ПРОЕКТИРАЊЕ БЕТОНСКИ КОНСТРУКЦИИ
Еврокодот 2 (EUROCODE 2 Design of Concrete Поизразен квалитативен исчекор е направен
Structures) се однесува на проектирање во однос на поврзаноста на Еврокодот за бе-
(пресметување) бетонски, армиранобетонски и тон со ЕС8 (Проектирање на конструкции отпор-
претходнонапрегнати конструкции. Со оглед на ни на земјотрес). Тука, многу поегзактно откол-
тоа што теоретските основи за пресметување на ку во нашите актуелни прописи, се дефинираат
армиранобетонските конструкции се идентични барањата за обезбедување дуктилност на пресе-
со оние од нашиот актуелен Правилник за бетон и ците, се разработуваат детали за водење на ар-
армиран бетон од 1987 година, може да се каже дека матурата во јазлите на рамовските конструкци-
ЕС2 претставува своевидна потврда за квалитетот на и, се воведува прецизна, дополнителна анали-
ПБАБ87 и за визионерството и завидниот квантум за за определување на влијанијата во јазлите
на знаење што ги поседувале неговите автори. Од како најчувствителни конструктивни елемен-
таму и претпоставката дека, споредено со другите ти во услови на дејство на сеизмички влијанија
еврокодови, совладувањето и прифаќањето на и сл. Според тоа, може да се каже дека меѓу ЕС2
ЕС2, особено деловите кои се однесуваат на и ЕС8 постои синергија која нуди поголема мож-
конструкциите од армиран бетон, ќе биде релативно ност за проектантски избор, но едновремено и
полесна задача. Со оглед на тоа што последниот наш обврска за негова поткрепа со правилни и из-
Правилник за претходно напрегнат бетон остана на држани решенија, детални пресметки и цело-
ниво на нацрт, разликите во делот кој се однесува на купна разработка на арматурните детали.
претходнонапрегнатите елементи и конструкции се Еврокодот 2 се состои од четири дела:
посуштествени. 1 EN1992-1-1-2004
Сепак и покрај евидентната сличност со нашите Генерални правила и правила за згради
актуелни прописи, во овој европски стандард се 2 EN1992-1-1-2004
вградени и низа новитети, а одредени проблеми се Генерални правила, пресметување на
многу попрецизно и подетално разработени. Ќе бидат конструкции за дејство на пожар
наведени само неколку покарактеристични: 3 EN1992-2-2005
Бетонски мостови – Пресметување и детали
Една од разликите во однос на нашиот правил-
4 EN1992-3-2006
ник е поврзана со коефициентите на сигур-
Резервоари и силоси
ност. Имено, додека со ПБАБ87 тие се однесува-
ат единствено на дејствата, овде се дефинираат Употребата на овој стандард единствено има
парцијални коефициенти на сигурност пооддел- смисла ако таа оди во пакет со сите останати сродни
но за дејствата и поодделно за материјалите (бе- документи со кои е поврзан:
тонот и арматурата). Треба да се напомене дека EN 1990 Основи на проектирањето на
во ЕС2, определувањето на меродавните комби- конструкциите
нации е релативно обемен и сложен процес. EN 1991 Дејства врз конструкциите
Следна новина во однос на сегашнава регу- hEN’s Градежни производи поврзани
латива е пресметувањето на конструкциите за со бетонските конструкции
дејство на пожар што, неопходно или не, и за ENV 13670 Изградба на бетонски конструкции
бетонските конструкции станува облигаторно. EN 1997 Геотехничко пресметување
Оваа анализа има за цел да спречи предвреме- EN 1998 Проектирање на конструкции
но уривање на конструкцијата од евентуално по- отпорни на земјотрес кога
жарно дејство и истовремено да го ограничи не- бетонските конструкции се
говото ширење. изградени во сеизмички региони

ПРЕСИНГ
Сл.1 EN1992-1-1-2004 ги дефинира правилата за проектирање на армиранобетонски згради
Секаков друг пристап има карактер на импровизација да се обрне посебно внимание.

со несогледливи последици. За жал, во изминатиов Пресметковниот работен дијаграм на бетонот и
период, инспирирано најмногу од понудата на овде е составен од парабола (0‰≤ ec ≤ 2,0 ‰) и
Еврокодот во популарните софтверски пакети, права (2‰< ec ≤ 3,5 ‰). Покрај ова, стандардот дава
ваквата практика, односно комбинирањето на можност за употреба и на поедноставени дијаграми
нашите со европските стандарди не беше реткост (билинеарен и правоаголен) како и на дијаграм за
во конструкторското проектантско секојдневје во ограничен (confined) бетон. Во конечната верзија на
Македонија. ЕС2, во овој дел направена е една мошне значајна
Тежиштето на овој кус преглед е ставено на промена која оди во насока на т.н. редукција на
стандардот EN1992-1-1-2004 бидејќи во него се степенот на сигурност (намалување на веројатноста)
содржани генералните правила кои се однесуваат од евентуално потфрлање на квалитетот на бетонот.
и на другите делови од ЕС2. Материјата е поделена Имено, препорачаната вредност на коефициентот
во неколку поглавја: Општ дел, Основи на aсс (ефекти од долготрајните дејства и неповолните
пресметувањето, Материјали, Трајност и заштита влијанија од правецот на дејствување на товарите) со
на арматурата, Анализа на конструкциите, Гранични кој преку јакоста на притисок на бетонот fcк се доаѓа
состојби на лом, Гранични состојби на употребливост, до неговата пресметковна јакост fcd,од 0.8 е променета
Детали за армирање и за кабли за претходно на 1.0, што всушност води кон порационални
напрегање, Детали за елементи и посебни правила. (поевтини) конструкции. Со оглед на тоа што според
Стандардот се однесува на нормален, високојакосен ЕС2 вредноста на овој коефициент може да се движи
и на лесен (лесноагрегатен) бетон. За разлика од во границите од 0,8 до 1.0, а во секоја земја таа се
нашите актуелни прописи каде јакоста на притисок дефинира со нејзиниот Националниот анекс, имајќи
на бетонот се дефинира преку 10-процентен фрактил, ги предвид нашите реалности, недоречености,
во Еврокодот 2 таа вредност е преполовена (5%). навики и сл., оние кои ќе работат на усвојување
Овој податок, со оглед на актуелните состојби кај нас, на национално дефинираните параметри треба
во најголем број случаи проследени со несоодветна добро да размислат и да направат опсежни анализи
контрола на квалитетот на производство на бетон, е од и пресметки пред да донесат конечна одлука за
особена важност и претставува прашање на кое треба дефинирање на вредноста на овој коефициент. Ова е

ПРЕСИНГ
само еден од многубројните примери кои ја побиваат бетон се движат од 3.5 ‰ за бетони со јакост
тезата протежирана од „залутаните“ во оваа област, fck,cube≤60 MPa до 2.6 ‰ за fck,cube≤105 MPa. Овие
дека проблемот со донесувањето на националните вредности се редуцираат за пресеци во кои
анекси, слично на размислувањето на студентите дејствуваат концентрирани товари. Осигурувањето
кои не се подготвиле за испит, е едноставно и лесно на пресеците од дејство на трансверзални сили
решлив со препишување од други, во случајов, и моменти на торзија е соодветно на она што е
соседни или подалечни земји. пропишано со нашиот правилник. Во однос на
Правилата за пресметување во Еврокодот 2 се контролата и осигурувањето на пресеците од
однесуваат на челици за армирање со граница на пробивање, за разлика од ПБАБ87 каде единствено
течење помеѓу 400 и 600 МРа. Дадени се два предлога овој проблем се анализира со експлоатациони
за пресметковен билинеарен работен дијаграм на влијанија и дозволени напрегања, во ЕС2
арматурата: пресметките се вршат со ултимативни влијанија и
со наклонета гранка со ограничена критична гранични вредности на дилатациите.
дилатација и Во стандардот доста детално се третира и проблемот
со хоризонтална гранка без ограничување на кој се однесува на осигурување на бетонските
дилатацијата (во елементи од замор.
ПБАБ87 дилатацијата е ограничена на 10‰) Разработени се три гранични состојби на
Посебно внимание овој документ посветува на употребливост: ограничување на напрегањата,
трајноста на бетонските конструкции, современ контрола на пукнатините и контрола на
проблем кој од повеќе причини станува сè поактуелен. деформациите. Предложените постапки за нивно
Пропишана е многу детална и опсежна постапка дефинирање се слични на она што го имаме и во
за определување на дебелината на заштитните актуелниот правилник.
бетонски слоеви како основен и најбитен предуслов Едно од поглавјата во стандардот е посветено на
за обезбедување на пропишаната трајност. деталите за армирање на армиранобетонските и
на претходнонапрегнатите елементи, а друго за
детали за конструирање на поодделни конструктивни
елементи.
Префабрикуваните (монтажни) бетонски елементи
и конструкции се обработени во поглавјето 10, а
особеностите на пресметувањето на бетонските
конструкции изработени од лесен, односно
лесноагрегатен бетон (g≤2200 kg/m3), проблематика
што не е обработена во ПБАБ87, се дадени во
наредното поглавје.
Од десетте додатоци (анекси) би ги споменал оние
Сл. 2 Трајноста на бетонските конструкции е детално третирана наменети за пресметување на деформациите од
во Еврокодот 2
собирање и течење на бетонот, за интеракцијата меѓу
Во однос на методите за анализа на бетонските тлото и конструкцијата, за дефинирање на глобалниот
конструкции, покрај веќе стандардните, воведена е ефект од втор ред кај конструкциите и оној за
и можноста за употреба на моделот со притиснати анализа и армирање на крајните јазли во рамовските
стапови и затеги (Strut and tie model), кој може да се конструкции.
користи и за граничните состојби на носивост и на Ќе завршам со парафразирење на зборовите на
оние за употребливост. претседателот на Европскиот технички комитет за
Теоретските претпоставки кои се основа за еврокодови CEN/TC250 господинот Calgaro, кој на
пресметковните модели при определување отворањето на една од многуте одржани работилници
на граничните состојби на лом (носивост) се и стручни собири посветени на оваа проблематика
идентични со оние кои важат и во актуелниот напомена дека еврокодовите не можат да бидат
Правилник за бетон и армиран бетон. Граничните разбрани без специфична едукација, базични знаења
вредности на дилатациите во притиснатиот и техничка култура.

ПРЕСИНГ
Сл.3 Пример за употреба на моделот на притиснати стапови и затеги
Сл.4 Граничните дилатации на ,,нормалниот“ бетонот се ограничени на 3.5 ‰
Сл.5 Контролата на граничните состојби на употребливост е слична со онаа од ПБАБ87

ПРЕСИНГ
Проф. д-р Петар ЦВЕТАНОВСКИ
ЕВРОКОД 3 – EN 1993: Дел 1 - EN 1993-1

Проектирање на челични конструкции
Еврокод 3 (EN1993) се применува за проектирање правила за проширување на EN1993 со класа на

на градби и градежни работи со челик. Тој е во челици до S700).
согласност со принципите и условите за сигурност EN1993-1-1:
и употребливост на конструкциите, основите за Општи правила и правила за згради
нивно проектирање и контрола кои се дадени во Во EN1993-1-1 дадени се основните правила за
EN1990. Еврокод 3 ги третира условите за носивост, проектирање на челични конструкции со дебелина
употребливост, трајност и пожарна отпорност на на материјалот t 3 mm, како и дополнителни
челичните конструкции. EN1993 е наменет да се одредби за проектирање на конструкции за челични
користи со EN1990 и EN1991, како и со EN1992 до згради. Материјата, изложена на 91 страница,
EN1999, кога се повикуваат на челични конструкции систематизирана е во 7 глави во кои се опфатени:
или челични компоненти. дополнителните услови на дадените во EN1990,
Еврокод 3 е поделен на 6 посебни делови: EN1993- материјалните карактеристики на производи од ниско
1 (Општи правила и правила за згради), EN1993-2 легирани конструктивни челици, основните правила
(Челични мостови), EN1993-3 (Кули, јарболи и оџаци), за трајност, правилата за анализа на конструкцијата,
EN1993-4 (Силоси, резервоари и цевководи), EN1993-5 детални правила за проектирање на напречни пресеци
(Колови и шпундова подграда) и EN1993-6 (Потпорни и елементи и правилата - условите за употребливост.
конструкции за кранови). Дадени се и 4 информативни анекси: две методи
Во првиот дел EN1993-1 дадени се основните правила, за определување на факторите на интеракција kij,
наменети да се користат во другите делови EN1993-2 дополнителни одредби за проектирање и извивање
до EN1993-6, како и дополнителните правила кои се на компоненти од конструкции на загради. EN1993-
применуваат само кај згради. Правилата во деловите 1-1 се повикува на 12 референтни стандарди, а во
EN1993-2 до EN1993-6 ги дополнуваат општите правила Националниот анекс на EN1993-1-1 се дефинираат 25
од EN1993-1. НДП.
EN 1993-1 опфаќа дванаесет подделови EN1993-1-1 За разлика од детерминистичкиот концепт на
до EN1993-1-12 кои третираат специфични челични дозволени напрегања, кој се применува во
компоненти, гранични состојби или материјали: нашата техничка регулатива, Еврокодот го користи
EN1993-1-1 (Општи правила и правила за згради), пробабилистичкиот концепт и контролата се
EN1993-1-2 (Проектирање на конструкцијата за спроведува преку граничната носивост и/или
пожарна состојба), EN1993-1-3 (Дополнителни правила стабилност на елементите од конструкцијата. Од тој
за ладно обликувани елементи и лимови), EN1993-1- аспект, во EN1993-1-1 дадена е класификација на
4 (Дополнителни правила за нерѓосувачки челици), напречните пресеци во однос на нивниот пластичен
EN1993-1-5 (Полнозидни лимени елементи), EN1993- капацитет, односно условеноста на граничната
1-6 (Носивост и стабилност на лушпести конструкци), носивост од локалното извивање.
EN1993-1-7 (Плочести конструкци изложени на Вреди да се напомене и пристапот во анализата на
попречно товарење), EN1993-1-8 (Проектирање на конструкцијата, каде, покрај еластичната глобална
врски), EN1993-1-9 (Замор), EN1993-1-10 (Жилавост анализа од прв ред, се дефинираат и принципите
и карактеристики на материјалот по дебелината), и правилата за адекватна анализа од втор ред,
EN1993-1-11 (Проектирање на конструкции со односно непосредно вградување на геометриските
затегнати елементи) и EN1993-1-12 (Дополнителни несовршености во глобалната анализа на

ПРЕСИНГ
носечка функција за време на соодветната пожарна

изложеност. Кога се работи за стандардна пожарна
изложеност потребно е да се задоволи критериумот
за носивост во пропишано време, а за изложеност
на параметарски пожар (модел на реално пожарно
дејство) потребно е да се задоволи критериумот за
носивост во целокупното време на пожарното дејство,
Еквивалентни странични несовршености
или во пропишано време.
конструкцијата. Контролата на носивоста ограничена е на посебни
Контролата на носивоста на затегање се спроведува не елементи од конструкцијата, греди столбови, но
само на ослабениот пресек со дупки за спојни средства дадена е и можноста за користење на напредни
(Nu,Rd) туку и на бруто-пресекот (Npl,Rd): методи со покомплексен третман на конструкцијата,
како систем од потконструкции, или како интегрална
целина.
AAffyy 0,9
0,9AAnetnet ffuu
NNplpl,Rd
, Rd  ;;; NNuu,Rd
, Rd 
 ,,каде M0=1.0
кадеM0 =1.0 ии M2
M2=1.25
=1.25 акцент даден е на пресметката на
Посебен
MM00 MM22 топлинскиот пренос во елементи од надворешна
каде gM0=1.0 и gM2=1.25 конструкција (анекс В).
Опсежно е третирана проблематиката на страничното EN1993-1-3:

и страничното - торзионо извивање на елементите Дополнителни правила за ладно обликувани
од конструкцијата. Во анексот ВВ (Извивање на елементи и лимови
компоненти од конструкции на згради) детално EN1993-1-3 ги дефинира условите за проектирање на
се дефинирани постапките за проектирање на ладно обликувани eлементи и лимови. Се применува
страничното прикрепување и неговите ефекти врз кај ладно обликуваните челични производи
носивоста за странично торзионо извивање. направени од обложени или необложени, топло
или ладно валани лимови или ленти, кои се ладно
EN1993-1-2: обликувани со ладно валање или пресување. Исто
Проектирање на конструкцијата за пожарна така, може да се примени и за проектирање на
состојба профилирани челични лимови кај спрегнати плочи
EN 1993-1-2 ги опишува принципите, условите и од бетон и челик. Материјата, изложена на 130
правилата за проектирање на челични конструкции на страници, систематизирана е во 10 глави во кои се
згради изложени на пожар од аспект на критериумите опфатени: термини дефиниции и ознаки; основите
за безбедност, проектните постапки и помошните за проектирање; материјалите и средствата за
средства кои се користат во проектирањето (табелирани поврзување; трајноста; конструктивната анализа;
податоци). EN1993-1-2 ги третира само пасивните гранични состојби на носивост; гранични состојби на
методи за пожарна заштита. Материјата, изложена употребливост; проектирање на врските; проектирање
на 78 страници, систематизирана е во 4 глави во поткрепено со испитување и посебни одредби за
кои се опфатени: претпоставките, термините и рожници, касети и лимови. Дадени се и 5 анекси:
дефинициите; основите за проектирање; механичките постапки за испитувања, трајност на средствата за
и термичките карактеристики на конструктивните поврзување, константи на напречниот пресек кај
челици и пресметковните модели за проектирање тенкоѕидните елементи, метода на комбинирање
на конструкцијата при пожарна изложеност. Дадени на ефективната ширина и дебелина за конзолните
се и 5 анекси: зацврстување на јаглероден челик за делови на пресекот, упростено проектирање на
растечки температури, топлински пренос во надворешна рожници. EN1993-1-3 се повикува на 26 референтни
конструкција, нерѓосувачки челик, врски. EN1993- стандарди, а во Националниот анекс на EN1993-1-3 се
1-2 се повикува на 17 референтни стандарди, а во дефинираат 19 НДП.
Националниот анекс на EN1993-1-2 се дефинираат 5 НДП. За EN1993-1-3 може да се каже дека претставува еден
Челични конструкции мора да се проектираат и сеопфатен стандард со кој се регулира проектирањето
изработат на начин да можат да ја одржат нивната на ладнообликуваните и тенкоѕидните елементи кои

ПРЕСИНГ
Еластично критично напрегање за најразлични состојби на избочување-извивање
во нашата досегашна пракса за проектирање не беа изложена на 35 страници, систематизирана е во

