ΔΙΑΛΛΕΞΗ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΟΥ

ΕΛΕΝΗ ΠΑΥΛΙΔΟΥ
1539

ΕΥΑ ΜΑΝΙΔΑΚΗ
Η σκηνογράφος Εύα Μανιδάκη

Επόπτρια Καθηγήτρια: Λ. Καρακώστα
ΔΙΑΛΕΞΗ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2022
______________________________________________________________________________________
_
Τμήμα Θεάτρου
Σχολή Καλών Τεχνών
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Υπεύθυνη Δήλωση
Βεβαιώνω ότι είμαι συγγραφέας της παρούσας εργασίας και ότι έχω αναφέρει ή παραπέμψει σε αυτήν,
ρητά και συγκεκριμένα, όλες τις πηγές από τις οποίες έκανα χρήση δεδομένων, ιδεών, προτάσεων ή
λέξεων, είτε αυτές μεταφέρονται επακριβώς (στο πρωτότυπο ή μεταφρασμένες) είτε παραφρασμένες.
Επίσης βεβαιώνω ότι αυτή η εργασία προετοιμάστηκε από εμένα προσωπικά ειδικά για το συγκεκριμένο
μάθημα/σεμινάριο/πρόγραμμα σπουδών.
Ημερομηνία Υπογραφή
Πίνακας Περιεχομένων
______________________________________________________________________________________
_
Πίνακας περιεχομένων
ΠΡΌΛΟΓΟΣ 6
ΕΙΣΑΓΩΓΉ 7
1. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 8
1.1 ΠΑΙΔΙΚΆ/ΕΦΗΒΙΚΆ ΧΡΌΝΙΑ 8
1.2 ΣΠΟΥΔΈΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΉΣ ΚΑΙ ΘΕΆΤΡΟΥ 9
2. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ 10
2.1 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΉ ΚΑΙ ΘΈΑΤΡΟ 11
2.2 ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΚΌ ΎΦΟΣ 12
2.3 ΕΠΙΡΡΟΈΣ ΑΠΌ ΤΗΝ ΙΑΠΩΝΊΑ 15
2.4 ΠΑΝΔΗΜΊΑ ΚΑΙ ΘΈΑΤΡΟ 17
3. ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΟΥΛΕΙΕΣ 20
3.1 ΤΑ ΔΆΚΡΥΑ ΚΛΥΤΑΙΜΝΉΣΤΡΑ, ΈΤΟΣ 2004, ΘΈΑΤΡΟ ΔΙΠΥΛΟΝ 20
3.2 ΙΒΆΝΟΦ ΤΟΥ ΆΝΤΟΝ ΤΣΈΧΩΦ, ΈΤΟΣ 2005, ΒΑΣΙΛΙΚΌ ΘΈΑΤΡΟ 23
3.3 CINEMASCOPE ΈΤΟΣ 2010 27
3.4 ΑΜΦΙΤΡΎΩΝ ΈΤΟΣ 2012 31
3.5 NOH NEKYIA (ΡΑΨΩΔΊΑ Λ’) ΈΤΟΣ 2015 37
3.6 ΓΥΆΛΙΝΟΣ ΚΌΣΜΟΣ ΈΤΟΣ 2015 41
3.7 ΠΕΡΙΜΈΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΓΚΟΝΤΌ ΈΤΟΣ 2016 44
3.8 Ο ΓΛΆΡΟΣ ΈΤΟΣ 2017 48
3.9 ΠΡΟΜΗΘΈΑΣ ΔΕΣΜΏΤΗΣ ΈΤΟΣ 2021 52
3.10 Ο ΡΙΓΚΟΛΈΤΤΟΣ ΈΤΟΣ 2022 57
4. ΣΥΜΠΈΡΑΣΜΑ 61
ΠΑΡΑΠΟΜΠΈΣ 62
ΕΡΓΑΣΙΟΓΡΑΦΙΑ 65
ΠΊΝΑΚΑΣ ΕΙΚΌΝΩΝ 75
Πρόλογος
______________________________________________________________________________________
_
Πρόλογος
Η παρούσα εργασία αυτή αποτελεί την κορύφωση των σπουδών μου στο Τμήμα Θεάτρου της
Σχολής Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πρόκειται για
εργασία έρευνας και καταγραφής της σκηνογραφικής δουλειάς της σκηνογράφου/αρχιτέκτονα
Εύας Μανιδάκη, και περιγράφει αναλυτικά την βιογραφία, το σκηνογραφικό ύφος και ένα
μέρος από τις πιο σημαντικές δουλειές της στο θέατρο.
Η εργασία αυτή θα ήταν ανέφικτη χωρίς την υποστήριξη της καθηγήτριας μου
Ευαγγελίας Καρακώστα, την οποία θα ήθελα να ευχαριστήσω για ακόμη μία φορά, για την
συνεργασία και βοήθεια της στην έρευνα και στην υλοποίηση της.
Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται συνοπτικά η βιογραφία της καΜανιδάκη η παιδική
της ηλικία, οι σπουδές της στην αρχιτεκτονική, το θέατρο και οι εμπειρίες που αποκόμισε στα
χρόνια αυτά καθώς και οι βραβεύσεις και οι συμμετοχές της. Στο δεύτερο κεφάλαιο
καταγράφεται με χρονολογική σειρά μέρος της σκηνογραφικής της δουλειάς, αναδεικνύεται το
σκηνογραφικό της ύφος, η επίδραση που είχαν στην ίδια τα ταξίδια της στην Ιαπωνία, αλλά
και ο τρόπος που προσεγγίζει την σκηνογραφία υπό το βλέμμα του αρχιτέκτονα. Εν συνεχεία
γίνεται μνεία στην σημαντικότητα που έχουν για την ίδια και την δουλειά της οι συνεργάτες
και συνοδοιπόροι. Επιπλέον γίνεται αναφορά στο πως η ίδια βίωσε την πανδημία σε σχέση με
τις συνέπειες της στο θέατρο και το κλείσιμο των θεατρικών χώρων. Τέλος στο τρίτο κεφαλαίο
παρουσιάζεται δείγμα από τις σκηνογραφικές της δουλειές με χρονολογική σειρά,
παρατίθενται ανάλυση των σκηνικών, των προσχέδιων μακετών, φωτογραφικό υλικό καθώς
και κριτικές των παραστάσεων.
Το έργο και η βιωτή της κ. Μανιδάκη υπήρξε για εμένα έμπνευση και άσκησε μεγάλη
επιρροή καθ’ όλη την πορεία των σπουδών μου, ειδικότερα στα σκηνογραφικά μαθήματα,
θέτοντας τις βάσεις για τις μετέπειτα εργασιακές μου προκλήσεις και εμπειρίες. Την θαυμάζω
ως καλλιτέχνη ως εκ τούτου αυτός είναι ο λόγος που η εργασία αυτή ενασχολείται με το έργο
της.
Εισαγωγή
___________________________________________________________________________________
Εισαγωγή
Καθώς το έργο της Εύας Μανιδάκη είναι πλούσιο απαιτήθηκε για τις ανάγκες της παρούσας
εργασίας να γίνει μια επιλογή για το τι θα συμπεριληφθεί και ως εκ τούτου φωτίζεται μέρος
της σκηνογραφικής της δουλειάς χωρίς να υποσκελίζεται η συνολική του εικόνα, αφού
αναδεικνύεται η πορεία της, αλλά και η μαεστρία με την οποία χειρίζεται τις αρχιτεκτονικές
της νόρμες στο σκηνογραφικό της έργο.
Η πρωτοποριακή αισθητική της ιδεολογία πάνω στην σκηνογραφία έχει μεγάλη απήχηση
στο θέατρο και η ιδεολογία της προκαλεί αίσθηση στο θεατή, αλλά ωστόσο η ελληνική
βιβλιογραφία στερείται αναφορών γύρω από αυτό το θέμα. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με
την αυθεντικότητα και το ιδιότυπο στυλ αποτέλεσε το έναυσμα για την περαιτέρω
διερεύνηση και καταγραφή του έργου της, ως απαρχή μάλιστα για την μελέτη και την
ανάδειξη στοιχείων που αφορούν νέους Έλληνες σκηνογράφους και ενδυματολόγους.
Πρωταρχικός σκοπός μάλιστα είναι η συνολική διερεύνηση της φιλοσοφίας και της
τεχνοτροπίας της κα Μανιδάκη στο θέατρο.
Η εργασία εστιάζει στην ανάλυση φωτογραφικού και κινηματογραφικού υλικού από τις
δουλειές της σκηνογράφου, τη μελέτη δημοσιεύσεων, καθώς και εντύπων και ραδιοφωνικών
συνεντεύξεων της κα Μανιδάκη. Πιο συγκεκριμένα, αναλύεται δείγμα της σκηνογραφικού της
στυλ το οποίο χαρακτηρίζεται από την αρχιτεκτονική της ματιά, την επιμονή της στις
“μίνιμαλ” επιλογές και το ιαπωνικό στοιχείο, το οποίο είναι πάντα παρόν. Επίσης, στο πλαίσιο
της παρούσας εργασίας πραγματοποιήθηκε επικοινωνία με την κα Μανιδάκη προκειμένου να
διευκρινισθούν ζητήματα, να λυθούν απορίες και να τονισθούν λεπτομέρειες, ώστε να
καταστεί δυνατή η διεξοδική κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του συνολικού της
έργου.
Βιογραφικά Στοιχεία
___________________________________________________________________________________
1. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
1.1 Παιδικά/εφηβικά χρόνια
Η Εύα Μανιδάκη γεννήθηκε στην Αθήνα, ωστόσο δεν έζησε καθόλου στην πρωτεύουσα
καθώς ο πατέρας της ως πολιτικός μηχανικός αναλάμβανε δημόσια έργα σε διάφορες περιοχές
της Ελλάδας.
Από παιδί αγαπούσε το θέατρο και η σκηνογραφία ασυνείδητα υπήρχε μέσα της. «Η αλήθεια
είναι ότι το θέατρο υπήρχε πάντα σαν παιχνίδι από την παιδική μου ηλικία. {..} Αγαπούσα δηλαδή
όλο το κομμάτι να φτιάχνω πράγματα. Έφτιαχνα με Εβαπορέ, έπαιρνα την κούτα από το γάλα και
την έβαζα κάθετα και από πίσω άνοιγα παράθυρα πόρτες και όλα αυτά επάνω έφτιαχνα μικρές
χαραμάδες τύπου σαν σταγγόνια για να κινώ με μικρές κλωστές τα κουκλάκια. Όλα αυτοσχέδια. {..}
Στο δημοτικό, όπως επίσης εκ των υστέρων τώρα τα σκέφτομαι είναι ότι στο κρεβάτι μου, έχουμε τις
κουβέρτες, τα μαξιλάρια μας, έβαζα τα κάδρα και έφτιαχνα με τις κουβέρτες και τα σεντόνια μικρές
σκηνές, δηλαδή δεν ξέρω αν το είχα δει και αυτό αλλά συνεχώς υπήρχε με ένα τέτοιο τρόπο
κατασκευαστικό το κομμάτι του θεάτρου.». Της άρεσε να δημιουργεί σκηνές θέατρου με
αντικείμενα που έβρισκε στο σπίτι, ζωγράφιζε πόρτες και παράθυρα, κρεμούσε από τη μια
μεριά της κούτας τις μικροσκοπικές κούκλες της, σαν μαριονέτες και μια φορά το μηνά
παρουσίαζε τις μικροπαραστάσεις στο σπίτι της, με άλλα έργα και άλλα «σκηνικά». «Ήθελε
πάντα να ασχοληθεί με το θέατρο αλλά προερχόμενη από μια οικογένεια μηχανικών και
αρχιτεκτόνων υπήρχε παρότρυνσή ότι πρώτα έπρεπε να ασχοληθεί με την αρχιτεκτονική και στην
συνέχεια με ότι επιθυμούσε.» «Για την αρχιτεκτονική ούτε καν το σκέφτηκα. Με έναν πονηρό τρόπο
ο πατέρας μας, και σε εμένα και στην αδελφή μου, μας το είχε περάσει.{..} Από πολύ μικρή η
παρατήρηση ήταν από τα πολύ αγαπημένα μου παιχνίδια. Παρατηρούσα καταρχήν τον πατέρα μου
στο γραφείο του {..} με έπαιρνε κοντά του στη δουλειά στα εργοτάξια και τα παιχνίδια μου ήταν έξω
τα έργα του εργοταξίου, ήταν πολύ σπουδαίο μάθημα όλες αυτές οι εικόνες».
Την περίοδο των μαθητικών της χρόνων η αρχιτεκτονική εισβάλλει στη ζωή της με τρόπο
παράδοξο. Το κτίριο του γυμνασίου της Νέας Σμύρνης όπου φοιτά με
______________________________________________________________________________________
_
τους ιδιαίτερους και ξεχωριστούς χώρους γίνεται αντικείμενο θαυμασμού και ονειροπόλησης,
με την ίδια να αγνοεί φυσικά ένεκα του νεαρού της ηλικίας τον Αρχιτέκτονα Μπίρρη που το
σχεδίασε. «Ένας από αυτούς ήταν η αίθουσα τελετών, γιατί είχε μια ιδιαίτερη επεξεργασία όσον
αφορά το φως, ή το γυμναστήριο, που είχε μια πολύ ιδιαίτερη τζαμαρία. Κοιτούσα τον σχεδιασμό
των κτιρίων με έναν τρόπο πολύ ασυνείδητο. {..}Στο σχολείο έπαιζα σε παραστάσεις... Ήθελα να
πάω στο Εμπρός γιατί είχα δει μια παράσταση που η φήμη της είχε φτάσει μέχρι το Παρίσι όπου
ήμουν, το «Σωσμένος» του Εντουαρντ Μποντ. {..}Επίσης, μου άρεσε πολύ και κτιριολογικά το
«Εμπρός». Ήθελα πάρα πολύ να βρεθώ σε αυτόν τον χώρο που δεν ήταν θέατρο, αλλά παλιό
τυπογραφείο.»
1.2 Σπουδές αρχιτεκτονικής και θεάτρου

Στην Ecole Speciale d’ Architecture στο Παρίσι D’ESA λαμβάνει τον τίτλο του Αρχιτέκτονα
ενώ σπουδάζει θέατρο στην Ανωτέρα Σχολή Δραματικής Τέχνης του Θεάτρου «Εμπρός». Στα
φοιτητικά της χρόνια μελέτησε αρχιτεκτονική, και παρακολούθησε θέατρο και επισκέφθηκε
πολλές εκθέσεις. Μεγάλη επιρροή στην αισθητική της άσκησε ο καθηγητής της Πωλ Βιρίλιο.
«Ήταν ο μέντορας μου και που είναι και ένας άνθρωπος που έχουν περάσει τόσα χρόνια τον έχω
πάρα πολύ στο μυαλό μου και στη σκέψη μου. Ο Βιρίλιο λοιπόν ο τρόπος που δουλεύαμε την
αρχιτεκτονική ήταν πολύ κειμενικός δηλαδή μας έδινε πολύ συχνά κείμενα λογοτεχνίας, μπορεί
Ντοστογιέφσκι μία μικρή παράγραφο και να προσπαθούμε να την κάνουμε χώρο ή να διαβάζουμε
μέσα από το κείμενο το στοιχειό του χρόνου δηλαδή υπήρχε πάρα πολύ δουλειά και ανάλυση πάνω
στο κείμενο. Έτσι λοιπόν αυτό έγινε ένα κομμάτι της γραμματικής μου των στοιχειών που
χρησιμοποιώ και στην αρχιτεκτονική και στο θέατρο.». Αν και οι σπουδές της στην
αρχιτεκτονική προηγήθηκαν στην ζωή της, το θέατρο αποτελούσε ένα ειδυλλιακό όνειρο χωρίς
να επιθυμεί να γίνει ηθοποιός ή σκηνογράφος. «Πήγα στη Δραματική Σχολή του «Εμπρός» για
δικούς μου λόγους, προσωπικούς. Πήγα για να βρω καταφύγιο. Δούλευα ήδη ως αρχιτέκτονάς.
Εκείνη την περίοδο είχα χάσει δύο πολύ σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή μου και πήγα στο θέατρο
για να πάρω ανάσα.».
______________________________________________________________________________________
_

Στα χρόνια των σπουδών της στην δραματική σχολή οι γνώσεις της πάνω στην αρχιτεκτονική
αποτέλεσαν καταλυτικό παράγοντα, καθώς ούσα φοιτήτρια της δραματικής σχολής δούλευε
μαζί με τους άλλους φοιτητές στα παρασκήνια . «Στη σχολή αυτή μου ταίριαξε η κλίμακά της, ότι
είχε αυτή την κλειστότητα της κοινότητας όπου ήμασταν όλοι μαζί. Έμαθα πολλά πράγματα και σε
σχέση με το πίσω από τη σκηνή: το θέατρο λειτουργούσε κι εμείς δουλεύαμε εκεί! Φτιάχναμε το
βεστιάριο, το φροντιστήριο, βοηθούσαμε στην εκάστοτε παράσταση. Κι εγώ βέβαια ως αρχιτέκτονας
βοηθούσα όπου μπορούσα. Και έτσι ήρθε σιγά σιγά η σκηνογραφία.» . Η παρουσία της στα
παρασκήνια την γοήτευε και χωρίς η ίδια να το επιδιώκει η σκηνογραφία τελικά εισέβαλε
καθοριστικά στη ζωή της. «Μου άρεσε πάρα πολύ το backstage {..} παρακολουθούσα την
παράσταση ακούγοντας την {..} Αυτό ήταν δηλαδή για μένα πιο σπουδαίο από το να τη βλέπω. Ήταν
δηλαδή τρομερό το ότι άκουγα τους διαλόγους και άκουγα τις κινήσεις που έκαναν τα φλιτζάνια, τα
πατήματα τα ανοίγματα των ντουλαπιών, όλο αυτό έφτιαχνε στα μάτια μου μία καινούργια
σκηνογραφία η οποία ήταν η δική μου την οποία την άκουγα και έφτιαχνα τις εικόνες που ήταν δικές
μου αυτό για μένα ήταν απίστευτα γοητευτικό. {..} Εκεί μέσα στα χρόνια αυτά δηλαδή τα τέσσερα
χρόνια που ήμουν μέσα στο θέατρο σιγά-σιγά ερχόταν αυτό το μικρόβιο το να μπορώ να κάνω το
κείμενο χώρο. Φυσικά είχα παρακολουθήσει μαθήματα σκηνογραφίας στο Παρίσι στη σχολή δηλαδή
πάντα υπήρχε το κομμάτι σκηνογραφία αλλά ποτέ δεν είπα ότι θα κάνω το επάγγελμα του
σκηνογράφου».
2. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ

Η Μανιδάκη εργάζεται από το έτος 1995 ως Αρχιτέκτονας και Σκηνογράφος, ενώ παράλληλα
από το 2002 έως το 2017 δίδασκε στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας,
στο Βόλο. Το 2007 ιδρύει μαζί με τον Θανάση Δεμίρη το αρχιτεκτονικό γραφείου Flux-
Office. Το όνομα του γραφείο είναι εμπνευσμένο από την πρώτη της γάτα « ήταν η πρώτη μου
γάτα στην ενήλικη ζωή μου {..} με την Φλουξ έζησα 19 χρόνια {..} δηλαδή δεν έχω ζήσει με
κάποιον άλλον τόσο καιρό αν το σκεφτείς». 10 Παράλληλα προέρχεται από τη λατινική λέξη
«fluxus», η οποία σημαίνει ροή, κίνηση, αλλαγή, έννοιες που αντιπροσωπεύουν τον τρόπο που
προσεγγίζει κάθε της πρότζεκτ. Πρόκειται για μία συνεργασία έρευνας και πρακτικής στην
αρχιτεκτονική και τη σκηνογραφία με αυτά τα διαφορετικά πεδία να λειτουργούν ως
συγκοινωνούντα δοχεία και να αλληλοτροφοδοτούν πληροφορίες. Από το 2019 έως και
σήμερα διδάσκει στο Εργαστήριο Σκηνογραφίας-Ενδυματολογίας του Εθνικού Θεάτρου .
Επαγγελματική Πορεία
____________________________________________________________________________
_
Η Μανιδάκη συμμετείχε σε εκθέσεις, παραστάσεις και διοργανώσεις στην Ελλάδα και στο
εξωτερικό, και μάλιστα με βραβεύσεις να ακολουθούν στις συμμετοχές αυτές. Έχει
σκηνογραφήσει θεατρικά έργα για το Εθνικό Θέατρο, τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, την
Εθνική Λυρική Σκηνή, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, το Ελληνικό Φεστιβάλ, στο
Θέατρο Τέχνης και για διάφορα ιδιωτικά θέατρα ενώ παράλληλα έχει υπάρξει υποψήφια για
διεθνή βραβεία (βραβείο ΕΜΜΥ / Art Direction, Piranesi κ.ά.).
2.1 Αρχιτεκτονική και θέατρο

Υπηρετώντας στην επαγγελματική της πορεία ταυτόχρονα το δίπολο αρχιτεκτονική -
σκηνογραφία, η μία της όψη(αρχιτεκτονική) επηρεάζει και τροφοδοτεί έντονα την
άλλη(σκηνογραφία), οδηγώντας σε απρόσμενα και συναρπαστικά αποτελέσματα. «Το θέατρο
με βοηθά να φτιάχνω μικροσενάρια. Είναι κάτι που στην αρχή έγινε ασυνείδητα και τώρα πια το
βλέπω και το κάνω πιο συνειδητά. {..}Όταν συναντώ έναν πελάτη ή έρχομαι σε επαφή με ένα
κτιριολογικό πρόγραμμα, προσπαθώ να το δω σαν ένα θεατρικό κείμενο.{..}Για τη ζωή και τους
χρήστες της. Με μεγάλη λεπτομέρεια. Αν έρθει κάποιος να του χτίσω το σπίτι, φτιάχνω ένα ολόκληρο
ερωτηματολόγιο. Αν είναι οικογένεια, αν έχουν κοινωνική ζωή, αν μαγειρεύουν, αν έχουν παιδιά, αν
ακούνε μουσική. Όλο αυτό είναι ένα κείμενο. Όσο μεγαλύτερη λεπτομέρεια έχει αυτό το κείμενο
τόσο περισσότερο υλικό μου δίνει για να συνθέσω. {..} το κείμενο το αντλώ ακόμη μέσα από
στοιχεία όπως την πραγματικότητα του τόπου δηλαδή η επίσκεψή μου στο οικόπεδο ή τι συμβαίνει με
τα στοιχεία της φύσης αν είναι κοντά στη θάλασσα αν είναι μέσα σε δάσος όλα αυτά φτιάχνουν το
κείμενο.» Η ίδια αισθάνεται «εντελώς μέσα» σε κάθε δουλειά που αναλαμβάνει και την
αντιμετωπίζει σαν αρχιτεκτονική πρόκληση. «Ποτέ δεν μπήκα στο δίλημμα ότι θα ακολουθήσω
αυτό το δρόμο ή τον άλλον την αρχιτεκτονική ή τη σκηνογραφία ούτε πιστεύω ότι έχω ακολουθήσει
τη σκηνογραφία ή την αρχιτεκτονική. Πιστεύω ότι όλα είναι αρχιτεκτονική. 15{..} Κάθε κείμενο
έχει μια αρχιτεκτονική.
Επαγγελματική Πορεία
______________________________________________________________________________________
_
Όταν το παίρνω στα χέρια μου για πρώτη φορά, κοιτάζω την αρχιτεκτονική του.{..} Μέσα από τη
δομή του κειμένου, μέσα από την αρχιτεκτονική μου παιδεία.» 12. Με ένα από τα ερωτήματα που
έρχεται συχνά αντιμέτωπη στις συνεντεύξεις της είναι «Αρχιτεκτονική ή θέατρο;» και η δική
της απάντηση στο ερώτημα είναι η εξής «Η αρχιτεκτονική είναι κάτι πιο σίγουρο. Είναι ας πούμε
ο σύζυγος, ενώ ο εραστής είναι το θέατρο. Μέσα μου σε κάθε θεατρική δουλειά αισθάνομαι ένα
πετάρισμα που δεν το δίνει η αρχιτεκτονική, που είναι πιο ασφαλής. Ίσως επειδή στην αρχιτεκτονική
τα όρια του χρόνου δεν είναι τόσο συμπυκνωμένα όπως σε μία θεατρική δουλειά», εξηγεί. «Ίσως,
σκέφτομαι εγώ, να είναι το πετάρισμα της έκθεσης σε ένα μεγαλύτερο κοινό σε σχέση με αυτό της
αρχιτεκτονικής. Από την άλλη, το έργο του αρχιτέκτονα είναι σε μόνιμη… έκθεση στα μάτια των
μυημένων, ενώ του σκηνογράφου με τον χρόνο αφήνει την αύρα της ανάμνησης.» Το εφήμερο της
σκηνογραφικής δουλείας εξηγεί πως την καταβάλει και την γοητεύει ταυτόχρονα. « Το γεγονός
ότι αρχίζει και τελειώνει τόσο γρήγορα για μένα έχει κάτι πένθιμο. Δυσκολεύομαι πάρα πολύ να πάω
στην τελευταία παράσταση. Δεν μπορώ καθόλου να δω ένα σκηνικό να χαλάει. Πόσο μάλλον αν το
έχω φτιάξει εγώ. Με πονάει. Έχει να κάνει με τη σωματικότητα που ο καθένας βάζει μέσα στα
πράγματα που κάνει. Αυτό το κομμάτι του πένθιμου με στεναχωρεί και ταυτόχρονα με γοητεύει.»
2.2 Σκηνογραφικό ύφος
Η Εύα Μανιδάκη αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση στον χώρο του θεάτρου. Διατηρώντας ένα
χαμηλό προφίλ, πραγματοποιεί μια προσωπική διαδρομή με σημαντικές, λιτές αλλά και
ταυτόχρονα συναρπαστικές χειρονομίες, σκηνογραφώντας στο Ελληνικό Θέατρο και τον
Κινηματογράφο, αποκαλύπτοντας μια παράλληλη αρχιτεκτονική παιδεία και ευαισθησία.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν οι ιδιότυπες τολμηρές κατασκευές της, που παρά την
φαινομενική απλότητά τους, κρύβουν πολύπλοκους μηχανισμούς κίνησης και μεταβλητότητας.
Πραγματοποιούν παράξενες κινήσεις που εκτελούνται άψογα, χωρίς την παραμικρή αστοχία.
Ειδικότερα, όπως αναφέρει σε μια συνέντευξη της «o τρόπος που προσεγγίζω τη σκηνογραφία
είναι μέσα από την αρχιτεκτονική . Δηλαδή, κοιτάζω πρώτα τη δομή του κειμένου, του χώρου, της
δράσης και μετά εστιάζω στις εικόνες. Ναι, φυσικά και έχω εμμονές. Υπάρχουν πάντα. Άλλοτε
ορατές
Σκηνογραφικό Ύφος
______________________________________________________________________________________
_
και άλλοτε κρυμμένες, αλλά οι εμμονές μου είναι αυτές που με κινητοποιούν για να προχωρήσω».
Επιπλέον, τονίζει πως «δεν αντιμετωπίζω τη σκηνογραφία με εικαστικό τρόπο αλλά ως μια δομή,
μια οικοδομή. Διαβάζοντας το κείμενο, ο τρόπος που μπαίνω σε αυτό είναι από το κομμάτι της
αρχιτεκτονικής, δηλαδή το κομμάτι της οικοδομής, του γιαπιού. Μετά μπαίνει το εικαστικό κομμάτι.
{..} Πάντα στη δουλειά μου, εντελώς ασυνείδητα, ψάχνω το “κρυφό”, και μάλιστα αυτό το κρυφό
που μπορεί με έναν τρόπο να το μοιραστώ με τον άλλον που θα το καταλάβει. Μου αρέσουν πολύ
αυτές οι μυστικές γέφυρες που μπορεί να συμβούν με τους θεατές.»
Η επιλογή των υλικών στις δουλείες της αξίζουν ιδιαίτερη μνείας και μελέτης. Τα υλικά από
την φύση τους έχουν βαρύτητα, υφές και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, αλλά στην δική της
περίπτωση παρουσιάζονται πολλές φορές σαν να χάνουν την βαρύτητα τους, δίνοντας την
αίσθηση του ανάλαφρου εκτός αν έχει την πρόθεση να δείχνουν βαριά. «Όλα τα υλικά μου
αρέσουν δεν θα έλεγα ότι έχω αγαπημένα υλικά. Είναι ο τρόπος που μπορώ κάθε φορά δηλαδή ο
τρόπος που θα τα προσεγγίσω και θα δουλέψω με αυτά. Αυτό που με ιντριγκάρει στα υλικά είναι να
παίρνω ένα υλικό και να το χρησιμοποιούμε με έναν άλλο τρόπο από αυτόν που το έχουμε
συνηθίσει ή να το βάζω σε άλλη θέση από αυτή που μας λέει η χρήση του. Αυτό είναι κάτι που αυτή η
μετακίνηση δηλαδή που κάνω είναι μία μετακίνηση που σημαίνει κάθε φορά σε σχέση με το κείμενο.
Δεν γίνεται έτσι αυτή η μετακίνηση είναι αυτή που με ιντριγκάρει για να χρησιμοποιήσω το υλικό
κάπως έτσι θα το έλεγα.» Ωστόσο είναι αρκετά επιλεκτική στην χρήση τους καθώς εξηγεί
«Θέλω το ξύλο να είναι ξύλο. Δεν θέλω να χρησιμοποιήσω κάτι που να το βάψω και να είναι σαν
ξύλο. Αυτό μπορεί να είναι εμμονή μου επειδή προέρχομαι από την αρχιτεκτονική. Αλλά θέλω την
αλήθεια των υλικών. Δεν θέλω καθόλου το ψέμα στο θέατρο.» Παρόλο που έχει αναλάβει πάνω
από 100 σκηνογραφίες η ίδια αναφέρει πως «Κάτι μαγικό που συμβαίνει έτσι ξαφνικά, αισθάνομαι
μια χαρά, όπως όταν ήμουν μικρή αυτό το πετάρισμα μου δημιουργεί και {..} ένα φόβο και μία
ανασφάλεια κάθε φορά όταν κάνω μία δουλειά πάντα έχω τρομερή αγωνία και νιώθω ότι είναι σαν
να είναι η πρώτη φορά. Άσχετα με το αν έχω κάνει ξανά και το ίδιο έργο, θεωρώ δεν θα φύγει ποτέ
νομίζω ότι αν φύγει δεν θα με ενδιαφέρει πια αυτή η δουλειά.» Για την Εύα Μανιδάκη
πρωταρχικής σπουδαιότητας είναι οι συντελεστές και οι συνεργάτες.
Σκηνογραφικό Ύφος
______________________________________________________________________________________
_
Η συνεργασία με τον σκηνοθέτη και η κοινή γλώσσα μαζί του, αλλά και με όλη την ομάδα
του θεάτρου αποτελούν την βάση για να μπορέσει η ίδια να εκφραστεί σκηνογραφικά.
«Μπαίνω σε μια δουλεία ξεκινώντας από τους ανθρώπους. Μετά έρχονται τα έργα και πάντα μέσα
από τη μάτια των συγκεκριμενών ανθρώπων{..}Σημασία έχει ο κοινός τόπος, το κοινό λεξιλόγιο που
μοιράζεσαι μαζί τους, αλλιώς δεν μπορείς να προχωρήσεις.{..}Η σκηνογραφία δεν έχει να κάνει
μόνο με τη δική μου ματιά αλλά και με την ανάγνωση του εκάστοτε κειμένου που γίνεται σε
συνομιλία με τον σκηνοθέτη.{..} και αυτό δεν ισχύει μόνο για τον σκηνοθέτη ισχύει και για όλη την
ομάδα του θεάτρου. Είναι ομαδικό δηλαδή έχει πολύ μεγάλη σημασία η κοινή γλώσσα με όλους
τους συντελεστές παραδείγματος χάρη ποιος θα μου φωτίσει το σκηνικό κλπ». Ωστόσο δεν είναι ο
καλλιτέχνης που αρκείται σε μία διαλεκτική σχέση με τον σκηνοθέτη ώστε να παραδώσει μια
μακέτα: ακολουθεί την περιπέτεια της πρόβας και η κατασκευή της εξελίσσεται σε οργανικό
κομμάτι του συνολικού καλλιτεχνικού αποτελέσματος. «Παρακολουθώ τη διαδικασία της
πρόβας. Εξάλλου μόνο τότε μπορεί να γίνει το σκηνικό (όποιο κι αν είναι αυτό) απόλυτα λειτουργικό
σε σχέση με την αφήγηση του έργου και τη δραματουργία. Συνήθως, δε διαφοροποιείται πολύ από
τον αρχικό σχεδιασμό. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι γίνεται πιο συγκεκριμένο, πιο λειτουργικό, μιας
και οι πρόβες μας δίνουν το υλικό ζωντανό.» Χωρίς να συνεργάζεται αποκλειστικά με κάποιους
σκηνοθέτες έχει σταθερές θεατρικές σχέσεις όπως με τον Λευτέρη Βογιατζή, τον Γιάννη
Χουβαρδά, τον Μιχαήλ Μαρμαρινό και την Κατερίνα Ευαγγελάτου. «Όλες οι δουλειές για μένα
είναι πολύ σημαντικές δουλειές γιατί έχει να κάνει με τις συνεργασίες δηλαδή η ανταλλαγή με τους
ανθρώπους που συνεργάζομαι για μένα είναι το πιο σπουδαίο πράγμα είναι αυτό που και μου δίνει
χαρά αλλά και όχι μόνο θεωρώ ότι με προχωράει και σαν άνθρωπος οι συναντήσεις με τους
ανθρώπους. {..}Κάπως έτσι το βλέπω γιατί είναι αυτή η οικογένεια δηλαδή αισθάνεσαι ότι για πολύ
λίγο χρόνο έρχεσαι πολύ κοντά με τους ανθρώπους, τους ανθρώπους που δεν τους ξέρεις πριν αλλά
πάνω στη σκηνή επειδή συνδέεσαι με κάτι κοινό και αυτό το κοινό έχει κάτι παραμυθένιο οι δεσμοί
γίνονται ξαφνικά πολύ δυνατοί είναι σαν να αναπτύσσεται μία θερμοκρασία το οποίο αυτό είναι η
διαφορά με την αρχιτεκτονική.»
Επιρροές από την Ιαπωνία

______________________________________________________________________________________
_
2.3 Επιρροές από την Ιαπωνία
Σημαντικός σταθμός στις δουλειές αποτέλεσε το ταξίδι της στην Ιαπωνία, που
πραγματοποίησε επηρεασμένη από την διάλεξη και τα έργα του Ταντάο Άντο, ενός σπουδαίου
Ιάπωνα αρχιτέκτονα. «Είχε έρθει τότε ο Ταντάο Άντο, ένας σπουδαίος Ιάπωνας αρχιτέκτονας, και
μου είχε κάνει εντύπωση και ο ίδιος αλλά και το γεγονός ότι έκανε όλα του τα έργα με μολύβι. Σιγά-
σιγά άρχισα να διαβάζω παραπάνω και να καταλαβαίνω ότι κάτι αρχίζει να συμβαίνει μέσα μου.
Ήμουν 22-23 χρόνων και αποφάσισα, με τα πρώτα χρήματα που θα μάζευα, να κάνω ένα ταξίδι
στην Ιαπωνία. Και μαγεύτηκα αμέσως {..} ο τρόπος που μιλούσε για την αρχιτεκτονική για το φως
στα έργα του και πως σχεδιάζει, έχοντας πάντα το φως σαν οδηγό. Με αυτόν τον τρόπο άρχισα να
βλέπω αλλιώς τα έργα δηλαδή βλέποντας μία κάτοψη παρακολουθούσα και άρχισα σιγά-σιγά να
προσπαθώ να μπω στο κεφάλι του και να βλέπω τον τρόπο που σχεδιάζει, πως ξεκινούσε, δηλαδή με
είχε πιάσει μία μανία {..} Έτσι λοιπόν έβαζα στο χάρτη της Ιαπωνίας τα σημεία όπου είχε κάνει ο
Ταντάο Άντο έργα και που θα ήθελα κάποια στιγμή να τα δω και έλεγα ότι όταν μπορέσω να πάω
στην Ιαπωνία θέλω να είναι άνοιξη και να έχουν ανθίσει οι κερασιές και να πάω να δω την
εκκλησία που έχει κάνει πάνω από το νερό, ή να βρω το σπίτι που έχει κάνει δίπλα στη θάλασσα» .
Η Εύα Μανιδάκη είναι διακριτική στον τρόπο με τον οποίο κινείται, ευφάνταστη και
ουσιαστική στον τρόπο με τον οποίο δημιουργεί, εκφράζεται με λιτότητα, μια λιτότητα που τη
συνδέει με την Ιαπωνία, την οποία τόσο αγαπά. Η επίδραση της Ιαπωνίας βρίσκεται παντού
στη δουλειά της. «Στα πάντα. Δεν ξέρω αν προϋπήρχε ή αν το ιαπωνικό μπήκε σε ό,τι κάνω, στα
χρώματα, στα υλικά, στις πιο βαθιές σχέσεις, μετά το ταξίδι. Ακόμα και όταν διαβάζω ένα θεατρικό
κείμενο, κοιτάζω πολύ τους συνδέσμους, εκεί που το εσωτερικό συναντάει το εξωτερικό, η
εσωτερική δράση την εξωτερική.{..} Και τι εννοώ; Για να μπεις, υπάρχει μια στενωπός, όπου το
πορτάκι είναι κοντό και πρέπει το σώμα να κάνει αυτή την ανεπαίσθητη κίνηση για να μπει μέσα, για
να αισθανθεί και το ίδιο το σώμα ότι περνάει από έξω μέσα. Πάντα υπάρχει μια πολύ λεπτή
επεξεργασία στο κατώφλι. Επίσης υπάρχει μια λιτότητα στην ιαπωνική κουλτούρα, και αυτό είναι
κάτι που αγαπώ». Η Εύα Μανιδάκη χαρακτηρίζει το νησί Κυότο ως το χωριό της καθώς η κλίμακα
του, η σχέση που έχει με την φύση, η αρχιτεκτονική του τόπου,
Επιρροές από την Ιαπωνία

______________________________________________________________________________________
_
το φαγητό αλλά και οι άνθρωποι, της είναι κάτι πολύ οικείο. «το Κυότο είναι το «χωριό μου»-,
αλλά καθώς είναι νησί, η χώρα, έχει επάλληλα τείχη. Ένα από αυτά είναι η γλώσσα. Είναι
αδιανόητο ένας τόσο προηγμένος λαός να μη μιλά αγγλικά. Το δεύτερο είναι οι δρόμοι. Δεν έχουν
ταμπέλες. Πηγαίνεις κάπου με βάση κάποια σημεία στην πόλη, με συγκεκριμένες οδηγίες. Ο κόσμος
είναι τρομερά κλειστός. Το σπίτι τους είναι κάτι πολύ κλειστό, δε σε καλούν ποτέ. Ή δε σε κοιτάνε
στα μάτια. Ή όταν γελάνε κρύβουν το στόμα τους. Όλο αυτό το κομμάτι του τόσο «εσωτερικού» με
γοητεύει και κάθε φορά λέω «αχ! θα καταλάβω και κάτι περισσότερο .» Ο τρόπος που εισάγεται η
φύση από τους Ιάπωνες αρχιτέκτονες δηλαδή πως το σπίτι εδράζεται πάνω στο οικόπεδο και το
αντίστροφο είναι ένα στοιχείο που και η ίδια βλέπει στην σκηνογραφία. «Αυτή η Ιαπωνική
μυρωδιά μπαίνει και στη σκηνογραφία με έναν τρόπο αυτό το κομμάτι της συμπύκνωσης δηλαδή
αυτός ο μινιμαλισμός που υπάρχει ούτως ή άλλως στην Ιαπωνία υπάρχει πάρα πολύ και στη δουλειά
μου. Αν απομακρυνθώ και τη δω θεωρώ αυτό που λέω χαριτολογώντας “Γιαπωνεζιά”. Σίγουρα
έχει έρθει από εκεί με έναν πολύ υπαινικτικό τρόπο, τα διοχετεύουν με έναν τρόπο στην δουλειά
μου και ας μην το καταλαβαίνει κανείς.» Η παράσταση Noh Nekuia που παρουσιάστηκε και
στην Ιαπωνία αποτελεί μια εμβληματική σκηνογραφική δουλειά της κα Μανιδάκη με σαφείς
ιαπωνικές επιρροές, με σκηνοθέτη τον Μιχαήλ Μαρμαρινό όπου πρόκειται για μια παράσταση
στην οποία ενώθηκε ο ιαπωνικός και ελληνικός πολιτισμός, το θεατρικό αυτό παρουσιάστηκε
και στην Ιαπωνία. «Το ότι μου δόθηκε η δυνατότητα να δουλέψω στο μέρος αυτό σε ένα πολύ
κλειστό σύστημα που είναι το θέατρο Νοh, που ήταν σαν να έμπαινα σε μοναστήρι, ήταν μια
καταπληκτική εμπειρία, ένα δώρο ζωής.» Μια ακόμα σημαντική στιγμή της ήταν η έναρξη των
Ευρωπαϊκών αγώνων στο Μπακού στην οποία συνεργάστηκε με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου.
«Ήταν περισσότερο αρχιτεκτονική δουλειά που έκανα μαζί με τον Θανάση Δεμίρη Ένα μεγάλης
κλίμακας έργο για το οποίο δουλεύαμε 4 άνθρωποι στο Μπακού και άλλοι 3 στο γραφείο στην
Αθήνα. Μια υπέροχη συνεργασία με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου, ο οποίος είναι ένας απίστευτος
μαέστρος που κινούσε τα νήματα, παρόλο που ο χρόνος ήταν πάρα πολύ πιεσμένος. Έχει υπέροχες
εμμονές. Αναπτύχθηκε ένας ιδιαίτερος διάλογος μεταξύ μας κι αισθάνθηκα ότι με
Πανδημία και Θέατρο

______________________________________________________________________________________
_

εμπιστεύτηκε μέσα στη σιωπή. Αυτό μου έδωσε ένα έναυσμα να προσπαθήσω να πετάξω».

2.4 Πανδημία και Θέατρο

Η πανδημία Covid19 αποτελεί ένα ιστορικό γεγονός, τομή στη σύγχρονη ιστορία που
εγκαινιάζει μια νέα εποχή. Αποτέλεσε μια κατάσταση πρωτόγνωρη, απρόβλεπτη που άλλαξε
άρδην όλα τα δεδομένα στην κοινωνική και οικονομική ζωή του ανθρώπου παγκοσμίως και
φυσικά δεν άφησε ανεπηρέαστο το χώρο του θεάτρου. Το αποτύπωμα της πανδημίας πάνω
στο θέατρο είναι ποικίλο και αμφίσημο. Από τη μια μεριά η πανδημία απαγορεύει κάθε
θεατρική παράσταση, γιατί ως δημόσιο γεγονός με συγκέντρωση πλήθους σε συγκεκριμένο και
συνήθως κλειστό χώρο αποτελεί επικίνδυνο τόπο μαζικής μετάδοσης και διασποράς της νόσου
στον πληθυσμό. Από την άλλη ως προϊόν τέχνης χαράσσει στρατηγική ίασης καθόσον
διασκεδάζει τον άρρωστο, τον ανακουφίζει από τους πόνους και διευκολύνει την παραμονή
του στην απομόνωση, είτε πρόκειται για καραντίνα λόγω μολυσματικής ιδιότητας της νόσου,
είτε για σωματικό ή ψυχικό τραυματισμό, στη φάση της αποκατάστασης της υγείας και της
επούλωσης των πληγών. Έτσι η σχέση θεάτρου και ανθρώπινης κρίσης είναι πολυεπίπεδη
αλλά, σε αντίθεση με την ποίηση και τη ζωγραφική, σε συνθήκες πανδημίας αποτελεί πολύ
ιδιαίτερη περίπτωση, καθώς εμποδίζεται η σύναξη θεατών και ηθοποιών σε κοινό χώρο, το
οποίο όμως είναι θεμελιώδες για να αναπτυχθεί εκείνη η ιδιότυπη επικοινωνία της θεατρικής
παράστασης και να ενεργοποιηθούν αυτές οι συναρπαστικές διαδικασίες της ταύτισης, της
συμμετοχής, της μέθεξης και της κάθαρσης, που αποτελούν την ουσία του θεατρικού
φαινομένου. Οι λύσεις που επιβάλλει η παρούσα πανδημία (παραδείγματος χάριν διαδικτυακή
μετάδοση παράστασης χωρίς θεατές) είναι λύσεις ανάγκης, που μεν διευκολύνονται από την
τεχνολογία, αλλά δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την ποιότητα της καλλιτεχνικής
επικοινωνίας που επιτυγχάνεται με την δια ζώσης συνεύρεση θεατών-ηθοποιών, σε μια
δημόσια εκδήλωση που θα λάβει χώρα σε έναν θεατρικό χώρο ή οπουδήποτε αλλού.
Την Εύα Μανιδάκη, η οποία εργάζεται άοκνα χειμώνα καλοκαίρι, η πανδημία τη βρήκε στο
σπίτι να αναθεωρεί τη σχέση της με το χώρο «Είμαι χώρος όπου βρίσκομαι» . Χαρακτηρίζει την
πανδημία χρησιμοποιώντας κάποιες φράσεις του αγαπημένου της καθηγητή και μέντορα
«Ένας πόλεμος χωρίς κήρυξη πολέμου,

______________________________________________________________________________________
_
χωρίς σημαία, και κυρίως χωρίς μάχη, όπως λέει και ο Βιρίλιο είναι αυτό που ζούμε {..} Υπάρχει
μία παράξενη ησυχία στην πόλη, που διακόπτεται από τον ήχο του απορριμματοφόρου κάθε
απόγευμα, για να μας δείξει ότι ζούμε, ότι οι κάδοι γεμίζουν από τα σκουπίδια μας. Είναι μια σιωπή
θα έλεγα. Όχι, εύγλωττη σιωπή.
Σιωπή του φόβου. Σιωπή του κενού. {..} Έχω μείνει μέσα ήδη 40 μέρες, όπως λέει και η λέξη
καραντίνα. Μέχρι τώρα το σπίτι ήταν μόνο υπνωτήριο. Η νέα κατάσταση πραγμάτων, η διαδικασία
αυτή, με κάνει να προκαλώ βουτιές στο παρελθόν, χωρίς να το θέλω, ίσως γιατί γίνεται το σωσίβιο
μου για το «μετά». Έτσι ξαφνικά μέσα στα δωμάτια του σπιτιού ξεπηδάνε και οι χώροι των
αναμνήσεων.»
Η ίδια παρατηρεί ότι η σημαντικότητα της τήρησης των μέτρων ασφαλείας που προτείνει ο
οργανισμός υγείας επηρεάζει καθοριστικά την διαρρύθμιση του σπιτιού της «Το σπίτι γίνεται
το καταφύγιο μου {..} Η κάτοψη του σπιτιού αποκτά νέες τοπογραφίες. Η Είσοδος έχει εμπλουτιστεί
με σύνεργα, όπως γάντια, αντισηπτικά, μάσκες, θέση για τη στολή εξόδου, θέση για τα παπούτσια.
{..} Η κουζίνα έχει διογκωθεί, τα μαγειρικά σκεύη κάνουν party, δεν έχει υπάρξει ποτέ πιο
ενεργητική στα 20 χρόνια που είμαι σ’ αυτό το σπίτι. Οι χώροι μετασχηματίζονται, παίρνουν με
τρομερή ευκολία την εκάστοτε εφήμερη χρήση. Έτσι το καθιστικό γίνεται χώρος γυμναστικής,
σινεμά, χώρος δουλειάς, χώρος φαγητού, χώρος ιντερνετικών μαθημάτων. Το σπίτι γίνεται ξαφνικά
μικρό ή μεγάλο, ανάλογα με τη μέρα.»
Ωστόσο αυτή η νέα συνθήκη «εγκλωβισμού» για την σωματική προστασία φαίνεται να την
επηρεάζει ψυχολογικά καθώς όπως αναφέρει «υπάρχουν μέρες που οι τοίχοι είναι σαν να
σηκώνονται, να έρχονται πάνω μου και ο χώρος να μικραίνει, να μη με χωράει, να θέλω να
συναντήσω τους φίλους μου και να τους αγγίξω. Η αίσθηση της αφής έχει μπει στο ντουλάπι του
κεφαλιού μας. Θα γίνει η πιο πολύτιμη αίσθηση. Εξάλλου ζούμε στην εποχή των ανέπαφων επαφών.
Είναι πρωτοφανές συμβάν στο οποίο όλος ο πλανήτης γη είναι μαζί απέναντι στον εχθρό. Σε έναν
εχθρό που δεν γνωρίζει.{..} Είδα στο μπαλκόνι το μοναδικό φυτό που έχουμε, την κερασιά, να έχει
ανθίσει σαν να μην έχει καταλάβει τίποτα από αυτό που συμβαίνει. Σε λίγο θα καρποφορήσει...
Πόσο θα ήθελα να ήμουν κερασιά!» 37 Την περίοδο της καραντίνας όπως αναφέρει και σε
ραδιοφωνικές της συνεντεύξεις ασχολείται κυρίως με αρχιτεκτονικές δουλειές «Αυτό τον καιρό,
Ναι ευτυχώς και υπάρχει η αρχιτεκτονική γιατί όπως γνωρίζεις στο θέατρο τα πράγματα είναι πολύ
δύσκολα, Ίσως οι άνθρωποι επειδή βρίσκονται συνεχώς μέσα και δεν ξοδεύουν τα χρήματά
σκέφτονται πως να ξοδέψουμε τα χρήματα μήπως κάνουμε κάτι στο εξοχικό μήπως

______________________________________________________________________________________
_
εκείνο Και έτσι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο ευτυχώς το κομμάτι αρχιτεκτονική πάει καλά.» Η
απουσία της θεατρικής εργασίας την επηρεάζει αρκετά « η νέα Συνθήκη που ζούμε τώρα είναι
αδύνατον να μην με επηρεάσει{..} Η σκηνογραφία με κάνει και λαχταρώ και έχω αγωνία και έχω
όλο αυτό το συναίσθημα του πεταρίσματος το οποίο συμβαίνει και γιατί ο χρόνος είναι πολύ λίγος,
έχει δηλαδή από τη στιγμή που γεννιέται και πεθαίνει είναι πολύ λίγος ο χρόνος και αυτή
συμπύκνωση του χρόνου με κάνει και δουλεύουν οι μηχανές στο full, Οπότε όλο αυτό το ότι ανεβάζει
την αδρεναλίνη όλο αυτό το συναίσθημα είναι πλημμυρίζω με χαρά, μυρίζει το στόμα μου με ωραίες
γεύσεις αυτό λοιπόν είναι για μένα η σκηνογραφία με γεμίζει με χαρά και ευτυχία που σημαίνει ότι
τώρα αυτή την περίοδο έχω μία σκοτεινιά δηλαδή ακόμα και ο τρόπος που δουλεύω την
αρχιτεκτονική τη δουλεύω με αυτή τη σκοτεινιά.» 39
Την περίοδο αυτή υπό την «κυριαρχία» του Covid19 συμμετείχε σε ένα διαδικτυακό εγχείρημα
της ομάδας ‘Τhe Greek play project”, μιας ηλεκτρονικής έκδοσης με κείμενα που γράφτηκαν
στην διάρκεια της πρώτης καραντίνας από τον Μάρτιο έως τον Μάιο του 2020, υπό το βάρος
αλλά κυρίως και τον φόβο του άγνωστου ιού. Για την υλοποίηση αυτού του πρότζεκτ
άνθρωποι του θέατρου μοιράστηκαν τις σκέψεις τους, τα συναισθήματα τους συνοδεύοντας
αυτά με μια εικόνα. «Αδυνατώ να σκεφτώ το μετά! Έχει μπει ένας μεγεθυντικός φακός στο τώρα.
Είναι σαν μία παράξενη διαστολή του χρόνου. Αυτό το ξαφνικό σταμάτημα, ας μας κάνει να δούμε
τον χρόνο πιο συνειδητά πιο ουσιαστικά σε ΄λα τα πεδία. Το σίγουρο είναι πως σε καθένα μας
ξεχωριστά, η νέα κατάσταση πραγμάτων θα άφησε ένα αποτύπωμα.. το θέμα είναι πως θα το
διαχειριστούμε. Θα αλλάξει το βλέμμα μας.. και ο βηματισμός μας. Η Αγκαλιά δεν θα είναι ίδια!
Αυτή η διάρρηξη της κανονικότητας, αυτός ο κλονισμός της σταθερότητας μας, ίσως μας κάνει να
βάλουμε ένα κλιμακόμετρο στη ζωή μας, σε σχέση με το ουσιώδες- Το σημαντικό!»
Καταληκτικά, αξίζει να αναφερθεί η πρόβλεψη της για το μέλλον του θεάτρου στην μετα-
covid εποχή καθόσον και η περίοδος συγγραφής της παρούσας εργασίας γίνεται το έτος 2022 ,
όπου το αποτύπωμα της πανδημίας είναι ακόμα παρόν: « έχει αλλάξει το βλέμμα όλη αυτή η
περίοδος τουλάχιστον στον τρόπο που εγώ προσπαθώ να δω τα πράγματα, υπάρχει κάτι πολύ
σκοτεινό και αυτό το σκοτεινό δεν είναι δυνατόν να μη βγει πάνω στη δουλειά μου.{..} Αυτό το
κλείσιμο που μας έκανε ο κορωνοϊός θέλω να πιστεύω ότι θα λειτουργήσει στον καθένα μας
ξεχωριστά για να κάνει ενδοσκοπήσεις. Και ίσως βγούμε σοφότεροι από αυτή την μεγάλη δυσκολία.»
Σκηνογραφικές Δουλειές
______________________________________________________________________________________
_
3. ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΟΥΛΕΙΕΣ

Το σκηνογραφικό έργο της Εύας Μανιδάκη είναι πλούσιο καθώς μετράει στο ενεργητικό της
πάνω από εκατό παραστάσεις και για το λόγο αυτό στο παρόν κεφάλαιο θα γίνει ανάλυση σε
σημαντικό δείγμα της δουλείας της με χρονολογική σειρά.
3.1 «Τα Δάκρυα της Κλυταιμνήστρας», έτος 2004, Θέατρο ΔΙΠΥΛΟΝ

Το θεατρικό έργο «Τα Δάκρυα της Κλυταιμνήστρας» αποτελεί έναν ποιητικό μονόλογο τον
οποίο σκηνοθέτησε και επιμελήθηκε η Αύρα Σιδηροπούλου στο θέατρο Δίπυλον, τον Απρίλιο
του 2004, με χρηματοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού. Η επικρατούσα άποψη της
διεθνούς φιλόλογο-θεατρολογικής επιστήμης χαρακτηρίζει τη συζυγοκτόνο και μοιχό
Κλυταιμνήστρα φύσει φόνισσα και ανήθικη. Έχουν υπάρξει και λίγες «φωνές» που
αναζήτησαν κάποια βαθύτερα, ψυχαναλυτικά αίτια και «δίκια» για την εξήγηση της πράξης
της. Λ.χ. τον πόνο της για τη θυσία, από τον άντρα της Αγαμέμνονα, της Ιφιγένειας και το
σμίξιμό του με την Κασσάνδρα. Σ' αυτή την άποψη, σε σύγχρονης και γυναικείας αντίληψης
ψυχογράφηση, τείνει το ποιητικής διάθεσης και γλώσσας κείμενο, αλλά και η σκηνοθεσία της
Αύρας Σιδηροπούλου. Αντί να αποκλίνει από τον Μύθο, τον συμπληρώνει, εισβάλοντας στο
παλάτι των Ατρειδών και αποκαλύπτοντας μία πλευρά του Μύθου που δεν έχει διαστάσεις
κοινωνικές και στην οποία δεν μετέχει κανένας Χορός, αλλά μεταβαίνει σε εσωτερικές σκέψεις
και στα συναισθήματα της Κλυταιμνήστρας, σαν να δημιουργεί ένα επεισόδιο εντός της
Αισχύλειας παραδεδομένης τραγωδίας Αγαμέμνων, διαφορετικής μορφής και ύφους, καθώς
απορρίπτεται ο διάλογος και προτιμάται ο εσωτερικός μονόλογος, που φαινομενικά δεν
εξελίσσει το δράμα, αλλά καθορίζει τα αίτια της δράσης. Στην παράσταση αυτή
παρουσιάζονται κομματιαστές οι σκέψεις της ηρωδιάς χωρίς λογική σειρά από τότε δηλαδή
που ο Αγαμέμνονας σκότωσε την Ιφιγένεια, μέχρι την επιστροφή του, που τον σκοτώνει η ίδια.
Εστιάζει στην αφόρητη μοναξιά της και τον απελπισμένο της έρωτα προς εκείνον. «H δική μου
Κλυταιμνήστρα υποφέρει. Δεν ζητάει βοήθεια, να απαλλαγεί θέλει από τη μαρτυρική σκέψη.
Γνωρίζει το αναπόδραστο της μοίρα της και βλέπει το θάνατο σαν λύτρωση». Η σκηνοθέτης και
συγγραφέας του έργου κα Αύρα Σιδηροπούλου σημείωσε στη συνέντευξη Τύπου ότι «Τα
δάκρυα της Κλυταιμνήστρας» είναι ένα έργο που αρχικά γράφτηκε στην
______________________________________________________________________________________
_
αγγλική γλώσσα και στη συνέχεια αποδόθηκε στην ελληνική γλώσσα, ενώ το έργο έχει
παρουσιαστεί επίσης στην Αθήνα και στην Κωνσταντινούπολη αλλά και στην Νέα Υόρκη.
Τα σκηνικά της παράστασης στην Ελλάδα ανέλαβε η Εύα Μανιδάκη. Στην σκηνή μέσα σε
έναν ψυχρό φωτισμό παρουσιάζεται η Κλυταιμνήστρα να περιπλανιέται σε ένα επικίνδυνο
τοπίο γεμάτο νερά και βρύα σαν μια υγρή σπηλιά το οποίο μοιάζει αέναο και την πνίγει χωρίς
να μπορεί να ξεφύγει ούτε αυτό αλλά ούτε και από τις σκέψεις της. Στο μέσον της σκηνής
δεσπόζει μία κεντρική συμπαγής ανηφορική σκάλα ενώ σε όλο το σκηνικό αιωρούνται σκάλες
από σχοινιά οι οποίες δίνουν την εντύπωση ότι δεν έχουν τέλος.
Εικόνα 1: Αριστερά βλέπουμε μία ζωγραφική μακέτα με το προσχέδιο του σκηνικού και δεξιά το ίδιο σκηνικό μετωπικά στο
θέατρο Δίπυλον. [http://flux-office.com/filter/scenography/THE-TEARS-OF-KLYTAIMNISTRA ]
Το κουστούμι της ηρωίδας επιμελήθηκε η ενδυματολόγος, και μακροετής συνεργάτης της κ.
Μανιδάκη, Ιωάννα Τσάμη. Η ίδια η Κλυταιμνήστρα, δίχως κανένα στοιχείο θηλυκότητας
επάνω της, θυμίζει πλάσμα που σέρνεται στη γη από τον Άδη. Από μπροστά το κουστούμι,
ένα φόρεμα χρώματος τιρκουάζ, δανείζεται την μπαρόκ αισθητική, ενώ στην οπίσθια του όψη,
οι υφιστάμενες σούρες παραπέμπουν εμφανώς σε ουρά σαύρας. Στο κεφάλι και προκειμένου
να αποδοθούν σχηματικά οι «διαφανείς σκέψεις της ηρωίδας» τοποθετείται μια κατασκευή
από σιλικόνη, η οποία αφενός δημιουργεί την εντύπωση διαφανούς κρανίου και αφετέρου
εξαλείφει οποιαδήποτε υποψία θηλυκότητας. Το κόσμημα στο λαιμό της αναπαριστά τα
δάκρυα της, τα οποία με την πάροδο του χρόνου σκληραίνουν και γίνονται διαμάντια.
Η παράσταση απέσπασε θετικές κριτικές όπως η ακόλουθη: « Η ομάδα «Persona»
παρουσίασε στο θέατρο «Δίπυλον», σε ένα θαυμάσιας σύλληψης συμβολικό σκηνικό της Εύας
Μανιδάκη και ένα επίσης συμβολικό κοστούμι της Ιωάννας Τσάμη το εξαιρετικά ενδιαφέρον
μονολογικό κείμενο της Αύρας Σιδηροπούλου «Τα δάκρυα της Κλυταιμνήστρας» Η
«Κλυταιμνήστρα» της Α. Σιδηροπούλου, ερμηνευμένη με αλήθεια, ευαισθησία και δύναμη από
την Θέμιδα Μπαζάκα είναι ένα έκπτωτο πλάσμα, μια ψυχή εγκλωβισμένη στα «δίχτυα» της
αδικίας σε βάρος της και της αυτοδικίας της.»
______________________________________________________________________________________
_
Εικόνα 2: Αριστερά και πάνω βλέπουμε την ηθοποιό Θέμις Μπαζάκα που υποδύεται την Κλυταιμνήστρα καθώς και τη μπροστινή όψη του
κουστουμιού με την κατασκευή σιλικόνης στο κεφάλι το κολιέ και το επάνω μέρος του φορέματος, αριστερά κάτω την ουρά του φορέματος
και δεξιά την πίσω όψη του κουστουμιού κατά την ανάβαση στις σκάλες [http://flux-office.com/filter/scenography/THE-TEARS-OF-
KLYTAIMNISTRA ], [https://persona.gr/gr/projects/9/]
______________________________________________________________________________________
_
3.2 «Ιβάνοφ» του Άντον Τσέχωφ, έτος 2005, Βασιλικό Θέατρο
Ο «Ιβάνοφ» του Άντον Τσέχωφ (1887-1901), πρωτόλειο θεατρικό έργο του μεγάλου
δραματουργού, γραμμένο την εποχή της «κρίσης του ‘δράματος’», τοποθετείται στο μεταίχμιο
ανάμεσα στην κλασική δραματουργία του τέλους του 19ου αιώνα και στη μοντέρνα, «ανοιχτή»
δραματουργία των αρχών του 20ού αιώνα. Ο «Ιβάνοφ» είναι ένα έργο για τη φθορά και το
χρόνο αλλά και τη φθορά του χρόνου. «Ο κεντρικός ήρωας είναι ένας άνθρωπος που ξοδεύτηκε
με τόσο πάθος, που στα 38 του χρόνια νιώθει κιόλας ξοφλημένος. Μια τραγική μορφή
ανθρώπινης απόγνωσης με όλη την επίγνωση του μάταιου, του δίχως λύση. Ωστόσο, μέσα από το
πέπλο ομίχλης που μοιάζει να καλύπτει τους ήρωες διαφαίνονται το χιούμορ και η λεπτή
ειρωνεία του συγγραφέα.»
Η παράσταση ανέβηκε σε σκηνοθεσία του Νίκου Μαστοράκη, με σκηνικά της κα Μανιδάκη
και κουστούμια του Γιάννη Μετζικώ. Ο σκηνοθέτης αν και στην αρχή βρισκόταν σε άρνηση
για το ανέβασμα του συγκεκριμένου έργου φάνηκε να μεταβάλλει την άποψη του «Όταν μου
πρωτοέγινε η πρόταση από τον Νικήτα Τσακίρογλου, η πρώτη μου αντίδραση ήταν
αρνητική. Είπα «όχι, αποκλείεται» και αυτό γιατί το 1987 είχα δει μια παράσταση του έργου σε
σκηνοθεσία Τσάντεκ στη Βιέννη. Ήταν μια συγκλονιστική, αξεπέραστη παράσταση. Ήταν
αδύνατον να σκεφθώ πώς θα μπορούσα να σκηνοθετήσω το έργο εγώ έχοντας στο μυαλό μου τη
συγκεκριμένη παράσταση {..} -Τι ήταν αυτό που σας έκανε να αλλάξετε γνώμη; «Ο ίδιος ο
Ιβάνοφ. ‘H μάλλον τα λόγια του και συγκεκριμένα η φράση: «Δεν καταλαβαίνω τι μου
συμβαίνει». «Αν αυτή δεν είναι η φράση που εκφράζει τον άνθρωπο σήμερα, τότε ποια
είναι;» {..}«Ο «Ιβάνοφ» είναι ουσιαστικά έργο σύγχρονο. Αν και δεν είναι από τα σπουδαία του
συγγραφέα, ωστόσο ανεβαίνει συχνά γιατί ο ήρωάς του είναι ένας άνθρωπος του σήμερα. Σε
κάποιο άλλο σημείο υποστηρίζει πως στα 20 είμαστε όλοι ήρωες γιατί τα αναλαμβάνουμε όλα
και αγωνιζόμαστε να τα διεκπεραιώσουμε. Στα 30 μας είμαστε κουρασμένοι και αποτυχημένοι.»
Επιπλέον ο N. Μαστοράκης υποστηρίζει ότι «είναι η πρώτη φορά που γράφεται ένας αντιήρωας
στο θέατρο. Το όνομα Ιβάνοφ στη Ρωσία είναι το πιο συνηθισμένο. Ο ίδιος ο συγγραφέας έλεγε
ότι στη Ρωσία οι Ιβάνοφ είναι τόσοι όσες οι ρέγκες στη θάλασσα. Ο αντιήρωας αυτός κινείται σε
περιβάλλον που θυμίζει το σήμερα: χαρτοπαίκτες, κουτσομπόληδες, άθλιο περιβάλλον».44
______________________________________________________________________________________
_
Εικόνα 3: Τρισδιάστατη μακέτα του σκηνικού, Μανιδάκη Εύα, Ιβάνοφ 2005,
[ http://www.flux-office.com/IVANOF ]

Εικόνα 4: Μετωπική λήψη του σκηνικού Ιβάνοφ στο Βασιλικό θέατρο.

______________________________________________________________________________________
_
Στην παράσταση αυτή η Μανιδάκη θέλησε να τονίσει την κλειστότητα του χώρου, ενώ ακόμη
και οι εξωτερικοί χώροι εμφανίζονται κλειστοί σαν θερμοκήπιο. Προκειμένου να εξυπηρετηθεί
η εντύπωση αυτή τοποθετείται μία κατασκευή που δίνει την αίσθηση βαριάς τοιχογραφίας
(μεγάλο πλάτος και καλύπτει τρεις πλευρές επί σκηνής πίσω και πλάγια, βλ. εικόνα 3). Η
τοιχογραφία διακόπτεται από μία γυάλινη ζώνη που καλύπτεται με ένα φυτό. Στη διάφανη
ζώνη, εσωτερικά, η απόδοση του εξωτερικού χώρου γίνεται με φυτά. Αν και είναι σε
εξωτερικό χώρο δίνεται η αίσθηση μίας ασφυκτικής κατάστασης, η οποία όπως
προαναφέρθηκε ομοιάζει με θερμοκήπιο. Επιπλέον, η τοιχογραφία και η διάφανη ζώνη έχουν
μία οπτική συνέχεια, καθώς συμβάλει το πάτερν της ταπετσαρίας και εντείνουν την αίσθηση
της κλεισούρας. Τα υλικά που επιλέχθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν είναι ξύλο, μέταλλο και
πλαστικό μία επεξεργασία μεταξύ ζωγραφικής κα γλυπτού. Στο σκηνικό, στο οποίο
υφίστανται δύο επίπεδα, με το κάτω μέρος να εξελίσσεται η κυρίως δράση, προβάλλεται ένα
σπίτι ανώτερης κοινωνικής τάξης, όπως καταμαρτυρούν τα διάφορα χαρακτηριστικά του
στοιχεία, δηλαδή η διπλή μεγάλη σκάλα, ο αριστοκρατικός πολυέλαιος και η ταπετσαρία. Τα
κουστούμια τα οποία επιμελήθηκε ο Μετζικώ έχουν επιρροές από την ιστορική εποχή γραφής
του έργου δηλαδή τις αρχές 20 αιώνα, ωστόσο παρατηρείται και σύγχρονη προσέγγιση. Παρά
ου
τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπιζε το κρατικό θέατρο βορείου Ελλάδος το 2005-
2006 45 η παράσταση σημείωσε επιτυχία και έλαβε διθυραμβικές κριτικές « Ο Ιβάνοφ είναι ο
«καθένας» που νέος έκανε όνειρα αλλά η ζωή τον διέψευσε, δεν του έδωσε μια δεύτερη ευκαιρία
και το μόνο του καταφύγιό του είναι η απόλυτη σιωπή. Το έργο πραγματεύεται με εξαιρετικό
τρόπο για την εποχή του, αλλά και για σήμερα, προβλήματα κοινωνικά, υπαρξιακά και ηθικά, γι'
αυτό τα τελευταία δέκα χρόνια είναι το πιο πολυπαιγμένο έργο του Τσέχωφ, διεθνώς.» 46
______________________________________________________________________________________
Εικόνα 5: Φωτογραφικό υλικό από την παράσταση,

Εικόνα 6: Η αφίσα της παράστασης «Ιβάνοφ» 2005
[https://www.ntng.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=2&production=6047 ]
______________________________________________________________________________________
_
3.3 «Cinemascope» έτος 2010

Η περφόρμανς «Cinemascope» κινείται στο όριο μεταξύ κινηματογράφου και θεάτρου. Η
παράσταση χωρίζεται σε δύο κύρια μέρη. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει την αναπαραγωγή
γνωστών ή και λιγότερο γνωστών σκηνών από κινηματογραφικές ταινίες (κατά κύριο λόγο
ασπρόμαυρες), δηλώσεις των πρωταγωνιστών και αναγνώσεις απομνημονευμάτων και όλα
αυτά παρουσιασμένα από τους ηθοποιούς της παράστασης, ως πράξη μίμησης και διαδικασία
διαρκούς μεταμφίεσης. Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει την προβολή του πρωτογενούς υλικού
(κινηματογραφικές sequences, προβολή του αυθεντικού αρχειακού υλικού, ηχητικά
ντοκουμέντα). Βασισμένο στην πλατφόρμα του Silent Sound Show, οι θεατές, φορώντας
ασύρματα ακουστικά, παρακολουθούν το 'θέαμα' που εκτυλίσσεται σε εξωτερικό χώρο, στην
οδό Πειραιώς και στον πεζόδρομο της Σαλαμίνος, με τον οποίο τους διαχωρίζει ένα μεγάλο
τζάμι. Πίσω από το μεγάλο τζάμι οι θεατές παρακολουθούν το θέαμα που εκτυλίσσεται έξω
στο δρόμο αλλά και τους 12 ηθοποιούς που ζουν τις τελευταίες ημέρες του κόσμου.
«Αναρωτιούνται, αποχαιρετούν, ερωτεύονται, εξεγείρονται, κάποιοι πεθαίνουν, κάνουν τον
απολογισμό της ζωής τους, τραγουδούν, προσπαθούν να αποφύγουν τη βροχή μονολογώντας,
συνεχίζουν να ζουν, ενώ η καταστροφή είναι αναπόφευκτη.» Η χρήση των ασύρματων
ακουστικών επιτρέπει τη δημιουργία ενός νέου ακουστικού χώρου, μέσα στον οποίο
συντελείται η διαστρέβλωση της πραγματικότητας, ένας χώρος όπου τα όρια μεταξύ
πραγματικού και φανταστικού συγχέονται. Οι θεατές εκτός από τις σκέψεις των ηθοποιών,
ακούν τεχνητά ηχητικά εφέ καθώς και τη φωνή ενός αόρατου αφηγητή. Μέρες πανικού και
εξεγέρσεων, απόγνωσης ή ακατανόητης ευφορίας εκτυλίσσονται, όπου οι άνθρωποι
προβαίνουν σε απολογισμό της ζωής τους, τραγουδούν, προσπαθούν να αποφύγουν τη βροχή
και ερωτεύονται. Το σκηνικό αποτελείται επί της ουσίας από τα γραφεία της απέναντι
πολυκατοικίας, το πεζοδρόμιο, τα δέντρα και τα φώτα. Τα αδέσποτα και οι περαστικοί
αποτελούν κομμάτι του έργου. Φώτα του δρόμου, ένα αστέρι που τυχόν θα πέσει, η βροχή, ο
δυνατός αέρας, η ομίχλη μαζί με τους τεχνητούς ήχους μεταφέρουν τους θεατές στο
δυστοπικό αύριο. Αυτό,λοιπόν, που αποκαλούμε πραγματική ζωή, η απροσδιόριστη και τυχαία
κίνηση του δρόμου, “παραβιάζει” τα πλάνα του Cinemascope, επεμβαίνοντας στο περιεχόμενο
της περφόρμανς και επιτρέποντας της να πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις από τις πραγματικές. Η
σκηνοθεσία ανήκει στην ομάδα blitz theatre group, η οποία επιλέγει ένα συνεχόμενο
μονοπλάνο, μέσα στο οποίο κυριαρχεί μια αδιάκοπη παρέλαση περαστικών, σκηνοθετημένων
και μη, ενώ τα σκηνικά και κουστούμια ανήκουν στην Μανιδάκη.

______________________________________________________________________________________
_
Εικόνα 7: Φωτογραφικό υλικό από την περφόρμανς από την θέση του θεατή
(http://flux-office.com/filter/scenography/CINEMASCOPE)
Οι κριτικές που σημείωσε η περφόρμανς ήταν επιδοκιμαστικές «Το Cinemascope

παρουσιάστηκε με επιτυχία στο BIOS σε 20 sold-out παραστάσεις στο πλαίσιο του Φεστιβάλ
Αθηνών 2010, ενώ η απροσδόκητη νεωτερικότητας της θεατρικής φόρμας του συνάντησε θερμή
υποδοχή τόσο από την κριτική όσο και από το κοινό.» «Η ιδέα είναι απίστευτη και η μεταφορά
της στην πράξη εντυπωσιακή, θα δείτε τα πιο εντυπωσιακά σκηνικά που φανταστήκατε (αν
συνηθίζετε να φαντάζεστε τέτοιου είδους πράγματα) ποτέ για θεατρική παράσταση, μια διαρκής
αίσθηση κινηματογραφικού γυρίσματος.» «Η ομάδα προτείνει κάθε φορά πρωτοποριακές
μεθόδους έρευνας πάνω στη θεατρική πράξη, καθώς η δραματουργία, η υποκριτική, η συγγραφή
κειμένων και η σκηνοθεσία απασχολούν εξίσου τη δουλειά της. Επίσης, η ομάδα συνεργάζεται με
δημιουργούς από όλες τις τέχνες, καταλήγοντας σε ένα μεικτό σκηνικό θέαμα. Ο θεατής των blitz
είναι περισσότερο μάρτυρας μιας κατάστασης παρά θεατής ενός θεάματος.»
______________________________________________________________________________________
_
Εικόνα 8: Φωτογραφικό υλικό από την περφόρμανς πίσω από το γυαλί
(http://flux-office.com/filter/scenography/CINEMASCOPE
______________________________________________________________________________________
_
3.4 «Αμφιτρύων», έτος 2012

Το θεατρικό έργο «Αμφιτρύων» του Μολιέρου παρουσιάστηκε από το Εθνικό Θέατρο σε
σκηνοθεσία του Λευτέρη Βογιατζή. Ο Μολιέρος εμπνευσμένος από την ελληνική μυθολογία,
στηρίζεται δεξιοτεχνικά πάνω στον Αμφιτρύωνα του Πλαύτου και μεταπλάθει τον μύθο του
Αμφιτρύωνα και της Αλκμήνης σε μια κωμωδία. «Προκειμένου να χαρεί τον έρωτά του με την
Αλκμήνη, ο Δίας παίρνει τη μορφή του άντρα της, του Αμφιτρύωνα, που λείπει στη μάχη. Με τη
βοήθεια του Ερμή, που μεταμορφώνεται με τη σειρά του σε Σωσία, υπηρέτη του Αμφιτρύωνα, το
σχέδιο του βασιλιά των θεών στέφεται με επιτυχία. Όμως αυτή η διπλή μεταμόρφωση γεννά μια
σειρά από τρομακτικές παρεξηγήσεις όταν ο Αμφιτρύωνας επιστρέφει από τον πόλεμο. Οι
ανεξήγητες αυτές καταστάσεις βρίσκουν τη λύση τους μετά από τη θεϊκή παρέμβαση, που
προσφέρει στον Αμφιτρύωνα μια πειστική εξήγηση και μια αναγκαία και ίσως- ευτυχή λύση. »
Στον Αμφιτρύωνα, ο Μολιέρος χρησιμοποιεί τα δοκιμασμένα μοτίβα τόσο της αυτοσχέδιας
κωμωδίας όσο και της προγενέστερης λόγιας ελληνικής και λατινικής θεατρικής παράδοσης,
για να μιλήσει για τον ερωτικό πόθο, αλλά και την εκμετάλλευση του αδύνατου από τον
δυνατό.
Αξιοποιώντας στο έπακρο τα θεατρικά σχήματα της μεταμόρφωσης και της παρεξήγησης,
ζωντανεύει με εξαιρετική μαεστρία τους ήρωές του, δίνοντας τους μια χυμώδη σκηνική
υπόσταση και ισορροπώντας την ποίηση με την κωμικότητα, χωρίς να υποβαθμίζει τις
δραματικές πτυχές που κρύβονται στον αρχαιοελληνικό μύθο.
Ο Βογιατζής ανέδειξε τα ηθικά ζητήματα που θέτει ο Μολιέρος μετατρέποντας τους ηθοποιούς
του σε κινούμενα πιόνια που περιφέρονται σε μία παρτίδα θεάτρου. Τα πάντα είναι
ταυτόχρονα αλήθεια και ψέμα. Ο Βογιατζής μεταχειρίζεται τεχνικές του μοντέρνου θεάτρου,
όπως η αποστασιοποίηση, η οποία χρησιμοποιείται ευρέως. Οι ηθοποιοί τραγουδάνε και
παίζουν ή γίνονται μουσικά όργανα στην σκηνή, κάνουν διάφορες δουλειές στην παράσταση,
δεν υπάρχουν παρασκήνια, ενώ η Στεφανία Γουλιώτη (που ερμηνεύει τη Νύχτα σε έναν μικρό
ρόλο στην αρχή του έργου) κάνει και τον υποβολέα στο έργο, διορθώνοντας τους υπόλοιπους
ηθοποιούς από λάθη που μάλλον κάνουν επίτηδες. Το σκεπτικό (που προέρχεται από τον
Μπρεχτ) εξυπηρετεί την ανάγκη να μην πάρουμε την παράσταση τελείως στα σοβαρά- να
νομίζουμε δηλαδή υποσυνείδητα ότι είναι πραγματικό γεγονός- ώστε να διατηρούμε τις
αποστάσεις μας από τα δρώμενα και την πλοκή, αλλά να εστιάζουμε στα μηνύματα του έργου.
______________________________________________________________________________________
_
Εικόνα 10: Ζωγραφική μακέτα των εναλλαγών του σκηνικού.
( http://flux-office.com/filter/scenography/AMFITRYON )
Εικόνα 11: Φωτογραφικό υλικό από την παράσταση
______________________________________________________________________________________
_
Στο κέντρο της ορχήστρας της Επιδαύρου δεσπόζει ένα τεράστιο γαϊτανάκι, από μία σκληρή,
σιδερένια κατασκευή όπου γύρω του κάθονται οι ήρωες του έργου. Αυτή η κατασκευή, η
οποία αποτελεί ταυτόχρονα και τον θρόνο της Νύχτας, έχει δύο επίπεδα και μία σκάλα στο
κορμό της για να επιτρέπει την πρόσβαση προς τα πάνω. Με τον τρόπο που περιστρέφεται
θυμίζει καρουζέλ, και οι χαρακτήρες μοιάζουν με κομψές, πορσελάνινες φιγούρες, που
γεννιούνται σταδιακά, αποβάλλοντας την ακαμψία τους. Το επάνω επίπεδο κατά την διάρκεια
της παράστασης αφαιρείται και η κατασκευή στο τέλος της παράστασης μοιάζει να
αποσυναρμολογείται πλήρως. Καθ’ όλη την διάρκεια της παράστασης επικρατεί ένα παιχνίδι
εξουσίας σε μόνιμη εναλλαγή. Στην κορφή του καρουζέλ βρίσκεται η νύχτα, η οποία
κατευθύνει το έργο κρατώντας το κείμενο στα χέρια και διορθώνει σαν υποβολέας τους
ηθοποιούς. Ο φτερωτός αγγελιαφόρος του Ολύμπου, Ερμής, εισέρχεται στο αρχαίο θέατρο
πάνω σε ξυλοπόδαρα. Η ατμόσφαιρα από τα ξυλοπόδαρα, το γαϊτανάκι, τη διάφανη αυλαία, τις
προσομοιώσεις αρχαίων αγαλμάτων, που φωτίζονται στο τέλος, καθώς και τις φινετσάτες
αποχρώσεις του πρασίνου στα κοστούμια του Άγγελου Μέντη, δημιουργούν το κατάλληλο
κάδρο για την ανάπτυξη της ιστορίας σε μία ιδέα αισθητικής Κομέντια ντελ’ αρτ.



__________________________________________________________________________________
Εικόνα 13: Μακέτα σκηνικού της παράστασης Αμφιτρύων (2012)

______________________________________________________________________________________
_
Η παράσταση απέσπασε θετικές κριτικές, όπως οι ακόλουθες δύο : «Σκηνογραφικά το έργο ήταν
δυνατό. Τα σκηνικά ήταν αρκετά αφαιρετικά και υπηρετούσαν λειτουργικούς ρόλους σε μεγάλο
βαθμό και όχι τόσο αναπαραστατικούς. Όμως, η σκηνογραφία της Εύας Μανιδάκη έφτασε σε πολύ
υψηλό επίπεδο, με το περιστρεφόμενο μαρμάρινο βάθρο στο οποίο ανεβαίνει ο Κουρής (Δίας) στο
φινάλε του έργου κι ομολογεί την πλεκτάνη που έστησε και το οποίο ήταν έτσι φτιαγμένο, ώστε να
ταιριάζει με το υπόλοιπο θέατρο της Επιδαύρου. Πιο ψηλά από τους άλλους θυμίζει από μηχανής
Θεό, αλλά και Βασιλιά, που βρίσκεται στο βάθρο και βγάζει λόγο. Τα κουστούμια επίσης είχαν
ενδιαφέρον. «Η ατμόσφαιρα από τα ξυλοπόδαρα, το γαϊτανάκι, τη διάφανη αυλαία και τις
προσομοιώσεις αρχαίων αγαλμάτων που φωτίζονται στο τέλος, ιδιαιτέρως ευφυής, προσέθετε την
κατάλληλη δόση Κομέντια ντελ’ άρτε στην παράσταση ενώ μαζί με τα σκηνικά της Εύας Μανιδάκη
τον ίδιο σκοπό εξυπηρετούσαν και οι φινετσάτες αποχρώσεις του πράσινου στα κοστούμια του
Άγγελου Μέντη. Σκηνικά και κοστούμια δημιούργησαν το κατάλληλο κάδρο για την ανάπτυξη της
ιστορίας σε μια ιδέα αισθητικής Κομέντια ντελ’ άρτε και όχι σε μια κραυγαλέα αναπαράστασή της.»
Για την Εύα Μανιδάκη, όπως αναφέρει και σε συνεντεύξεις της, ήταν πολύ ξεχωριστή αυτή η
συνεργασία της με τον Λευτέρη Βογιατζή, για τον ίδιο ήταν και η τελευταία του δουλειά πριν
αποβιώσει το 2013. Αναφέρει σχετικά « «Ο Λευτέρης Βογιατζής μου ξεκλείδωσε καινούργια
πράγματα και τον συναντάω συνεχώς στη σκέψη μου. Εκεί που δουλεύω, είναι σαν το ζιζάνιο που
είχε στο κεφάλι του να μπαίνει στο δικό μου και να λέει: «Τώρα είναι καλό αυτό, Εύα; Μας
αρέσει;».{..} «Και τώρα είσαι ευχαριστημένη με αυτό που κάνεις;». Ήταν τρομερό για μένα και το
ότι έχω σχεδιάσει τον τάφο του. Είναι η πιο δύσκολη κατασκευή που έχω κάνει μέχρι τώρα. Είναι η
περίπτωση του ανθρώπου που φοβόμασταν, θαυμάζαμε, αγαπούσαμε, και είναι παρών πάντα με
έναν τρόπο. Απίστευτος άνθρωπος, φωτισμένος. Πολύ μπροστά από την εποχή του. Έφτιαχνε
χειροποίητο θέατρο. Και ο χώρος του έφερε αυτό το χειροποίητο. Εκτός από το «Θερμοκήπιο» του
Πίντερ, με τον Λευτέρη είχαμε κάνει και τον «Αμφιτρύωνα» του Μολιέρου - την τελευταία του
παράσταση. Ήταν πολύ δύσκολο να γίνει σε ανοιχτό χώρο. Για να το ολοκληρώσουμε ήταν δύσκολο
όπως είπα. Καταρχάς πήγαμε κάποιες πολύ ωραίες επισκέψεις στην Επίδαυρο οι δυο μας με τον
Λευτέρη. Άνοιξη. Του έκανα χάραξη, του έδειξα πού θα μπει η αυλαία… Τα βλέπαμε στον χώρο από
ψηλά, από χαμηλά, σαν δυο παιδιά που πήγαν μια βόλτα σε ένα αγαπημένο τους μέρος και έπαιζαν.
Αισθανόμουν ότι ήμασταν συνομήλικοι, έφηβοι. Και μετά πήγαμε όταν στήθηκε το σκηνικό, όλοι οι
συντελεστές, η Α’ Εθνική του Θεάτρου. Νομίζω ότι ο
______________________________________________________________________________________
_
καθένας ξεχωριστά κατέθετε ένα προσωπικό μυστικό του με τον Λευτέρη. Όλοι οι ηθοποιοί.»,
Το 2017 σε μία επιστημονική διημερίδα αφιερωμένη στον Λευτέρη Βογιατζή, η Εύα
Μανιδάκη στην ομιλία της για τον σκηνοθέτη ανέφερε « Ο Λευτέρης αναζητούσε το απόλυτο,
το ανέφικτο που γίνονταν εφικτό. Ο Λευτέρης μου λείπει. Με τον Λευτέρη συνεχώς υπήρχε μία
εσωτερική ανησυχία, μία ρευστότητα τα πράγματα ήταν πάντα σε μία διαρκή ανεπέστιτη κίνηση.
Οι διορθώσεις δεν σταματούσαν ποτέ. Όχι δεν ήταν ποτέ έτοιμος και σίγουρος πάντα κάτι έλειπε
κάτι που γινόταν η γέφυρα για την επόμενη παράσταση. Όλες οι παραστάσεις είχαν μικρά
μυστικά που μιλούσαν στον καθένα ξεχωριστά. Ο Λευτέρης έχτιζε ήταν χειρωνάκτης αλλά πριν
χτίσει έσκαβε και έσκαβε. Ο μικρός χώρος ήταν κάτι που συνήθως τον απασχολούσε αλλά ήταν
φυσικά και αυτό που τον ενεργοποιούσε για να ξεκινήσει την νέα ανασκαφή στο κείμενο και μετά
στο θέατρο και φυσικά έκανε κάθε φορά συνένοχο τον θεατή σε αυτή την νέα του ανασκαφή.
{..}Τα σκηνικά του Λευτέρη περιέχουν μόνο την αλήθεια δεν ήταν ψεύτικα τον ενδιέφερε το
κείμενο να βγαίνει έξω στον σκηνικό χώρο ο σκηνικός χώρος μεταμορφώνεται κάθε φορά όπου
συμβαίνει αυτή η ποιητική μικρό-μετακίνηση του χώρου {..} κάθε φορά η συνάντηση μαζί του
ήταν και ένα μεγάλο μακροβούτι στο θέατρο, ο ίδιος σου πρωτοδιάβαζε το κείμενο σε μια πρώτη
συνάντηση ήταν σαν να σου άνοιγε την πόρτα του λόγου ήταν πριγκιπικός ευγενής τρυφερός
εξουθενωτικός δύσκολος ασυμβίβαστος απαιτητικός αναποφάσιστος ριψοκίνδυνος ελεύθερος
μοναχικός ζωντανός . Υπάρχει πλέον η εποχή πριν και μετά Λευτέρη Βογιατζή έχει γίνει σημείο
αναφοράς στο χάρτη του θέατρου »
Εικόνα 15: Φωτογραφικό υλικό με το σκηνικό Αμφιτρύων στην Επίδαυρο.
______________________________________________________________________________________
_
3.5 «NOH NEKYIA (ραψωδία λ’» έτος 2015

Μία θεατρική συνάντηση, σε σκηνοθεσία του Μιχαήλ Μαρμαρινού και σε συνεργασία θέατρο
Νoh της Ιαπωνίας και τον μέγα δάσκαλο, Γκένσο Ουμεουάκα πάνω στη ραψωδία λ’ της
Οδύσσειας, την περίφημη Νέκυια (νεκρομαντεία) πραγματοποιήθηκε το Ιούλιο του 2015 στην
Επίδαυρο. Η συνεργασία αυτή προέκυψε όταν ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Ελληνικού
Φεστιβάλ, Γιώργος Λούκος έγινε κοινωνός του ονείρου του Ουμενουάκα, ο οποίος
επιθυμούσε να παίξει σε κάποιο αρχαίο θέατρο, όπως ο πατέρας του Λούκου (Ο πατέρας του
είχε εμφανιστεί τη δεκαετία του ’60 στο Ηρώδειο.) Αναπόφευκτη, λοιπόν, η ελληνοϊαπωνική
συνεργασία στο θέατρο της Επιδαύρου. Στα 800 χρόνια του, το ιαπωνικό θέατρο πρώτη φορά
όπου ασχολείται με ένα κείμενο εκτός του ιαπωνικού ρεπερτορίου, ωστόσο η θεματολογία (ο
κόσμος των νεκρών) ανήκει και απασχολεί το θέατρο Νoh.
Εικόνα 16: Φωτογραφικό υλικό με τους συντελεστές της παράστασης
( https://discovernafplio.gr/en/articles/epidaurus-festival/nekyia-odyssey-24-25-july-2015)
______________________________________________________________________________________
_
Στην Νέκυια (ραψωδία λ’), ο Οδυσσέας αφηγείται πως ορμώμενος από νόστο για την πατρίδα
του, ύστερα και από παρότρυνση της Κίρκης, επιχείρησε την κάθοδο του στο Άδη
προκειμένου να λάβει από τον μάντη Τειρεσία χρησμό για τον γυρισμό του στην Ιθάκη. Στον
Άδη συναντιέται με φίλους, με πολεμιστές και με τη μητέρα του, θρηνούν μαζί για την άδοξή
τους μοίρα, δηλαδή να ψάχνουν τη θέση τους στον κόσμο και μετά να πεθαίνουν, για την
ανθρώπινη μοίρα εν γένει, που με τον θάνατο αποσυναρμολογεί τους μύες από τις σάρκες,
διαλύοντας τα ισχυρά νεύρα που συγκρατούν τον άνθρωπο στη ζωή. Ο δάσκαλος του Νoh,
Γκένσο Ουμεουάκα μαγεμένος από την ατμόσφαιρα της Επιδαύρου ανέφερε «Μέχρι πρόσφατα
σκεφτόμουν το περιεχόμενο της συνεργασίας μας, αλλά από τη στιγμή που στάθηκα στο κέντρο
της ορχήστρας, αισθάνθηκα μια γαλήνη, μια οικειότητα. Κατάλαβα γιατί η Επίδαυρος μαγεύει
τους ηθοποιούς και βεβαιώθηκα ότι εκεί μπορεί να ζωντανέψει η αληθινή ψυχή του θεάτρου
Νoh» και προσέθεσε: «Θέλω να δείξω στο ελληνικό κοινό την αρχική μορφή του θεάτρου Νoh,
που απολαμβάνουν οι θεατές στην Ιαπωνία. Θα σας παρουσιάσω τη ραψωδία ‘λ, με τις
παραδόσεις και τις τεχνικές του ιαπωνικού θεάτρου».
Από την πλευρά του ο Μιχαήλ Μαρμαρινός υποστήριξε «Η Νέκυια είναι μία από τις
αρχαιότερες καταγραφές της επίσκεψης ενός ζωντανού ανθρώπου στο βασίλειο των νεκρών. Ο
δυτικός κόσμος δεν διαθέτει την κατάλληλη γλώσσα για να προσεγγίσει αυτή τη ραψωδία.
Αντίθετα το θέατρο Νoh είναι το ιδανικό όχημα για κάτι τέτοιο: διαθέτει μια γλώσσα ποιητική,
μια γλώσσα που στηρίζεται στη σιωπή και την αφαίρεση. Ως λόγος, το Νoh είναι υψηλή
λογοτεχνία, υψηλή ποίηση» Θεωρεί μάλιστα ότι από αυτή τη συνεργασία Ελλάδας-Ιαπωνίας
«μπορούν να προκύψουν ενδείξεις δρόμου για τον τρόπο που θα πρέπει να προσεγγίζουμε το
αρχαίο δράμα στο μέλλον». Υπάρχουν μάλιστα αρκετά κοινά στοιχεία ανάμεσα στη συγκεκριμένη
ραψωδία και τα έργα με τα οποία καταπιάνεται το Νoh: απέχουν και τα δύο από τον ρεαλισμό,
έχουν χορό, η μάσκα παίζει σημαντικό ρόλο, ο λόγος είναι έμμελος και ασχολούνται με τον
κόσμο των νεκρών.57
Το σκηνικό της Εύας Μανιδάκη είναι προσαρμογή της καθορισμένης, συγκεκριμένης σκηνής
του θεάτρου Νoh στον χώρο του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου (δηλαδή σε πολύ
μεγαλύτερη κλίμακα). Η σκηνογραφία του Νoh αποτελείται από ένα κιόσκι, του οποίου η
αρχιτεκτονική είναι παρεμφερής με αυτήν των σιντοϊστικών ναών: το πάτωμα γυαλίζεται,
ώστε να επιτρέπει στους ηθοποιούς να "γλιστρούν" τα πόδια με τις λευκές κάλτσες πάνω του.
Η μοναδική διακόσμηση της σκηνής, είναι το καγκάμι-ίτα, δηλαδή η ζωγραφιά ενός πεύκου.
______________________________________________________________________________________
Εικόνα 17: Φωτογραφικό υλικό με το σκηνικό ΝOH NEKYIA στην Επίδαυρο.

Η σκηνή προσομοίαζε σε πολύ μεγάλο βαθμό στο κλασικό σκηνικό στήσιμο της παράδοσης
του ιαπωνικού θεάτρου. Δύο μεγάλοι διάδρομοι οδηγούν στην τετράγωνη πλατφόρμα στη
μέση της σκηνής στην οποία λαμβάνει χώρα το σύνολο της δράσης. Ανάμεσα στους δύο
διαδρόμους υπάρχει και μια, τυπική για το συγκεκριμένο θέατρο, κατασκευή από μπαμπού η
οποία καλύπτεται, εν είδει θύρας από ένα πράσινο πανί· η θύρα και η γέφυρα αποτελούν το
σημείο διάβασης από τον κόσμο των αθανάτων ή από τον Άδη στον επάνω κόσμο, με σταθμό
διέλευσης το ανοικτό πανί του καραβιού του Οδυσσέα. Στο μπροστινό μέρος της εξέδρας
υπάρχει μια κατασκευή που εν είδει βωμού αναπαριστά με το κόκκινο χρώμα της, την θυσία
του Οδυσσέα προς τους νεκρούς. Η πλατφόρμα καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης, αλλάζει
πολλές μορφές καθώς ακολουθεί με απόλυτη σκηνική συμβολική πιστότητα τα σημαινόμενα
τόσο του κειμένου, όσο και της κίνησης των ηθοποιών, ενώ μεταμορφώνεται από νησί της
Κίρκης σε καράβι του Οδυσσέα και από καράβι σε τόπο του Άδη μέσα σε καθεστώς απόλυτης
σκηνικής ακινησίας. Σε συνέντευξη της στην Lifo η Μανιδάκη υποστηρίζει πως «Σε μία
σκηνογραφία στην Επίδαυρο, την οποία αντιμετωπίζω με τον τρόπο που γίνεται και η θέαση,
δηλαδή κατοψιακή, δεν μπορεί να αγνοήσεις το τοπίο και να πεις ότι η Επίδαυρος είναι η
ορχήστρα και η σκηνή. Συγκεκριμένα σε αυτήν την παράσταση το μπροστινό κομμάτι ήταν με
έναν τρόπο η μνήμη της σκηνής του θεάτρου Noh, στην οποία κανονικά υπάρχουν τέσσερις
κολόνες και από πάνω μία στέγη, στην Επίδαυρο η στέγη ήταν ο ουρανός και δεν υπήρχαν
κολόνες. Όπως και πίσω, δεν υπήρχε αυτό που χρησιμοποιούν στο θέατρο Noh, που είναι η
ζωγραφική με τα πεύκα, αλλά υπήρχαν τα πραγματικά πεύκα της Επιδαύρου. Με αυτό τον τρόπο
μπαίνει το τοπίο στην σκηνογραφία. Εκεί όπου υπήρχαν οι κολόνες είχα κάνει εσοχές τις είχα
γεμίσει με νερό -σαν τη μνήμη της κολόνας που έχει η σκηνή Noh-, για τον συμβολισμό που έχει
το νερό στον θάνατο και Νέκυια, και μέσα επέπλεαν φιλαράκια ελιάς.»
______________________________________________________________________________________
_


Η παράσταση παρουσιάστηκε, πρώτα στην Ιαπωνία και το καλοκαίρι του 2015 στην Επίδαυρο,
στην ιαπωνική γλώσσα με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους. «Η πρεμιέρα στην Ιαπωνία
ήταν απόλυτα συγκινητική!!!! Θεωρώ ότι είναι μια σημαντική στιγμή για το θέατρο Noh αλλά και
για την Ελλάδα, ότι το κείμενο της «Νέκυια» μπήκε στο ρεπερτόριο του θεάτρου.» Έλαβε
ποικίλες κριτικές, όπως οι κάτωθι «Μέσα στην υποβλητικότητα που γεννάει στον θεατή η
Επίδαυρος – ιδιαιτέρως εκείνες τις στιγμές πριν την έναρξη της παράστασης, όταν χαμηλώνουν
τα φώτα κι ακούγονται μόνο τα τζιτζίκια- δυο μεγάλοι πολιτισμοί συναντήθηκαν (είχε προηγηθεί
σκηνικά η παρουσίαση της παράστασης στο Τόκιο, στο Εθνικό θέατρο του Noh) κι όσοι
βρεθήκαμε εκεί αισθανθήκαμε το ρίγος της συγκίνησης γι’ αυτή την σπάνια θεατρική στιγμή.»,
«Αναφοράς χρίζουν δε, τόσο ο λιτός σκηνικός σχεδιασμός στα πρότυπα του Noh από την Εύα
Μανιδάκη όσο και οι ατμοσφαιρικοί φωτισμοί της Ελευθερίας Ντεκώ που τόνωναν την εντελή
εικαστικότητα της παράστασης.» «Εικαστικά άψογη παράσταση, θαυμαστή εμπειρία, εξαίρετη
και η θεατρική αυτοπειθαρχία, όπως και ο σεβασμός στο κείμενο του Ομήρου, καθώς και στον
αρχαίο χώρο του θεάτρου από τον ιαπωνικό θίασο.»
______________________________________________________________________________________
_
3.6 «Γυάλινος Κόσμος», έτος 2015
Το θεατρικό έργο «Γυάλινος κόσμος» του Τέννεσι Ουίλιαμς ανέβηκε το 2015 σε σκηνοθεσία
της Ελένης Σκότη στο θέατρο Εμπορικόν και συνεχίστηκε και την επομένη χρονιά λόγω της
επιτυχίας που σημείωσε. Ο Γυάλινος Κόσμος είναι ένα έργο μνήμης με αυτοβιογραφικά
στοιχεία, καθώς περιγράφει την ίδια του την οικογένεια. Όλο το έργο είναι ένα flashback στη
δεκαετία του ’30 και στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής, όπου η αμερικάνικη κοινωνία
και ο κόσμος όλος αλλάζει, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει το καινούργιο που έρχεται.
Σκιαγραφεί μοναδικά τη διαχρονική ανάγκη των ανθρώπων να καταφεύγουν σε
ψευδαισθήσεις, στην απομόνωση ή στην τέχνη, πλάθοντας «έναν γυάλινο, εύθραυστο κόσμο»
προκειμένου να αντέξουν τη σκληρή πραγματικότητα που τους συνθλίβει. Το όλο έργο
αποτελεί αφήγηση του κεντρικού ήρωα, του Τομ Γουίνγκφιλντ. Ο Τομ, αλκοολικός, ψυχικά
καταβεβλημένος, επιστρέφει σε χώρους μνήμης και ανακαλεί το οικογενειακό του
μυθιστόρημα και επιλέγει να μιλήσει για το επεισόδιο που προκάλεσε την οριστική φυγή του
από το αποπνικτικό περιβάλλον του σπιτιού της μητέρας του. «Η Ελένη Σκότη παρουσίασε τον
Τομ σε δύο ηλικίες. Ο Τομ πριν εγκαταλείψει την οικογένειά του και ως ένας ώριμος Τομ,
συγγραφέας πια, που δακτυλογραφεί το κείμενο και συγχρόνως το στήνει πάνω στη σκηνή. Ένα
ευφάνταστο εύρημα που δίνει εξομολογητικό τόνο στο έργο, σαν έναν απολογισμό ζωής του Τομ,
όχι του εμπορικού ναυτικού αλλά του ηλικιωμένου συγγραφέα. Δημιουργός και δημιούργημα επί
σκηνής. Ο δημιουργός-συγγραφέας στήνει σκηνές, θραύσματα μνήμης, φιλτραρισμένες μέσα από
τη συνείδησή του, στο μεταίχμιο ρεαλισμού και φαντασίας.»
Εικόνα 19: Μακέτα σκηνικού της παράστασης Γυάλινος Κόσμος (2015)

(http://flux-office.com/filter/scenography/THE-GLASS-MENAGERIE)
______________________________________________________________________________________
_
Εικόνα 20: Φωτογραφικό υλικό με το σκηνικό Γυάλινος Κόσμος στο θέατρο Εμπορικόν.

______________________________________________________________________________________
Η Εύα Μανιδάκη έστησε την παράστασή με μια σκηνή που μετατρέπεται σε ένα σύμπαν
γεμάτο κιβώτια με εύθραυστα υλικά που φέρουν την σφραγίδα «fragile», συμβολίζοντας τις
«εύθραυστες» αναμνήσεις. Η σκηνή μετατρέπεται σε χώρο μνήμης: σκοτεινή, σκονισμένη,
γεμάτη παγίδες, με παλιά κιβώτια που προειδοποιούν για τα εύθραυστα αντικείμενα που
κρύβουν στο εσωτερικό τους. Παρατηρούμε το διαμέρισμα των Γουίνγκφιλντ, τη «σκάλα
πυρκαγιάς», που αποτελεί το κρησφύγετο του Τομ, αλλά και το σκυθρωπό εσωτερικό του
ισόγειου διαμερίσματος με το πορτρέτο του πατέρα (κενό όμως), την εταζέρα όπου
φυλάσσεται το «γυάλινο θηριοτροφείο» και το τραπέζι με τη γραφομηχανή. Σκηνικό αμυδρό,
σε χρώματα σέπια, μεσοπολεμικό και απεριόριστης ποιητικής ελευθερίας. Η Μανιδάκη
διαμόρφωσε αυτά τα κιβώτια με τρόπο που όταν ανοίγουν να διώχνουν τη σκόνη αλλά και να
δίνουν την αίσθηση της διαρκούς μετακόμισης και να αποκαλύπτουν την τραπεζαρία ενός
σπιτιού. Στο σκηνικό χώρο υπάρχουν διάφοροι συμβολισμοί, όπως το πορτρέτο του πατέρα επί
σκηνής που αποτελεί σύμβολο διαφυγής, Το «μπλε κρινάκι» («blue roses» στο πρωτότυπο)
συμβολίζει την ασυνήθιστη γοητεία και την απόκοσμη ομορφιά της Λώρας. Το πικάπ με τη
συλλογή δίσκων του πατέρα είναι ένα σύμβολο ασφάλειας, ενώ το σπάσιμο του γυάλινου
μονόκερου της Λώρας συμβολίζει την υπέρβαση του ιδιωτικού ρομαντικού μύθου και
σηματοδοτεί το τέλος μιας φάσης της Ιστορίας, το τέλος μιας συγκεκριμένης οπτικής πάνω
στις ανθρώπινες δυνατότητες. Ακόμα και το σβήσιμο των κεριών στο τέλος του έργου
λειτουργεί ως μια αλληγορία. Τα κεριά συνδέονται με τη μνήμη. Ο Τομ δεν είναι σε θέση να
σβήσει ό, τι άφησε πίσω του καθώς πάντα θα το κουβαλά. Ίσως από ενοχές, ίσως από ντροπή.
Κυρίως όμως από αγάπη! Η παράσταση σημείωσε ποικίλες κριτικές «Το σκηνικό της Εύας
Μανιδάκη εκμεταλλεύτηκε σχεδόν άψογα το διαθέσιμο χώρο του θεάτρου. Χωρίς εμφανή
χωρίσματα "δημιούργησε" διακριτούς χώρους, όπως το ησυχαστήριο της σκάλας, το γραφειάκι
του Τομ, την τραπεζαρία έκπληξη, αλλά λειτούργησε και αφαιρετικά, θέλοντας να δείξει όλη αυτή
τη γύμνια της φαντασίωσης και του πλαστού και τη μοναξιά της πραγματικότητας» ,« Η Εύα
Μανιδάκη δημιούργησε το σκηνικό ποιητικό παζλ» «Σε πρώτη εντύπωση, το σκηνικό της Εύας
Μανιδάκη φαντάζει παράταιρο για ένα σπίτι στον Αμερικάνικο νότο, ιδιαίτερα μιας νοικοκυράς
σαν την Αμάντα με εμμονή στην τελειότητα, ωστόσο η επιλογή της δημιουργίας μιας σκηνής με
καφάσια και μεγάλα κουτιά που κρύβουν τα όποια απαραίτητα έπιπλα, ανταποκρίνεται πλήρως
στην άρνηση της στεγνής φωτογραφικής απεικόνισης από τον ίδιο τον Ουίλιαμς. Το σκηνικό
πράγματι μεταμορφώνεται και μεταλλάσσεται κατά τις απαιτήσεις των ηρώων και των
καταστάσεων, συντελώντας στη διάχυτη μελαγχολία και παραίτηση τους. Εξάλλου, ο Γυάλινος
Κόσμος είναι πρωτίστως ένα έργο μνήμης» , «Τα σκηνικά της Εύας Μανιδάκη ναι μεν
αξιοποίησαν στο έπακρο τον διαθέσιμο χώρο στη σκηνή, δημιουργώντας τους χώρους όπου θα
εκτυλισσόταν η αφήγηση, αλλά επέδειξαν, ταυτόχρονα, και την απορρέουσα από τη μοναξιά και
την απομόνωση αφαιρετικότητα, το πλέον έντονο χαρακτηριστικό στις καταβολές και την
παρουσία της οικογένειας. Τα κοστούμια της Μικαέλας Λιακατά έδιναν πνοή στους χαρακτήρες
του Ουίλιαμς, οδηγώντας μας και οπτικά στην εποχή που ήδη είχαμε μεταβεί ψυχικά.» Ωστόσο,
υπήρξαν και κριτικές που σχολίασαν αρνητικά τη χρήση του σκηνικού «Τα σκηνικά της Εύας
Μανιδάκη – ειδικά η τραπεζαρία που συναρμολογείται από τα παλιά κουτιά αποθήκευσης –
υπογραμμίζουν την σκηνοθετική ιδέα. Αντιθέτως ο προλογισμός των σκηνών, με οδηγίες
αποδυναμώνει τη σκηνοθετική ροή.»,

______________________________________________________________________________________
3.7 «Περιμένοντας τον Γκοντό», έτος 2016

Σε έναν χώρο που δεν είναι φτιαγμένος να φιλοξενεί παραστάσεις, αλλά υποδέχεται
διαφορετικές πτυχές του πολιτισμού, το έργο του Μπέκετ «Περιμένοντας τον Γκοντό» σε
σκηνοθεσία της Νατάσσα Τριανταφύλλη παρουσιάστηκε το 2016 στο αίθριο του Μουσείου
Μπενάκη. Πρόκειται για ένα έργο που αφορά τον κόσμο της απελπισίας, της προσμονής και
της ελπίδας. «Ο Βλαντιμίρ και ο Εστραγκόν συναντιούνται σε ένα χώρο οικείο, αλλά όχι
συγκεκριμένο, κοντά σ’ ένα δέντρο. Συζητώντας, ανακαλύπτουν και αποκαλύπτουν ότι
βρίσκονται εκεί γιατί περιμένουν απλώς έναν άντρα, τον Γκοντό. Στη διάρκεια της αναμονής
τους, έρχεται ο Πότζο, που έχει δεμένο με σκοινί τον Λάκυ, το δούλο του, τον οποίο πηγαίνει να
πουλήσει στην αγορά. Ο Πότζο συζητάει με τον Βλαντιμίρ και τον Εστραγκόν για διάφορα
θέματα βάζοντας τον Λάκυ να τους διασκεδάζει, διατάζοντάς τον να χορέψει, να σερβίρει, ακόμα
και να... σκεφτεί. Οι δύο τους φεύγουν, αφήνοντας τους άλλους δύο να περιμένουν. Να
περιμένουν τον Γκοντό. Ένα νεαρό αγόρι, αναγγέλλει ότι ο Γκοντό δεν θα έρθει, ανανεώνοντας
το ραντεβού για την επομένη. Οι δύο άντρες αποφασίζουν να φύγουν. Αλλά όχι. Την επόμενη
μέρα, την ίδια ώρα, ο Βλαντιμίρ και ο Εστραγκόν συναντιούνται στο ίδιο μέρος, κοντά στο ίδιο
δέντρο, μόνο που αυτή τη φορά το δέντρο έχει βγάλει 3 φύλλα. Εμφανίζονται και πάλι ο Πότζο
και ο Λάκυ, μόνο που αυτή τη φορά ο ένας είναι μουγκός και ο άλλος τυφλός. Περιμένουν και
πάλι τον Γκοντό, μόνο που αυτή τη φορά δε διασκεδάζουν και κυρίως, δεν θυμούνται καν την
προηγούμενη συνάντηση.» Η σκηνοθέτης Νατάσσα Τριανταφύλλη επιλέγει το Αίθριο της
οδού Πειραιώς, ως ιδανικό τόπο για να αναπτυχθεί αυτός ο «μη-κόσμος» όπως περιγράφεται
από τον συγγραφέα, σημειώνει η ίδια σε συνέντευξη της «Ερωτώμενος για το νόημα και το
στόχο του Περιμένοντας τον Γκοντό, ο Μπέκετ απαντά: "It's all about Symbiosis".
Το «Περιμένοντας τον Γκοντό», όπως άλλωστε και όλο το έργο του Μπέκετ, αποτελεί ένα
κείμενο που παραμένει ανοιχτό σε πολλαπλές ερμηνείες, που χωράει άπειρες σκέψεις, πολλούς
προβληματισμούς, εξαντλητικά "ism's" -όπως αποκαλεί χαριτολογώντας ο ίδιος τα διάφορα
φιλοσοφικά ρεύματα. Συμβιώνοντας ο Εστραγκόν με τον Βλαντιμίρ, ο Πότζο με τον Λάκυ, αλλά
και τα δύο αυτά ζευγάρια μεταξύ τους τουλάχιστον δύο φορές, ανοίγεται το πεδίο πάνω στο
οποίο η συμβίωση αυτή πρέπει να παραμείνει, να επιμείνει, να περιμένει μέχρι που να καταφέρει
να βιώσει τις πιο χαρούμενες και δημιουργικές της στιγμές. Θέτοντας ως στόχο την άφιξη του
Γκοντό, η συμβίωση αυτή αυτοτροφοδοτείται από την ελπίδα και την προσμονή που αυτή η
προσδοκώμενη άφιξη επιφυλάσσει. Η μη άφιξη, συντηρεί την Πίστη. Η επανάληψη κρατά το
χρόνο σε κίνηση». Και προσθέτει: «Ο Βλαντιμίρ και ο Εστραγκόν βρίσκονται κάπου, που δεν
έχει σχέση με τον κόσμο. Εκεί, που ο κόσμος δεν μπορεί πια να απαιτήσει από αυτούς. Εκεί που
εκείνοι δεν μπορούν πια να απαιτήσουν από τον κόσμο. Ένας τόπος άδειος, που δεν
καρποφορείται καμία σύγκρουση. Ένας μη-κόσμος, που απομακρύνεται από οτιδήποτε κοσμικό.
Ένας τόπος με τη δική του, ξεκάθαρη οντότητα».
______________________________________________________________________________________
_
Εικόνα 21: Φωτογραφικό υλικό με το σκηνικό Περιμένοντας το Γκοντό στο αίθριο του μουσείου Μπενάκη.
(http://flux-office.com/filter/scenography/WAITING-FOR-GODOT)

______________________________________________________________________________________
_
Στο σκηνικό της παράστασης εντάχθηκε η είσοδος του μουσείου ενώ η δράση του έργου
εκτυλίσσεται ακόμα και στο πεζοδρόμιο. Η Μανιδάκη δημιουργεί εντός του αίθριου το
κατάλληλο περιβάλλον για τη δράση μιας ιστορίας που ακροβατεί μεταξύ φαντασίας και
πραγματικότητας, μεταξύ ελπίδας και απελπισίας, σεβόμενη την σκηνογραφική οδηγία του
συγγραφέα. Γυμνή σκηνή και ένα ανεστραμμένο δέντρο. Κάτω από αυτό το αιωρούμενο στον
αέρα δέντρο διαδραματίζεται η πλοκή. Το έργο γράφτηκε μέσα στην καταστροφή του Β’
Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ο άνθρωπος βάδιζε πλάι με το θάνατο. Έτσι, επιλέχθηκε να
αναπαρασταθεί το όριο μεταξύ ζωής και θανάτου μέσα στο σκηνικό χώρο του αίθριου, με
σεβασμό στο κείμενο. «Ήθελα πολύ να υπάρχει ο ουρανός από πάνω,{..} Στην παράσταση
χρησιμοποιώ όλα τα στοιχεία του Μπέκετ και τις οδηγίες του γιατί έτσι νιώθω μια γλυκιά
καταπίεση. Και δεν έχεις κανέναν λόγο να τα ξεπεράσεις όλα αυτά. Κάποια στιγμή αποφασίσαμε
με την Εύα να ξεριζώσαμε το δέντρο και το κρεμάσαμε. Έχουμε προσπαθήσει να κάνουμε έναν
χώρο στο πουθενά, και εδώ το πουθενά είναι αντίστροφο. Φέραμε το κάτω πάνω.
Χρησιμοποιούμε χώμα και κυβόλιθους από το Μουσείο. Υπάρχει λοιπόν αυτό το ξερίζωμα του
δένδρου και σιγά-σιγά ανακαλύψαμε ότι πολλές λέξεις του κειμένου αναφέρονται σε αυτό».
Η παράσταση αποκόμισε θετικές κριτικές «Μία από τις ωραίες θεατρικές βραδιές του
καλοκαιριού, γιατί ξαναθύμισε ένα σπουδαίο και διαρκές κείμενο, γιατί μας χάρισε ερμηνείες,
ατμόσφαιρα, συγκίνηση.{..}Τα σκηνικά και τα κοστούμια. Και η Εύα Μανιδάκη (σκηνικά)
κινήθηκε μέσα στις αυστηρές οδηγίες του Μπέκετ, παρ’ όλα αυτά δημιούργησε ένα εύγλωττο
πλαίσιο γι’ αυτό το έργο που έρχεται από το παρελθόν και ερμηνεύει το μέλλον. Ίσως το μόνο
αδύνατο κοστούμι (Ιωάννα Τσάμη) να ήταν αυτό του δούλου (Αινεία Τσαμάτη), παρότι ήταν
σαφές ότι ενίσχυε την ισοπεδωμένη του προσωπικότητα. Αν και τώρα που το σκέφτομαι, ίσως
να με ενόχλησε, ακριβώς επειδή μας έδειχνε κατάμουτρα την απόλυτη ταπείνωση του
ανθρώπου.» «Η υψηλή αισθητική, λοιπόν, είναι το κύριο πρόσημο της συγκεκριμένης
σκηνοθεσίας. {..}Το εκπληκτικό «ξεριζωμένο» δέντρο της σκηνογραφίας που υλοποίησε η Εύα
Μανιδάκη για να οριοθετήσει τον «κενό τόπο» της συνάντησης των δύο κλοσάρ Ντιντί και
Γκογκό και της αναμονής του Γκοντό, αυτής της φαντασιωσικής φιγούρας που συνθέτει την
ιδιότητα του Θεού (God) με αυτήν του κλόουν (pierrot) και αποτελεί τον λόγο ύπαρξης της
σχέσης των δύο κεντρικών ηρώων. Το «θραυσμένο» έδαφος απ’ όπου έχει απογειωθεί η ρίζα
του δέντρου είναι θαυμάσιο «αλωνάκι» για να εκτυλιχθεί το συγκεκριμένο έργο.»
______________________________________________________________________________________
_
______________________________________________________________________________________
_
3.8 «Ο Γλάρος», έτος 2017

Το έργο του Τσέχωφ « Ο Γλάρος» παρουσιάστηκε στο Δημοτικό θέατρο Πειραιά σε
σκηνοθεσία του Γιάννη Χουβαρδά. Ο σκηνοθέτης κράτησε ακέραιο το κείμενο του έργου και
πρόβαλε μέσα από ένα έντονα μεταθεατρικό σχολιαστικό ύφος όχι μόνο την κωμικότητα, αλλά
και την τραγικότητα των προσώπων και των καταστάσεων που δημιουργούνται. Ο άξονας
γύρω από τον οποίο περιστρέφονται όλοι και όλα είναι η λίμνη κι ό,τι αυτή συμβολίζει. Οι
ήρωες αυτοπροσδιορίζονται σε σχέση με αυτήν, ενώ τα νερά της γίνονται ένας «μαγικός»,
αποκαλυπτικός καθρέφτης των μύχιων της ψυχής τους και ταυτόχρονα ένας δείκτης ακριβείας
της ανικανότητάς τους να ζήσουν πέρα από τα μίζερα όρια μέσα στα οποία έχουν φυλακίσει
τον εαυτό
τους.
Εικόνα 23: Φωτογραφικό υλικό με το σκηνικό «Ο Γλάρος» στο Δημοτικό θέατρο Πειραιά.
(http://flux-office.com/filter/scenography/THE-SEAGULL)
Η δραματουργική αυτή ματιά αποδόθηκε άψογα. Ουδέτερος χρόνος επί σκηνής, με σημερινά
κοστούμια, καλόγουστα επιμελημένα από την Ιωάννα Τσάμη και αφαιρετικό σκηνικό από την
Εύα Μανιδάκη. )Ένας διαφανής και χονδρός μουσαμάς τυλιγμένος γύρω από έναν κρεμαστό
και κάθετα μετακινούμενο άξονα(σταγκόνι), πλατύς όσο σχεδόν και η μπούκα της σκηνής, ο
οποίος σε όλη τη διάρκεια της παράστασης, άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο πλούσια,
πέφτει στο πάτωμα της σκηνής, παριστάνοντας είτε τη λίμνη, είτε την όχθη της. Αυτή η
πλαστική μεμβράνη δημιουργεί μια δεύτερη αυλαία και με αυτό τον τρόπο τονίζει ακόμα
περισσότερο τη σημειολογία του «θεάτρου μέσα στο θέατρο».
______________________________________________________________________________________
( http://flux-office.com/filter/scenography/THE-SEAGULL )
______________________________________________________________________________________
_
Το σκηνικό της Μανιδάκη συμπληρώνουν οι φωτισμοί του Λευτέρη Παυλόπουλου, με τις

αντανακλάσεις του φωτός στο πλαστικό να δίνουν πραγματικά την εντύπωση της επιφάνειας
νερού , υποδηλώνοντας την λίμνη, που αποτελεί πολύ σημαντικό στοιχείο του συγκεκριμένου
έργου, αφού μεγάλο μέρος των διαλόγων διαμείβονται γύρω από το νερό. Κάποιες στιγμές η
λίμνη μετατρέπεται σε υλικό ασφυξίας για τους ήρωες, τυλίγονται σε αυτή και δεν μπορούν να
αναπνεύσουν. Σε μία συνέντευξη της η Μανιδάκη επισήμανε πως «αν δείτε το σκηνικό του
Γλάρου δεν είναι τίποτα άλλο από την πλαστική μεμβράνη που κρέμεται από τη σκηνή αυτού του
μοναδικού θεάτρου του Πειραιά. Αρχίζει να αποκτά θεατρική λειτουργία μόνο από την στιγμή
που χρησιμοποιείται από τον κύριο Χουβαρδά και τους ηθοποιούς του. Ξεκίνησα από το
καλοκαίρι να ψάχνω τα υλικά, το πάχος που έπρεπε να έχει η μεμβράνη για να μπορεί κάποιος
να στηριχθεί, να ανεβαίνει πάνω της ή να διπλωθεί μέσα της. Μπορεί να φαίνεται ως ένα πολύ
απλό σκηνικό αλλά κρύβει πολλές δοκιμές για να γίνει λειτουργικό και η επιλογή του υλικού
άφησε μεγάλη ελευθερία στον σκηνοθέτη και στους ηθοποιούς για να το χρησιμοποιήσουν με
διαφόρους τρόπους.» Οι ηθοποιοί της παράστασης κινούνται διαρκώς με κάθε τρόπο γύρω,
μέσα και πάνω από τη λίμνη. Η Νίνα (Άλκηστη Πουλοπούλου) σκαρφαλώνει στον
μουσαμά/λίμνη και γκρεμίζεται για να ξανασηκωθεί, σε μια μάλλον άνιση αναμέτρηση με τα
όνειρά της. Ο Κώστια (Νίκος Κουρής) παγιδεύεται από αυτήν σε ένα παιχνίδι θανάτου, όταν
σκοτώνει έναν γλάρο που ζει στις όχθες της. Ο Τριγκόριν (Ακύλλας Καραζήσης) και η
Αρκάντινα (Καρυοφύλλια Καραμπέτη) δεν καταφέρνουν, παρά μόνο για λίγο, να τη
χρησιμοποιήσουν για να προβάλουν πάνω της το ναρκισσισμό τους· σύντομα στη
λαμπιρίζουσα επιφάνειά της θα αποτυπωθούν η φθορά, το γήρας και ο θάνατος. Ο μουσαμάς
όσο η ώρα περνά, από λίμνη τρέπεται σε μια τζαμαρία, εκθετήριο στοιχειωμένων ψυχών. Στο
τέλος του έργου όλοι οι ήρωες έχουν αποκτήσει την όψη του νεκρού γλάρου (αυτό φαίνεται
και στο μακιγιάζ τους, ξεβαμμένο, σχεδόν μουτζουρωμένο, σαν την παρακμή, σαν τα μεγάλα
μαύρα μάτια των γλάρων.). Ο γλάρος/θάνατος είναι το πιο ισχυρό leitmotif της παράστασης
και διατρέχει όλο το έργο. Η παράσταση αποκόμισε ποικίλες κριτικές «Ο Γλάρος» του Γιάννη
Χουβαρδά ήταν μια κλασική και ταυτοχρόνως μια απολύτως αντισυμβατική παράσταση. Μια
σύζευξη ριψοκίνδυνη και παράτολμη. Που πέτυχε», «Το σκηνικό της Εύας Μανιδάκη συζητιέται
όσο κανένα αυτόν τον θεατρικό χειμώνα και δικαίως αφού όσο μπορεί να ξενίσει ένα μοντερνικό
υλικό σε ένα κλασικό θέατρο, όπως αυτό του Πειραιά, άλλο τόσο μπορεί να δώσει δύναμη σε μία
συναρπαστική θεατρική «ανάγνωση» ενός έργου που οι περισσότεροι θεατρόφιλοι έχουν δει
πολλάκις. Η σκηνογραφία της Εύας Μανιδάκη εξυπηρετεί απόλυτα – ίσως και να απογειώνει –
τη ματιά του Χουβαρδά στον «Γλάρο», προσφέροντας στους θεατές τη δυνατότητα να
επιβιβαστούν ενθουσιασμένοι στο νέο ταξίδι του έργου ή να
____________________________________________________________________________
αποχωρήσουν από το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, σχολιάζοντας πόσο «extreme» ήταν για τα
γούστα τους η παράσταση. Και στις δύο περιπτώσεις, το σκηνικό είναι αδύνατον να περάσει
απαρατήρητο.» «Βασισμένος στην ιδέα, εμμονικά κεντρική στον Τσέχωφ, ότι όλα στη ζωή είναι
θέατρο και όλα στο θέατρο είναι ζωή, ο σκηνοθέτης τοποθετεί την δράση του έργου μέσα στο
ίδιο το Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά: στην σκηνή του, στην αίθουσα και τα καθίσματα των
θεατών, στους διαδρόμους του, στις εισόδους και τις εξόδους του, χρησιμοποιώντας σχεδόν
αποκλειστικά τον εξοπλισμό του -τα φώτα του, την αυλαία του, τους μηχανισμούς του, και
υπηρετώντας τη γραμμή της ακραίας αφαίρεσης που έχει ακολουθήσει αρκετές φορές τα
τελευταία χρόνια, στηριζόμενος κατά κύριο λόγο στους(υπέροχους) ηθοποιούς του .»
______________________________________________________________________________________
_
3.9 Προμηθέας Δεσμώτης έτος 2021

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση η αισχύλεια τραγωδία, «Προμηθέας
Δεσμώτης» σκηνοθέτησε, και διασκεύασε μαζί με τον Γιάννη Αστέρη, ο Νίκος Καραθάνος.
Το δικό του κείμενο είναι βασισμένο στην ουσία του Προμηθέα Δεσμώτη, αλλά το νόημά του
απλώνεται σε όλες τις πτυχές του σήμερα. «Καλησπέρα. Θα σας πω μια ιστορία. Όταν ήμουν
μικρός, περίμενα τις Κυριακές, γιατί είχε καλό φαΐ. Καθόμουν στο τραπέζι, ίσα που το ’φτανα,
και περίμενα τη μάνα μου να φέρει μπροστά μου ένα πιάτο φαΐ. Κι έφερνε το πιάτο κι έδινε το
πρώτο στον πατέρα μου» λέει ο Νίκος Καραθάνος στο κοινό στην αρχή της παράστασης,
καθιστώντας σαφές ότι αυτός δεν είναι ο Προμηθέας Δεσμώτης του Αισχύλου αλλά ο δικός του,
μια σκηνική απόπειρα οικειοποίησης του μεγαλειώδους αρχαίου έργου από σημερινούς
ανθρώπους που ζουν χωρίς πίστη, απομαγεμένοι και θλιμμένοι, δεσμώτες του μικρού τους
εαυτού. Και του ιδιωτικού τους χώρου, που πια ούτε καταφύγιο είναι ούτε ασφάλεια παρέχει .78
Με αρωγό το καθοριστικής σημασίας σκηνικό της Εύας Μανιδάκη, ο σκηνοθέτης
δημιούργησε ένα κλειστοφοβικό σύμπαν σε ένα περιβάλλον απόλυτης ελευθερίας. Σε αυτό το
σύμπαν ο Καύκασος δεν υπάρχει. Κανένας βράχος και καμία αλυσίδα δεν κρατούν αιχμάλωτο
τον Προμηθέα. Τα πάντα συμβαίνουν σε ένα σπίτι. Σε ένα σπίτι-μετεωρίτη που αιωρείται στον
χωροχρόνο και κατακλύζεται από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης. Εκεί ζουν, σαν συγγενείς,
και «κοσμογονούν» ο Προμηθέας (Νίκος Καραθάνος), το Κράτος και ο Ερμής (Χρήστος
Λούλης), η Βία και η Ιώ (Γαλήνη Χατζηπασχάλη), ο Ήφαιστος και ο Ωκεανός (Γιάννης
Κότσιφας). Ο Προμηθέας του Καραθάνου μοιάζει σαν αυτοεξόριστος στο ίδιο του το σπίτι.
Περιβάλλεται από τις εξουσίες που επίσης είναι εγκλωβισμένες στο λόγο και τις πράξεις τους,
αλλά και την Ιώ που ψάχνει τη δική της διαφυγή. Όλοι προσπαθούν να διαφύγουν από το
περιβάλλον που έχουν χτίσει, αλλά δυστυχώς μοιάζουν ανίκανοι να αποχωριστούν τα βαρίδια
τους, όσο κι αν προσπαθούν για την ελευθερία. Η λύτρωση θα έρθει μέσα από την έκρηξη.
Είναι ο μονόλογος της εξόδου του Καραθάνου που θα δώσει στους μέχρι τότε εγκλωβισμένους
ήρωες την ανάσα της ελευθερίας που χρειάζονται. Μαζί θα συμπαρασύρει και τους θεατές, που
παρά τον αποστασιοποιημένο χαρακτήρα της παράστασης, συνδέονται με τον Προμηθέα.
«Το να ζεις σημαίνει να τρως το φως και το σκοτάδι κάθε λεπτό». Ο Νίκος Καραθάνος
προσεγγίζει την τραγωδία του Αισχύλου επιχειρώντας, όπως λέει, να «μυθολογήσει την
καθημερινότητα»: «Πάντα προσπαθούσα να καταλάβω πώς ένας πόνος σ’ ένα δωμάτιο φεύγει
από τους τοίχους, ταξιδεύει στον αέρα, γεννάει τέρατα και θεούς και δίνει μύθο». Ο
διακεκριμένος δημιουργός, ένας ευαίσθητος παρατηρητής των υπερβάσεων μέσα από την
ανάγνωση του οικείου, ερμηνεύει και σκηνοθετεί τον Προμηθέα. Στο πρόσωπό του
αναγνωρίζει τον καθέναν από εμάς. {..}«Ο Προμηθέας εκπροσωπεί εσένα, εμένα, όλους, τη
στιγμή που κοιτάξαμε το γεγονός της ζωής και μας είδε κι αυτό. Υπάρχει κάτι τόσο αρχαίο σε
κάθε ανθρώπινο πρόσωπο που κάνει τον Χρόνο να καμπυλώνεται από ντροπή» παρατηρεί.»79
Εικόνα 25: Μακέτα σκηνικό «Προμηθέας Δεσμώτης» στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. (
http://flux-office.com/filter/scenography/PROMETHEUS-BOUND-1 )
______________________________________________________________________________________
_

Εικόνα 26: Φωτογραφικό υλικό από την παράσταση «Προμηθέας Δεσμώτης» στην κεντρική σκηνή της Στέγης
Ιδρύματος Ωνάση. ( http://flux-office.com/filter/scenography/PROMETHEUS-BOUND-1 )
Τα σκηνικά της παράστασης πλασμένα από την Εύα Μανιδάκη συμπυκνώνονται στο μικρό
σπιτάκι, το οποίο αντικαθιστά τον βράχο του Καυκάσου, κεντρικό σημείο μιας τολμηρής
ερμηνευτικής μετακίνησης που δεν εστιάζει στο μείζον ζήτημα της τραγωδίας, δηλαδή στην
ανάγκη αντίστασης στη βία της άνωθεν εξουσίας. Το σπιτάκι του σκηνικού που περιβάλλεται
από βράχο, έχει επί της ουσίας «εγκυβωτιστεί» στον βράχο, δεν παραπέμπει μόνο στον τόπο
μαρτυρίου του Προμηθέα αλλά και στη σπηλιά, το πρώτο σπίτι του Ανθρώπου. Το σπίτι της
παράστασης μοιάζει «σταυρωμένο» μέσω δύο εγκάρσιων τομών. Η σκηνογράφος Εύα
Μανιδάκη σε συνέντευξη της περιγράφει «Ο Προμηθέας αυτός θα έλεγα ότι είναι πολύ
γήινος. Παρόλο που είναι ένα έργο το οποίο δεν μιλάει για ανθρώπους αλλά για θεούς, εδώ
έχουμε έναν Προμηθέα που ζει και κατοικεί μέσα σε ένα σπίτι. Έφτιαξα ένα σπίτι το οποίο είναι
αυτό που λέμε το αρχετυπικό σπιτάκι, δηλαδή ένα σπίτι που έχει δίρριχτη στέγη, πάρα πολύ
μικρούς χώρους, συγκεκριμένα μια κουζίνα. Η κεντρική του ιδέα είναι το εξωτερικό κέλυφος να
είναι από ένα απόσπασμα μαύρου βράχου. Και το δεύτερο πολύ σημαντικό στοιχείο στην όψη
αυτού του σπιτιού είναι η τομή. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ένας γίγαντας ήρθε και με ένα
πριόνι έκοψε ένα σπίτι από την οροφή μέχρι κάτω και έτσι βλέπουμε μέσα στο σπίτι αυτούς τους
ανθρώπους. Φαίνεται η υλικότητα που είναι φτιαγμένο. Επίσης επειδή το σπίτι είναι πάνω σε
ρόδες μπορεί και κινείται, ανοίγει και ο θεατής μπαίνει στη διαδικασία να βλέπει από
διαφορετικές γωνίες θέασης ή άλλες φορές να χάνει τη θέαση και να ακούει. Πολλές φορές ο
λόγος μπορεί να είναι πιο ισχυρός από την εικόνα. Δεν υπάρχουν αλυσίδες, ούτε Καύκασος, αλλά
την ίδια στιγμή υπάρχουν κιόλας ειπωμένα με έναν άλλον τρόπο στο κείμενο και στην εικόνα.
Υπάρχει ένας Καύκασος και αλυσίδες, αλλά πιο σκοτεινές». 80 Η παράσταση αποκόμισε ποικίλες
κριτικές «Ο Προμηθέας, όπως ανεβαίνει στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση είναι πιο θνητός κι
από τους θνητούς, στους οποίους προσφέρεται – γι’ αυτό και αποτυπώνεται μέσα από μια
παράσταση υπερρεαλισμού που συναντά το μύθο στην αλήθεια της.{..} Η σκηνοθεσία
του κοιτάζει τον μύθο ως αποτέλεσμα κι όχι ως προφητεία· κοιτάζει απευθείας στους ανθρώπους
κι όχι στους θεούς που τους έμαθαν πως να εξουσιάζουν. Πιθανώς, η πιο εγκεφαλική και πιο
προσωπική δουλειά του μέχρι σήμερα. {..} είναι η πρώτη φορά που ο Νίκος Καραθάνος
συνεργάζεται στη σκηνογραφία με την Εύα Μανιδάκη. Υψηλής αισθητικής και λειτουργικότητας,
το «καυκάσιο», πέτρινο σπίτι του Προμηθέα πρωταγωνιστεί αναμφίβολα στην παράσταση.{..}
Μια υπερρεαλιστική ανάγνωση του αισχύλειου μύθου, τολμηρή, ατμοσφαιρική, βαθιά
ανθρώπινη.»81 «Στην αριστοτεχνική σκηνική κατασκευή της Εύας Μανιδάκη, που θραύεται και
ανασχηματίζεται, κινείται και εξελίσσεται, κινούνται τα νεόκοπα δραματικά πρόσωπα του Νίκου
Καραθάνου και του Γιάννη Αστερή. Οι νέοι ήρωες, όμως, εκφέρουν μια σύγχρονη εκδοχή του
λόγου του Αισχύλου: αποτελούν το οικογενειακό περιβάλλον του Τιτάνα και μπαινοβγαίνουν στο
Σπίτι/Βράχο του για να του συμπαρασταθούν στον αγώνα που διεξάγει μέσα στους αιώνες.{..}
Θεωρώ πως το αποτέλεσμα θα ήταν συγκλονιστικό εάν γραφόταν ένα τελείως καινούργιο
κείμενο, με εμβόλιμες φράσεις του Αισχύλου. Παρά το γεγονός όμως, ότι συνέβη το ακριβώς
αντίθετο, πρέπει να παραδεχτώ πως το κείμενο των Καραθάνου/Αστερή είναι λειτουργικό» 82
______________________________________________________________________________________
_
______________________________________________________________________________________
_
3.10 «Ο Ριγκολέττος», έτος 2022

Το καλοκαίρι του 2022 σε παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής παρουσιάστηκε το
λιμπρέτο του Τζουζέππε Βέρντι, Ριγολέττος σε μουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού και
σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ
Αθηνών Επιδαύρου. Η παράσταση αυτή είχε αναβληθεί τις προηγούμενες δύο χρονιές λόγω
της πανδημίας του κορονοϊού. Η σκηνοθέτρια Κατερίνα Ευαγγελάτου επιχείρησε να δεσπόσει
την αντιφατική, σκοτεινή προσωπικότητα του χαρακτήρα του Ριγολέττου, μεταφέροντας την
ιστορία του έργου στη διεφθαρμένη κοινωνία της ιταλικής επαρχίας της δεκαετίας του 1980. Ο
Ιταλός συνθέτης, Τζουζέππε Βέρντι, «έγραψε μια όπερα για τον έρωτα της Τζίλντας, κόρης του
καμπούρη αυλικού γελωτοποιού Ριγολέττου, για τον έκλυτο Δούκα της Μάντοβας, ο οποίος της
παρουσιάζεται ως φτωχός φοιτητής. Προκειμένου να εκδικηθεί για τη χαμένη τιμή της κόρης
του, ο Ριγολέττος καταστρώνει τη δολοφονία του Δούκα. Ανακαλύπτοντας τα σχέδια του πατέρα
της, η Τζίλντα αποφασίζει να σώσει τον αγαπημένο της και να θυσιαστεί, παίρνοντας τη θέση
του.» Η σκηνοθέτρια για την σκηνοθετική της προσέγγιση σημειώνει «Η λυρική δύναμη αυτού
του οικοδομήματος που έχει φτιάξει ο Βέρντι , πραγματικά δεν μπορεί να αφήσει κανέναν
ασυγκίνητο. Έτσι όπως διαβάζουμε την γνωστή ιστορία τα θέματα που πρωταγωνιστούν είναι
πρώτον αυτός ο κύκλος βίας που υπάρχει στο έργο, ο οποίος ενισχύεται με τις εκδικητικές τάσεις
που έχουν πολλά από τα πρόσωπα και ένα δεύτερο κομμάτι που μας ενδιαφέρει πολύ είναι το
πως αυτή η κοινωνία που βλέπουμε να περιγράφεται μέσα από το έργο συμπεριφέρεται στις
γυναίκες. Διαβάζοντας προσεκτικά την όλη ιστορία αλλά ακούγοντας παράλληλα και την μουσική
οδηγηθήκαμε στην απόφαση να θέσουμε την ανάγνωση μας στα μέσα της δεκαετίας του ’80 στην
ιταλική επαρχία το 1980, είναι μία κοινωνία βουτηγμένη στην απάτη την διαφθορά δολοφονίες
εγκλήματα βιασμοί και από την άλλη είναι μία κοινωνία που πιστεύει στον Θεό που προσεύχεται
δίνει πάρα πολύ μεγάλη αξία στην έννοια της κατάρας είναι προληπτική. Όλο αυτό το παράξενο
σύμπαν μας οδήγησε σε αυτή την απόφαση, θα τα δείτε και πολύ καθαρά στα κοστούμια του
Άλαν Χράνιτελ. Το σκηνικό της Εύας Μανιδάκη είναι μία ιταλική βίλλα της επαρχίας, ένα
αρχοντικό αλλά που είναι απολύτως ενταγμένο στο Ηρώδειο, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι
ήταν πάντα εδώ η κατασκευή που θα δείτε. Υπάρχει πολύ το στοιχείο του θανάτου που διατρέχει
την ανάγνωση μας στο έργο τόσο στο σκηνικό όσο και με μία παράλληλη δράση που
εκτυλίσσεται. {..} αυτό που επιδιώκουμε δηλαδή μία λεπτομερής αντιμετώπιση υποκριτικής
απέναντι σε αυτούς τους χαρακτήρες οι οποία πηγαίνει μαζί με την μουσική πολλές φορές και
κόντρα έχει χιούμορ σαρκασμό αλλά και τρομερή ωμότητα βία και σκοτεινιά» 83
______________________________________________________________________________________
_
Εικόνα 28: Μακέτα σκηνικού «Ριγκολέττος» Φεστιβάλ Αθηνών - Επιδαύρου στο Ηρώδειο
( http://flux-office.com/filter/scenography/RIGOLETTO )
Την σκηνογραφία υπογράφει η Εύα Μανιδάκη, όπως ανέφερε και η σκηνοθέτρια πρόκειται για
«ένα φθαρμένο από τον χρόνο αρχοντικό της ιταλικής επαρχίας που κρύβει μέσα του τη
σκοτεινιά και την ωμότητα των ηρώων». Στο σκηνικό υπάρχουν δύο κτηριακοί όγκοι, οι οποίοι
έρχονται σε χρωματική αρμονία με το θέατρο, δεξιά και αριστερά από την κεντρική είσοδο, το
καθένα αποτελείται από 4 εισόδους και 4 μεταλλικά πάνελ με επάλληλα μεταλλικά
κιγκλιδώματα. Το πάτερν του δαπέδου είναι ένα ξύλινο παρκέ σύμφωνα με το στυλ και την
αισθητική της δεκαετίας του ’80. Στo κέντρο και μπροστά υπάρχει ένα στενό αυλάκι με νερό
το οποίο διατρέχει τη σκηνή και συμβολίζει το ποτάμι που όταν δεν δολοφονεί, ξεπλένει τις
αμαρτίες, εξαγνίζει. Αριστερά της σκηνής και μπροστά υπάρχει ένα βάθρο, πάνω στο οποίο
υπάρχει ένα γυναικείο άγαλμα το οποίο βρίσκεται καθ’ όλη την διάρκεια της παράστασης και
αναπαριστά μία γυναίκα, η οποία έχει μόλις δολοφονηθεί. Πιθανόν αποτελεί μία εμφανή
προοικονομία της εξέλιξης της πλοκής. Στην σκηνή επίσης υπάρχουν τέσσερα κυπαρίσσια. Ο
Ριγολέττος εμφανίζεται με καρό σακάκι, εμπριμέ πουκάμισο και περούκα και στο πρόσωπό
του τα «αναγνωριστικά σημάδια» ενός μπουφόνου να σπρώχνει στη σκηνή ένα φθαρμένο,
τροχήλατο μπαράκι ως μπάρμαν που ετοιμάζει ποτά για τον Δούκα και ενίοτε του φτιάχνει το
κέφι, με τις χοντροκομμένες φάρσες που οργανώνει, παρέα με την αυλή του αφεντικού του.
______________________________________________________________________________________
_
Εικόνα 29: Φωτογραφικό υλικό από την παράσταση «Ριγκολέττος» Φεστιβάλ Αθηνών - Επιδαύρου στο Ηρώδειο (
http://flux-office.com/filter/scenography/RIGOLETTO )
______________________________________________________________________________________
_
Η όπερα ξεκινά με ένα «πάρτι οργίων» όπου η σκηνή πλημμυρίζεται από παράταιρα χρώματα,
χλιδάτα υφάσματα και στρας με τα κοστούμια της παράστασης να υπογράφει ο ενδυματολόγος
Άλαν Χράνιτελ. Αγοραίοι τύποι με φανταχτερά σακάκια και λουλουδάτα πουκάμισα, λιγοστές
γυναίκες με λαμέ, balloon φορέματα και βάτες. Ανάμεσά τους τα...showgirls. «Εργάτριες του
σεξ» σε διατεταγμένη υπηρεσία: να διασκεδάσουν χυδαία αρσενικά –Ένας υπόκοσμος, ακραίος,
βαθιά μισογυνικός, βγαλμένος από την Ιταλία του Νότουμιας περασμένης δεκαετίας-που δεν
απέχει ωστόσο και πολύ από τα σύγχρονα μπούνγκα - μπούνγκα πάρτι του Μπερλουσκόνι.» Η
αναφορά στον κόσμο του οργανωμένου εγκλήματος γίνεται ακόμα πιο σαφής όταν λίγο
αργότερα οι μαφιόζοι του Δούκα καταφθάνουν στο σπίτι του Ριγολέττου για να απαγάγουν την
κόρη του, φορώντας αντί άλλης μεταμφίεσης, υπερμεγέθεις μάσκες που παραπέμπουν στον
Ντον Κορλεόνε του Μάρλον Μπράντο από τον κινηματογραφικό «Νονό»- με τους
ατμοσφαιρικούς φωτισμούς της Ελευθερίας Ντεκώ να ολοκληρώνουν την εικόνα. Η
παράσταση δέχθηκε ποικίλες κριτικές καθώς σε κάποιες θεωρήθηκε αρκετά προκλητική ενώ
σε άλλες αρκετά επίκαιρη. «Η σκηνογραφία της παράστασης, αν και στην πορεία φάνηκε
αρκούντως λειτουργική, κι αυτό δεν μπορείς παρά να το αναγνωρίσεις στην Εύα Μανιδάκη που
την υπογράφει, αποκαλύπτει το μόνιμο πρόβλημα του ρωμαϊκού θεάτρου, που ουσιαστικά δεν
μπορεί να δεχτεί καμία σκηνογραφική επέμβαση. Σχεδόν τις πετάει όλες έξω. Ούτε αυτή τη φορά
το απέφυγε η συγκεκριμένη παραγωγή, αλλά δεν μπορείς να μην αναγνωρίσεις ότι υπηρετεί τη
σκηνοθεσία.{..}Η παραγωγή σημείωσε ιδιαίτερη επιτυχία και αναφορικά με την υποδοχή των
πρωταγωνιστών, οι οποίοι αποθεώθηκαν από το κοινό.» και σε μια άλλη κριτική «Η ρεαλιστική
σκηνοθεσία θα τολμήσει να ρίξει άλλο φως στις σκιές της ιστορίας, θα ισορροπήσει στο κενό και
θα τα καταφέρει. Περισσότερο, γιατί θα προκαλέσει στο κοινό την ανάγκη, να πάρει θέση, πάνω
στην αιώνια συζήτηση περί «εκμοντερνισμού» στην εικόνα και την καρδιά της όπερας. Παρά
γιατί καταφέρνει τελικά με άνεση, να πάρει μαζί της, στο άλλοτε «γλετζέδικο» και άλλοτε βίαιο
σκηνικό της, τους περισσότερους από αυτό.»
Συμπέρασμα
______________________________________________________________________________________
_
4. Συμπέρασμα
Συνοψίζοντας, η σκηνογράφος Εύα Μανιδάκη αποτελεί έναν σημαντικό ''κρίκο'' στην
αλυσίδα της ιστορία του ελληνικού θεάτρου, ενώ εξακολουθεί να αφήνει ανεξίτηλο το
αποτύπωμα με τις μοναδικές τις σκηνογραφικές δημιουργίες . Με αφετηρία την ιδιότητα
της ως Αρχιτέκτονας, εμφανώς ορατή και προεξέχουσα στις θεατρικές της δουλειές,
τροφοδοτεί τη μοναδικότητα και τη σφραγίδα της. Το έργο της προβάλλει αυτόνομο αλλά
ταυτόχρονα απόλυτα συνδεδεμένο με τον εικαστικό κόσμο. Ξεχωρίζει για την αρτιότητα
και τη δωρικότητα του αλλά κυρίως για την εναρμόνιση του με τα τεκταινόμενα πάνω στη
σκηνή. Η σκηνογραφική προσέγγιση της Μανιδάκη σέβεται απολύτως τα μέρη του
θεατρικού δρώμενου, χωρίς όμως ίχνη επιτηδευμένης μετριοφροσύνης, ώστε να υποβιβάζει
τη δίκη της συνεισφορά.
Έχοντας στο ενεργητικό της πάνω από 100 σκηνογραφίες, διατηρεί ένα χαμηλό προφίλ,
διανύοντας μια προσωπική διαδρομή με λιτές, αλλά ταυτόχρονα συναρπαστικές
χειρονομίες στο Ελληνικό θέατρο και Κινηματογράφο, παράλληλα με την αρχιτεκτονική
της παιδεία και ευαισθησία. Χωρίς το έργο της στην ουσία του να είναι μινιμαλ ,
χρησιμοποιεί τον μινιμαλισμό ως εργαλείο κομψότητας και έκφρασης, όπως διδάχθηκε από
τον καθηγητής της Βιρίλιο αλλά και επηρεαζόμενη αρχικά στα φοιτητικά της χρόνια από
τον εικαστικό και αρχιτέκτονα Ταντάο Άντο , τα ταξίδια στην Ιαπωνία και μετέπειτα από
την συνεργασία της με τον αείμνηστο σκηνοθέτη Λευτέρη Βογιατζή, καταλύτη στη
δημιουργική της σκέψη . Οι ιδιόμορφες κατασκευές της οδηγούν σε σύνθετους
μηχανισμούς κίνησης και μεταβλητότητας , σε άψογα εκτελεσμένες ωστόσο παράτολμες
κινήσεις, παρά την επιφανειακή τους απλότητα.
Καταληκτικά , στην παρούσα μελέτη , ωθούμενη από θαυμασμό στο έργο της Εύας
Μανιδάκη καταγράφηκε ενδεικτικά μέρος της σκηνογραφικής της εργασίας καθώς θα ήταν
αδύνατο να παρουσιαστεί εξ ολοκλήρου το ογκώδες έργο της . Ιδιαίτερη μνεία έγινε στις
πολύ ξεχωριστές της δουλειές όπως η παράσταση «Αμφιτρύων» σε σκηνοθεσία Λευτέρη
Βογιατζή 2012, η παράσταση «NOH NEKYIA» σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού με
την ένωση δύο πολιτισμών(ελληνικού και ιαπωνικού) το 2015, αλλά και την φετινή (2022)
δουλειά της «Rigoletto», στο Ηρώδειο σε σκηνοθεσία της Κατερίνας Ευαγγελάτου.
Παραπομπές
______________________________________________________________________________________
_
Παραπομπές
1. Συνέντευξη της κα Μανιδάκη στην Lifo «Αντιμετωπίζει την αρχιτεκτονική σαν ένα θεατρικό κείμενο»
από τον Χρήστο Παρίδη https://www.lifo.gr/proswpa/athenians/eya-manidaki
2. Ραδιοφωνική συνέντευξη της κα Μανιδάκη στην εκπομπή Backstage του Movement Radio
https://movement.radio/show/Backstage-feat-Eva-Manidaki-09052021
3. Συνέντευξη της κα Μανιδάκη στην THETOC « Η Εύα Μανιδάκη είναι μια σκηνογράφος ερωτευμένη με
την Ιαπωνία» https://www.thetoc.gr/politismos/article/i-eua-manidaki-einai-mia-skinografoserwteumeni-
me-tin-iapwnia/
4. Ραδιοφωνική συνέντευξη της κα Μανιδάκη στην εκπομπή «Η εποχή των εικόνων» στο Τρίτο 90.9FM
https://vimeo.com/509328310
5. Συνέντευξη της κα Μανιδάκη στη efsyn.gr «Δεν θέλω καθόλου το ψέμα στο θέατρο»
https://www.efsyn.gr/nisides/289339_den-thelo-katholoy-psema-sto-theatro
6. Συνέντευξη της κα Μανιδάκη στη εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ Εύα Μανιδάκη: Η αισθητική μας είναι ό,τι
κουβαλάμε https://www.tovima.gr/2018/03/16/culture/eya-manidaki-i-aisthitiki-mas-einai-o-ti-
koybalame/
7. Εύα Μανιδάκη https://www.n-t.gr/el/cv/%CE%95%CF%8D%CE%B1%20%CE%9C%CE%B1%CE
%BD%CE%B9%CE%B4%CE%AC%CE%BA%CE%B7
8. Συνέντευξη της κα Μανιδάκη στην Καθημερινή « Εύα Μανιδάκη: Θα αποσυρθώ όταν πάψει η
τραυματική μου αγωνία» https://www.kathimerini.gr/life/people/867583/eya-manidaki-tha-aposyrtho-
otan-papsei-i-traymatiki-moy-agonia/
9. Συνέντευξη της κα Μανιδάκη στην Lavart « Εύα Μανιδάκη: Σκηνογραφία είναι..»
https://www.lavart.gr/eua-manidakh-skhnografia-einai/
10. Συνέντευξη της κα Μανιδάκη στη εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ Εύα Μανιδάκη: Η αισθητική μας είναι ό,τι
κουβαλάμε https://www.tovima.gr/2018/03/16/culture/eya-manidaki-i-aisthitiki-mas-einai-o-ti-
koybalame/
11. Συνέντευξη της κα Μανιδάκη στη εφημερίδα ΤΟ in.gr Εύα Μανιδάκη: Η αισθητική μας είναι ό,τι
κουβαλάμε https://www.in.gr/2018/03/30/life/interviews/eya-manidaki-aisthitiki-mas-einai-oti-
kouvalame/
12. Συνέντευξη της κα Μανιδάκη στην iefimerida «Ημερολόγια Καραντίνας- Η αρχιτέκτων και
σκηνογράφος Εύα Μανιδάκη για πως άλλαξε η πανδημία την κάτοψη του σπιτιού
https://www.iefimerida.gr/ellada/eya-manidaki-imerologia-karantinas-katopsi-spiti
13. Η Μέρα Μετά της Εύα Μανιδάκη: Σκέψεις της Καραντίνας. Μάρτιος-Μάιος 2020 THE GREEK PLAY
PROJECT http://www.greek-theatre.gr/public/gr/greekplay/index/newview/2267?
fbclid=IwAR2AzdLtueJfaY4w-sfPQjk1X_KY8upQKN4yE5q9f5HsUwvncAox_dJ9FjQ
14. https://www.cuemagazine.gr/2016/11/21/eva-manidaki-otan-oi-idees-pairnoun-morfi-me-ylika/
15. https://www.kathimerini.gr/culture/181507/themis-mpazaka-h-klytaimnistra-moy-ypoferei/
16. https://www.greeknewsonline.com/ta-dakrya-tis-klytemnistras-sto-la-mama/
17. https://persona.gr/gr/projects/9/
18. https://www.tanea.gr/2005/09/30/lifearts/culture/ta-dakrya-tis-klytaimnistras-ginontai-sfaires/
19. https://www.rizospastis.gr/story.do?id=2339632
20. https://www.ntng.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=2&production=6047
21. https://www.rizospastis.gr/story.do?id=3069656
22. https://www.rizospastis.gr/story.do?id=2820242&textCriteriaClause=%2B%CE%99%CE%92%CE
%91%CE%9D%CE%9F%CE%A6+%2B2005
23. http://www.flux-office.com/IVANOF
24. https://www.in.gr/2005/04/21/culture/se-dyskoli-oikonomiki-katastasi-to-kratiko-theatro-boreioy-
ellados/
25. https://syllastzoumerkas.net/actor-screenwriter/cinemascope-a-documentary-about-the-end-of-the-world/
26. https://camerastyloonline.wordpress.com/2010/10/28/cinemascope-blitz-bios-apo-28-10-eos-21-11-
2010_21-00/
27. https://www.athensmagazine.gr/article/diaskedash/clubs-bars/742-to-cinemascope-epistrefei-sto-bios
28. http://www.theblitz.gr/gr/Cinemascope
29. https://no14me.blogspot.com/2010/11/cinemascope-blitz-bios.html
30. https://vimeo.com/22564051
31. https://www.lifo.gr/guide/theater/news/cinemascope
32. file:///Users/by.vanille/Downloads/6261-16867-1-SM.pdf
33. https://www.lifo.gr/blogs/kaloperasi/i-dekaetia-moy-ergo-cinemascope-tis-omadas-blitz
34. https://www.culturenow.gr/cinemascope-ena-ntokimanter-gia-to-telos-tou-kosmou-apo-tin-omada-blitz/
35. https://www.in.gr/2009/09/18/life/culture-live/theater/bios-theatriki-sezon-2009-2010/
36. https://lignedirecte.net/SITE_LINEA_DIRECTA/BLITZ_GALAXY-ENG-portfolio_files/Galaxy-
%20september%2015%20%28ENG%29.pdf
37. Άπόσπασμα από το άρθρο «Όταν η Οδύσσεια του Ομήρου συναντά το ιαπωνικό θέατρο Noh»
https://www.greecejapan.com/no-nekyia/
38. https://bookpress.gr/politismos/theatro-xoros/5486-2015-12-23-19-27-12
39. https://www.iefimerida.gr/news/218811/i-omiriki-nekyia-synanta-iaponiko-theatro-no-stin-epidayro
40. https://gr.euronews.com/2015/03/13/theatre-noh-goes-to-epidaurus
41. https://www.greektheatrecritics.gr/?p=590
42. https://www.huffingtonpost.gr/tospirtonet/-798_b_7884554.html
43. https://www.debop.gr/deBlog/interviews/-i-eva-manidaki-skinografos-tis-parastasis-nekyia-milaei-sto-
debopgr
44. Συν + Πλην: Ο Γυάλινος Κόσμος στο θέατρο
Εμπορικόνhttps://www.monopoli.gr/2015/05/13/reviews/eidame-parastaseis/137698/syn-plhn-o-gyalinos-
kosmos-sto-theatro-emporikon/
45. Υπόθεση θεατρικού «Περιμένοντας τον Γκοντό» στο Αίθριο του Μουσείου Μπενάκη -Μια συμβίωση σε
κενό τόπο»
https://www.iefimerida.gr/news/269796/perimenontas-ton-gkonto-sto-aithrio-toy-moyseioy-mpenaki-
mia-symviosi-se-keno-topo
46. Το αριστούργημα του Σάμιουελ Μπέκετ «ζωντανεύει» στο Αίθριο το Μουσείου Μπενάκη.
https://www.reader.gr/culture/139727/perimenontas-ton-gkonto-sto-aithrio-toy-moyseioy-mpenaki-apo-14-
ioylioy
47. Ένας καλός Μπέκετ
https://bookpress.gr/politismos/theatro-xoros/6673-2016-09-10-13-08-50
Εργασιογραφία
______________________________________________________________________________________
_
ΕΡΓΑΣΙΟΓΡΑΦΙΑ
2003 ROMEO & JULIET AUTHOR: William Shakespeare, DIRECTOR: Michael Marmarinos, THEATRE:
Theseum, SET DESIGN: Eva Manidaki, Michael Marmarinos, COSTUMES: Yannis Metzikof, LIGHTING
DESIGN: Tassos Palaioroutas
2003 FAT MEN IN SKIRTS AUTHOR: Nicky Silver, DIRECTOR: Rania Oikonomidou, THEATRE:
Texnochoros, SET DESIGN- COSTUMES: Eva Manidaki, LIGHTING DESIGN: Melina Masxa,
2003 MARY STUART AUTHOR: Friedrich Schiller, DIRECTOR: Nikos Mastorakis, THEATRE: Kefallinia
Street, SET DESIGN: Eva Manidaki, COSTUMES: Yannis Metzikof, LIGHTING DESIGN: Alekos Anastasiou
2004 THE TEARS OF KLYTAIMNISTRA AUTHOR: Avra Sidiropoulou DIRECTOR: Avra Sidiropoulou
THEATRE: Dipilon SET DESIGN: Eva Manidaki COSTUMES: Ioanna Tsami LIGHTING DESIGN: Melina
Masxa
2004 PLOUTOS AUTHOR: Aristofanis DIRECTOR: Nikos Mastorakis THEATRE: Ancient Theatre of Epidaurus
SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Yannis Arvanitis COSTUMES: Yannis Metzikof
LIGHTING DESIGN: Lefteris Pavlopoulos
2004 WHEELCHAIR DANCER AUTHOR: Sarah Froeber DIRECTOR: Lefteris Giovanidis THEATRE: Centre
of Arts, Halandri SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Katerina Filopoulou COSTUMES:
Evelin Sioupi LIGHTING DESIGN: Alekos Anastasiou
2005 IVANOF AUTHOR: Anton Tschechow DIRECTOR: Nikos Mastorakis THEATRE: National Theatre of
Northern Greece SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Katerina Filopoulou COSTUMES:
Yannis Metzikof LIGHTING DESIGN: Stelios Jolopoulos
2005 RECONNECT AUTHOR: David Mamet TRANSLATION: Dimos Kouvidis
DIRECTOR: Dimitris Katalifos THEATRE: Theatre of Neos Kosmos SET DESIGN- COSTUMES: Eva Manidaki
LIGHTING DESIGN: Vassilis Kapsouros
2005 MOTHERLAND AUTHOR: Blitz Theatre Group DIRECTOR: Blitz Theatre Group THEATRE: BIOS SET
DESIGN- COSTUMES : Eva Manidaki LIGHTING DESIGN: Tassos Palaioroutas
2005 THE MILK AUTHOR: Vassilis Katsikonouris DIRECTOR: Nikos Mastorakis
2006 A DREAM (MIDSUMMER NIGHT'S DREAM) AUTHOR: William Shakespeare TRANSLATION:
Giorgos Depastas, Nikos Mastorakis DIRECTOR: Nikos Mastorakis THEATRE: Theatro Technis SET DESIGN:
Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Vassia Liri COSTUMES: Eva Manidaki LIGHTING DESIGN: Katerina
Maragkoudaki THEATRE: National Theatre of Greece SET DESIGN/COSTUMES: Eva Manidaki ASSISTANT
SET DESIGN: Yannis Arvanitis LIGHTING DESIGN: Katerina Maragoudaki
2006 MIDSUMMER NIGHT'S DREAM AUTHOR: William Shakespeare TRANSLATION: Giorgos Depastas,
Nikos Mastorakis DIRECTOR: Nikos Mastorakis THEATRE: Ancient Epidaurus Little Theatre SET
DESIGN/COSTUMES: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Vassia Liri LIGHTING DESIGN: Katerina
Maragoudaki
2006 FROZEN AUTHOR: Bryony Lavery TRANSLATION: Anita Dekavalla DIRECTOR: Takis Vouteris
THEATRE: Exarchia Theatre SET DESIGN/ COSTUMES: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Vassia Liri
LIGHTING DESIGN: Alekos Anastasiou
2006 MAKBETH AUTHOR: William Shakespeare TRANSLATION: K. Kartheos DIRECTOR: Giorgos Gallos
THEATRE: Theatre of Neos Kosmos SET DESIGN/ COSTUMES: Eva Manidaki LIGHTING DESIGN: Katerina
Maragkoudaki
______________________________________________________________________________________
2006 THE PELICAN AUTHOR: August Strindberg TRANSLATION: Margaret Mellberg DIRECTOR: Nikos
Mastorakis THEATRE: Amore SET DESIGN COSTUMES: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Vassia Liri
LIGHTING DESIGN: Katerina Maragoudaki
2006 MUCH ADO ABOUT NOTHING AUTHOR: William Shakespeare TRANSLATION: Eduard Kostantinidis
DIRECTOR: Rania Oikonomidou THEATRE: Amiral SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN:
Vassia Liri COSTUMES: Claire Breisgouel LIGHTING DESIGN: Katerina Maragoudaki
2006 JOY DIVISION AUTHOR: Blitz Theatre Group DIRECTOR: Blitz Theatre Group THEATRE: BIOS SET
DESIGN/ COSTUMES: Eva Manidaki LIGHTING DESIGN: Tassos Palaioroutas
2007 NEW ORDER AUTHOR: Blitz DIRECTOR: Blitz THEATRE: BIOS SET DESIGN COSTUMES: Eva
Manidaki LIGHTING DESIGN: Tassos Palaioroutas
2007 NOTHING MINE AUTHOR: Edward Bond TRANSLATION: E. Giannopoulou, D. Filipoupolitis
DIRECTOR: Efi Theodorou THEATRE: Poreia SET DESIGN COSTUMES: Eva Manidaki ASSISTANT SET
DESIGN: Vassia Liri
2007 LITTLE RED RIDING HOOD AUTHOR: Group Vasistas DIRECTOR: Argyro Chioti THEATRE: Amore
SET DESIGN COSTUMES: Eva Manidaki LIGHTING DESIGN: Tassos Palaioroutas
2007 IN THE BOTTOM AUTHOR: Maxim Gorky TRANSLATION: Leonidas Karatzas DIRECTOR: Roula
Pateraki THEATRE: National Theatre of Greece SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Vassia
Liri COSTUMES: Aggelos Mentis LIGHTING DESIGN: Alekos Gianaros
2007 WATER KNOWS AUTHOR: Dimitris Tsekouras DIRECTOR: Dimitris Katalifos THEATRE: BIOS SET
DESIGN COSTUMES: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Margarita Gika LIGHTING DESIGN: Sakis
Birbilis
2008 RAINBOW AUTHOR: Arthur Rimbaud TRANSLATION: Stratis Pasxalis DIRECTOR: Efi Theodorou
THEATRE: National Theatre of Greece SET DESIGN COSTUMES : Eva Manidaki
ASSISTANT SET DESIGN: Margarita Gika LIGHTING DESIGN: Sakis Birbilis
2008 OEDIPUS AUTHOR: Sophocles TRANSLATION: Giannis Lignadis, Roula Pateraki DIRECTION: Roula
Pateraki THEATRE: Ancient Theatre of Epidaurus SET DESIGN: Eva Manidaki COSTUMES DESIGN: Agelos
Mendis ASSISTANT SET DESIGN: Vassia Liri LIGHTING DESIGN: Lefteris Pavlopoulos
2008 THE AWAKENING OF SPRING AUTHOR: Frank Ventekint TRANSLATION: George Depastas
DIRECTOR: Nikos Mastorakis THEATRE: National Theatre of Greece SET DESIGN COSTUMES: Eva Manidaki
ASSISTANT SET DESIGN: Anna- Maria Kassimati LIGHTING DESIGN: Tassos Palaioroutas
2008 ROBERTO ZUCCO AUTHOR: Bernard Marie Koltes TRANSLATION: Dimitris Dimitriadis DIRECTOR:
Efi Theodorou THEATRE: National Theatre of Greece SET DESIGN COSTUME DESIGN: Eva Manidaki
LIGHTING DESIGN: Sakis Birbilis
2008 A CLOSE FAMILY CYCLE AUTHOR: Alexander Ostrofski TRANSLATION: George Depastas
DIRECTOR: Nikos Mastorakis THEATRE: Amore SET DESIGN COSTUME DESIGN: Eva Manidaki
ASSISTANT SET DESIGN: Margarita Gika LIGHTING DESIGN: Alekos Anastasiou
2009 FAUST AUTHOR: J. W. Von Goethe TRANSLATION: Petros Markaris DIRECTOR: Blitz Theatre Group,
A. Chioti, G. Gallos, V. Mavrogeorgiou, A. Xafis THEATRE: National Theatre of Greece SET DESIGN: Eva
Manidaki COSTUMES: Kyriaki Tsitsa LIGHTING DESIGN: Tassos Palaioroutas
2009 DUST IN THE EYES AUTHOR: Eugene Labiche TRANSLATION: Nikos Hatzopoulos DIRECTION: Nikos
Hatzopoulos THEATRE: Machina Theatre SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Anna Maria
Kassimati COSTUMES DESIGN: Thalia Istikopoulou LIGHTING DESIGN: Lefteris Pavlopoulos
______________________________________________________________________________________
2009 THE YELLOW DOG AUTHOR: Michel Fais DIRECTOR: Lilly Meleme THEATRE: Machina Theatre SET
DESIGN COSTUME DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Anna Maria Kassimati LIGHTING
DESIGN: Lefteris Pavlopoulos
2009 A CLOSE FAMILY CYCLE AUTHOR: Alexander Ostrofski TRANSLATION: Georges Depastas
DIRECTION: Nikos Mastorakis THEATRE: Vassilakou SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN:
Elina Loukou COSTUMES DESIGN: Pavlos Thanopoulos LIGHTING DESIGN: Kostas Chlivas
2009 THE DRESSER AUTHOR: Ronald Harwood TRANSLATION: Eva Georgousopoulou DIRECTION: Nikos
Mastorakis THEATRE: Kappa Theatre SET DESIGN: Eva Manidaki COSTUMES DESIGN: Pavlos Thanopoulos
2009 KATERINI AUTHOR: Blitz Theatre Group DIRECTION: Blitz Theatre Group THEATRE: BIOS SET AND
COSTUMES DESIGN: Eva Manidaki LIGHTING DESIGN: Tassos Palaioroutas
2009 GUNS GUNS GUNS AUTHOR: Blitz Theatre Group DIRECTION: Blitz Theatre Group THEATRE:
National Theatre of Greece SET AND COSTUMES DESIGN: Eva Manidaki LIGHTING DESIGN: Tassos
Palaioroutas
2010 MARA SADE AUTHOR: Peter Vais TRANSLATION: Marios Ploritis DIRECTION: Efi Theodorou
THEATRE: National Theatre of Greece SET DESIGN: Eva Manidaki COSTUMES DESIGN: Ioanna Tsami
2010 HENRY EDWARD RICHARD AUTHOR: William Shakespear TRANSLATION: Nikos Hatzopoulos
DIRECTION: Group 1272 THEATRE: National Theatre of Greece SET AND COSTUMES DESIGN: Eva
Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Paul Thanopoulos LIGHTING DESIGN: Alekos Giannaros
2010 PHOBIA AUTHOR: Vasistas DIRECTION: Vasistas THEATRE: National Theatre of Greece SET DESIGN:
Eva Manidaki COSTUMES DESIGN: Pavlos Thanopoulos ASSISTANT SET DESIGN: Elina Loukou LIGHTING
DESIGN: Tassos Palaioroutas
2010 SWEET BIRD OF YOUTH AUTHOR: Tennessee Williams TRANSLATION: Efi Giannopoulou
DIRECTOR: Efi Theodorou THEATRE: National Theatre of Greece SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT
SET DESIGN: Elina Loukou COSTUMES DESIGN: Ioanna Tsami LIGHTING DESIGN: Sakis Birbilis
2010 CINEMASCOPE AUTHOR: Blitz Theatre Group DIRECTOR: Blitz Theatre Group THEATRE: BIOS SET
DESIGN COSTUMES : Eva Manidaki LIGHTING DESIGN: Tassos Palaioroutas
2011 HOTHOUSE AUTHOR: Harold Pinter TRANSLATION: Ninos Fenek Mikelides DIRECTOR: Lefteris
Vogiatzis THEATRE: Kikladon Street Theatre SET AND COSTUMES DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET
DESIGN: Elina Loukou LIGHTING DESIGN: Lefteris Pavlopoulos
2011 SPECTACLE AUTHOR: Vasistas DIRECTION: Argyro Chioti THEATRE: AMCA Athens Festival SET
DESIGN: Eva Manidaki COSTUMES DESIGN: Paul Thanopoulos ASSISTANT SET DESIGN: Elina Loukou
LIGHTING DESIGN: Tasos Palaioroutas
2011 A DREAM ON THE WAVE AUTHOR: Alexandros Papadiamantis DIRECTOR: Thanassis Sarantos
THEATRE: Peiraios 260, Athens Festival SET & COSTUMES DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET
DESIGN: Elina Loukou LIGHTING DESIGN: Sakis Birbilis
2011 THE PILLOWMAN AUTHOR: Martin Mcdonagh TRANSLATION: Dimitris Kioussis DIRECTION:
Vasilis Mavrogeorgiou THEATRE: Theatre of Neos Kosmos SET AND COSTUMES DESIGN: Eva Manidaki
2011 SCREEN LIGHT AUTHOR: Vangelis Hatzigiannidis DIRECTION: Sophia Vgenopoulou THEATRE:
Onassis Cultural Center SET AND COSTUMES DESIGN: Eva Manidaki LIGHTING DESIGN: Filippos Koutsaftis
CHOREOGRAPHY AND MOVEMENT: Stavroula Siamou
______________________________________________________________________________________
2012 RITTER, DENE, VOSS AUTHOR: Thomas Bernhard TRANSLATION: Ioanna Meintani
DIRECTION: Rania Ikonomidou, Anna Kokkinou, Dimitris Katalifos THEATRE: Sfendoni SET
DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Elina Loukou LIGHTING DESIGN: Alekos
Yannaros
2012 WHITE NIGHTS AUTHOR: Fyodor Dostoevsky TRANSLATION: Aris Alexandrou DIRECTION: Dimitris
Katalifos THEATRE: Kefalinias Street Theatre SET AND COSTUMES DESIGN: Eva Manidaki LIGHTING
DESIGN: Alekos Anastasiou
2012 DON QUIXOTE AUTHOR: Blitz DIRECTOR: Blitz THEATRE: Athens and Epidaurus Festival SET AND
COSTUMES DESIGN: Eva Manidaki, Thanassis Demiris ASSISTANT SET DESIGN: Daphne Koutra LIGHTING
DESIGN: Tassos Palaioroutas MASKS: Nektarios Dionysatos
2012 ILLUSIONS AUTHOR: Ivan Vyrypaev TRANSLATION: Eleni Bakopoulou DIRECTION: Katerina
Evangelatos THEATRE: Kikladon Street Theatre SET AND COSTUMES DESIGN: Eva Manidaki LIGHTING
DESIGN: Lefteris Pavlopoulos
2012 NAKED HANDS (film) SCRIPT & DIRECTION: Giorgos Skevas DIRECTOR OF PHOTOGRAPHY:
Katerina Maragoudaki SET & COSTUMES DESIGN: Eva Manidaki MUSIC RESEARCH: Simi Tsilali EDITING:
Panos Voutsaras ASSISTANT DIRECTOR: Myrto Lekatsa ASSISTANT SET DESIGN: Elina Loukou, Evi
Sougkara
2012 AMFITRYON AUTHOR: J. B. Moliere TRANSLATION: Chrysa Prokopaki DIRECTOR: Lefteris Voyiatzis
THEATRE: Ancient Theatre of Epidaurus - National Theatre SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET
DESIGN: Vassia Lyri, Elina Loukou COSTUMES DESIGN: Angelos Mentis LIGHTING DESIGN: Lefteris
Pavlopoulos MOVEMENT: Ermis Malkotsis
2012 A MIDSUMMER NIGHT'S DREAM AUTHOR: William Shakespeare TRANSLATION: Dionyssis
Kapsalis DIRECTOR: Michail Marmarinos THEATRE: National Theare SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT
SET DESIGN: Maro Tsanga COSTUMES DESIGN: Dora Lelouda, Danai Koureta, Veriko Mgeladze LIGHTING
DESIGN: Giannis Drakoularakos
MOVEMENT: Fotis Nikolaou MASKS: Martha Foka
2012 RIGHT OF PASSAGE AUTHOR: Yannis Tsiros DIRECTOR: Sophia Vgenopoulou THEATRE: Onassis
Cultural Centre SET & COSTUMES DESIGN: Eva Manidaki LIGHTING DESIGN: Filippos Koutsaftis
MOVEMENT: Stavroula Siamou
2012 Z AUTHOR: Vassilis Vassilikos DIRECTOR: Efi Theodorou THEATRE: National Theatre SET DESIGN:
Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Maro Tsanga COSTUMES DESIGN: Ioanna Tsami LIGHTING
DESIGN: Sakis Birbilis MOVEMENT: Ermis Malkotsis
2013 AERAS AUTHOR: Vangelis Hatziyannidis DIRECTOR: Sylvia Liouliou THEATRE: Polis Theatre
SET & COSTUMES DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Maro Tsanga LIGHTING DESIGN:
Melina Masha MOVEMENT: Angeliki Stellatou MUSIC: Giwrgos Poulios
2013 MISS VIOLENCE SCRIPT: Alexandros Avranas, Kostas Peroulis DIRECTOR: Alexandros Avranas
DIRECTOR OF PHOTOGRAPHY: Olympia Mytilinaiou SETS DESIGN: Eva Manidaki, Thanassis Demiris
ASSISTANT SET DESIGN: Daphne Koutra COSTUMES: Despina Chimona
SOUND: Nikos Bougioukos EDITING:Nikos Helidonidis
______________________________________________________________________________________
2013 BORKMAN AUTHOR: Henrik Ibsen DIRECTOR: Stamatis Fasoulis THEATRE: Elliniki Theamaton -
Dimitris Horn Theatre SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Maro Tsanga COSTUMES
DESIGN: Ioanna Tsami LIGHTING DESIGN: Lefteris Pavlopoulos
2013 THE GOOD PERSON FROM SEZTSUAN AUTHOR: Bertolt Brecht DIRECTOR: Katerina Evangelatos
THEATRE: Onassis Cultural Centre SET DESIGN: Eva Manidaki
ASSISTANT SET DESIGN: Maro Tsanga COSTUMES DESIGN: Vassiliki Syrma LIGHTING DESIGN: Sakis
Birbilis MOVEMENT: Patricia Apergi MUSIC: Stavros Gasparatos
2013 THE TRAIN AUTHOR: Lenos Christidis DIRECTOR: Sophia Vgenopoulou THEATRE: Onassis Cultural
Centre SET & COSTUMES DESIGN: Eva Manidaki LIGHTING DESIGN: Dimitris Kasimatis MOVEMENT:
Stavroula Siamou VIDEO: Kostas HaidalisMUSIC: Giannis Papagkikas PHOTOS: Stavros Petropoulos
2013 THE BROWNING VERSION AUTHOR: Terence Rattigan TRANSLATION: Dimos Kouvidis
DIRECTOR: Eleni Skoti THEATRE: Elliniki Theamaton - Emporikon Theatre SET & COSTUMES DESIGN: Eva
Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Maro Tsanga ASSISTANT COSTUMES DESIGN: Mikaela Liakata
LIGHTING DESIGN: Nikos Vlassopoulos MUSIC: Sravros Gasparatos PHOTOS: Maro Tsanga, Nikolas Kominis
2013 LOW RESISTANCE FESTIVAL CONCEPT: Dimitris Kamarotos, Nicos Kyriazopoulos
LOCATION: Vyrsodepseio SPACE PLANNING & BUILDING TATTOO: Eva Manidaki ASSISTANT: Fotis
Gkrilias JACKHAMMER OPERATOR: Mpampis Poumpoyridis PHOTOS: Yannis Drakoylidis
2014 THE GOOD PERSON FROM SEZUAN AUTHOR: Bertolt Brecht DIRECTOR: Katerina Evangelatos
THEATRE: Augsburg Theatre – Germany SET DESIGN: Eva Manidaki
ASSISTANT SET DESIGN: Maro Tsanga COSTUMES DESIGN: Bettina Werner LIGHTING DESIGN: Marco
Vitale
2014 ABELARD & HELOISE SCRIPT & DIRECTION: Yannis Kalavrianos
THEATRE: Athens and Epidaurus Festival SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Fotis Gkrilias
COSTUMES DESIGN: Ioanna Tsami LIGHTING DESIGN: Sakis Birbilis VIDEO MAPPING: Stathis Mitsios
2014 WISTERIA MAIDEN COREOGRAPHY: Andonis Foniadakis
THEATRE: Belgrade International Dance Festival, Madlenianum Theatre SET DESIGN: Eva Manidaki
ASSISTANT SET DESIGN: Fotis GkriliasCOSTUMES DESIGN: Tassos Sofroniou
LIGHTING DESIGN: Sakis BirbilisMUSIC: Julien TarrideDRAMATURGY: Nassia Fourtouni
MASKS: Martha Foka
2014 THE COLLECTION AUTHOR: Harold Pinter TRANSLATION: Dimos Kouvidis DIRECTOR: Eleni
SkotiTHEATRE: Elliniki Theamaton - Emporikon Theatre SET&COSTUMES DESIGN: Eva Manidaki
ASSISTANT SET DESIGN: Maro Tsanga ASSISTANT COSTUMES DESIGN: Mikaela LiakataLIGHTING
DESIGN: Nikos Vlassopoulos MUSIC: Stavros Gasparatos
2014 LE SOULIER DE SATIN AUTHOR: Paul ClaudelTRANSLATION: Stratis Pascalis DIRECTOR: Effi
Theodorou THEATRE: Athens and Epidaurus Festival SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN:
Dafni Aidoni COSTUMES: Ioanna Tsami
LIGHTING DESIGN: Alekos Yiannaros MOVEMENT: Camilo Bentancor MUSIC: Nikos Platanos PHOTOS:
Takis Lykotrafitis
______________________________________________________________________________________
2014 DON GIOVANNI AUTHOR: Wolfgang Amadeus Mozart CONDUCTION: Lucas Karytinos
DIRECTOR: Yannis Houvardas THEATRE: Odeon of Herodes Atticus SET DESIGN: Eva Manidaki
ASSISTANT SET DESIGN: Fotis Gkrilias COSTUMES DESIGN: Ioanna Tsami
2014 IDOMENEUS AUTHOR: Roland Schimmelpfennig TRANSLATION: Efi Revmata
DIRECTOR: Katerina EvangelatosTHEATRE: Athens and Epidaurus Festival SET DESIGN: Eva Manidaki
ASSISTANT SET DESIGN: Dafni Aidoni COSTUMES DESIGN: Ioanna Kourbela LIGHTING DESIGN: Sakis
Birbilis MUSIC: Eleftherios Veniadis
2014 BLOODS AUTHOR: Efthimis Filippou DIRECTOR: VASISTAS, Argyro Chioti
THEATRE: Onassis Cultural Center SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Dafni Koutra
COSTUMES DESIGN: Pavlos Thanopoulos LIGHTING DESIGN: Tasos Palaioroutas MUSIC: Jan Van De Engel
2015 ARTISTIC DIRECTOR: Dimitris Papaioannou ASSOCIATE ARTISTIC DIRECTOR: Tina Papanikolaou
SET & PRODUCTION DESIGN: Thanassis Demiris, Eva Manidaki MUSIC DIRECTORS:Teodor Currentzis,
Vangelino Currentzis COSTUME DESIGN: Yashi COSTUME DESIGN: Angelos Mentis LIGHTING DESIGN:
Robert A. Dickinson LOCATION: Baku, Azerbaijan AWARDS: EMMY nominations for Best Directing Special
Class / Best Art Direction / Best Music Direction & Composition / Best Costume Design & Styling
EMMY awards for Best Lighting Direction / Best Live & Direct to Tape Sound Mixing
2015 GIOCONDA'S SMILE – MARSYAS COMPOSER: Manos Hadjidakis CHOREOGRAPHY: Angeliki
Stellatou CONDUCTOR: Konstantia Gourzi THEATRE: Olympia Theatre - Greek National Opera SET DESIGN:
Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Thalia Melissa COSTUMES: Kenny Mac Lellan LIGHTING DESIGN:
Alekos Giannaros PHOTOS: Stefanos Kyriakopoulos
2015 THE GLASS MENAGERIE AUTHOR: Tennessee Williams TRANSLATION: Dimos Kouvidis
DIRECTOR: Eleni Skoti THEATRE: Elliniki Theamaton - Emporikon Theatre SET DESIGN: Eva Manidaki
COSTUME DESIGN: Mikaela Liakata LIGHTING DESIGN: Katerina Maragkoudaki MUSIC: Sravros Gasparatos
PHOTOS: Nikolas Kominis, Nikiforos Plyttas
2015 THE BROTHERS KARAMAZOV AUTHOR: Fyodor Dostoyevsky ADAPTATION: Dionyssis
KapsalisDIRECTION: Natasha TriantafylliTHEATRE: Ypogeio Theatrou Technis SET DESIGN: Eva
ManidakiASSISTANT SET DESIGN: Thalia Melissa COSTUMES: Ioanna Tsami LIGHTING DESIGN: Nikos
Vlassopoulos MUSIC: Monika
2015 RICHARD III AUTHOR: William Shakespeare TRANSLATION: Nikos Hatzopoulos

DIRECTION: Yannis HouvardasTHEATRE: National Theatre of Greece SET DESIGN: Eva Manidaki
ASSISTANT SET DESIGN: Thalia Melissa COSTUMES: Ioanna Tsami
LIGHTING DESIGN: Lefteris Pavlopoulos MUSIC: Dimosthenis Grivas
2015 NOH NEKYIA AUTHOR: Homer TRANSLATION: D. N. Maronitis DIRECTOR: Michael Marmarinos,
Rokuro Gensho Umewaka THEATRE: Ancient Theatre of Epidaurus SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT
SET DESIGN: Thalia Melissa, Myrto Megaritou LIGHTING DESIGN: Eleftheria Deko
2015 PRIORITY DIRECTION: Andonis Foniadakis THEATRE: Peiraios 260, Buiding E SET DESIGN: Eva
Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Pavlos Thanopoulos COSTUMES: Tasos Sofroniou LIGHTING DESIGN:
Sakis Birbilis CHOREOGRAPHY: Andonis Foniadakis
2015 FAUST AUTHOR: Johann Wolfgang Goethe TRANSLATION: Spyros Evangelatos
DIRECTOR: Katerina Evangelatos THEATRE: Piraeus Municipal Theatre SET DESIGN: Eva
______________________________________________________________________________________
Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Myrto Megaritou COSTUMES: Vasiliki Syrma

LIGHTING DESIGN: Eleftheria Deko MUSIC: Giwrgos Poulios
2016 DOLLHOUSE AUTHOR: Henrik Ibsen TRANSLATION: Giorgos Skevas DIRECTOR: Giorgos Skevas
THEATRE: Kikladon Street Theatre "Lefteris Vogiatzis" SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN:
Filanthi Bougatsou COSTUMES: Angelos Mentis LIGHTING DESIGN: Katerina Maragoudaki MUSIC: Simi
Tsilali
2016 THREEPENNY OPERA COMPOSITION: Bertolt Brecht, Kurt Weill TRANSLATION: George Depastas
DIRECTION: Yannis Houvardas THEATRE: Pallas SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN:
Thalia Melissa, Elli Spania COSTUMES: Ioanna Tsami MUSIC DIRECTION: Thodoris Oikonomou VIDEO:
Dimosthenis Grivas LIGHTING DESIGN: Lefteris Pavlopoulos
2016 WAITING FOR GODOT AUTHOR:Samuel Beckett TRANSLATION: Eri Kyrgia DIRECTION: Natasha
Triantafylli THEATRE: Atrium of Benaki Museum ASSISTANT SET DESIGN: Filanthi Bougatsou COSTUMES:
Ioanna Tsami LIGHTING DESIGN: Scott Bolman MUSIC: Monika
2016 POST INFERNO (TO DAMASCUS) AUTHOR:August Strindberg DRAMATURGY, ORIGINAL TEXT,
TEXT COMPOSITION: Roula Pateraki, Manos Lamprakis TRANSLATION: Margarita Melberg DIRECTION:
Roula Pateraki THEATRE: Onassis Cultural Center SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET
DESIGN:Myrto Megaritou COSTUMES: Apollon Papatheocharis MUSIC: Giorgos Koumentakis LIGHTING
2016 ORESTEIA AUTHOR: Aeschylus TRANSLATION: Dimitris Dimitriadis DIRECTOR: Yannis Houvardas
THEATRE: Ancient Theatre of Epidaurus SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Thaleia
Melissa COSTUMES: Ioanna Tsami LIGHTING DESIGN: Lefteris Pavlopoulos MUSIC: Stavros Gasparatos
MOVEMENT: Stavroula Siamou
2016 1984 AUTHOR: George Orwell NEW ADAPTATION: Robert Icke & Duncan Macmillan
DIRECTOR: Katerina Evangelatos TRANSLATION: Katerina Evangelatos THEATRE: Katerina Vasilakou SET
DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Myrto Megaritou
COSTUMES: Vasiliki Syrma LIGHTING DESIGN: Nikos Vlassopoulos MUSIC: Giwrgos Poulios
2017 COMMUNIO CONDUCTOR - IDEA: Markellos Chrissicos MUSIC ENSEMBLE: Latinitas Nostra
DIRECTOR: Katerina Evangelatos THEATRE: Greek National Opera Alternative Stage, SNFCC SET DESIGN:
Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Filanthi Bougatsou LIGHTING DESIGN: Eleftheria Deko
2017 LES PLUS HEUREUX DES TROIS AUTHOR:Eugene Labiche TRANSLATION: Stratis Paschalis
DIRECTION: Yannis Houvardas THEATRE: Poreia Theatre SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET
DESIGN: Thalia Melissa, Danae PappaCOSTUMES: Ioanna Tsami
2017 COMEDIE DIVINE AUTHOR: Dante Alighieri DRAMATURGY: Nikos A. Panagiotopoulos, