บทท่องอาขยานระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนต้น

บทหลัก ม.ต้น
๑. นิราศภูเขาทอง
มาถึงบางธรณีทวีโศก ยามวิโยคยากใจให้สะอื้น
โอ้สุธาหนาแน่นเป็นแผ่นพื้น ถึงสี่หมื่นสองแสนทั้งแดนไตร
เมื่อเคราะห์ร้ายกายเราก็เท่านี้ ไม่มีที่พสุธาจะอาศัย
ล้วนหนามเหน็บเจ็บแสบคับแคบใจ เหมือนนกไร้รังเร่อยู่เอกา
ถึงเกร็ดย่านบ้านมอญแต่ก่อนเก่า ผู้หญิงเกล้ามวยงามตามภาษา
เดี๋ยวนี้มอญถอนไรจุกเหมือนตุ๊กตา ทั้งผัดหน้าจับเขม่าเหมือนชาวไทย
โอ้สามัญผันแปรไม่แท้เที่ยง เหมือนอย่างเยี่ยงชายหญิงทิ้งวิสัย
นี่หรือจิตคิดหมายมีหลายใจ ที่จิตใครจะเป็นหนึ่งอย่าพึงคิด
ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์ มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต
แม้พูดชั่วตัวตายทาลายมิตร จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจา
พระสุนทรโวหาร (ภู่)
๒. โคลงโลกนิติ
พระสมุทรสุดลึกล้น คณนา
สายดิ่งทิ้งทอดวา หยั่งได้
เขาสูงอาจวัดวา กาหนด
จิตมนุษย์นี้ไซร้ ยากแท้หยั่งถึง
ก้านบัวบอกลึกตื้น ชลธาร
มารยาทส่อสันดาน ชาติเชื้อ
โฉดฉลาดเพราะคาขาน ควรทราบ
หย่อมหญ้าเหี่ยวแห้งเรื้อ บอกร้ายแสลงดิน
โคควายวายชีพได้ เขาหนัง
เป็นสิ่งเป็นอันยัง อยู่ไซร้
คนเด็ดดับสูญสัง- ขารร่าง
เป็นชื่อเป็นเสียงได้ แต่ร้ายกับดี
เพื่อนกิน สินทรัพย์แล้ว แหนงหนี
หาง่าย หลายหมื่น มากได้
เพื่อนตาย ถ่ายแทนชี วาอาตม์
หายาก ฝากผีไข้ ยากแท้จักหา
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร
๓. บทเสภาสามัคคีเสวก ตอน วิศวกรรมา
อันชาติใดไร้ศานติสุขสงบ
ณ ชาตินั้นนรชนไม่สนใจ
แต่ชาติใดรุ่งเรืองเมืองสงบ
ย่อมจานงศิลปาสง่างาม
อันชาติใดไร้ช่างชานาญศิลป์
ใครใครเห็นไม่เป็นที่จาเริญตา
ศิลปกรรมนาใจให้สร่างโศก
จาเริญตาพาใจให้สบาย
แม้ผู้ใดไม่นิยมชมสิ่งงาม
เพราะขาดเครื่องระงับดับราคาญ
เพราะการช่างนี้สาคัญอันวิเศษ
จึงยกย่องศิลปกรรม์นั้นทั่วไป
๔. ภาษิตอิศรญาณ
ชายข้าวเปลือกหญิงข้าวสารโบราณว่า
เราก็จิตคิดดูเล่าเขาก็ใจ
ผู้ใดดีดีต่ออย่าก่อกิจ
สิบดีก็ไม่ถึงกับกึ่งพาล
รักสั้นนั้นให้รู้อยู่เพียงสั้น
มิใช่ตายแต่เขาเราก็ตาย
อย่าดูถูกบุญกรรมว่าทาน้อย
อย่านอนเปล่าเอากระจกยกออกมา
ต้องมัวรบราญรอนหาผ่อนไม่
ในกิจศิลปะวิไลละวาดงาม
ว่างการรบอริพลอันล้นหลาม
เพื่ออร่ามเรืองระยับประดับประดา
เหมือนนารินไร้โฉมบรรโลมสง่า
เขาจะพากันเย้ยให้อับอาย
ช่วยบรรเทาทุกข์ในโลกให้เหือดหาย
อีกร่างกายก็จะพลอยสุขสราญ
เมื่อถึงยามเศร้าอุราน่าสงสาร
โอสถใดจะสมานซึ่งดวงใจ
ทุกประเทศนานาทั้งน้อยใหญ่
ศรีวิไลวิลาศดีเป็นศรีเมือง
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
น้าพึ่งเรือเสือพึ่งป่าอัชฌาสัย
รักกันไว้ดีกว่าชังระวังการ
ผู้ใดผิดผ่อนพักอย่าหักหาญ
เป็นชายชาญอย่าเพ่อคาดประมาทชาย
รักยาวนั้นอย่าให้เยิ่นเกินกฎหมาย
แหงนดูฟ้าอย่าให้อายแก่เทวดา
น้าตาลย้อยมากเมื่อไรได้หนักหนา
ส่องดูหน้าเสียทีหนึ่งแล้วจึงนอน
หม่อมเจ้าอิศรญาณ
๕. บทพากย์เอราวัณ
อินทรชิตบิดเบือนกายิน เหมือนองค์อมรินทร์
ทรงคชเอราวัณ
ช้างนิมิตฤทธิแรงแข็งขัน เผือกผ่องผิวพรรณ
สีสังข์สะอาดโอฬาร์
สามสิบสามเศียรโสภา เศียรหนึ่งเจ็ดงา
ดั่งเพชรรัตน์รูจี
งาหนึ่งเจ็ดโบกขรณี สระหนึ่งย่อมมี
เจ็ดกออุบลบันดาล
กอหนึ่งเจ็ดดอกดวงมาลย์ ดอกหนึ่งแบ่งบาน
มีกลีบได้เจ็ดกลีบผกา
กลีบหนึ่งมีเทพธิดา เจ็ดองค์โสภา
แน่งน้อยลาเพานงพาล
นางหนึ่งย่อมมีบริวาร อีกเจ็ดเยาวมาลย์
ล้วนรูปนิรมิตมารยา
จับระบาราร่ายส่ายหา ชาเลืองหางตา
ทาทีดังเทพอัปสร
มีวิมานแก้วงามบวร ทุกเกศกุญชร
ดังเวไชยันต์อมรินทร์
พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
บทเลือก ม.ต้น