адекватно стандардизирани. Дадени се правилата за 9 глави во кои се опфатени: општите одредби;
пресметка на зголемените вредности на границата материјалите и средствата за поврзување; трајноста;
на развлекување во зависност од дебелината на граничните состојби на употребливост; граничните
материјалот и степенот на ладното обликување. состојби на носивост; проектирањето на врските;
Покрај правилата за дефинирање на ефективно проектирањето со помош на испитување; заморот
напречен пресек во зависност од обликот, дадени се и пожарната отпорност. Дадени се и 3 анекси:
и вредностите на критичното еластично напрегање за трајност, нерѓосувачки челик во зајакната состојба,
различни состојби - форми на избочување - извивање. моделирање на однесувањето на материјалот. EN1993-
Граничната носивост дефинирана е преку 1-4 се повикува на 26 референтни стандарди, а во
карактеристичната носивост на напречниот Националниот анекс на EN1993-1-4 се дефинираат 7
пресек и носивоста од аспект на стабилноста на НДП.
конструктивниот елемент.
Опсежно се дефинирани карактеристичните средства EN1993-1-5:
за поврзување на тенкоѕидните елементи (поп- Полноѕидни лимени елементи
нитни, самоврежувачки завртки и сл.) и правилата за EN1993-1-5 дава проектни услови за вкрутени и
пресметка на нивната носивост. Исто така дадени се невкрутени лимови кои се изложени на сили во-
начините на заварување (точкести, преклопни и аголни рамнина. Опфатени се ефектите од трансверзалната
завари) и правилата за пресметка на нивната носивост. распределба (shear lag effect), натоварувања во-
Посебно внимание посветено е на принципите рамнина на елементите и избочувањето кај греди
и правилата за проектирање на тенкоѕидните со кутиест и I напречен пресек. Исто така, опфатени
рожници. Опфатени се и панелите од профилиран се и лимените компоненти од конструкцијата кај
лим и условите за нивна употреба како дијафрагми за резервоари и силоси товарени во својата рамнина.
вкрутување на конструкцијата. Материјата, изложена на 54 страници,
систематизирана е во 10 глави во кои се опфатени:
EN1993-1-4: општи одредби; основи на проектирање и
Дополнителни правила за нерѓосувачки моделирање; трансверзална распределба (shear lag
челици effect) при проектирање на елементите; избочување
EN1993-1-4 дава дополнителни одредби за од нормални напрегања при гранична состојба на
проектирање на згради и други работи од областа на носивост; носивост на смолкнување; носивост на
градежништвото кои ја прошируваат и модифицираат напречни сили; интеракција; извивање на реброто од
примената на EN1993-1-1, EN1993-1-3, EN1993-1-5 извивањето на појасот; вкрутувања и конструктивни
и EN1993-1-8 за аустенитен, аустенитно-феритен детали и метод на редуцирани напрегања. Дадени се
и феритен нерѓосувачки челик. Материјата, и 5 анекси: пресметување на критични напрегања за

ПРЕСИНГ
вкрутени лимови, елементи со променлив напречен состојба на употребливост. Дадени се и 3 анекси:

пресек, метод на конечни елементи, полноѕидни видови на анализа за проектирање на плочести
лимени греди со профилирани ребра, алтернативни конструкции, внатрешни напрегања на невкрутени
методи за определување на ефективни напречни правоаголни плочи со теоријата за мали поместувања,
пресеци. EN1993-1-5 се повикува на 1 референтен внатрешни напрегања на невкрутени правоаголни
стандард (EN1993-1-1), а во Националниот анекс на плочи со теоријата за големи поместувања. EN1993-
EN1993-1-5 се дефинираат 15 НДП. 1-7 се повикува на 11 референтни стандарди, а во
Националниот анекс на EN1993-1-7 се дефинира 1 НДП.
EN1993-1-6:
Носивост и стабилност на лушпести EN1993-1-8:
конструкции Проектирање на врски
EN1993-1-6 дава основни правила за проектирање EN1993-1-8 дава методи за проектирање на врски
на плочести челични конструкции од типот изведени од челици со квалитет S235, S275, S355,
ротациони лушпи. Одредбите од овој стандард S420, S450 и S460, кои се изложени на доминантен
се однесуваат за осносиметрични лушпи и статички товар. Материјата, изложена на 133
поврзани кружни или прстенести плочи и пресеци страници, систематизирана е во 7 глави во кои се
на прстенести греди и греди за вкрутување кои опфатени: општи одредби, термини, дефиниции,
формираат дел од целокупната конструкција. симболи; основи на проектирање; врски изведени
Опфатени се општи процедури за пресметки на со завртки, заковки и чепови; заварени врски;
сите форми на лушпи. Материјата, изложена на 95 анализа, класификација и моделирање; врски помеѓу
страници, систематизирана е во 9 глави во кои се елементи со H или I пресеци; врски помеѓу елементи
опфатени: општи одредби; основи на проектирање со затворени пресеци. EN1993-1-8 се повикува на 50
и моделирање; материјали и геометрија; гранична референтни стандарди, а во Националниот анекс на
состојба на носивост на челичните лушпи; резултанти EN1993-1-8 се дефинираат 6 НДП.
на напрегања и напрегања кај лушпи; гранична Проектирањето на врските е една од основните
состојба на пластичност (LS1); гранична состојба проблематики и е од особена важност во
на циклична пластичност (LS2); гранична состојба проектирањето на челичните конструкции. Правилата
на извивање (LS3) и гранична состојба на замор на за проектирање дадени во EN1993-1-8, во низа
материјал (LS4). Дадени се и 4 анекси: напрегања во поединости, се разликуваат од методологијата за
лушпите според мембранска теорија, дополнителни пресметка на врските пропишана во нашата техничка
изрази за носивости на пластичен лом, изрази регулатива.
за линеарни еластични мембрански и моментни Треба да се нагласат разликите во категоризацијата
напрегања, изрази за напрегања при извивање. на шрафените врски: А (врски кои ги пренесуваат
EN1993-1-6 се повикува на 18 референтни стандарди, товарите преку смолкнување и притисок по ободот
а во Националниот анекс на EN1993-1-6 се дефинираат на дупката), В (врски носиви на пролизгување при
18 НДП. гранична состојба на употребливост), C (врски носиви
на пролизгување при гранична состојба на носивост), D
EN1993-1-7: (не-преднапрегнати врски изложени на затегнување) и
Плочести конструкци изложени Е (преднапрегнати врски изложени на затегнување).
на напречно товарење Битни се и разликите во пресметката на завртките
EN1993-1-7 ги дефинира основните правила за каде редукција се врши, меѓу другото, и по однос
проектирање на невкрутени и вкрутени плочи кои на нивните меѓусебни растојанија и растојанието до
формираат дел од плочести конструкции како силоси, крајот на елементот.
резервоари или контејнери, изложени на напречно Дефинирани се и правилата за пресметка на носивоста
товарење. Материјата, изложена на 36 страници, на инјектирани завртки кои можат да се применат како
систематизирана е во 8 глави во кои се опфатени: замена на обичните завртки и заковките за категорија
општи одредби; основи на проектирање; материјални на врски А, В и С.
карактеристики; трајност; конструктивна анализа; Генералниот пристап во проектирањето и пресметката
гранична состојба на носивост; замор и гранична на носивоста на заварните врски со аголни и челни

ПРЕСИНГ
завари не се разликува битно со соодветниот од

нашата техничка пракса. Како дополнување, во
EN1993-1-8 дефинирана е носивоста на чеп завари
како и условите за заварување во зоните на ладно
обликување.
Во EN1993-1-8 дадена е класификација на врските по
однос на крутоста и носивоста.
К јазел
90°
φ M j,Ed
Ed
a) Врска b) Модел
Значително внимание посветено е на моделирањето на

врските греда-столб
Т-јазел
Во моделирањето на проектната носивост на
компонентите од шрафените врски се користи
еквивалентен затегнат Т-елемент, а кај врските помеѓу
челик и бетон (стапало на столб) се користи притиснат
Т-елемент.
EN1993-1-8 дава опсежен третман на врските помеѓу
затворени пресеци (квадратни, правоаголни и кружни),
карактеристични кај безјазлените решетки, како и на
врските на затворени пресеци од полнежот и отворени
пресеци на појасите.
EN1993-1-9:
Замор КТ-јазел
EN1993-1-9 дефинира методи за процена на
носивоста на замор на елементи, врски и споеви
изложени на натоварување од замор. Методите методи; методи за процена; напрегања од дејства
се изведени врз основа на резултатите од на замор; пресметка на напрегања; пресметка на
испитувањата на замор извршени на примероци класи на напрегања; јакост на замор; контрола
во полн размер со геометриски и материјални на заморот. Дадени се и 2 анекси: определување
несовршености, кои произлегуваат од постапката на параметрите на товар од замор и формати
на производство и изведбата (на пр. влијанието на за контрола, носивост на замор со користење
толеранциите при производството и заостанатите на методот на геометриско напрегање (топла
напони од заварувањето). Материјата, изложена точка). EN1993-1-9 се повикува на 5 референтни
на 34 страници, систематизирана е во 8 глави во стандарди, а во Националниот анекс на EN1993-1-9
кои се опфатени: општи одредби; основни услови и се дефинираат 11 НДП.

ПРЕСИНГ
дополнителни правила, со цел за проширување на
Методите за контрола на заморот во EN1993-1-9 се нивната примена за челици со повисока класа на
базираат на ΔσR-N концептот, кој се разликува од јакост (над Ѕ460).
концептот на динамичко дозволено напрегање кој се Материјата, изложена на 9 страници,
користи во нашата техничка регулатива. систематизирана е во 3 глави во кои се опфатени:
општи одредби; дополнителни правила за EN1993-
EN1993-1-10: 1-1 до EN1993-1-11, дополнителни правила за
Жилавост и карактеристики на материјалот EN1993-2 до EN1993-6. EN1993-1-12 се повикува на 6
по дебелината референтни стандарди, а во Националниот анекс на
EN1993-1-10 дава проектни упатства за избор на EN1993-1-12 се дефинираат 6 НДП.
материјалите според нивната жилавост при лом и Дополнетите, или дополнителните правила
според карактеристиките по дебелината на заварени изнесени во EN1993-1-12, генерално се однесуваат
елементи кај кои постои значителен ризик од на проектните вредности на материјалните
ламеларното раслојување при изработката. Материјата, карактеристики, материјалните парцијални
изложена на 16 страници, систематизирана е во 3 коефициенти за сигурност, условите за применливост
глави во кои се опфатени: општи одредби; избор на на челиците со повисока класа.
материјалите според жилавоста при лом; избор на
материјалите според карактеристиките по дебелината. Коментар на авторот
EN1993-1-10 се повикува на 13 референтни стандарди, Еврокодот 3, со кој се регулира проектирањето
а во Националниот анекс на EN1993-1-10 се дефинираат на челичните конструкции, е опсежна материја
2 НДП. изложена во во 20 книги (стандарди) на 1.294
EN1993-1-11: Проектирање на конструкции со страници. Во изложениот текст даден е краток
затегнати елементи преглед на содржината и поедини специфичности на
EN1993-1-11 ги дава проектните правила за првиот дел од Еврокод 3: EN1993-1 Општи правила и
конструкции со затегнати елементи од челик, кои како правила за згради.
резултат на нивната поврзаност со конструкцијата, Прифаќањето и имплементирањето на
се прилагодливи и заменливи. Исто така, дадени се еврокодовите за конструкции пошироко, и
и правилата за одредување на техничките барања за Еврокодот 3 во доменот на челичните конструкции,
монтажни затегнати елементи за оцена на нивната како техничка регулатива за проектирање на
сигурност, употребливост и трајност. конструкции во градежништвото кај нас, е сериозен
Материјата, изложена на 35 страници, систематизирана процес од исклучителна важност. Несомнено, тоа
е во 9 глави во кои се опфатени: општи одредби; е процес кој ќе измени многу работи во нашата
материјал; трајност на жици, јажиња и стракови; анализа досегашна инженерска пракса. Промените, колку
на конструкцијата; гранични состојби на носивост; и да се добри и полезни, често се поврзани со
гранични состојби на употребливост; осцилации одреден отпор. Едно е сигурно, за вакви промени
на кабли; замор. Дадени се и 3 анекси: услови за потребни се компетентни луѓе на вистински места.
производство на затегнати елементи; транспорт, Во оваа пригода би сакал да го истакнам
складирање, ракување; речник. EN1993-1-11 се повикува ангажманот и придонесот на групата експерти
на 19 референтни стандарди, а во Националниот анекс кои учествуваа, како одговорни лица, во стручната
на EN1993-1-11 се дефинираат 16 НДП. ревизијата на преводот на Еврокодот-3, проф. д-р
Во EN1993-1-11 систематизирани се затегнатите Грозде Алексовски, доц. д-р Јосиф Јосифовски, од
елементи од челични јажиња и кабли, дадени се Градежниот факултет во Скопје, проф. д-р Зоран
стредствата за нивно поврзување, дадени се правилата Богатиноски, проф. д-р Марјан Гаврилоски, од
за пресметка на нивната носивост. Машинскиот факултет во Скопје и проф. д-р Роберта
Апостолска од ИЗИИС - Скопје.
EN1993-1-12: Исто така, сакам да го истакнам и трудот и стручниот
Дополнителни правила за проширување придонес на моите сорботници во стручната
на EN1993 со класа на челици до S700 ревизија на преводот на 7 книги (666 страници) од
EN1993-1-12 дава дополнување на правилата за Еврокод 3, м-р Денис Поповски, м-р Миле Партиков
проектирање во другите делови на Еврокодот 3, или и м-р Наташа Цветановска-Тодосовска.

ПРЕСИНГ
Проф. д-р. Петар ЦВЕТАНОВСКИ
ЕВРОКОД 4 – EN 1994
Проектирање на спрегнати конструкции
од челик и бетон
Еврокод 4 (EN1994) се применува за проектирање напрегања, кој се применува во нашата техничка
на спрегнати конструкции и елементи од згради регулатива.
и други градежни работи. Тој е во согласност EN1994-1-1 се однесува на спрегнати елементи
со принципите за употребливост и сигурност кај кои бетонот е со марка не помала од C20/25
на конструкциите, чии основи за проектирање и LC20/22 и не поголема од C60/75 и LC60/66, а
и контрола се дадени во EN1990. Еврокод 4 челичниот дел од елементот е од конструктивен
се однесува само на условите за носивост, челик со граница на развлекување не поголема од
употребливост, трајност и пожарна носивост на 460 N/mm2.
спрегнатите конструкции од челик и бетон. Генерално, кога се работи за општи одредби
Еврокод 4, во оваа фаза, содржи 3 стандарди: поврзани со бетонот како конструктивен материјал,
EN1994-1-1 (Општи правила и правила за згради), EN1994-1-1 се повикува на EN1992, а за челикот на
EN1994-1-2 (Проектирање на конструкцијата за EN1993.
пожарна состојба), EN1994-2 (Општи правила и Во доменот на анализата, EN1994-1-1 се ограничува
правила за мостови). на конструкции кои се доминантно спрегнати и/
или со значителен чисто челичен дел. Дадени
EN1994-1-1: се опсежни услови кои го третираат моделот на
Општи правила и правила за згради анализата (линеарно еластична, нелинеарна,
EN1994-1-1 ги дава основите за проектирање на пластична), начинот на пресметка на ефектите
спрегнати конструкции заедно со карактеристични од дејствата, ефектите од фазите на градба,
правила за згради. Материјата, изложена на ефектите од контролирано приложени деформации,
118 страници, систематизирана е во 9 глави прснатините и реолошките својства на бетонот
во кои се опфатени: општи одредби, термини (течење и собирање). Во класификацијата на
и дефиниции; основите за проектирање; челичните пресеци дадени се разликите кои
материјалите, конструктивен челик, челик за произлегуваат од извесното вкрутување (преку
арматура, профилиран лим, бетон, средства за средствата за врска) од бетонскиот дел на пресекот.
спрегање; услови за трајност; методи за анализа За контрола на граничните состојби на носивост,
на конструкцијата; гранични состојби на носивост; граничната носивост на свиткување се определува
гранични состојби на употребливост; спрегнати преку пластичниот момент, алтернативно за
врски кај рамки од згради; спрегнати плочи со позитивно и негативно свиткување. Битна е
профилиран челичен лим кај згради. Дадени се разликата во пресметковната сила на притисок (во
и 4 информативни анекси: крутост на компоненти бетонот) за случаи на целосно и делумно спрегање.
на врски кај згради; стандардни испитувања; Бетонот во затегнатата зона, како што е вообичаено,
собирање на бетонот кај спрегнати конструкции. не се зема во пресметката на носивоста на
EN1994-1-1 се повикува на 17 референтни пресекот.
стандарди, а во Националниот анекс на EN1994-1-1 Граничните состојби на употребливост се
се дефинираат 19 НДП. контролираат преку еластичната носивост на
Еврокодот се заснова на концептот за гранични свиткување каде ефектите од течењето на бетонот
состојби, кој се користи во комбинација поедноставено се пресметуваат преку односот на
со методот на парцијални фактори, што модулите на еластичност.
претставува концептуална разлика во однос EN1994-1-1 дефинира и услови за проектирање
на детерминистичкиот концепт на дозволени на носивост на делумно обложени греди кои не

ПРЕСИНГ
Примери за пластична распределба на напрегања за спрегната греда

за позитивни (при полно спрегање) и негативни моменти
се конкретно регулирани со нашата техничка EN1994-1-1 ги опфаќа и врските на гредите

регулатива. со столбовите каде преку затегната арматура,
Во поглед на средствата за спрегање, EN1994-1- а зависно од ротационата крутост на
1 се ограничува на примената на цилиндрични карактеристичниот пресек, се постигнува степен
можданици со глава. Дефинирани се условите за на вклештување, односно предавање на негативен
определување на нивната дуктилност, а носивоста момент. Ваквиот пристап во проектирањето го
се определува во зависност од типот на бетонската надминува стереотипот за спрегање само кај прости
притисната компонента (полна плоча, плоча греди, односно дава можност за рамовски третман
излиена врз профилиран лим паралелен или кај спрегнатите конструкции.
нормален на оската на гредата). Поаѓајќи од прагматичните пристапи во градежната
EN1994-1-1 дава услови и правила за проектирање пракса за изведба на меѓукатните конструкции
на спрегнати столбови и спрегнати притиснати со користење на профилиран челичен лим како
елементи со пресеци целосно и делумно обложени оплата за бетонот, EN1994-1-1 ги дефинира и
со бетон, и со пресеци од правоаголни и кружни конструктивните критериуми и правилата за
цевки исполнети со бетон. пресметка на носивоста на спрегнатите плочи со
При граничните состојби на употребливост, профилиран челичен лим.
критериумите се во доменот на деформациите Според начинот на спрегање на челичниот лим
(уклони), фреквенциите на слободните осцилации и класифицирани се два типа, со помош на релјефни
прснатините во бетонот. Напрегањата се условени испакнувања и назабувања кај лимови со отворена
само кога се контролира заморот и во случај профилација, и со помош на триење кај лимови со
на преднапрегање со кабли и со прилагање на т.н. вовлечена профилација. Исто така, разгледани
контролирани деформации. се и можностите за примена на можданици на

