MDin - 2.hafta - Kuvvet Analizi - 34

2
STATİK KUVVET ANALİZİ

1
1 MAKİNA DİNAMİĞİ
MD
KONULAR
1- KUVVET ANALĠZĠ
1.1- GiriĢ
1.2- Kuvvetlerin sınıflandırılması
1.3- Makinanın kuvvet alanı
1.4- Kuvvet, moment ve kuvvet çifti
1.5- Bağ kuvvetleri
1.6- Serbest cisim diyagramı
MAKİNA DİNAMİĞİ
1.7- Statik denge

1.8- Statik kuvvet analizi
1.9- Rijit uzuvların dinamik dengesi
1.10- Dinamik kuvvet analizi
1.10- Matrislerle kuvvet analizi
1.11- Çözümlü problemler
2
MD
KONULAR
2- DENGELEME
2.1- GiriĢ
2.2- Statik denge
2.3- Dinamik denge
2.3.1- Millerde dengeleme
2.3.2- EĢdeğer kütleler
2.3.3- Genel düzlemsel hareket yapan mekanizmalarda dengeleme
2.3.4- Krank biyel mekanizmasında dengeleme

a) Tek silindirli motorlarda dengeleme
b) Çok silindirli motorlarda dengeleme
 Tablo netodu
 Dönen vektörler yöntemi ile dengeleme
3
MD
KONULAR
3- DÖNME DÜZGÜNSÜZLÜĞÜ VE VOLAN HESABI

3.1- Makinanın miline indirgenmiĢ kütlesel atalet momenti ve kütle
3.2- Mile indirgenmiĢ moment
3.3- Makinanın hareket denklemi
3.4- Makinanın dönme düzgünsüzlüğü
3.4- Volanın boyutlandırılması
3.5- Volanın savurma momenti
3.6- Motorun kendi elemanlarının kütlesel atalet momenti

4- Kaynaklar
4
1 STATİK KUVVET ANALİZİ
MD
Giriş
Mekanizma uzuvlarına etkiyen kuvvet yada moment
karakterindeki her bir aktif etki için hareketli her uzvun ayrı
ayrı denge Ģartları araĢtırılmak suretiyle bağ kuvvetleri
belirlenir.
Dolayısıyla, aktif etki sayısının birden fazla olması
durumunda bir eklem noktasında aktif etki sayısı ile
orantılı bağ kuvveti bileĢenleri oluĢur.
Bulunan bağ kuvveti bileĢenleri, süperpozisyon ilkesi

(vektörel toplama) kullanılarak eklem noktasındaki bileĢke
bağ kuvvetine dönüĢtürülür.
5
MD
Giriş (devam)
Açıklanan bu temel ilkeler doğrultusunda, mekanizmalarda kuvvet
analizi grafik yada analitik yöntemlerle gerçekleĢtirilebilir.
Her yöntemin kendine özgü üstünlüğü veya olumsuz yanları
mevcuttur.
Grafik yaklaĢım, verilen konumlar için geçerli sonuçların elde
edilmesini sağlarken, mekanizma uzuv ve eklemlerinin konumlarının
ve yapısal özelliklerinin kuvvet dağılımına etkilerini gözlem yoluyla
izlemeye de imkân verir.
Buna karĢılık, farklı konumlar için gerçekleĢtirilecek analizlerde grafik
yöntemin uygulama güçlüğü kendini gösterir.

Analitik yaklaĢım ise konum değiĢkenleri cinsinden tanımlı kuvvet
vektörlerinin bulunmasını sağladığından, tüm konumlar için geçerli
sonuçları verir.
Elde edilen sonuçların tamlığı ve çözüm yönteminin bilgisayar
ortamına uyarlanabilir olması da analitik yaklaĢımın diğer üstünlüğü
olarak açıklanabilir. 6
MD
Grafik Yöntem
Mekanizma uzuvlarının her birinin serbest cisim
diyagramlarından yararlanarak statik denge Ģartlarını
sağlayacak Ģekilde aktif etkilerin neden olduğu bağ kuvvetleri
bulunur.
Bu doğrultuda, bir mekanizma uzvunun statik olarak
dengede olabilmesi için tüm kuvvetlerin ve bu kuvvetlerin
uzuv düzlemindeki bir noktaya göre momentleri toplamının
sıfır olması gerekir.
Ġki veya daha çok sayıda kuvvet yada moment etkisi altında
denge Ģartları önceki bölümde detaylı olarak incelenmiĢti.
Grafik yaklaĢımda kuvvet denge Ģartı, kuvvet vektörlerinin
kapanan kuvvet çokgeni oluĢturmasıyla sağlanırken, bu
durum moment denge Ģartının da sağlandığını göstermez.
7
MD
Grafik Yöntem (devam)
Kuvvet analizinde karĢılaĢılan temel halleri, etkiyen kuvvetlere göre
iki grupta toplamak mümkündür.
Bunlardan ilki, iki kuvvetin etkimesi halidir. Bu durumda uzvun
dengede olabilmesi için söz konusu kuvvetlerin aynı doğrultu
üzerinde zıt yönde etkiyen eĢit Ģiddetli kuvvetler olması gerekir,
dolayısıyla moment etkisi de söz konusu değildir.
Ġkinci temel hal ise, paralel olmayan farklı doğrultularda etkiyen üç
kuvvetin bulunmasıdır.
Mekaniğin temel teoremi gereği, bu üç kuvvetin etkisi altında uzvun
dengede olabilmesi için anılan kuvvetlerin tesir doğrultularının aynı

noktadan geçmesi zorunludur.
Böylelikle, kuvvet ve moment denge Ģartı birlikte sağlanmaktadır.
Sonuç olarak, açıklanan Ģekilde belirlenen kuvvet doğrultularına
uygun olarak kuvvet üçgeni oluĢturmak suretiyle bilinmeyen bağ
veya eklem kuvvetleri bulunur.
Etkiyen kuvvetlerin sayısının üçten çok olması halinde ise, elementer
bileĢke kuvvetler oluĢturmak suretiyle problemi yukarıda açıklanan8
temel hallere indirgemek Ģeklinde bir yol izlenmektedir.

MD
Grafik Yöntem (devam)
Verilen mekanizmada BoB koluna C noktasında

etkiyen aktif kuvvetin neden olduğu bağ kuvvetlerini ve bu
kuvvetin dengelenebilmesi amacıyla 2 no’lu giriĢ uzvuna
uygulanması gereken tahrik momentini statik denge Ģartlarını
dikkate alarak belirleyiniz.
B
3
C
A
2 FC
 21 B0
4
A0
9
MD
Örnek-1:
Çözüm: B
FC kuvveti etkisiyle 4 nolu uzvun bağ 3
C
kuvvetlerinin dengesi; A
F14  F34  FC  0 2 FC
B  21 B0
4
3 A0
// F34 C
// F14 3 nolu uzvun dengesi;

FC F43
4
B0 3
F34
F34  F43  0
F14 F23 F34  F43
FC
F23  F43  0
F23  F43
10
MD
B
Örnek-1: (devam) 3
C
Çözüm: A
2 nolu uzvun dengesi ve moment; 2 FC
 21 B0
4
F32 F23  F32  0 A0
A
F23  F32
h M12  h  F23
M12 F12  F32  0
2 M12  M12  k [ Nm]
F12 A0
F12  F32
FC ‘nin etkisini dengeleyici M12 moment vektörünün zıt yönlü eĢdeğeri

olan M21 = - M12 moment vektörü ise FC ’nin giriĢ uzvundaki eĢdeğer
momenti yada giriĢ uzvuna indirgenmiĢ momenti olarak nitelenebilir.
Sonuç olarak, FC iĢ kuvveti olarak dikkate alındığında M21, giriĢ
(tahrik) miline indirgenmiĢ iĢ momenti Ģeklinde tanımlanabilir.
11
MD
Örnek-2: (Krank – biyel mekanizması)
Ġçten yanmalı motor mekanizmasının krank miline (2 nolu
uzva), iĢ kuvvetlerinin momenti olarak M12 momenti etkidiğine
göre sistemin statik dengesini sağlayacak Ģekilde pistona
silindir ekseni doğrultusunda uygulanması gereken kuvveti
bulunuz. M12 = 100 Nm kS = 1/4
A
2 3
M12 B
A0 4
12
MD
A
Örnek-2: (Krank – biyel mekanizması)
2 3
Çözüm: M12 B
Kuvvet ölçeği: kf 1000 N = 1 cm A0 4
M12 momentinin A noktasındaki etkisi;