๑. รามเกียรติ์ ตอน ศึกอินทรชิต

บุษเอยบุษบกแก้ว สีแววแสงวับฉายฉาน
ห้ายอดเห็นเยี่ยมเทียมวิมาน แก้วประพาฬกาบเพชรสลับกัน
ชั้นเหมช่อห้อยล้วนพลอยบุษย์ บัลลังก์ครุฑลายเครือกระหนกคั่น
ภาพรายพื้นรูปเทวัญ คนธรรพ์คั่นเทพกินนร
เลื่อนเมฆลอยมาในอากาศ อาไพโอภาสประภัสสร
ไขแสงแข่งสีศศิธร อัมพรเอี่ยมพื้นโพยมพราย
ดั่งพระจันทร์เดินจรส่องดวง แลเฉิดลอยช่วงจารัสฉาย
ดาวกลาดดาษเกลื่อนเรียงราย เร็วคล้ายรีบเคลื่อนลอยมา
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช

๒. พระสุริโยทัยขาดคอช้าง
บังอรอัคเรศผู้ พิสมัย ท่านนา
นามพระสุริโยทัย ออกอ้าง
ทรงเครื่องยุทธพิไชย เช่นอุป- ราชแฮ
เถลิงคชาธารคว้าง ควบเข้าขบวนไคล
พลไกรกองน่าเร้า โรมรัน กันเฮย
ช้างพระเจ้าแปรประจัญ คชไท้
สารทรงซวดเซผัน หลังแล่น เตลิดแฮ
เตลงขับคชไล่ใกล้ หวิดท้ายคชาธาร
นงคราญองค์เอกแก้ว กระษัตรีย์
มานมนัสกัตเวที ยิ่งล้า
เกรงพระราชสามี มลายพระ ชนม์เฮย
ขับคเชนทรเช่นค้า สะอึกสู้ดัสกร
ขุนมอญร่อนง้าวฟาด ฉาดฉะ
ขาดแล่งตราบอุระ หรุบดิ้น
โอรสรีบกันพระ ศพสู่ นครแฮ
สูญชีพไป่สูญสิ้น พจน์ผู้สรรเสริญ
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
๓. พระอภัยมณี ตอน พระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อ
พระโฉมยงองค์อภัยมณีนาถ
เหล่าฉลามล้วนฉลามตามกันมา
ฉนากอยู่คู่ฉนากไม่จากคู่
ฝูงพิมพาพาฝูงเข้าแฝงวน
กระโห้เรียงเคียงกระโห้ขึ้นโบกหาง
มังกรเกี่ยวเลี้ยวลอดกอดมังกร
ฝูงม้าน้าทาท่าเหมือนม้าเผ่น
ตะเพียนทองท่องน้านาตะเพียน
เห็นละเมาะเกาะเขาเขียวชอุ่ม
จะเหลียวซ้ายสายสมุทรสุดสายตา
จะเหลียวดูสุริย์แสงเข้าแฝงเมฆ
ฟังสาเนียงเสียงคลื่นดังครื้นโครม
หมายเหตุ
บทหลักคณะกรรมการจับฉลากมา ๑ เรือ่ ง ทุกโรงเรียนท่องเหมือนกัน
เพลินประพาสพิศดูหมู่มัจฉา
ค่อยเคลื่อนคลาคล้ายคล้ายในสายชล
ขึ้นฟ่องฟูพ่นฟองละอองฝน
บ้างผุดพ่นฟองน้าบ้างดาจร
ลอยสล้างกลางกระแสแลสลอน
ประชุมซ่อนแฝงชลขึ้นวนเวียน
ขึ้นลอยเล่นเลี้ยวลัดฉวัดเฉวียน
ดาษเดียรดูเพลินจนเกินมา
โขดตะคุ่มเคียงเคียงเรียงรุกขา
จะแลขวาควันคลุ้มกลุ้มโพยม
ให้วิเวกหวาดองค์พระทรงโฉม
ยิ่งทุกข์โทมนัสในฤทัยทวี
พระสุนทรโวหาร (ภู่)