ПРЕСИНГ
Распределба на напрегања за позитивен и негативен момент
краевите, или превиткувања на лимот. материјалите; постапките за проектирање и моделите

Дефинирани се конструктивните детали и услови за пресметка; конструктивни детали. Дадени се и
за профилацијата на лимот, дебелината на плочата, 9 анекси: зависноста напрегање-дилатација при
напречната и надолжна арматура, агрегат, како и растечки температури за конструктивни челици;
условите за потпирање на краевите од спрегнатата зависноста напрегање-дилатација при растечки
плоча. температури за бетони со силикатен агрегат;
За граничните состојби на носивост дадени се зависноста напрегање-дилатација за бетон
правилата за пресметка на пластичниот момент за прилагодена за модели на природен пожар со
свиткување, за позитивно и негативно свиткување. опаѓачка гранка; модел за пресметка на пожарна
Посебен случај претставува состојбата кога отпорност на незаштитени спрегнати плочи
пластичната неутрална оска поминува низ лимот. изложени на стандарден пожар од долната страна;
модел за пресметка на позитивен и негативен
EN1994-1-2: момент на свиткување кај челични греди поврзани
Проектирање на конструкцијата за пожарна со бетонска плоча изложени на пожар под бетонската
состојба плоча; модел за пресметка на позитивен и негативен
EN1994-1-2 се однесува на проектирање на момент на свиткување кај делумно обложени
композитни конструкции од бетон и челик во челични греди поврзани со бетонска плоча изложени
инцидентни случаи на изложеност на пожар и е на стандарден пожар под бетонската плоча; израмнет
наменет за употреба во склоп со ЕN1994-1-1 и сумарен модел за пресметка на пожарна отпорност
ЕN1991-1-2. Овој дел 1-2 само укажува на разликите на спрегнати столбови со делумно обложени делови
од, или е додаток кон, проектирањето за нормални на челичниот пресек, за извивање по слабата
температури. EN1994-1-2 ги третира само пасивните оска, изложени од сите страни на стандарден
методи за пожарна заштита. Материјата, изложена пожар; упростен модел за пресметка на цевчести
на 109 страници, систематизирана е во 5 глави пресеци исполнети со бетон изложени од сите
во кои се опфатени: претпоставките, термините страни на стандарден пожар; планирање и оцена на
и дефинициите; основите за проектирање; експериментални модели. Во Националниот анекс
механичките и термичките карактеристики на на EN1993-1-2 се дефинираат 8 НДП.

ПРЕСИНГ
Ï притисок
ðèòèñî ê
beff
F
+
θc(x) fc ,20 °C / g M , fi,c
hu
hc b2 fay,θ / g M ,fi,a
2 +
e2 θ2 T yF
h ew hw θw fay,θ / g M,fi,a
yT
w
e1 θ1
fay,θ1 / g M,fi,a
b1
Çàòåãàœ å
затегање
b−eff
çàòåãàœå
затегање
As
f sy ( θs ) / g M, fi,s
T−
hc b2 f a y ( θ 2) / g M , fi ,a
e2 θ2
YT−
h ew hw θw f a y (θ w ) / g M , fi ,a
θ1 YF− F−
e1
b1 f a y (θ 1) / g M, fi,a
ï ðèòè ñî ê
притисок
Пресметување на момент на носивост за позитивно и негативно свиткување
Во нашата регулатива и пракса за проектирање и дефинициите; основите за проектирање;

на пожарната отпорност, бетонските и челичните материјалите; трајноста; анализа на конструкцијата;
конструкции беа разгледувани засебно. гранични состојби на носивост; гранични состојби на
Позитивните ефекти кај челичните елементи од употребливост; префабрикувани бетонски коловозни
поврзаноста со бетонска плоча беа разгледувани плочи; спрегнати плочи кај мостовите. Даден е и
во склоп на пресметката на челичниот елемент еден анекс: цилиндрични можданици со глава кои
преку т.н. адаптациони фактори. За овие случаи, предизвикуваат сили на раздвојување во правец на
EN1994-1-2 дава правила за конкретна пресметка дебелината на плочата. EN1994-2 се повикува на 26
на динамиката на загревање во зависност од референтни стандарди, а во Националниот анекс на
конструктивните параметри и диспозицијата на EN1994-2 се дефинираат 15 НДП.
напречниот пресек. Спрегнатите мостови се конструктивен систем кој
Во EN1994-1-2 дадени се и правилата за пресметка наоѓа широка примена во мостоградбата. Концептот
на пожарната носивост на делумно обложени за проектирање на спрегнатите мостови, изложен
челични греди со бетон, кои не беа опфатени на во EN1994-2, битно се разликува од нашите
конкретен начин во нашата регулатива. Исто така, прописи во доменот на контролата на носивоста,
дадени се и правилата за пожарна пресметка на односно истиот е заснован на граничната носивост.
спрегнатите столбови, обложени или исполнети со Во доменот на контролата на употребливоста
бетон. разликите, споредени со нашата регулатива, се
помали и главно од квантитативен карактер.
EN1994-2: EN1994-2 во голема мера се заснова на изложената
Општи правила и правила за мостови материја во EN1994-1-1 со акцентирање на
EN1994-2 ги дава правилата за проектирање на посебните правила кои се однесуваат за спрегнати
спрегнати мостови од челик и бетон или елементи мостови. Впечаток е дека постои висок степен на
на мостовите, дополнително на основните правила повторување на основните правила дадени во
во EN1994-1-1. Висечките мостови не се целосно EN1994-1-1.
опфатени со овој дел. Материјата, изложена на Правилата за контрола на заморот битно се
90 страници, систематизирана е во 9 глави во разликуваат, во својот концепт, од контролата
кои се опфатени: претпоставките, термините според нашите прописи.

ПРЕСИНГ
> 80 mm
c cst
sw sf 1
0,85 fcd
- Nc,f
Ma za z
Na s Mpl,Rd
fyd
fsd +
Ns
fyd
Бетонирани гредни коловозни плочи, гранична носивост на свиткување
h h
1 v
ch + s/2
A s
ch + s/2 cv +
A s/2
cv + s /2
ar,o = a /r
/ ar ar,o
/
= a /r
A
A
Геометриски параметри на можданици со хоризонтален распоред
Вреди да се напоменат правилата за проектирање отвора можноста за нивна пофреквентна примена

на бетонирани гредни коловозни плочи, кои не се во градбата и кај нас.
посебно третирани во нашата регулатива. Исто така, Еврокодот 4 генерално е поврзан и се повикува
дадени се и правила за проектирање на спрегнати со материјата регулирана во Еврокодот 2 и
конструкции со хоризонтално поставени можданици Еврокодот 3 и неговата примена, пред сè,
кај кои се јавува сила на раздвојување во правец на е условена со примената на споменатите
дебелината на плочата. eврокодови.
Посебно се регулирани и правилата за проектирање Во оваа пригода би сакал да го истакнам
на спрегнати плочи кај кои се јавуваат и влијанија ангажманот и придонесот на проф. д-р Мери
во напречен правец. Цветковска од Градежниот факултет во Скопје,
која ја изврши стручната ревизија на преводот на
Коментар на авторот EN1994-1-2.
Еврокодот 4, со кој се регулира проектирањето на Исто така, сакам да го истакнам и трудот и
спрегнатите конструкции од челик и бетон, дава стручниот придонес на мојот сорботник м-р Денис
современ пристап во контролата на носивоста и Поповски, кој учествуваше во стручната ревизија на
употребливоста на спрегнатите конструкции и ја EN1994-2.

ПРЕСИНГ
Проф. д-р Кирил Граматиков
Доцент д-р Тони Аранѓеловски
ЕВРОКОД 5-EN 1995

Пресметување на дрвените конструкции
Европскиот стандард ЕN1995 или Еврокод 5 За целосна примена на Еврокод 5, покрај
„Проектирање на дрвените конструкции“ е стандард овие документи, потребно е да се користат
во кој се воспоставени заеднички правила за хармонизираните и нормативните референтни
проектирање на дрвените конструкции во земјите- стандарди од областа на:
членки на Европската Унија. Групата на европските Лепено ламелирано дрво EN 14080
стандарди од Еврокод 5, ЕN 1995: Пресметување Масивно дрво EN 14081-1
на дрвените конструкции се однесуваат на Сите панелни производи EN 13986
проектирање на згради и мостови. Европскиот Ламелиран фурнир EN 14374
стандард ЕN1995 се состои од три дела: Врски и врзивни средства EN 14545 и
ЕN 1995-1-1: Општо, Општи правила за EN 14592
згради Решетки EN 14250
ЕN 1995-1-2: Општи правила, Пресметување Класи на јакост на дрвото ЕN 338
на конструкциите на дејство на Класи на јакост на лепено
пожар и ламелирано дрво ЕN 1194
ЕN 1995-2: Мостови Класи на јакост на плочи
Воведувањето на ЕN1995-1-1 во иднина ќе со насочени влакна, шперплочи, влакнатици и
претставува значаен прогрес при пресметување на фурнир EN 12369.
дрвените конструкции во Република Македонија. Покрај овие документи, Европската комисија ја
Примената на теоријата на граничните состојби и обврзува секоја земја дека има право и одговорност
методот на парцијални коефициенти на сигурност да ги определи вредностите на национално
во ЕN 1995 се разликуваат во голема мера од определените параметри, дефинирани во ЕN1995,
традиционалните македонски стандарди, кои кои се поврзани со сигурноста на конструкциите
ја користат теоријата на дозволени напрегања. на национално ниво, зададени во посебен
Основните барања за проектирање на документ Национален анекс, односно Национален
конструкциите, според теоријата на граничните документ за примена на ЕN1995. Без изработка на
состојби се дефинирани во ЕN 1990 кои треба да се Националниот анекс, кој е придружен документ, ЕN
применуваат и при употреба на ЕN 1995, се: 1995 не смее да се применува.
Основни барања поврзани со сигурно-
ста, употребливоста и робусноста на ОСНОВИ НА ПРЕСМЕТУВАЊЕТО
конструкцијата. Еврокод 5 е концепт на пресметување според
Класификација на комбинациите на товарите граничните состојби, кои се состојат од
поодделно за граничната состојба на носи- гранична состојба на лом и гранични состојби на
вост и граничната состојба на употребливост. употребливост, а кои ги земаат предвид следните
Проектиран век на употреба на параметри: дејствата на конструкциите, својствата
конструкцијата, кој за згради и вообичаени на материјалите, различното однесување на
конструкции изнесува 50 години, и зависи материјалот во тек на време (времетраење на
од квалитетот на материјалите, циклусите на товарот, течење), различните климатски услови
инвестирање и примената на стратегии за (температура, варијации во влажноста и различните
одржување. комбинации на товари (фази на изградба, промена
Трајност и на условите на поткрепување).
Осигурување на квалитетот Докажувањето на граничните состојби на носивост

ПРЕСИНГ
и употребливост, кои се дадени во ЕN1995, се

врши врз основа на семи-пробабилистичкиот
пристап. За практични постапки на пресметување,
пробабилистичкиот концепт се поедноставува
и преминува во семи-пробабилистички концепт
со воведување на карактеристични вредности
и коефициенти на сигурност. Методата за
пресметување според ЕN1995 незначително
се разликува од детерминистичкиот концепт
на дозволени напрегања на кој се темелат
македонските прописи.
Промената во новиот концепт е определување на
влијанијата според пробабилистичкиот концепт, кои
како однапред определени параметри влегуваат во Сл. 1 Крива на дистрибуција на веројaтни вредности X за
равенките на граничните состојби. Карактеристичните некој градежен материјал
вредности за дејства и материјалите се определуваат Пресметковната вредност за Xd, се пресметува
врз основа на статистичка обработка на податоците според следниот израз:
пресметани за дефиниран фрактил на базните
варијабли разгледувани како случајни големини.
Карактеристичните вредности во равенките на
граничните состојби се множат со парцијални γM - парцијален коефициент на сигурност
коефициенти пресметани со примена на методите kmod - коефициент на модификација кој зависи од
на веројатноста. На тој начин со примена на семи- времетраењето на товарот и влажноста на
пробабилистичката постапка се постигнува бараниот дрвото.
степен на сигурност. Вредностите на парцијалниот коефициент на
сигурност за материјалот γM се дадени во табела 1.
ДЕЈСТВА
Дејство или товар F е директен товар - сила која Табела 1 Препорачани вредности на парцијалниот
дејствува на носивата конструкција и индиректно коефициент за својствата на γM материјалот
дејство - на пример влијание од температурата или
собирање. Дејствата според нивната променливост Основни комбинации на товари: γM
во тек на време се делат на: постојани дејства (G), Монолитно дрво 1.3
променливи товари (Q) и инцидентни дејства (А).
Лепено ламелирано дрво 1.25
Карактеристичната вредност на дејството Fk е
Лепен ламелиран фурнир, фурнир и панели 1.2
определено со горна вредност на фрактилот и врз
основа на класата на времетраењето на товарот. Иверки 1.3
Пресметковната вредност на дејството Fd може да Влакнатици, тврди 1.3
се определи според следниот израз: Влакнатици, средни 1.3
Влакнатици 1.3
-парцијален коефициент за дејства кои се Влакнатици, меки 1.3

дадени во ЕN1990. Врски 1.3
Назабени метални плочи 1.25
КАРАКТЕРИСТИЧНИ ВРЕДНОСТИ НА СВОЈСТВАТА Исклучителни комбинации на товари 1.0
НА ДРВОТО
Во однос на својствата на материјалот се Класите на јакост на дрвото се дадени во
подразбира определување на карактеристична стандардите ЕN338 за монолитно дрво и во ЕN1194
вредност Xk, која се определува за вредност на за лепено ламелирано дрво.
фрактилот од 5% (прикажана на сл.1).

ПРЕСИНГ
ψi - коефициент на комбинациите на товарите

ГРАНИЧНА СОСТОЈБА НА ЛОМ
Qk,i - карактеристична вредност на
Со пресметување на конструктивните елементи
променливиот товар
според граничната состојба на лом, треба да
се докаже дека со употреба на пресметковните
- пресметковна вредност на
вредности на влијанијата, својствата на
својствата на материјалот
материјалот и геометриските големини, не е
fi,k - карактеристична вредност на својствата
надмината граничната состојба на носивост (сл.2):
на материјалот
kmod - коефициент на модификација
γM - парцијален коефициент на сигурност за
својствата на материјалот
Ei,d; Gi,d - проектирани вредности на модулот на
еластичност Е и модулот на лизгање Г
ai,d - геометриски големини
Практичната постапка за пресметување на
елементите и конструкциите според граничната
состојба на лом е дадена на сл. 3.
ГРАНИЧНА СОСТОЈБА НА УПОТРЕБЛИВОСТ
Сл. 2 Преклопување на кривите на дистрибуција на

веројатноста на јакостите R и товарите S (Z=R-S) Ed - утврдена вредност на дејствата или
Каде што се: комбинација на дејствата
γG, γQ - парцијални коефициенти на сигурност за ΣGk,i + Qk,1ΣψiQk,i - комбинација на дејствата
товарите Cd - меродавна вредност (на пример,
Gk - карактеристична вредност на постојаниот гранична вредност на деформацијата при
товар свиткување)
Сл. 3 Дијаграм за доказ на граничната состојба на носивост

ПРЕСИНГ
Сл. 4 Дијаграм за доказ на граничната состојба на употребливост
Практичната постапка за пресметување на поголеми вредности од оние дадени во класа на

елементите и конструкциите според граничната употребливост 2.
состојба на деформации е дадена на сл. 4.
ТРАЈНОСТ
КЛАСИ НА УПОТРЕБЛИВОСТ ЕN1995 содржи и преглед на факторите кон кои
Бидејќи својствата на дрвото директно зависат од треба да се придржуваме ако сакаме да се оствари
неговата влажност, односно содржината на влага, трајноста на носивата конструкција:
мора однапред да се знаат климатските услови во начин на користење на носивата конструкција
кои ќе се наоѓа некоја дрвена носива конструкција потребни својства на носивата конструкција
во текот на векот на употребливост. Откако ќе претпоставени временски услови
бидат познати овие услови, дрвената конструкција состав, својство и однесување на материјалот
може да се определи во една од класите на облик на градежните елементи и процес на
употребливост или класи на влажност, дефинирани изградба
со стандардот ЕN1995. квалитет на градењето и ниво на надзор
Класа на употребливост 1 посебни мерки на заштита
Температура 20оC, релативната влажност на претпоставени периоди и начин на одржување
воздухот y само во текот на неколку недели за време на векот на употребливост
ја поминува вредноста од 65% - рамномерна Временските услови треба да се проценат уште во
влажност во полното дрво ωψ 12% фаза на планирање, за да се предвиди нивното
Класа на употребливост 2 влијание на трајноста и навреме да се преземат
Температура 20оC, релативната влажност на соодветни мерки за заштита на дрвото. Таа процена
воздухот y само во текот на неколку недели е составен дел на низа правила кои се однесуваат
ја поминува вредноста од 85% - рамномерна на трајност и се дадени во ЕN1995. На тој начин се
влажност во полното дрво ωψ 20% предвидуваат штетните влијанија од биолошките,
Класа на употребливост 3 временските и хемиските влијанија и можностите за
Услови при кои влажноста на дрвото има заштита на дрвото.

ПРЕСИНГ
Табела 2 Примери на класите на употребливост
Карактеристично е што во ЕC5 постои и поделба
Класа на употребливост 1 на најважните ботанички видови на дрво, кои
се поделени според нивната природна трајност
во класи на отпорност. Поделбата е направена
врз основа на заштитена срцевина на дрвото.
Природната трајност, како и сите други својства
на дрвото се менуваат во еден ботанички вид, а
може и на поединечно стебло од ист вид. Трајноста
на дрвото е дефинирана со стандардот ЕN335 која
освен на дрвото се однесува и на производите од
дрво, кои се дефинирани како класи на хазард
од биолошка агресија за монолитно дрво и за
панелните производи. Во стандардот ЕN350 и
ЕN460 дадена е природната трајност на дрвото
за определени видови на дрво и препораките за
Дрво во згради каде има греење и е заштитено од
употреба на определен вид на дрво во соодветна
услови на влажност. На пример: внатрешни ѕидови, класа на хазард.
внатрешни плочи (не и плочи на земја) и топли покриви
Класа на употребливост 2 Краток коментар
Досегашното искуство, на другите земји, од
примената на концептот застапен во Еврокод
5, како и неговата споредба со сегашните
важечки стандарди преку изработка на неколку
научноистражувачки проекти и неговата употреба
во наставата на Градежниот факултет при
Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје,
укажува на фактот дека заемната споредба на
двата концепти не е секогаш возможна. Неопходно
е со помош на голем број споредбени анализи,
поткрепени со резултати од аналитички примери,
Дрво во покриени згради. На пример: конструкции на да се определат бараните големини според двата
плочи на земја, ладни покриви, внатрешни облоги на концепти на пресметување. Притоа не треба да
двојни ѕидови и надворешни единечни ѕидови
се заборави и фактот дека како сериозен проблем
Класа на употребливост 3 се наметнува дефинирањето на механичко-
физичките својствата на материјалите. За
правилна употреба на одредбите од Еврокод 5
неопходни се експериментални испитувања и
анализи за дефинирање на граничната носивост
на материјалите, трајноста и употребливоста на
дрвените конструкции.
Затоа Еврокод 5 може да се усвои како основа за
изработка на националните документи во кои ќе
бидат содржани потребните национални параметри
карактеристични за нашата земја и поднебје.
Особено е важно да се обезбедат релевантни
податоци за специфичните карактеристики на
дрвото кое најчесто се употребува при проектирање
Дрво целосно изложено на дејство на надворешната
средина. На пример: изложени делови од конструкцијата и градење на дрвените конструкции во нашата
на отворени згради и за пристанишни конструкции земја.

ПРЕСИНГ
Проф. д-р Елена Думова-Јованоска
Градежен факултет – Скопје
Универзитет „Св.Кирил и Методиј“
Проектирање на ѕидани конструкции
Кога ќе се спомне ѕидаријата како материјал во
нашата градежна практика прва асоцијација е
исполна во рамковски конструкции, евентуално
преграден или фасаден ѕид, со сигурност не носив,
конструктивен ѕид. „Заслужен“ за ваквата состојба
несомнено е катастрофалниот земјотрес кој во 1963
година го погодил Скопје. Искуствата во нашата
градежна практика се делат на време „пред и по“
скопскиот земјотрес. Овој земјотрес ја покажал
фрагилноста на ѕиданите конструкции, бидејќи
најголемиот број на урнати и сериозно оштетени
објекти во овој земјотрес биле токму ѕидани
конструкции.
Ваквата состојба во нашата професионална свест
веројатно довела до слична состојба и во нормативата
за проектирање и градење на ѕидани конструкции.
Така и покрај неспорните активности на експерти
од областа на градежништвото* во нашата земја,
до неодамна актуелните прописи кои ја покриваат
оваа материја го носат прилично архаичниот наслов
„Правилник за технички мерки за условите за
изведување на ѕидови на згради“ од 1970 година,
кои ги наследивме од СФРЈ. Станува збор за скромен
документ од само неколку страници на кој може да се
гледа како на никулец на современиот пристап при
анализа на ѕиданите конструкции. Самиот наслов на
овие прописи упатува на фактот дека се занимаваат
со поедини ѕидови. Во овој документ пред сè се
дефинираат механички карактеристики на тулите
како елементи од кои се ѕидаат ѕидови и одделни
одредби кои ги дефинираат дозволените напрегања
во ѕидовите.
Како е во економски развиените земји? Во првата
половина на дваесеттиот век, повеќекатните ѕидани
конструкции во голема мера биле заменети со
челични и армиранобетонски рамковни конструкции
* Бабамов П., Мурављов М., Ташков Љ., „Еврокод 6: Ѕидани конструкции”, Зборник на трудови на 7. Меѓународен симпозиум
на ДГКМ, Охрид, Македонија, 2-4 октомври 1997, ВР-3,
Шендова В., Радовановиќ Ж., Гавриловиќ П., „Осврт на современите барања за асеизмичко проектирање на ѕидани кон-
струкции пропишани со EC6 и EC8”, Зборник на трудови на 7. Меѓународен симпозиум на ДГКМ, Охрид, Македонија, 2-4
октомври 1997, EC-31.

ПРЕСИНГ
иако истите многу често се градат со исполна од

ѕидарија. Една од сериозните причини за ова
бил и фактот дека до пред 1950 година ѕиданите
конструкции биле димензионирани исклучиво според
емпириски правила, тоа водело до проектирање
на дебели ѕидови, што значело непотребна загуба
на простор, материјал, но и време за градење.
Ситуацијата се променила кога во поголем број
земји по 1950 година се донесени правилници
за проектирање и димензионирање на носивите
елементи од ѕиданите конструкции, кои овозможувале
порационално димензионирање на потребната
дебелина на носивите ѕидови и механичките
карактеристики на метријалите. Правилниците за
димензионирање на ѕиданите конструкции биле
донесени врз база на научни истражувања, но
и практични искуства. Сето ова резултирало во
зголемување на обемот на градење на овој тип
конструкции и поголема храброст на проектантите кои
проектираат ѕидани конструкции и до 30 ката.
Еврокод 6 претставува документ од новата генерација
правилници кој ги третира ѕиданите конструкции
како целина во која основни конструктивни
елементи се носиви ѕидови од ѕидарија. При тоа се
применува аналитичкиот пристап на проектирање
на ѕиданите конструкции својствен на филозофијата
на современите кодови и за другите конструктивни
материјали. Видлива е аналогијата на ѕидаријата
како конструктивен материјал со бетонот, така што се
разгледува неармирана, армирана, а се посочува дури
и преднапрегната ѕидарија.
Структура на ЕВРОКОД 6 - Проектирање ѕидани
EN 1996-1-1: Општи правила за армирани и
неармирани ѕидани конструкции
EN 1996-1-2: Проектирање на конструкции отпорни на
пожар
EN 1996-2: Препораки за проектирање, избор на
материјали и изведба на ѕидани објекти
EN 1996-3: Упростени методи за пресметување на
конструкции од неармирана ѕидарија
Домен на Еврокод 6
Еврокод 6 или неговите делови, се применува за
проектирање згради и градежни зафати од не-
армирана, армирана, преднапрегната и враме-
на ѕидарија. Во Еврокод 6 се пропишани само
барањата за носивост, употребливост и трајност
на конструкциите. Другите барања, на при-
мер, што се однесуваат за топлинска и звучна

ПРЕСИНГ
изолација, не се разгледуваат. Изведувањето е Домен на дел 1-2 од Еврокод 6

покриено во обем што е потребен за да се озна- Главните цели при заштита од пожари се да се
чи квалитетот на градежните материјали и про- ограничат ризиците во однос на индивидуите и
изводи кои треба да се користат, како и стан- општеството, соседните имоти, и каде што е по-
дардите за изработка на самото градилиште по- требно директно изложените имоти во случај на
требни за да се задоволат претпоставките опфа- пожари.
тени во прописите за проектирање. Директивата 89/106/ EEC за градежните про-
Во Еврокодот 6 не се опфатени посебните изводи го дава следниот суштински услов за
барања за асеизмичко проектирање. Одредби- ограничување на ризиците од пожар:
те поврзани со таквите барања се дадени во Ев- „Градежните работи треба да бидат проектирани
рокод 8, кој го надополнува и е конзистентен со и изградени на таков начин, што во случај на
Еврокод 6. појава на пожар
- Носивоста на градбата да може да се
Домен на дел 1-1 од Еврокод 6 претпостави за одреден период на време
Основата за проектирање згради и градежни - Настанувањето и ширењето на огнот и чадот
објекти од ѕидарија е дадена во дел 1-1 од Ев- во градбата да се ограничени
рокодот 6, кој се однесува за неармирана и ар- - Ширењето на пожарот на соседните градби
мирана ѕидарија во која арматурата се дода- да е ограничено
ва за да се обезбеди дуктилност, јакост или да - Станарите да можат да ја напуштат градбата
се подобри употребливоста. Во овој дел дадени или да може да бидат спасени со други средства
се принципите за проектирање преднапрегната - Безбедноста на спасувачките екипи да биде
ѕидарија и врамена ѕидарија, но не се дефини- земена предвид“.
рани правилата за примена.
Делот 1-1 дава детални правила кои главно Домен на дел 2 од Еврокод 6
се применливи за вообичаени згради. Пора- EN 1996-2 ги дава основните правила за избор
ди практични причини или поради упростувања, на материјали и изведба на ѕидаријата со цел
применливоста на овие правила може да биде да овозможи усогласување со претпоставките за
ограничена; сите ограничувања на применли- проектирање од останатите делови од Еврокод
воста се дадени во текстот, онаму каде што е по- 6. Дел 2 се занимава со вообичаените аспекти
требно. на проектирањето на ѕидаријата и нејзината из-
Во овој дел дадени се и упатства за ведба, вклучувајќи:
спроведување на анализата на конструкциите. - избор на ѕидани материјали;
Така, за верификација на секоја релевантна гра- - фактори кои влијаат на однесувањето и
нична состојба се дефинира пресметковен мо- трајноста на ѕидаријата;
дел на конструкцијата врз основа на: - отпорност на зградите од продирање на
- соодветен опис на конструкцијата, влага;
материјалите од кои е направена и соодветните - складирање, подготовка и употреба на
гранични услови; материјалите на градилиште;
- однесување на целата конструкција или - изведба на ѕидаријата;
одделни нејзини делови, во согласност со - заштита на ѕидаријата за време на изведба;
соодветната гранична состојба;
- дејствата и начинот на кој тие дејствуваат. Домен на дел 3 од Еврокод 6
При тоа одговорот на конструкцијата треба да EN 1996-3 дава методи за упросте-
се пресметува користејќи линеарна теорија на но пресметување со цел да се олесни
еластичност, претпоставувајќи линеарна зависност проектирањето на следниве ѕидови од неарми-
напрегања–дилатации со наклон еднаков на рана ѕидарија, изложени на одредени услови
секантниот модул на еластичност од краткотрајни при експлоатација:
тестови или нелинеарна теорија, претпоставувајќи ја - ѕидови изложени на вертикални товари и
зависноста напрегања–дилатации. товари од ветар;

ПРЕСИНГ
- ѕидови изложени на концентрирани товари; преградување, термичка и звучна изолација како и

- ѕидови изложени на смолкнување; заштита од пожар. Како материјал е релативно евтин,
подрумски ѕидови изложени на напречен земјен но истовремено траен и поволен за обезбедување на
притисок и вертикални товари; естетски ефект на фасадните површини. Ѕиданите
- ѕидови изложени на напречни товари без конструкции се флексибилни во однос на распоредот
влијание на вертикални товари. на носивите елементи во основа и можат да бидат
Правилата дадени во EN 1996-3 се конзистентни градени без големи финансиски вложувања.
со оние дадени во EN 1996-1-1, но во однос на Како ѕидани конструкции најповолно е да се
условите и ограничувањата за нивна употреба се изведуваат објектите кај кои основата е поделена
поконзервативни. на релативно голем број простории, со мали или
Но, пред да можеме воопшто да зборуваме за средни димензии, при што распоредот е ист по
примена на Еврокод 6 во нашата земја, како и за цела височина на објектот. Ваквата диспозиција на
другите еврокодови, неопходно е да се донесе објектот овозможува примена на носиви ѕидови кои
Националниот анекс. Во него потребно е да се се протегаат по целата височина на објектот и во кои
определат вкупно 37 национално дефинирани поради малите распони на меѓукатните конструкции
параметри (НДП), од кои две третини се однесуваат нема голема концентрација на вертикални товари.
на механички карактеристики на материјалот и Објекти кои ги имаат овие карактеристики се
геометриски карактеристики на ѕидовите кои станбени згради, хотели, студентски домови и слични
влијаат на параметрите со кои се спроведува резиденционални објекти.
анализата на конструктивните ѕидови. Имајќи
го на ум фактот дека во последните пет децении Анекс 1
речиси и немаме практика на проектирање на Во последните децении од дваесеттиот век
ѕидани конструкции, станува јасно дека отсуствува се појави нов концепт во димензионирањето,
и искуство и база на податоци од кои евентуално концептот на гранични состојби кој е база и на
би се црпеле информации за усвојување на еврокодовите. При тоа се разгледуваат две основни
вредностите од НДП. Од друга страна, директното гранични состојби:
усвојување на препорачаните вредности не е Гранична состојба на лом
помалку ризично ако се земе предвид состојбата Гранична состојба на употребливост
на нашите производни капацитети за блокови Во првиот случај се разгледуваат различните
за ѕидање. Сето ова ја наметнува потребата од можности под кои конструкцијата може да ја
разработка на сериозна експериментална програма изгуби носивата способност, додека во вториот
за определување на потребните информации од кои случај се разгледуваат случаите при кои и покрај
би можеле да се утврдат НДП. тоа што конструкцијата не ја изгубила носивоста,
поради одредени услови таа ја изгубила својата
Наместо заклучок употребливост (преголеми деформации кои ја
За сето време додека го пишував горниот текст загрозуваат нејзината функција).
со опис на основните начела на Еврокод 6 не Суштината на концептот на гранична состојба на
можев да се ослободам од впечатокот дека пред лом може да се формулира на следниот начин:
сè треба да ги убедам читателите во реалноста R* − S * ≤ 0
сериозно да се разгледа можноста и во Македонија каде:
да се проектирааат нови, современи, сигурни и R* = Rk / g m
економски профитабилни ѕидани конструкции - проектна носивост на конструктивните елементи
земајќи го предвид дури и сеизмичкиот хазард. S * = f ( g f Qk ) - проектни влијанија
Затоа, во продолжение неколку реченици „за“ за g m ,g f - парцијални фактори
ѕиданите конструкции. Rk , Qk - карактеристични вредности на носивоста и
Една од основните предности на ѕиданите влијанијата дефинирани на тој начин што 95% од
конструкции е можноста истите елементи да имаат примероците ќе ја надминат карактеристичната
повеќенаменска функција, така ѕидаријата може носивост и 95% од товарите ќе бидат помали од
истовремено да се користи како носив елемент, за карактеристичните товари.

ПРЕСИНГ
Слика 1 Слика 2 Слика 3

VEd  VRd
VRd  f vd  t  l c
Анекс 2 fvd - проектна вредност на јакоста на смолкнување
Неармирана ѕидарија - главно товарена со fvd на ѕидаријата,
проектна определена
вредност според
на јакоста на смолкнување на ѕидариј
вертикален товар (слика 1) поделена со соодветниот
f vd  f vk 0  0.4   d и поделена
При контрола на носивоста по граничната состојба парцијален фактор на материјалот gm.
на лом, проектната вредност на вертикалниот
товар приложен на ѕидот NEd треба да биде t - дебелина на ѕидот.
помала или еднаква на проектната вредност за
вертикална носивост на ѕидот NRd, или lc - должина на притиснатиот дел од ѕидот, не
земајќи го предвид делот од ѕидот што е
N
NEd  N Rd
Ed  NRd
затегнат.
N
NRd   t f
Rd  ii  t  fdd Неармирана ѕидарија - товарена со вертикален
концентриран товар (слика 3)
Φ i - фактор за редукција на капацитетот, на врвот Контролата се врши за два случаи на товарење:
или дното на ѕидот, или Φ m на средина на ѕидот, а) При дејство само на една сила
со кој се земаат предвид ефектите на витост и б) При заедничко дејство на две сили (на блиско
ексцентрицитет на товарот. растојание)
fd - проектна јакост на притисок на ѕидаријата се
добива кога карактеристичната вредност на јакост При контрола на носивоста по граничната состојба
на притисок ќе се подели со соодветната вредност на лом, проектната вредност на концентрираниот
на парцијалниот коефициент на материјалот γm. вертикален товар, NEdc треба да биде помала или
А - товарена бруто-површина на напречен пресек еднаква на проектната вредност на носивоста на
на ѕидот во m2. ѕидот на концентриран товар NRdc, или
Неармирана ѕидарија - товарена со хоризонтален N Edc ≤ N Rdc

товар (слика 2)
При контрола на носивоста по граничната состојба N Rdc = β ⋅ A b ⋅ f d
на лом, проектната вредност на товарот на
смолкнување приложен на ѕидот, VEd треба да биде β - факторот на пропагација на концентрираниот
помала или еднаква на проектната вредност на товар
носивоста на смолкнување на ѕидот VRd, или Аb - површина на товарење во m2
fd - проектна јакост на притисок на ѕидаријата
V
VEd  V
Ed  VRd Rd
се добива кога карактеристичната вредност на
јакост на притисок ќе се подели со соодветната
V
VRd  f
Rd  f vd  t  l
vd  t  l cc вредност на парцијалниот коефициент на
материјалот γm.
ffvd
vd проектна вредност
проектна вредност на на јакоста на смолкнување
јакоста на смолкнување на
на ѕидаријата,
ѕидаријата, определена
определена според
според
f
f 
 f
f vk 0 
 0
0 .
. 4
4 
 
40 vd Бројvk130 | февруари | 2013
vd d
d
и
и поделена
поделена
ПРЕСИНГ
Проф. д-р Љупчо ДИМИТРИЕВСКИ
Асист. м-р Јован Бр. ПАПИЌ
ГЕОтехничко проектирање
Заради различни геолошки, геомеханички, климатски, каде нивните јакости се занемарливи при
географски и други услови, во Европа се развивани обезбедување на отпор (EQU)
различни геотехнички проектантски навики. Од нив внатрешен лом или преголема деформација
произлегле голем број геотехнички истражувања на конструкцијата или нејзини елементи, каде
и испитувања, пресметковни модели и методи, јакоста на материјалот на конструкцијата е важ-
што довело до нивна ендемичност и отстапување на во создавањето на отпорот (STR)
од димензионирањето на останатите конструкции лом или преголеми деформации на тлото каде
во градежништвото. Оттаму, во геотехниката не јакоста на почвата или карпата значително при-
постои единствен воопштен усвоен пресметковен донесува во отпорот (GEO)
модел за сите проектантски случаи. За да се губење на рамнотежа на конструкцијата или тло-
опфати шареноликоста во димензионирањето на то при потисок (UPL)
геотехничките конструкции, да се обедини и да важи хидрауличен лом, внатрешна ерозија или
како единствена во ЕУ, со што би се придонело кон суфозија предизвикана од хидраулички гради-
создавање и прифаќање на Еврокодотº 7 (ЕКº7) како енти (HYD),
единствен геотехнички европски стандард, неопходно а при комбинација на постојани и променливи,
е да се приспособат овие вредни локални искуства, инцидентни и сеизмички дејства, како можни
во форма прифатлива за широката инженерска различни пресметковни/проектантски ситуации.
заедница. Ова е изводливо само онака како што ЕКº7 Слично на останатите, и во ЕКº7 се содржани
е публикуван: во форма на код, без строги услови и податоци што се оставени на избор на државите:
обврски, што дава можност да го прифатат и земјите национално одредени параметри (НОП). За да се
во светот, но и да се вклучат други стандарди. овозможи димензионирање според истите принципи
ЕКº7 го сочинуваат два дела. Во првиот се на меѓународно ниво, а истовремено и да се надминат
обработуваат општи правила за геотехничко и приспособат правните ограничувања, разликите во
димензионирање на темели самци, колови, анкери, геотехничкото димензионирање, како и различните
потпорни конструкции, насипи, нивната глобална степени на заштита и сигурност, ЕКº7 е подготвуван
стабилност или онаа на хидрауличен лом, како и нудејќи само принципи на димензионирање и
надзор и сугестии за геотехнички работи (насипување, влијанија и фактори кои треба да се согледаат. Со тоа
одводнување, подобрување, армирање итн.) секоја држава има можност да одбере пресметковна
дополнети со 1 обврзен и 8 информативни анекси. постапка (ПП) и делумно да ги промени наведените
EN 1997-1 е објавен во 2004 година, а три години параметри, меѓу кои се и парцијалните коефициенти
подоцна им се придружува и вториот дел. Во него (ПК), кои одлуки се внесуваат во Националниот
се опфатени планирање на истражувања на тлото, анекс (НА). ПК се применуваат во одбраниот ПП,
земање примероци од почви и карпи и мерења на факторирајќи ги акциите (дејствата), материјалните
подземни води, теренски тестови, лабораториски карактеристики и отпорностите и претворајќи ги
опити, елаборат за истражувања на тлото и сл., кои се од карактеристични во пресметковни, а диктирани
подетално објаснети во 23 анекси. се и од доверливоста на податоците, типот на
Како и сите еврокодови, така и ЕКº7 се заснова на оптоварување, анализата, изведбата, економичноста
методата на гранична состојба, што подразбира и одржувањето и веројатноста и последиците од
проверка на сите состојби на гранична носивост и лом. Условот за сличност на „стариот“ и новиот
употребливост. Притоа, не треба да се дозволи: метод на пресметување ќе овозможи да се одбере
загуба на рамнотежа на конструкција или тло соодветен ПП, а приближноста на димензиите на

ПРЕСИНГ
конструкциите проектирани со нив, при што им е A1 + M 1 + R1 и A2 + M 2 + R1

обезбедена сигурноста, ќе даде предлог за износот
на ПК. Впрочем, досегашната пракса ја покажала каде Аi, Мi и Ri редоследно ги означуваат комплетите
успешноста на применуваните „застарени“ постапки на ПК за акции, материјали и отпори дадени во
и ги докажала со повеќедецениска стабилност и нормативниот Анекс А на Еврокодотº7-1. Oва
употребливост на објектите. Така, предложените одговара на проверката за двата формата на
пристапи и коефициенти ќе бидат прифатливи и од комбинации на дејства:
аспект на какви било дополнителни интервенции
(до/надградба или реконструкција) на постојни
{
E d = E g F Frep ; X k / g M ; a d }
конструкции, бидејќи по двата пристапа, т.е. и по кој
објектот некогаш е димензиониран и изграден, и по {
Rd = R g F Frep ; X k / g M ; a d }
кој на објектот денес се вршат градежни активности, Со комбинацијата 1 (ППº1 Кº1), парцијални
ќе се добијат приближно еднакви димензии. Со тоа коефициенти се задаваат на дејствата од
ќе се придонесе и кон избегнување на дисперзија на конструкцијата и почвата, додека параметрите на
резултати и збунување на корисниците, а воедно ќе се отпор на смолкнување (ПОС) и отпорноста на тлото
оневозможи и елиминира евентуална недоверба кон остануваат непроменети.
ЕКº7. Во комбинацијата 2 (ППº1 Кº2), парцијални
коефициенти се задаваат на карактеристичните
Опис на пресметковните постапки ПОС и на карактеристичните променливи неповолни
Меѓутоа, она што на прв поглед создава конфузија дејства.
е отсуството на конкретни инструкции во ЕКº7-1. Со оглед дека ПК и во двете комбинации се задаваат
Сепак, тоа е разбирливо со оглед на уникатноста на почеток на пресметката, целата постапка се
на геотехничките пресметки, од една страна и, од спроведува со пресметковни вредности, а меродавна
друга, неопходноста Кº7 да биде широко прифатлив. е онаа што води до поголеми димензии. За да
Имено, во него се дадени општи формулации, (не) пресметката биде сосема во согласност со ЕКº7,
равенки и инсистирање да се исполни, на пр., секогаш е неопходно да се направат анализи за
условот двете комбинации на ПК.
За разлика од ПП 1, во останатите постапки т.е. 2
E d ≤ Rd и 3, доволно е да се направи само една пресметка.
{ } { }
Во постапката 2 (ППº2) се применуваат следните
g E E g F Frep ; X k / g M ; a d = E d ≤ Rd = R g F Frep ; X k / g M ; a d / g R
комплети
{
E d ≤ Rd = R g F Frep ; X k / g M ; a d / g R

} A1 + M 1 + R 2
каде се Ed – пресметковна сила, Xk – карактеристични па ПК се задаваат и на надворешните сили или
вредности на јакоста, ad – пресметковна вредност на ефектите од нив и на отпорот на тлото:
геометриски параметар, а Rd – пресметковен отпор.
Во него со γ се означени парцијални коефициенти за
{
E d = g E ⋅ E Frep ; X k ; a d };
E – ефекти, F – сили, M – материјали и R – отпори. Во
контекст на наведената неравенка треба да се
{
E d = E g F Frep ; X k ; a d }
потенцира дека таа означува една од новостите на
1
овој Еврокод, бидејќи воведува како основа за Rd =
gR
{
R g F Frep ; X k ; a d }
споредување, наместо напрегања, да се користат
сили. Наведеното бара проектантот јасно да ги Во ППº2, ПК врзани за геотехнички дејства и
разликува дејствата и отпорите, што кај почвите е нивните ефекти се исти со оние кои се нанесуваат на
неретко отежнато. дејствата на или од конструкцијата во ППº1 Кº1.
Врз основа на прикажаната равенка, во ЕКº7-1 се Карактеристичните вредности на параметрите на
понудени три постапки. Во пресметковната постапка јакост на смолкнување на почвата се воедно и
1 (ПП 1) потребно е да се испитаат две комбинации пресметковни, додека отпорноста на почвата во
на ПК: вертикален и хоризонтален правец се редуцира.

ПРЕСИНГ
Овде постојат два начина за спроведување на не отстапуваат од оние кои се усвоени во повеќето
пресметката. Во постапката која и изворно се земји. Благодарение на исцрпните неколкугодишни
означува со 2, ПК се нанесуваат веќе на почетокот на анализи и студии, во Р. Македонија веќе е изготвен
пресметката, поради што и анализата се спроведува Национален анекс на Еврокод 7. Во него, на
со пресметковни вредности. Во ППº2* целата ниво на Работна група на Техничкиот комитет, се
пресметка се спроведува со карактеристичните донесени одлуки по 44 точки и клаузули во кои се
вредности бидејќи ПК се вклучуваат во завршницата третираат НОП, а меѓу кои и тоа да: плитки темели
на анализата кога се пресметува граничната се анализираат според постапките 1 и 3; коловите
состојба. Благодарение на ваков концепт, при според 1 и 2; анкерите според 1 и 2; потпорните
пресметка со постапката 2* се добиваат, на пр., конструкции според 1, 2* и 3 (при МКЕ); хидрауличен
карактеристични внатрешни сили и нападни лом според 1 и 2; глобалната стабилност според
моменти кои може да се искористат и при проверка 3; а воедно на одделни места се внесени и
на употребливоста. одредени измени на ПК. Се очекува во скоро време
Постапката 3 (ППº3) е слична на ППº1 Кº1 и ППº1 Националниот анекс да биде прифатен од страна на
Кº2, донекаде обединувајќи ги Техничкиот комитет и Институтот за стандардизација
на РМ и да биде ставен во употреба.
A1 èëè
или À2 + M 2 + R3 Недостигот на податоци од терен и лабораторија (и
квантитативно и квалитативно) влијае на вредноста
бидејќи ПК се нанесуваат на акциите или ефектите на ПК. Доколку, како што е предложено со НА,
и на ПОС на почвата, па е потребна само една геотехничките елаборати и проекти се изработуваат
пресметка, при што ПК се вклучуваат на нејзиниот за сите објекти, со почитување и применување на
почеток. Инаку, присутни се два вида на ПК за сили, препораките изнесени во Еврокодº7-2 за бројот,
зависно од тоа дали потекнуваат од конструкција распоредот и видот на истражни работи и опити,
или по природа се геотехнички. Единствено како и бројните стандарди на CEN за геомеханички
при анализата на стабилност на косини и општа истражувања и испитувања (веќе усвоени како
стабилност, дејствата на почвата (од конструкцијата МКС CEN во Република Македонија) каде детално
или сообраќајното оптоварување) се разгледуваат се опишани начините и тековите на реализирање
како геотехнички, користејќи ПК само за привремени на опитите, тогаш се зголемува доверливоста на
неповолни оптоварувања. Интересно е да се параметрите што би претставувало еволуција на
напомене дека оваа постапка е речиси идентична традиционалниот начин на димензионирање.
на пресметката која според важечкиот „Правилник Методот на набљудување, предложен и во
за технички нормативи за темелење на градежни Еврокодº7-1, е можеби од круцијално значење
објекти“ се спроведува за определување на за редуцирање на износот на ПК, но сè уште не
носивоста на почвата. заживеал кај нас.
За разлика од граничната состојба на носивост, Синхронизацијата на геотехниката со
при пресметување на граничната состојба на конструктoрството е секако неопходна, а ќе овозможи
употребливост не се применуваат парцијални и да се зацврсти на местото кое по важноста и
коефициенти. влијанието ѝ припаѓа, подобрувајќи си го така
имиџот, и ќе отвори пат кон интегрирано симултано
заклучок и перспективи проектирање на горната и темелната конструкција,
Процесот на избор на ПП и одредување на вредности имајќи го предвид нивното заемно дејствување.
на ПК е долготраен и комплексен, бидејќи треба да Освен активности како хармонизација, калибрација,
се исполнат барањата како на инженерите, кога е унапредување, развој, евентуално поедноставување
неопходно одбраните постапки за пресметување да и подготовка на нови области и поглавја, важно
бидат слични на досегашните, така и на државата е паралелно да тече и процесот на обука на
која го пропишува степенот на сигурност, а кој инженерите. Така eврокодовите би се приближиле
може да се регулира со износот на ПК. Работата и пренеле на оние кому и се наменети, за што е
на ова поле бара многу залагање и внимание, а неопходна нивна промоција низ семинари, настава,
треба да се води сметка и одбраните ПП и ПК да изработка на прирачници и софтвер итн.

ПРЕСИНГ
Проф. д-р Снежана СТАМАТОВСКА
ИЗИИС, Скопје
ЕВРОКОД 8 – EN 1998
Проектирање конструкции отпорни на земјотрес
Европскиот стандард EN 1998: Еврокод 8 - Обликот на еластичниот спектар се избира

Проектирање конструкции отпорни на земјотрес, според големината на магнитудата на
се применува за проектирање и изведба на земјотресите, определена врз основа на
згради и градежни конструкции во сеизмички површински бранови-Ms, кои најмногу
региони. Негова цел е да обезбеди: заштита придонесуваат за сеизмичкиот хазард на
на човечките животи, ограничување на локацијата (ако Ms не е поголема од 5.5 се
штетите и останување во употребна состојба избира облик на спектар тип 1, и обратно, ако е
на објектите значајни за заштита на луѓето. поголема од 5.5 се избира облик на спектар тип
Во полето на примена на Еврокодот 8 не 2). Параметар кој го опишува сеизмичкиот
припаѓаат специјалните објекти, како нуклеарни хазард е референтно максимално забрзување за
електрани и големи брани. Тој ги содржи тло од тип А, agR, кое одговара на соодветен
само тие одредби кои, како дополнение на референтен повратен период. Проектното
одредбите од другите релевантни еврокодови, забрзување за хоризонтален правец-ag (ag= g I
мора да се разгледуваат при проектирањето на agS) се добива со множење на референтното
конструкциите во сеизмичките региони. максимално забрзување со факторот на важност
Еврокодот 8 се состои од 6 посебни делови, на конструкцијата – g I , и факторот за тип на тло
меѓусебно поврзани и комплементарни. Во S (S=1, за тип на тло А), додека проектното
него е применет заеднички основен модел на забрзување за вертикален правец-agv е дадено
сеизмичкото дејство, дефиниран во неговиот како процент од хоризонталното, соодветно по
прв дел, EN 1998-1: Општи правила, сеизмички облик од тип 1 (agv=0.9 ag) и тип 2 (agv=0.45 ag).
дејства и правила за згради, со кој е остварен Прагот на ниска и многу ниска сеизмичност
значаен исчекор во смисла на хармонизација на дефиниран е со вредноста на проектното
прописите. Овој модел ја зема предвид големата забрзување од 0.08g (или agS помало од 0.10g), и
разлика во однос на сеизмичкиот хазард и 0.04g (или agS помало од 0.05g), соодветно на
сеизмогените карактеристики на различните ниска и многу ниска сеизмичност. Вредноста на
земји-членки, поради што сеизмичкото дејство е референтното максимално забрзување се
дефинирано во општи рамки, и според неговата дефинира со поделба на националните
дефиниција дозволува примена на различни територии во сеизмички зони, од страна на
национално дефинирани параметри - NDP, кои надлежни национални иституции, а врз основа
треба да бидат потврдени или променети со на пресметаниот сеизмички хазард за соодветен
националните анекси. Сеизмичкото дејство е референтен повратен период. Еластичниот
дефинирано со неговите амплитудно-фреквентни спектар е зададен како нормализиран на
карактеристики, прикажани преку еластичниот проектното забрзување agS, односно на 1g, за
спектар на одговор-Se (Слики 1), зависен од тип на тло А (S=1), при g I =1.0.
правецот на дејствување на сеизмичкото дејство Покрај еластичниот спектар, во EN 1998-1,
(хоризонтален и вертикален), карактеристиките дефиниран е таканаречен проектен спектар,
на сеизмичкиот хазард (облици на еластичен кој се добива како однос помеѓу амплитудите
спектар од тип 1 и тип 2), и локалните почвени на еластичниот спектар и факторот на
услови (пет класи на тип на тло од А до Е, и две однесување-q. Се користи во случаите кога се
посебни класи, S1 и S2). сака да се избегне експлицитна нееластична

ПРЕСИНГ
Слика 1: Препорачан еластичен спектар на одговор од тип 1 (лево) и тип 2 (десно) за типови на тло од A до E (со 5% придушување)
анализа при проектирање на конструкцијата, биде проектирана и изведена да го издржи

а да се земе предвид дуктилно однесување на сеизмичкото дејство коешто има поголема
нејзините елементи. Овој спектар не е доволен веројатност да се појави од проектното
за проектирање на конструкции што имаат сеизмичко дејство, без појава на оштетувања
базна изолација или системи за дисипација на и соодветни ограничувања во користењето,
енергијата. чиј трошок би бил непропорционално висок во
Во специфични сеизмички услови (влијание на споредба со трошокот на самата конструкција.
близок извор кој е на хоризонтално растојание Сеизмичкото дејство за ова барање има
од 10 кm и припаѓа на познат активен расед веројатност на надминување во период од 10
кој може да произведе моментна магнитуда години. Веројатностите на надминување за
поголема од 6.5) се налага определување на двете барања се дефинирани во Националниот
специфичен спектар зависен од локацијата. анекс, а препорачана вредност и за двете
Делот EN 1998-1 содржи 10 поглавја, од кои е 10%, на што соодветствува референтен
некои се специфично посветени на згради од повратен период за анализи на сеизмичкиот
разни конструкциски материјали (бетонски, хазард од 475 и 95 години, соодветно за NCR
челични, спрегнати челично-бетонски, и DLR. Различните нивоа на надежност на
дрвени и ѕидани). Во него, посебно се конструкциите се постигнуваат со примена на
обработени основните барања за однесување факторот на важност, кој се имплементира преку
и критериумите за усогласеност кои важат класификација на конструкциите во различни
за згради и градежни конструкции во класи на важност и доделување на фактор на
сеизмички региони. Дефинирани се две важност за секоја одредена класа. Факторот
барања и тоа: барање за избегнување на на важност го множи соодветното сеизмичко
рушење (NCR) и барање за ограничување на дејство и на тој начин постигнува различни
штата (DLR). За првото барање конструкцијата нивои на надежност.
мора да биде проектирана и изведена да ги Со критериумите за усогласеност мора да се
издржи сеизмичките дејства, без локално проверат ултимативните гранични состојби
и глобално рушење, така што ќе го задржи и граничните состојби на штета, со цел да се
својот конструктивен интегритет и капацитет задоволат основните барања. Ултимативните
на носивост по сеизмичкиот настан. гранични состојби се поврзани со рушење
Проектното сеизмичко дејство за ова барање е или со друга форма на конструктивен лом
дефинирано со референтно сеизмичко дејство со што се загрозува сигурноста на луѓето.
и референтна веројатност на надминување Граничните состојби на штета се поврзани со
во 50 години и земање на фактор на важност. оштетувања по кои карактеристичните барања
За второто барање конструкцијата мора да за употребливост веќе не можат да бидат

ПРЕСИНГ
Вообичаена и честа пракса е да се определи спектрално

забрзување за сопствена периода на конструкцијата според
Еврокод 8, за 5% придушување, и со истото да се пресмета
еквивалентна сеизмичка сила, а потоа да се продолжи со
примена на постојните прописи, и да се мисли дека со тоа
се задоволени барањата за сеизмичко дејство согласно со
Еврокодот 8, што не е точно
задоволени. Со ултимативната гранична состојба При проектирањето конструкцијата треба да

мора да се потврди дека конструктивниот систем има едноставен и правилен облик, како во
има отпорност и капацитет за дисипација на основа, така и по висина, и доколку е потребно
енергијата. Рамнотежа помеѓу отпорноста и ова да се постигне се дели на поодделни делови
капацитетот за дисипација е воспоставена преку со дилатациони фуги. За обезбедување на
факторот на однесување при што како граничен глобално дисипативно и дуктилно однесување
случај е ниско-дисипативната конструкција мора да се избегнува крт лом или прерано
која не зема предвид ниту една хистерезисна формирање на нестабилни механизми. За
дисипација на енергијата и може да не се ова, во проектирањето мора да се користи
зема предвид факторот на однесување кога проектирање врз основа на капацитет, со што
е поголем од вредноста 1.5, која вредност се се добива хиерархија на отпорноста на разните
зема за обезбедување на резерва во јакоста. конструктивни делови и облици на рушење,
За челични и спрегнати челично-бетонски неопходни за обезбедување на соодветен
згради вредноста на факторот на однесување пластичен механизам и избегнување на можни
може да се земе помеѓу 1.5 и 2.0, додека кај крти ломови. Армирањето на конструкцијата
дисипативни конструкции тој се зема дека е во целост, а особено на критичните зони или
поголем од наведените гранични вредности елементи мора да биде такво за да обезбеди
и ја зема предвид дисипацијата на енергијата способност за пренос на неопходните сили и
која се случува во посебно проектирани, дисипација на енергијата во циклични услови.
таканаречени дисипативни или критични Поради ова, во посебните делови на Еврокодот
зони. Вредноста на факторот на однесување е 8 посветено е посебно внимание на деталите
ограничена со граничната состојба на динамичка на врските помеѓу конструктивните елементи и
стабилност на конструкцијата и со оштетувањата на регионите каде се предвидува нелинеарното
настанати поради ниско-цикличниот замор однесување.
на конструктивните детали, особено врските. Анализата мора да се базира на соодветен
При ова, треба да се примени најнеповолниот модел на конструкцијата, кој по потреба
граничен случај. При граничните состојби на мора да го земе предвид влијанието на
штета мора да се обезбеди соодветно ниво на деформабилноста на тлото и влијанието на
надежност против неприфатливите оштетувања неконструктивните елементи и други аспекти
со задоволување на граничните деформации (влијание на соседните објекти). Крутоста на
или други релевантни гранични вредности темелите мора да е соодветна за што е можно
дефинирани во Еврокод 8. Кај конструкции порамномерно пренесување на дејството
коишто се важни за заштита на луѓето, мора да од горната конструкција врз тлото. Освен за
се верифицира дека конструктивниот систем мостови, по правило треба да се користи само
има доволна отпорност и крутост за одржување еден вид на темели за една иста конструкција,
на виталните функции на објектите во случај на освен во случај кога таа е поделена на
сеизмички настан со соодветен повратен период. динамички независни делови.

ПРЕСИНГ
Планот за контрола на квалитет во себе накратко ќе се задржи на улогата и значењето

ја вклучува: проектната документација, на сеизмичкото дејство дефинирано по
елементите од посебна важност за Еврокод 8 и старите прописи, кои сè уште се
конструкцијата и формалните планови на сила во Р. Македонија.
за контрола на квалитет. Проектната Иако сеизмичкото дејство претставува
документација мора да укаже на големината, енергија која е приложена на конструкцијата
деталите и карактеристиките на материјалот за време на дејството на земјотресот, истото
на конструктивните елементи. Доколку според EN 1998-1 е претставено со еластичен
е соодветно, таа мора да ги опфати и спектар на одговор, за 5% придушување од
карактеристиките на посебните уреди што критичното. Дефиниран е со фреквенции/
ќе се користат, како и растојанијата помеѓу периоди и нивни амплитуди, како една
конструктивните и неконструктивните прифатлива форма на претставување за
елементи. Исто така, треба да содржи и потребите на градежните инженери, во
посебни одредби за контрола на квалитетот. процесот на проектирање на конструкциите.
Елементите од посебна важност за И покрај тоа што се скалира на вредност
конструкцијата мора да се идентификувани на проектното забрзување, пресметано со
на цртежите на проектот, при што мора да се анализи на сеизмички хазард, за препорачани
наведени и методите за контрола кои ќе се референтни повратни периоди, тој значајно
користат. За регионите со висока сеизмичност се разликува од сеизмичкото дејство во
и кај конструкции од посебна важност, покрај прописите што се на сила, бидејќи ја вклучува
контролите предвидени во посебните делови веројатносната природа на земјотресот
на релевантните еврокодови, мора да се и неговите амплитудно-фреквентни
користат и формални планови за квалитет карактеристики.
кои го опфаќаат проектирањето, изведбата и Во прописите што се на сила применет е
користењето. детерминистички пристап во дефинирањето
Изнесените основни барања за однесување, на сеизмичкото дејство, при што истото е
критериумите за усогласеност, проектирањето претставено со еквивалентна сеизмичка
на конструкциите и контролата на квалитет, сила, правопропорционална на максималното
соодветно се применети и /или дополнети забрзување, определено со конверзија на
во посебните делови на Еврокод 8 кои се сеизмичкиот интензитет во забрзување. Оваа
однесуваат на проектирање и конструирање еквивалентна сеизмичка сила не може да ја
на конструкции отпорни на земјотрес и тоа: претстави осцилаторната природа на тлото и
згради-EN 1998-1, мостови-EN 1998-2, силоси, неговите амплитуди и фреквенции зависни
резервоари и цевководи-EN 1998-4, темели, од регионалните и локалните карактеристики
потпорни конструкции и геотехнички аспекти на сеизмичкото дејство. Поради ова,
-EN 1998-5 и кули, јарболи и оџаци-EN 1998- примената на регистрираните акцелерограми
6. Проценката на сеизмичката отпорност и од случени земјотреси во процесот на
зајакнувањето на конструкциите отпорни на проектирање, без соодветна контрола и доказ
земјотрес се дадени во делот 3 на Еврокод 8, EN за применетите амплитуди и фреквенции,
1998-3. овозможува проектирањето на конструкциите
Значајно е да се забележи дека Еврокодот 8 е да е препуштено на субјективната оцена
базиран на пропишани соодветни принципи на проектантот, што е и досегашна пракса.
и правила, при што принципите мора да се Како доказ за ова, овде е даден пример
исполнат, додека за правилата дадени се на пресметан динамички одговор на
алтернативи за кои се бара соодветен доказ. почвен модел, со сопствена периода на
осцилација пред дејството на земјотрес од
Краток коментар Т=0.13s. Сеизмичкиот влез е претставен со
Авторот, како истражувач во предвидувањето регистриран акцелерограм, Петровец-НС
и примената на сеизмичкото дејство, овде (PETNS.ACC) и синтетички акцелерограм,

ПРЕСИНГ
0.012
Realen akcelerogram: PETNS.ACC
на почвениот модел изнесува 0.16s и 0.17s, за
0.010
дејство на реален и синтетички акцелерограм,
редоследно. Амплитудно-фреквентните
Amplituda (cm/s)
0.008
карактеристики на динамичкиот одговор на
почвениот модел на површината на теренот
дадени се исто така преку Fourier-овиот
0.006
амплитуден спектар (Слика 2, виолетова

0.004
боја). Динамичкиот одговор на површина
е сеизмички влез за проектирање на
конструкцијата на истражуваната локација,
0.002
што, во конкретниов случај, значи примена на

0.000
0.00 4.00 8.00 12.00 16.00
резултатот од Слика 2-десно, а не тој од Слика
Frekvencija (Hz)
2-лево.
0.012
Поради сето ова потребно е да се истакне
Sinteti~ki akcelerogram: PETNS.SYN дека какво било идентификување помеѓу
0.010
сеизмичкото дејство по постојните прописи
и дефинираните по Еврокод 8 треба да се
избегнува, а споредбите во примената на
Amplituda (cm/s)
0.008
едното и другото треба да се извршат само

0.006 откако сеизмичкото дејство по Еврокод 8 ќе
се дефинира во целост по Еврокод 8, согласно
0.004 со пропишаните принципи и правила, и со
него се направат соодветни анализи и дури
0.002 потоа да се врши споредба помеѓу добиените
резултати по старите прописи и оние по
0.000 Еврокод 8. Вообичаена и честа пракса е
0.00 4.00 8.00
Frekvencija (Hz)
12.00 16.00
да се определи спектрално забрзување за
сопствена периода на конструкцијата според
Слика 2 Fourier-ов амплитуден спектар на сеизмички Еврокод 8, за 5% придушување, и со истото
влез (црна боја) и динамички одговор на површина (вио- да се пресмета еквивалентна сеизмичка
летова боја), за регистриран и синтетички акцелерограм
Петровец-НС сила, а потоа да се продолжи со примена на
постојните прописи, и да се мисли дека со тоа
пресметан од истиот акцелерограм Петровец- се задоволени барањата за сеизмичко дејство
НС. Синтетичкиот акцелерограм-PETNS. согласно со Еврокодот 8, што не е точно.
SYN има амплитуди на својот спектар на Тоа на што е потребно да се посвети посебно
забрзување, компатибилни со веројатносниот внимание, во практичната примена на
еластичен спектар на забрзување, за 5% Еврокод 8, е претставувањето на сеизмичкото
придушување од критичното. Овој спектар дејство со временски истории на забрзување/
е пресметан за локацијата, за која се или брзина/или поместување, преку
анализира почвениот модел, за повратен користење на синтетички, регистрирани и
период од 95 години. И двата акцелерограми симулирани акцелерограми, неопходни за
се скалирани на проектно хоризонтално извршување на динамички нееластични
забрзување од 0.184g, пресметано со анализи анализи. За определување на овие временски
на сеизмичкиот хазард за референтен истории, согласно со пропишаните принципи
повратен период од 95 години. Нивниот и правила според Еврокод 8, потребно е да
амплитудно-фреквентен состав е даден на се развијат посебни постапки (различни
Слика 2, преку нивниот Fourier-ов амлитуден за згради и мостови), што бара соодветна
спектар, претставен со црна боја. За време на теоретска и практична изученост на
сеизмичкото дејство периодата на осцилација сеизмичкото дејство.

ПРЕСИНГ
Проф. д-р Атанас Филиповски
Еврокод-9 - EN 1999
Проектирање на алуминиумски Конструкции
Еврокодот-9 Проектирање на алуминиумски материјалот е за лиење, ковање или валање итн.
конструкции се состои од следните делови:
1. Дел 1-1: Општи правила за конструкции, 4: Трајност
2. Дел 1-2: Проектирање на конструкции за Овде се дадени општите правила за трајноста на
пожарна состојба, алуминиумските конструкции.
3. Дел 1-3: Конструкции изложени на замор, 5: Анализа на конструкциите
4. Дел 1-4: Ладно обликувани конструктивни Ова поглавје се однесува на структуралната анализа
лимови и на конструкциите во која елементите можат да
5. Дел 1-5: Лушпи. се моделираат со доволна точност како линиски
елементи за глобална анализа. Во анализата се
1. Дел 1-1: Општи правила за конструкции вклучени и почетните несовршености при дејство
Во овој дел се дадени општите правила за на хоризонтални сили, како и транслационите и
проектирање на конструкциите изведени од торзионите ефекти во конструкциите.
алуминиум. Дел 1-1 се состои од 8 поглавја и 13
анекси: A, B, C, D, E ,F, G, H, I, J, K, L, и М. 6: Ултимативни (конечни) гранични состојби
Поглавјето дава детални правила за проектирање на
1: Општо напречни пресеци и елементи. Овде се дефинираат
Овде е дадено подрачјето на примена на Еврокодот класите на пресекот, типот на напречните пресеци
EN 1999 и EN 1999-1-1, нормативни препораки, како за валаните и екструдираните така и за
препораки за проектирање на конструкции, заварените пресеци со сите вклучени референтни
препораки за алуминиумските легури, препораки за параметри за нив во зависност од дејствата кои
заварување, термини и дефиниции, спецификација влијаат на конструкцијата.
за изведба и други препораки.
7: Ограничени состојби на употребливост
2: Основи на проектирање Ова поглавје дава правила за одржување на
Во ова поглавје се дадени општите правила за алуминиумските конструкции.
основите на проектирање конструкции изведени од
алуминиумски легури, проектирање на животниот 8: Проектирање на врски
век на една конструкција, правила за гранична Поглавјето дава детални правила за поврзувањата
состојба, проектни вредности на материјалните кои се предмет на статичко оптоварување:
својства, проектна отпорност, како и проектна поврзување со завртки, заковки, заварување и
поткрепа со експерименти. поврзувања направени со лепење.
Анекс А: Класи на извршување
3: Материјали Анексот ги дава основните барање со кои треба да
Едно од најважните поглавја во ЕС 9 каде се се обезбеди конструкцијата да ја оствари потребната
опфатени сите алуминиумски легури кои се сигурност.
користат во градежништвото. Спектарот на За оваа цел дадени се правила за проектен надзор и
легурите е доста голем и во презентираните табели контрола на документацијата за конструкцијата, како
се дадени оние карактеристики доминантни за и правила за определување на проектните дејства и
конструкциите како што се: јакоста на течење, комбинации од дејствата изразени преку парцијални
јакоста на кинење, влијанието на HAZ-зоната и фактори на дејствата. Алуминиумските конструкции
параметрите за ова влијание, за кој производ се се класифицирани во 4 класи означени со 1, 2, 3 и 4,
користи (профил, лим, врзивно средство итн.), дали каде што класата 4 има најстроги барања.

ПРЕСИНГ
Анекс В: Еквивалентна Т-врска на затегање притиснати елементи

Анексот ги дава основните принципи на поврзување Анексот ги анализира специфичните ефекти кои
на греда и столб на една од најприменуваните врски се присутни во напречните пресеци на гредите
при рамовските системи. изложени на наведенита дејства. Овде се дадени
Анекс С: Селекција на материјалите референтни типизирани напречни пресеци на
Овде е извршена селекција на алуминиумските гредите со нивни дефинирани геометриски и
легури, ковани, екструдирани и лиени, наменети јакосни карактеристики потребни за определување
за производите кои се користат во градежните на нивната јакост за дејствата од оптоварувањата.
конструкции. Опишани се сите видови на легури, Анекс Ј: Карактеристики на напречни пресеци
нивните добри и лоши страни и за какви производи Овој Анекс е поврзан со Анексот I во кој се дадени
или врзивни средства може да се користат. геометриските карактеристики, како и јакосните
Анекс D: Корозија и заштита на површината карактеристики за одредени напречни пресеци
Корозијата е појава која е присутна и во специфични за алуминиумските производи.
конструкциите изведени од алуминиумски легури. Анекс К: Ефекти од трансверзалната распределба во
Затоа е неопходно да се знае како алуминиумските проектирањето на елементи
производи реагираат со околината и во контакт Во овој Анекс се разгледани ефектите од
со градежните материјали. Во овој анекс е дадена трансверзалната распределба по појасот од
и класификација на алуминиумските легури напречниот пресек на елементот.
во зависност од нивната трајност на одредени Анекс L: Класификација на врските
природни влијанија и градежни материјали и Во Анексот е дадена класификација на врските
заштитата која треба да се преземе. греда-столб во зависност од нивната изведба како
Анекс Е: Аналитички модели за врските напрегања- закована , заварена, со челни плочи или директно
дилатации за појасите на столбот.
Анексот ги дава врските напрегање-дилатација во Анекс М: Лепени врски
повеќе типови на применувани модели во праксата Проектното правило за овој Анекс се базира
и тоа: линеарен модел, билинеарен модел и на дадени услови и тоа: проектираната врска
трилинеарен модел може да пренесува само сили на смолкнување,
Анекс F: Однесување на напречниот пресек по да се применат само соодветни лепила и да се
еластична област користи пропишана постапка за обработка на
Овде се дефинирани состојбите на напречните површината.
пресеци при дејство на различни влијанија. За сите
овие состојби дефинирани се класи на напречните 2. Дел 1-2 : Проектирање на конструкции за
пресеци: Класа 1- дуктилни пресеци, Класа пожарна состојба
2-компактни пресеци , Класа -3 полукомпактни Делот 1-2 се состои од 4 поглавја и два анекса, А и В.
пресеци и Класа 4- вити пресеци
Анекс G: Капацитет на ротација 1. Општо
Овој Анекс е директно поврзан со Анексот G каде Во ова поглавје е дадено подрачјето на примена
во зависност од класата на пресекот е дефиниран на Еврокодот, нормативни референтни документи,
капацитетот на ротација на разгледуваниот претпоставки, разлики помеѓу одредбите и
напречен пресек. правилата, термини и дефиниции и ознаки.
Анекс Н: Метод на пластичен зглоб за континуирани
греди 2. Основи на проектирање
Одредбите во овој Анекс се применуваат за Во ова поглавје се поставени барања кои
напречните пресеци од Класа 1 во конструкциите се однесуваат на маханичката носивост на
каде што колапсот е дефиниран со бројот на една конструкција-критериумот R, номонална
напречните пресеци во кои е достигната граничната пожарна отпорност, параметарска пожарна
дилатација. отпорност, дејства на конструкцијата, проектни
Анекс I: Бочно торзионо извиткување на греди и вредности на материјалните својства и методи за
торзионо или торзионо-флексионо извиткување на верификација.

ПРЕСИНГ
3. Материјали 3. Материјали, составни делови и спојни елементи

Овде се дадени механичките и термичките својства Правилата за пресметка од EN 1999-1-3
на алуминиумските легури. се применуваат на вградени производи во
компонентите и конструкциите дадени во EN 1999-1-
4. Проектирање на конструкции за пожарна 1:05-2005, со исклучок на легурите со мала јакост EN
состојба АW-3005, EN АW-3103, EN АW-5005, EN АW-8011А за
Во ова поглавје дадени се правилата за сите видови на термичка обработка и EN АW 6060 за
проектирање на алуминиумските конструкции термичка обработка Т5.
кои може да бидат: незаштитени, изолирани со
материјали за пожарна отпорност и заштитени 4. Издржливост
со топлински екрани. Потоа се дадени и можните Податоците дадени во ова поглавје за заморната
постапки за определување на пожарната отпорност јакост се применливи при нормални атмосферски
и тоа: упростени пресметковни модели, напредни услови на температура до 1000С, но кај легурата
пресметковни модели и методи со испитување. ЕН АW-5083, при температури повисоки од 650С
Анекс А (информативен): Својства на податоците за заморна јакост не се применливи,
алуминиумските легури и/или кален алуминиум освен кога постои ефикасен слој на премаз против
ненаведен во EN 199-1-1 корозија.
Овде е прикажана табела за коефициентот на
редукција на границата на развлекување ко,θ за 5. Структурна анализа
алуминиумски легури при покачена температура по Методите на анализа се избрани така што можат
2 часа период на изложеност. да обезбедат точно предвидување на еластични
Анекс В (информативен): Пренос на топлина до напрегања во конструкцијата за конкретно заморно
надворешни конструктивни елементи дејство, така што ќе се определат максималниот и
Во овој Анекс, разгледан е пожарен сектор само минималниот врв на напрегања. Во ова поглавје
на еден кат. Сите прозорци или слични отвори во се дадени и видовите на напрегања: номинални
пожарниот сектор се земени како правоаголни и напрегања, модифицирани номинални напрегања
се дадени севкупите фактори на конфигурација. и ,,хот спот’’ напрегања, како и пресметувањето
Посебно е анализирана пожарната отпорност на греда на истите за гредни елементи, лушпи или полни
зафатена со пламен и столб зафатен со пламен, како и елементи. Анализа на замор е направена и за врски
греда целосно или делумно зафатена со пламен. изведени со лепење, за одлеаноци од алуминиумски
легури, дадени се спектри на напрегања како и
3. Дел 1-3 : Конструкции изложени на замор пресметка на еквивалентен праг на напрегања за
Делот 1-3 се состои од 6 поглавја и 12 анекси: A, B, стандардни модели оптоварени на замор.
C, D, E, F, G, H, I, J, K и L.
6. Отпорност на замор и категории на детали
1. Општо Верификацијата на соодветната отпорност на
Во ова поглавје е дадено подрачјето на примена на замор базира на вредностите на отпорност на
Еврокодот, нормативни препораки, претпоставки, број на стандардизирани категории на детали.
разлики помеѓу принципите и правилата за Една категорија на детали може да содржи една
примена, термини и дефиниции, симболи и или повеќе најчесто користени и класифицирани
спецификација за изведба. конструктивни детали. Во ова поглавје во табели
се дадени и податоци за заморната јакост со
2. Основи за проектирање категории на детали според условите на високи
Овде се дадени процедурите за проектирање на средни напрегања на затегнување. За одредени
замор и тоа: проектирање на сигурен век (SLD), комбинации на легури и услови на изложеност треба
проектирање за прифатливост на оштетувања (DTD) да се направи намалување на бројот на категоријата
и проектирање помогнато со испитување. Покрај на детали даден за одреден конструктивен детаљ.
ова дадени се и поединечните фактори за заморни За подобрување на заморната јакост на одредени
оптоварувања, како и барања за изведба. заварени конструктивни детали може да се користат

ПРЕСИНГ
повеќе методи. земе предвид следното: лупењето треба да се сведе

Анекс А (нормативен): Основи за проектирање на на минимум, концентрацијата на напрегањата
отпорност на замор да се сведе на минимум, издолжувањето во
Конструкциите изложени на зачестени флуктирачки основниот метал треба да биде по границата на
работни оптоварувања се подложни на заморен течење, хемискиот третман или анодизирањето
лом и затоа треба да се врши проверка на на површините ја подобрува атхезијата споредена
граничната состојба. Места каде може да се со одмастувањето или механичката абразија и
појават заморни пукнатини, а се поврзани со изложеноста во агресивни услови вообичаено го
утврдените конструктивни детали се: рабови и намалува заморниот век.
корен на заварот, обработени делови, пробиени Анекс F (информативен): Опсег на низок цикличен
или дупчени отвори, рабови сечени со ножички или замор
со пила, површини изложени на висок контактен Таму каде имаме значителни оштетувања поради
притисок (нагризувачка корозија), премини помеѓу високиот опсег кој е помалку од 105 пати, кривите
навојни врски, жлебови или засеци од механичко може да бидат конзервативни и затоа се
оштетување, точкеста корозија и несовршености користат модифицирани криви.
во материјалот и недостатоци во заварот. Покрај Анекс G (информативен): Влијание на коефициентот R
ова, овде се дадени упатства за проектирање на За вредности на коефициентите на напрегање
конструкции на сигурен век и за прифатливост на помали од R=+0,5 може да се користи подобра
одредени оштетувања на конструкцијата. референтна заморна јакост наместо .
Анекс В (информативен): Насоки за процена на Овде се дадени три можни случаи на подобрување
распонот на пукнатини со механика на лом на заморната јакост.
Целта на овој Анекс е да обезбеди информација Анекс H (информативен): Подобрување на
за користење на механиката на лом за процена заморната јакост на заварите
на пукнатини од замор од остри рамнински Во случаи каде заморните пукнатини започнуваат кај
дисконтинуитети. При ова постојат одредени работ на заварот, носивоста на заварената врска може
принципи кои се користат за оваа процена да се подобри. Таквите методи вообичаено се користат
како: податоци за ширење на пукнатината А кај заварите со највисоки напрегања или завари со мала
и м, геометриска функција у, интеграција на јакост. Дадени се следните методи за подобрување:
пукнатината и процена на максималната големина машинска обработка или брусење, дотерување со TIG
на пукнатината за а2. или плазма и чеканување (сачмарење, чеканување со
Анекс С (информативен): Испитување за пресметка шпицови или набивање со чекан).
на замор Анекс I (информативен): Одлеаноци
Онаму каде што има недостиг од податоци за Во овој Анекс дадени се табели со нумерички
целосна проверка на конструкцијата преку вредности кои може да се користат за заморната
пресметките, потребно е да се обезбедат јакост на обичните одлеаноци, поврзани со
дополнителни докази преку детална програма за заварување, механички поврзани со завртки,
тестирање. При ова се применуваат следните чекори зглобно поврзани и поврзани со лепење. Во
во тестирањето: добивање податоци за активните Анексот се дадени одредени барања за квалитет на
оптоварувања, верификација на напонската одлеаноците.
состојба, податоци за ширење на пукнатините и врз Анекс Ј (информативен): Табели на категории на
основа на ова се подготвува извештај. детали
Анекс D (информативен): Напонска анализа Во Анексот се дадени табели на категории на
Во Анексот е даден методот на конечни елементи деталите и врските .
за анализа на заморот каде се земени предвид Анекс К (информативен): ,,Хот спот”метод со
факторите на напонската концентрација, границата референтен детаљ
на заморот од повторено локално извиткување за Анексот го дава ,,Hot spot” методот со референтен
разни видови конструктивни елементи. детаљ за заморна јакост со користење на податоците
Анекс Е (информативен): Залепени врски одредени според овој стандард и по пропишана
Во пресметката на залепените врски треба да се процедура за пресметка.

ПРЕСИНГ
Голема важност во овој Еврокод се придава на проектирање

поткрепено со тестирање. Еврокодот 9 дава солидни
постапки за проектирање на голем број градежни
конструкции со користење на голем број параметри, давајќи
слобода некои од овие параметри да може да се земат и од
Националните стандарди
Анекс L (информативен): Упатства за примена 4. Трајност
на проектирање, избор на парцијални фактори, Трајноста на елементите која се зема во пресметката
ограничувања за степенот на оштетувања, зависи од условите на животната средина во
интервали на инспекција и параметри за изведба времето на производство, вклучувајќи ги и оние за
доколку се усвои Анекс Ј време на транспорт и складирање на градилиште.
Овој Анeкс се применува доколку упатствата
дадени во Анeксот Ј се усвојат. За проектирањето 5. Анализа на конструкции
на конструкциите се користат двете методи: Во анализата на конструкциите кај напречните
метод на сигурен век и метод со прифатливост на пресеци со заоблени агли, пресметката на
оштетувања. својствата на пресекот треба да бидат базирана
на вистинската геометрија на напречниот
4. Дел 1-4 : Ладно обликувани конструктивни пресек. Односите на ширината и дебелината на
лимови проектираните напречни пресеци мора да бидат во
Делот 1-4 се состои од 9 поглавја и два анекса, А и дадени граници за притиснати појаси и вертикални
В. ребра. Моделирањето на напречните пресеци е
дадено во табели за разни форми на напречни
1. Општо пресеци. Анализата го вклучува и бранувањето на
Во ова поглавје е дадено подрачјето на примена појасот од надворешните дејства, како и локалното
на Еврокодот, нормативни референтни документи, дисторзионо извиткување.
термини и дефиниции, ознаки и геометрија и
конвенции за димензиите. 6. Гранични состојби на носивост
Во ова поглавје се прикажани правилата за
2. Основи на проектирање проектирање со пресметка. Прикажани се
Проектирањето на ладно обликуваните лимови пресметки за елементите изложени на разни
е во согласност со општите правила кои се влијанија како аксијална сила на притисок или
дадени во ЕN 1990 и 1999-1-1. За проектирање затегање, момент на свиткување, момент на торзија
на конструкции направени од ладно обликувани и комбинација од овие влијанија. Во анализите е
лимови, треба да се направи разлика помеѓу вклучено и влијанието на локални трансверзални
„конструктивните класи” кои зависат од нивната сили. Анализирани се пресеци со вкрутени ребра
функција во конструкцијата и тоа: конструктивна и без вкрутени ребра, како перфорирани лимови
класа I, II и III. со отвори распоредени во фарма на рамнострани
триаголници.
3. Материјали
Во ова поглавје се дадени својствата на 7. Гранични состојби на употребливост
алуминиумските легури од кои се изработуваат Правилата кои важат за граничните состојби на
лимовите. Во табели се дадени ознаките на употребливост дадени во EN 1999-1-1 важат и за
овие легури и нивните јакосни карактеристики, ладнообликуваните лимови. Карктеристиките на
како и карактеристиките на врзивните ефективен напречен пресек за гранични состојби
средства. на употребливост треба да се користат за сите

ПРЕСИНГ
пресметки за гранична состојба на употребливост 5. Дел 1-5 : Лушпи

и за ладно обликуваните лимови. Во случај на 1. Општо
глобална анализа, комбинацијата од моментот во Стандардот се однесува на проектирање на објекти и
потпора и реакцијата во внатрешната потпора, градежни конструктивни елементи од алуминиумски
не треба да ја надмине вредноста од 0,9 пати од легури. Овој стандард е во согласност со принципите
комбинираната проектна носивост определена и барањата за безбедност и употребливост на
преку и . Уклоните може да конструкциите, основите за нивното проектирање и
се пресметаат со претпоставено еластично верификација кои се дадени во EN 1990-Основи на
однесување. проектирање на алуминиумски конструкции. Покрај
подрачјето на примена во ова поглавје се дадени
8. Врски со механички спојни средства и нормативни референтни документи, термини
Врските со механички спојни средства треба и дефиниции, ознаки, конвенција за знаците и
да имаат компактна форма. Спојните средства координатни системи.
треба да бидат соодветно распределени за да се
обезбеди доволен престор за нивна изведба и 2. Основи на проектирање
одржување, според дадените табели. Исто така Проектирањето на лушпи е усогласено со правилата
дадени се растојанијата и за слепите заковки, како дадени во EN 1990 и EN 1999-1-1. Изборот на
и самонарезните завртки и нивната јакост. класата на важност 1, 2 или 3 треба да биде исто
така усогласена според EN 1999-1-1, или договорен
9. Проектирање со испитување во соработка помеѓу проектантот и сопственикот
Ова поглавје ги дава специфичностите за примена на градежниот објект, земајќи ги предвид
на принципите за проектирање со испитување за националните одредби.
ладно обликуваните лимови кое глобално е дадено
во EN 1990. 3. Материјали и геометрија
Анекс А (нормативен): Постапки за испитување Материјалите кои се користат за овие конструкции
Во Анексот А се дадени соодветни се ковани (легури и калени легури) наведени во EN
стандардизирани испитувања и постапки 1999-1-1. За работни температури се земаат помеѓу
за оценување на бројни испитувања кои 800С и 1000С. За крива напрегање-дилатација,
вообичаено се потребни во пракса, како основа при сеопфатна нумеричка анализа која користи
за усогласување на идни испитувања. Дадени се нелинеарност на материјалот се избира од EN 1999-
препораки за испитување на профилирани лимови, 1-1. Геометриските карактеристики се дефинираат
носач со еден распон, носач со двоен распон, според EN 1999-1-1.
внатрешна и надворешна потпора. По извршените
испитувања следува оценка и прилагодување на 4. Трајност
добиените резултати од испитувањата. На овој Основните барања подлежат на EN 1999-1-1.
начин се добиваат карактеристични вредности кои Посебно внимание треба да се посвети на случаи кај
се користат за проектирање и употребна вредност кои различни материјали се наменети да дејствуваат
на испитаните елементи. композитно, ако овие материјали се такви што
Анекс В (иформативен): Трајност на спојни електрохемискиот феномен може да создаде услови
средства кои водат кон корозија.
Овде се дадени две табели, од кои во првата
табела е за материјал за спојното средство земајќи 5. Анализа на конструкции
го предвид корозивното влијание на околината За анализа на конструкциите усвоени се одредени
(и материјалот за лимови, само информативно). претпоставки за геометријата на лушпите со анализа
Разгледан е само ризикот од корозија. Категориите по средната линија на лушпата, поделба да е на
на корозивното влијание на околината се земени повеќе сегменти со правилна геометриска форма
според EN ISО 12944-2. Во втората табела се дадени и др. Исто така пропишани се и гранични услови
категориите на атмосферската корозивност според за краевите на лушпата. Дејствата од околината
EN ISО 12944-2 за пример на типична околина потребни да се изврши анализа се вообичаените

ПРЕСИНГ
дејства за конструкции во градежништвото. Врз преку основите на проектирањето. Употребата

основа на извршените анализи се пресметани на алуминиумските легури во градежништвото
напрегањата при што се дадени и типови за анализа користи мошне широка лепеза на легури
на добиените резултати. со специфични материјални својства кои
се применуваат за изработка на различни
6. Гранична состојба на носивост производи во градежништвото дадени во
Во ова поглавје се дадени проектни враедности на табели во кои се дадени и нивните јакосни
напрегањата, проектните вредности на носивоста, карактеристики.
ограничувања на напрегањата, проектирање со Проектирањето на алуминиумските конструкции
нумеричка анализа, носивост на извиткување опфаќа повеќе компоненти дадени во Еврокодот
на лушпата, лушпа изложена на притисок и 9: проектирање на кородирањето, проектирање
смолкнување, влијанието од заварување, ригорозно доволна трајност на замор, проектирање на
омекнување, опсегот на HAZ-зоната и определување носивоста, проектирање на инцидентни дејства
на носивоста на пресекот со нумеричка анализа. (пожар) како и инспекција и одржување.
За сите овие фази на проектирање дадени во
7. Гранична состојба на употребливост различните делови на Еврокодот 9 се дадени
И за ова поглавје важи дека правилата за гранична процедури за нивно извршување, користејќи
состојба дадени во EN1999-1-1 треба да се современи методи по теоријата на гранична
применат, додека уклоните може да се пресметаат носивост каде се вклучени и ефектите од
претпоставувајќи еластично однесување. геометриската несовршеност на елементите кои
Анекс А (нормативен): Изрази за анализа на лушпи подлежат на геометриски толеранции и ефектите од
при извиткување структурни несовршености од изработка и монтажа,
Во Анексот се дадени изрази и параметри за повеќе заостанати напрегања, разлики во напрегањата и
видови на лушпи: невкрутени цилиндрични лушпи топлотно афективните зони дадени во Еврокодот.
со константна дебелина на ѕидот, невкрутени Алуминиумските конструкции се класифицирани
цилиндрични лушпи со скалеста промена на според класи на извршување.
дебелината на ѕидот, невкрутени цилиндрични Голема важност во овој Еврокод се придава на
лушпи поврзани со преклоп, невкрутени конусни проектирање поткрепено со тестирање. Еврокодот
лушпи, вкрутени цилиндрични лушпи со константна 9 дава солидни постапки за проектирање на голем
дебелина на ѕидот и невкрутени сферични лушпи број градежни конструкции со користење на голем
под рамномерен притисок по паралела. број параметри, давајќи слобода некои од овие
Анекс В (информативен): Изрази за анализа на параметри да може да се земат и од националните
извиткување на ториконусни и торисферични лушпи стандарди.
Правилата во овој Анекс се важечки за конусни Иако голем број европски земји нерадо сакаат
и сферични краеви на цилиндрични лушпи или да го применат Еврокодот 9, но да ги користат
еквивалентни конструкции поврзани со помош на своите национални стандарди, сепак сметам дека
торус или директно на цилиндарот . ќе мораме во што пократок временски период и
Исто така дадени се правила за обележување и ние во нашата земја да започнеме со едукација за
граничните услови за ваквите типови на лушпи, примената на овој Еврокод во градежништвото.
како и големината на надворешниот и внатрешниот Посебна благодарност им изразувам на колегите
притисок во овие лушпи. и колешките кои учествуваа во преведувањето
на Еврокод 9: проф д-р Мери Цветковска од
Краток коментар од авторот Градежниот факултет во Скопје, проф. д-р Димитри
Еврокодот 9, моментално последниот изработен Козинаков од Машинскиот факултет во Скопје, проф.
еврокод, се применува на градбите и градежниот д-р Тодорка Самарџиоска од Градежниот факултет
инженеринг како и конструкциски работи во во Скопје, доц. д-р Ана Тромбева-Гаврилоска од
алуминиумот. Алуминиумот - алуминиумските Архитектонскиот факултет во Скопје и асист. м-р
легури ги исполнуваат принципите и барањата Марјана Лазаревска од Градежниот факултет во
за безбедност и употребливост на конструкциите Скопје.

ПРЕСИНГ
Љубомир Томиќ, диа

Професор во пензија
во архитектурата
денеска е веќе вчера,
а утре е веќе денес
Секоја нова идеја е нов предизвик, кој креира нови идеи и

предизвикува кај архитектот ментална и професионална
активност. Револуционерните промени во техниката и
технологијата се движат со невидена брзина, така што
архитектот доколку не е во кондиција да ги следи доаѓа до
апсурдна ситуација на заостанатост. Може да се заклучи дека
денеска е веќе вчера, а утре е веќе денес (како метафора)
ПРЕСИНГ
Историски гледано можеме да констатираме
дека секое време се карактеризира со создадени Корисно е да се обрне внимание на СЕНТЕНЦИ на познати и
резултати во остварувањето на делата во областа на афирмирани архитекти, конструктори и теоретичари, од каде е
уметноста и архитектурата. можно да се црпи извесна инспирација и мудрост.
За вреднување на резултатот мора да се познаваат
техничките можности, расположливите материјали, Ле Риколе и Бернар Рафај се конструктори и
нивната примена и начинот на обработка. теоретичари:
Знаменитите објекти во минатото беа градени по Како да се покрие еден бескрајно голем простор и
распон со бескрајно малку потрошен конструктивен
неколку десетици години и од неколку генерации. материјал.
Монументалноста, масивноста, непроменливоста
беа основни карактеристики, а оттука произлегува Архтур Ериксон: Како архитекти, сите сме интимно
и кореспонденцијата помеѓу ставот на архитектот, врзани за поимот креативност.
проектираниот простор и обединување во контекстот,
времето, функцијата, климата и стилот. Со право Марио Салвадори: Конструктивната логика и
констатираме дека креативноста како процес е коректност придонесува во естетското обликување
на архитектонскиот објект.
успешна, а објектот е сраснат со природата.
Со завршувањето на 19 век, за кој се сметаше Пјер Луиџи Нерви: Структурална архитектура
дека претставува земски рај, јакне техниката и со важечки квалитети: убавина, хармоничност
технологијата во сите области. Архитектурата и сензибилност, во замена за акробатика и
добива нови атрибути: техничка, енергетска, егзибиција.
динамична,скулптурална, кинетичка и акробатска.
Се појавува генерациска смена преку процесот на Декларацијата на ЦИАМ: во 1928 година се
залагаше за принципот:
прифаќање или одбивање со поширока теоретска Архитектурата мора да е ослободена од еден вид
анализа. на стерилност и академизам кој се залагаше за
Новото се раѓа, а со него и дуализмот помеѓу почитување на веќе одминати правила и догми од
уметникот-проектантот, и публиката која сè уште е историскиот период. Дефиниција: архитектурата ја
недоволно подготвена да го прими новото. пишува историјата на едно време и една епоха.
Новите движења во архитектурата се навестуваат
со декларации, дадени и пласирани од пионерите Виолет ле Дук: Архитектурата и структурата се
области за кои се размислува симултано, или:
во теоријата и реализација, со што идеите се конструкцијата е средство, а архитектурата е
преточуваат во стварност. резултат.
Современиот архитект треба да ја познава историјата
на архитектурата и да ја следи сегашноста со сите Архитект Суливан: Различната технологија ја
законитости кои важат и денес, да знае да гледа, дава и различната форма, или обликувањето
да види и да предвидува. Во тој случај можеме да на различните форми се добива со примена на
очекуваме прогрес. различни технологии. Креативноста станува резултат
на едновремено решавање на двата фактора.
Вредните архитектонски дела во минатото се
базирале на три фактори: естетика, конструкција и Огист Перет: Конструкцијата е мајчин јазик на
статика. архитектот. Архитектот е поет кој размислува и
Супер индустријализацијата, електрониката, зборува со конструкцијата.
предводени и диктирани од економски појаките
земји, со брзото темпо наметнуваат нови правила. Франсоа Шое: Немаме право да интервенираме
Јакнее новата технологија која решава едни, а во спомениците од минатото, тие им припаѓаат
делумно на оние што ги изградиле, а делумно на
создава нови проблеми. Секоја нова технологија новите генерации кои доаѓаат. Најголемата слава на
создава нови проблеми, што значи дека таа се еден објект и споменик лежи во неговата старост.
развива и понатаму, во одреден временски циклус.
Новите можности во животот и промените имаат Рудолф Ардхајм: Племенитата едноставност
рефлексија во неговата културна, духовна и применета во древната грчка уметност, долго време
ментална еволутивност, како прогрес и придонес во беше вечен узор и пример во сегашноста. Студентот
разбирањето на новите трендови. на уметноста кој го копира наставникот (кој го
обожава), се наоѓа во опасност да го загуби својот
Сложеноста во новонаметнатите потреби бара интуитивен квалитет, тој може да го поддржува, а не
вклучување на повеќе експерти од разни области, да го копира, тој мора да има свој став за исправно
а во прв ред инженер-статичар. Инвентивноста на или погрешно.

ПРЕСИНГ
архитектот и интелектуалноста на инженерот треба
Оскар Нимаер: Тој ја спасува модерната
архитектура од важечките догми и стереотипот на да се надополнуваат. Јакнењето на едното за сметка
правите линии и правиот агол. на другото не води на прав пат. За успешен дијалог
нужно е архитектот да е едуциран во основите на
Михајло Митровиќ: За делото на Оскар Нимаер конструктивната логика, а инженерот да владее
изјавува: Тој ја користи методата на моделирање на со естетиката на архитектурата. Во архитектурата
армираниот бетон, на совршен начин применувајќи е потребна соработка со сите фактори кои го
ги кривите линии на парабола и хипербола со кои ориентираат на тимска работа.
постигнува динамичност. А неговите архитектонски Следењето на сè што е ново треба да се базира на
форми со сензуални облини ги наоѓа во облините претходна сериозна проверка на сите природни
на саканата жена, ја применува во архитектурата.
фактори, технолошкиот напредок, средствата за
производство и рентабилноста на објектот. За
Бакминстер Фулер: Никогаш не ќе можете да ги сето тоа корисно и потребно е да бидат претходно
промените работите спроти постојната стварност.
проверени во истражувачки центар, ако таков
За рушење на постојниот застарен модел, потребен
е нов модел. постои.
Во процесот на креирање на урбаниот простор,
постои опасност од дехуманизација на истиот ако
Валтер Гропиус: Архитектурата станува резултат
на интелектуални, социјални и технички услови на претходно не се проверени сите параметри.
нашето време, спротивност помеѓу геометриската
и биолошката организираност. (аеродром Кенеди, ЕВОЛУЦИЈА НА КРЕАТИВНИОТ ПРОЦЕС
Њујорк; автор арх. Е. Сааринен) Преку реализираните архитектонски објекти
Реалистите велат: Секакво предвидување илустрирани во литератураата, кои станале
всушност е заблуда.Спротивните мислења се: репер за следење на нови предизвици, може
секаква реалност во која се негира предвидување да се заклучи следното: Секоја нова идеја е нов
всушност е заблуда. предизвик, кој креира нови идеи и предизвикува кај
архитектот ментална и професионална активност.
Ле Корбизие изјавува: Правиот агол во природата Револуционерните промени во техниката и
не постои. Се чини дека постои спротивност помеѓу технологијата се движат со невидена брзина, така
геометриската и биолошката организираност.
што архитектот доколку не е во кондиција да ги
(црквата во Роншан)
следи, доаѓа до апсурдна ситуација на заостанатост.
Може да се заклучи дека денеска е веќе вчера, а утре
Миес ван дер Рохе: Во моите дела немав намера
е веќе денес (како метафора).
да бидам интересен, туку да бидам добар, логичен
и совршен во деталите. Сè до 1950 година доминира владеењето на
ортогоналниот конструктивен систем, кога се
појавува тродимензионалниот просторен систем како
Вилијам ЗУК: Веќе долго време во архитектурата
поимот на време и движење како да не се зема во архитектурата така и во урбанизмот.
предвид во процесот на проектирањето. Со истражувањето на новите биолошки
феномени применети во архитектурата се решава
Ранко Радовиќ: Архитектурата која се базира на совладувањето на големи распони со поволни
некакви ненарушливи догми, атрофира и станува тежински односи и применети материјали.
бесперспективна и таа изумира. Водечките и заслужни имиња се конструктори:
Ричард Бакминстер Фулер, Дејвид Емери, Рудолф
Реалистите велат: Секакво предвидување е Доерман и Фреи Ото, репрезенти на новиот тренд.
заблуда. До квалитетно архитектонско дело се доаѓа
Спротивните мислења се: секаква реалност во која со вклучување на следниот стручен кадар: за
се негира какво било предвидување и согледување креативност - архитектот, за аналитичност -
на иднината е исто така заблуда. инженерот, а за практична примена и реализација
- изведувачот со тимска работа, под раководство на
Арх. Н. Добровиќ: Академизмот е највисоката архитект. Архитектот денес не е апсолутен автор на
форма на историскиот еклектицизам. Свесно или целото решение, напротив тој е лидер и координатор
несвесно доаѓа до спротивставување на развојот на проектот, на целиот тим.
на техниката и уметноста, со тоа да ги конзервира Древната мудрост вели: сè тече - сè се менува, расте
поимите и мозоците.
потребата за регенерација и подмладување.

ПРЕСИНГ
Активности на комората
Коментар кон Измените и дополнувањата

на Законот за градење, Службен Весник
бр. 144 од 15. 11. 2012
Собранието на Република Македонија на 12 ноември 2012

година го донесе Законот за измени и дополнувања на Законот
за градење, Службен весник бр. 144 од 15.11.2012 година.
Овој закон содржи неколку особено важни законски
измени кои директно влијаат на постапката за издавање
на овластувања и на начинот на кој инженерите треба да
ги користат своите овластувања во рамките на законските
прописи, за притоа да немаат никакви реперкусии и
одговорности кон правните лица, кои со инженерските
овластувања стекнале соодветни лиценци за работа.
ПРЕСИНГ
Во продолжение ќе бидат изнесени Со овие законски измени, условите за

поважните измени и дополнувања на законот: стекнување на сите видови на инженерски
овластувања (за дипломирани инженери по
1. Се враќа идејниот проект како етапа во старите и новите факултетски програми) се
процесот на изготвување на проектната дадени во табелата:
документација. Тоа истовремено значи
дека идејните проекти ќе можат да се 3. Законот за измени и дополнувања на
користат како референци за добивање Законот за градење, во својот член 13
на соодветно овластување. Оваа измена (8), со кој се менува член 39 од Законот
треба да биде поздравена, ако се има за градење, вели дека лицето чие
предвид значењето на идејните проекти овластување е одземено, не може да го
како фаза во процесот на проектирањето, добие истото во период од една година
особено кај објекти од капитално од денот на правосилноста на решението
значење. за одземање на овластувањето.
2. Прецизирани се условите за потребно Законодавецот, во член 13 од Законот
образование за добивање на сите за измени и дополнувања, исто така
видови на овластувања. Досегашната појаснува уште неколку случаи кога се
законска одредба со која се бараше одзема овластувањето за проектирање,
лицето да има „високо образование ревизија, надзор и изведба (на пример,
од соодветна техничка струка” не овластување за изведба се одзема
соодветствува на сегашните состојби. доколку се утврди дека инженерот
Имено, со воведувањето на европскиот изведува спротивно на условите
кредит-трансфер систем (ЕКТС), предвидени со одобрението за градење
согласно со Болоњската декларација, итн). Инженерите треба внимателно да ги
високообразовниот систем и структура проучат овие законски одредби, за да се
на дипломи во Република Македонија избегнат непријатности во секојдневната
претрпеа сериозни промени. работа.
На пример, со оваа измена, законската 4. Заради целосна професионализација
одредба која велеше дека за добивање на на инженерската струка, законодавецот,
овластување А за проектирање, потребно со последните измени и дополнувања,
е инженерот да достави (според стариот во својот член 13, и наложува со
закон) императивна норма (обврска) на
Комората на овластени архитекти и
доказ за завршено високо образование овластени инженери, задолжително да
од соодветна техничка струка, ги одзема овластувањата на лица кои не
сега гласи ја платиле својата годишна членарина
доказ за завршено високо образование или не се придржуваат кон Кодексот на
од соодветната техничка струка професионалната етика. Инженерите
(диплома или уверение за завршено треба да ја имаат предвид оваа промена,
високо образование), при што доколку и навремено да ги подмируваат своите
барателот се стекнал со високо обврски кон Комората.
образование според европскиот кредит-
трансфер систем (ЕКТС) треба да има Ова се само дел од законските измени
стекнато 300 кредити. во Законот за градење од ноември 2012.
Инженерите можат да го најдат пречистениот
На идентичен начин измените во законот текст на Законот за градење, како и Законот
специфицираат дека за добивање на за измени и дополнувања на Законот за
овластување Б за проектирање се потребни градење, на веб-страницата на Комората –
240 кредити, или дека за добивање на www.komoraoai.mk.
овластување Б за изведба се потребни
најмалку 180 кредити итн.
Со овие измени, инженери со VII¹ степен на
образование (по старите програми), од аспект М-р Димче Атанасовски
на добивање на инженерски овластувања се Секретар на Комората на овластени архитекти
изедначени со инженерите со 300 кредити и
според ЕКТС (европскиот кредит-трансфер овластени инженери на Република
систем). Македонија

ПРЕСИНГ
проектирање ревизија надзор изведба
А Б А Б А Б А Б
Високо
образование
(по Болоња)
Референци
Референци
Референци
Референци
Референци
Референци
Референци
Референц
години
години
години
години
години
години
години
години
Стаж
Стаж
Стаж
Стаж
Стаж
Стаж
Стаж
Стаж
Број
број
број
број
број
број
број
број
180 кредити - - --- -- - - - - - - - - - - 2 3
Прв циклус
на студии
240 кредити 2 3 - - 2(5)* 3 - - 3 3 - - 2 3
Втор циклус
300 кредити 5 3 2 3 5 3 2(5)* 3 5 3 3 3 5 3 2 3
Трет циклус >360 кредити 5 3 2 3 5 3 2(5)* 3 5 3 3 3 5 3 2 3
проектирање ревизија надзор изведба
А Б А Б А Б А Б
Високо
образование
Референци Број
(по стара програма)

Стаж години
Стаж години
Референци
Референци
Референци
Референци
Референци
Референци
Референц
години
години
години
години
години
години
Стаж
Стаж
Стаж
Стаж
Стаж
Стаж
број
број
број
број
број
број
број
више VI-1 - - - - - - - - - - - - - - 5 3
високо VII-1 5 3 2 3 5 3 2(5)* 3 5 3 3 3 5 3 2 3
магистратура VII-2 Исто како за VII-1
докторат .VIII Исто како за VII-1
Соодветна техничка струка = диплома за завршено образование во соодветната област од која се бара овластување
Стаж подразбира – работно искуство по дипломирањето.
Референци -најмалку 3 референци од бараната категорија потврдени од правен субјект (и во својство на соработник на проектантот,
ревидентот, надзорниот орган или изведувачот) *(5) – години работно искуство – за водење постапка за издавање на одобрение за градење
по член 24, став 2 и 3 од Законот за градење (Сл.весник бр.39 од 22.3.2012 год.)

http://www.komoraoai.mk/mk/spisanie/17
Фабриката на Кнауф во Дебар ја преработува една од- page (5-11) руди на гипс во светот. Со милениуми наназад
најквалитетните
гипсот се користел како градежен материјал, а примената на истиот не е прекината до денес. Освен во градежништвото,
гипсот се употребува и во медицината, стоматологијата, прехранбената индустрија итн. Неговата ph вредност, иста како
кај човечката кожа, е причина повеќе за негово лесно прифаќање од човекот.
И покрај традицијата и довербата, наш најсилен адут е контролата на производите. Кнауф уште од почетоците редовно
е носител на т.н. Печат за здрав материјал издаден од IBR од Германија. Најновото ресертифицирање во август 2011
сакаме да не остане неодбележано, бидејќи сметаме дека сите што се повеќе ги употребуваат гипсените плочи на Кнауф,
заслужуваат да знаат што имаат во своите домови и работни простории.
“Институтот за градежна
биологија Розенхајм ГМБХ, врз
база на одличните резултати
на испитувањата, го наградува
КНАУФ РАДИКА АД со овој Печат
за квалитет за производот:
гипсена плоча. Институтот
потврдува целосно отсуство
на VOC (испарливи органски
компоненти), биоциди, тешки
метали и радиоактивност.
Рајмут Хенчел, директор,
Розенхајм, август 2011.“

WP1 N018 ISRM Eurocodes and Its National Implementation

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

WP1 N018 ISRM Eurocodes and Its National Implementation

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

http://www.komoraoai.

mk/mk/spisanie/17 - page (5-11)

ISSN 1857-7 44X

Д-р Горан Марковски

Број 13 | февруари | 2013 3

Соња Голупка Горан Петар

Јован Бр. Снежана Атанас

ПРЕСИНГ, ISSN 1857-744-x

4 Број 13 | февруари | 2013

Со воспоставување на единствен јазик меѓу инвеститорите,

еврокодовите - виза за влез на европскиот

6 Број 13 | февруари | 2013

Табела 1 Типови на национално детерминирани параметри

дефинирање на полињата на бази на податоци. Во кои ги спроведуваат еврокодовите. Понатаму, со тоа

Број 13 | февруари | 2013 7

Број на НДП по типови на параметри

400 Тип 1 400

Број на НДП содржани во Еврокодовите

Слика 2. Распределување на НДП во еврокодовите

што се постојните конструкции и конструкциската дополнување на постојните еврокодови и

8 Број 13 | февруари | 2013

Работен дел II б): Нов еврокод за конструктивно струите (EN 1991);

Број 13 | февруари | 2013 9

МКС EN 1990 Основи

Комплет за КЕврокод 2 – Проектирање

Дел од податоците и табелите се превземени од веб страната на http://eurocodes.jrc.ec.europa.eu

10 Број 13 | февруари | 2013

имплементација и вклучување во образовниот

движење на производите и инженерските услуги 400

бизнисите, вклучувајќи ги малите и средните 50

Податоците и табелата се преземени од Акцискиот Слика 3. Распределување на НДП согласно со

Број 13 | февруари | 2013 11

12 Број 13 | февруари | 2013

определена гранична состојба. ПРЕСМЕТУВАЊЕ СПОРЕД МЕТОДОТ НА ГРАНИЧНИТЕ

Сигурност на конструкцијата, употребливост,

EN1991 Дејства на конструкции

EN1992 EN1993 EN1994

EN1997 EN1998 Геотехника и сеизмика

Слика 1. Поврзаност помеѓу ЕN1990 и другите еврокодови

Број 13 | февруари | 2013 13

однесуваат на привремени услови при из- употребата на машините итн.

14 Број 13 | февруари | 2013

Вибрации кои може да ја нарушат удобноста КРАТОК КОМЕНТАР

ЕN1991 се состои од следните делови:

Број 13 | февруари | 2013 15

16 Број 13 | февруари | 2013

Сл.1 EN1992-1-1-2004 ги дефинира правилата за проектирање на армиранобетонски згради

Секаков друг пристап има карактер на импровизација да се обрне посебно внимание.

Број 13 | февруари | 2013 17

18 Број 13 | февруари | 2013

Сл.3 Пример за употреба на моделот на притиснати стапови и затеги

Сл.4 Граничните дилатации на ,,нормалниот“ бетонот се ограничени на 3.5 ‰

Сл.5 Контролата на граничните состојби на употребливост е слична со онаа од ПБАБ87

Број 13 | февруари | 2013 19

ЕВРОКОД 3 – EN 1993: Дел 1 - EN 1993-1

Еврокод 3 (EN1993) се применува за проектирање правила за проширување на EN1993 со класа на

20 Број 13 | февруари | 2013

носечка функција за време на соодветната пожарна

Опсежно е третирана проблематиката на страничното EN1993-1-3:

Број 13 | февруари | 2013 21

Еластично критично напрегање за најразлични состојби на избочување-извивање

во нашата досегашна пракса за проектирање не беа изложена на 35 страници, систематизирана е во

22 Број 13 | февруари | 2013

вкрутени лимови, елементи со променлив напречен состојба на употребливост. Дадени се и 3 анекси:

изолација, не се разгледуваат. Изведувањето е Домен на дел 1-2 од Еврокод 6