4 nolu uzvun dengesi;
F32 M12 = F23 . h
A F34 // AB
h = 6,4 [cm] için,
2 3
F23 = 1562 [N] 4
M 21 M12
h B
A0 // F14
M12 = - M21 F34  F43
F12
F12 = - F32 P  F34  F14  0
A F34
F23 F14
B F43 P
3
F23  F43  0 P  1500 [ N ]
13
F23  F43
MD
Örnek-3: (Antiparalel kol mekanizması)
A ġekildeki mekanizmada statik denge Ģartını
sağlayacak Ģekilde 2 uzvuna uygulanması
2 3 gereken tahrik momentini bulunuz. kS=1/10
A0
C0
FB = 500 N
B
4
M14=200 Nm
14
MD
Çözüm: Mekanizmaya etkiyen iki aktif etkinin neden
ġekil ölçeği: kS =1/10 olduğu bağ kuvveti bileĢenleri birbirinden
bağımsız olarak, uzuvların denge Ģartından
Kuvvet ölçeği: kf =1/20
yararlanarak belirlenir.
M14 momenti etkisiyle oluĢan A
bağ kuvveti bileĢenleri;
2 3
C0 A0
M41  M14
C0
h1 M41 FB = 500 N
  h1
M 41  F34 B
3 M14 4
4 h1  0.31 [m] için,
M14=200 Nm
C M 41
F34  C
h1

F34
F34  645.16 [ N ] 15
MD
3 nolu uzvun dengesi; FB kuvveti etkisiyle oluĢan
bağ kuvveti bileĢenleri; A noktasında

F23
bileĢke kuvvet;
3 nolu uzvun dengesi; A
A   F23
FB  F43   0 M12
M12
A 
// F23 h2
 F23
 // CC0 M 21
3 F23
3 F43
A0
  F43
F34  C
FB
  F23
F23  F23 
  F23
F34 
B 
F23

F23 h2 = 0.25 [m] için,
  F43
F23  0 
F43 4

F43 F23 = 1040 [N]
C
  F33
F23  FB
M12 = 260 [Nm]
M12 = -M21
Sonuç olarak, istenilen momenti belirleyecek olan bağ kuvveti bileĢenleri 16
süperpozisyon ilkesi kullanılarak bileĢke bağ kuvvetine dönüĢtürülür.
MD 
Örnek-5: (Kam mekanizması) FB
ġekildeki verilen kam mekanizmasında izleyici
ekseni doğrultusunda uygulanan kuvvetin kam’da
neden olacağı momenti belirleyiniz. kS=1/1 F 14
dogrultusu
4
   
FB  F14  F23  0 F14 
F14 dogrultusu B
 3
FB   
F23 F34  F23 dogrultusu
M12  h  F23
2 
M 12
A0
h
NOT: Bu soruyu, kam mekanizmasında M12 momenti verilmesi halinde,

statik dengeyi sağlayacak C noktasında uygulanması gereken düĢey
17
doğrultudaki kuvveti bulunacak Ģekilde yeniden çözünüz. kS=1/10
MD
Örnek-6: (Çift sıralı motor mekanizması)
Çift sıralı motor mekanizmasında 
sağ ve sol sıra pistonlarına FD

uygulanan eksenel kuvvetlerin FB
etkisiyle krank milinden alınabilecek 5 D
çıkıĢ momentini bulunuz. kS = 1/1 B 6

FB  FB 2700 N 4

FD  FD 2700 N 3
A
2
A0  21
18
MD

Çözüm: FD

FB ‘nin etkisiyle oluĢan bağ kuvvetleri; FB
5 D
6 nolu uzvun dengesi
B 6
   
FB FB  F36  F16  0 4

6 // F16   3
C
F36
B FB
A
3 

// F36 F16 2
A0  21
19
MD
  
F63 F36  F63  0
B  
F63   F36
4   
F63  F23  F43  0
 
3 F63  F23  0
A C 
F43  0
2   
F23
F63   F23

 doğoğrultu
F43 20
MD
FD nin etkisiyle oluĢan bağ kuvvetleri;
5 nolu uzvun dengesi 4 nolu uzvun dengesi 
F54
     
FD FD  F45  F15  0 F45  F54  0 D
  
5 // F15   F45   F54 4
D
FD F45   C
F54  F34  0
 4
// F45

F15 
F54   F34

F34
21
MD
3 nolu uzvun dengesi A noktasında oluĢan kuvvetler ve
B
 bileĢkesi;
// F63 
   F23

// F23 F23  F23  F23 
F23
 M12  h  F23 
F43 F23

3 M 12 A
C
A
   2
2 F43  F63  F23  0
 A0
F63 h

F43 
F23 22
MD
Kuvvet Analizinde Analitik Yaklaşım
Mekanizma uzuvlarının ayrı ayrı serbest cisim diyagramları
oluĢturularak, denge Ģartlarını sağlayacak Ģekilde bilinmeyen
kuvvetler belirlenir.
Bu amaçla, kuvvet ve moment denge Ģartları, vektörel veya skaler
karakterli eĢitlikler olarak yazılabilir.
Düzlemsel mekanizmalarda, uzva etkiyen aktif kuvvetlerle bunların
sonucu olan bağ kuvvetleri skaler büyüklükler olarak dikkate
alındığında, bu kuvvetler belirlenen referans dik doğrultular
üzerindeki bileĢenlere ayrıĢtırılarak denge denklemleri oluĢturulur.
Bunun sonucu olarak, seçilen pozitif yöne uygun iki skaler kuvvet
toplamının ve uzuv düzlemindeki bir noktaya göre alınan moment
toplamının ayrı ayrı sıfır olması Ģeklinde denge Ģartları yazılır.
Uygulamada pozitif moment yönü olarak, saatin dönüĢ yönünün tersi
seçilmektedir.
Vektörel yaklaĢımda ise, kuvvet ve moment vektörlerinin
toplamlarının sıfır olması sağlanır. 23
MD
Örnek-1: (Kol – sarkaç kol mekanizması)
ġekildeki mekanizmada, 2 uzvuna uygulanan tahrik
momentinin (M12) dengeleyeceği iĢ kuvvetlerinin (M14)
momentini, giriĢ uzvunun açısal konum değiĢkeni cinsinden
belirleyiniz.
B
3
A  31
CX
C
P
2 4
 21  41
A0 B0
24
MD
Çözüm: (I.YOL)
Vektörel yaklaĢım esas alınarak uzuvların incelenmesi;
Serbest cisim diyagramı, kuvvetler ve konum parametreleri;
y   
M12  ? P  P  CosC  i  P  Sin C  j

 P  P  C   
F34  F34  Cos31  i  F34  Sin31  j
B  31 
F34 // AB F34  F34  31   
3 4  rAoA  rAoACos 21  i  rAoASin 21  j
rAoA  rAoA   21
CX    
rAB  rAB  31 rAB  rAB Cos31  i  rAB Sin31  j
C
P    
 rBoB  rBoB   41 rBoB  rBoBCos 41  i  rBoB Sin 41  j
F14 y
 41    
 rBoC  rBoC   41 rCBo  rCBoCos 41  i  rCBo Sin 41  j
F14x x
B0
 25
 M B0  0 ?
MD
 
F43 y F43
 
 
 B0  0 3 F43x
M F23 y F23  31 B

    A F23x
rBoB  F34  rBoC  P  0
  
i j k
  
rBoB  F34  rBoBCos 41 rBoB Sin 41 0  rBoB  F34  Sin ( 31   41)  k
F34Cos 31 F34Sin 31 0
  
i j k
  
rCBo  P  rCBoCos 41 rCBo Sin 41 0  rCBo  P  Sin ( C   41)  k
P  Cos C P  Sin C 0

rBoB  F34  Sin(31  41)  rCBo  P  Sin(C  41)k  0
26
MD
rCBo  Sin ( C   41) rCBo  Sin (C   41)

F34   P  31 K P
rBoB  Sin (31   41) rBoB  Sin ( 31   41)
Serbest cisim diyagramından;

     
F32  F23  0 F32   F23 F43  F34  0
      
F43   F34 F43   F23 F32  K  Cos31  i  K  Sin 31  j
   
 F23 y F23
M12  rAoA  F32  0 
   A F23x
i j k
  
M 12  (rAoA  F32 )   rAoACos 21 rAoASin 21 0 M 12 h
 KCos 31  KSin  31 0 2
 21

M12  rAoA  K  Sin(31   21)  k kgm A0 27
MD
Çözüm: (II.YOL)
B
Vektörel yaklaĢım esas alınarak, 3
A  31 P
4 nolu uzvun incelenmesi;
y  
F34 // AB Q
2 4
B  31     21
3 P  F34  F14  0  41
4 P    A0
 F34  F34x i  F34 y j B0
C
  
P  Px i  Py j
  
B0 x
F14  F14x i  F14 y j
  
P   P  Cos  i  P  Sin  j
  
F34  F34  Cos31  i  F34  Sin31  j 28
MD

 M B0  0
 
B0C  P  B0 B  F34  0

B0C  B0C  j

B0 B  B0 B  j
     
B0C  j  ( P  Cos  i  P  Sin  j )  B0 B  j  ( F34  Cos31  i  F34  Sin31  j )  0

( B0C  P  Cos  B0 B  F34  Cos31)k  0
B0C  Cos
F34  P
B0 B  Cos 31
29
MD
  2 nolu uzvun dengesi;
F34 y F34  

 M12  A0 A  F32  0 (dış etkilerin denge belirlemesi)
 3 F34x
F
F23y 23  31 B  
   M12  A0 A  F23
A F23x F43  F23  0  
  A0 A   A0 A  Cos 21  i  A0 A  Sin 21  j
F43   F23  
   F23  F23  Cos31  i  F23  Sin31  j
F23  F23  Cos 21  i  F23  Sin 21  j  
  F32   F23
F34  F23
M12  ( A0 A  F34  Cos 21  Sin31  A0 A  F34  Sin 21  Cos31)
M12  A0 A  F23 (Cos 21  Sin31  Sin 21  Cos31)
  
M12  ( A0 A  F32 )   AA0  F32  Sin( 21  31)
B0C  Cos
F23   F43  F34  P 30
B0 B  Cos31 Sin( 21  31)  Cos 21  Sin31  Sin 21  Cos31

MD
Sağ ve sol sıra pistonlarına düĢey D
5
doğrultuda etkiyen kuvvetlerin
B 6
dengelenebilmesi için ana mile
uygulanması gereken momenti, açısal 4
konum değiĢkenlerine bağlı olarak bulunuz.
kS = 1/1 3
 C
FB  FB 2700 N
A

FD  FD 2700 N 2
A0  21
31
MD
FD
FB ‘nin etkisiyle oluĢan bağ kuvvetleri;
FB
6 nolu uzvun dengesi 5 D
F36 F36 y Fy  0 F36 y  FB  0 B 6
B FB
6 F36  4
F36 x F16 x Cos 31
3  31 3  41
FB Fx  0  x  F36
F36   Sin 31 3 C
 31 
F16 y  0 Sürtünme ihmal A

F16 x   F36 x 2
A0  21
32
MD
 
B
F63 x F63   F36
  41 Fx  0 F63 x  F23 x  F43 x  0
F63 y F63 4
Fy  0 F63 y  F23 y  F43 y  0
 31 3
F43 x
F23 y 3
C F43 x  F43  Sin 41

F43
A F23 x F43 y F43 y  F43  Cos 41

MA  0
F63 y  AB  Sin31  F63 x  AB  Cos31  F43 y  AC  Cos  F43 x  AC  Sin  0
F43  AC  Cos 41  Cos  Sin 41  Sin   F63  AB  Sin31  Cos31  Cos31  Sin31
  
F43  0 F23   F63 33
MD
FD nin etkisiyle oluĢan bağ kuvvetleri;
5 nolu uzvun dengesi 4 nolu uzvun dengesi
34

MD
35
2
2.BÖLÜM SONU
36

MDin - 2.hafta - Kuvvet Analizi - 34

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MDin - 2.hafta - Kuvvet Analizi - 34

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2

STATİK KUVVET ANALİZİ

1.7- Statik denge

2.3.4- Krank biyel mekanizmasında dengeleme

3- DÖNME DÜZGÜNSÜZLÜĞÜ VE VOLAN HESABI

3.6- Motorun kendi elemanlarının kütlesel atalet momenti

Bulunan bağ kuvveti bileĢenleri, süperpozisyon ilkesi

yöntemin uygulama güçlüğü kendini gösterir.

dengede olabilmesi için anılan kuvvetlerin tesir doğrultularının aynı

temel hallere indirgemek Ģeklinde bir yol izlenmektedir.

Verilen mekanizmada BoB koluna C noktasında

// F14 3 nolu uzvun dengesi;

FC ‘nin etkisini dengeleyici M12 moment vektörünün zıt yönlü eĢdeğeri

M12 momentinin A noktasındaki etkisi;

NOT: Bu soruyu, kam mekanizmasında M12 momenti verilmesi halinde,

rCBo  Sin ( C   41) rCBo  Sin (C   41)

Serbest cisim diyagramından;

B0 B  Cos31 Sin( 21  31)  Cos 21  Sin31  Sin 21  Cos31

F16 y  0 Sürtünme ihmal A

1 STATİK KUVVET ANALİZİ

You might also like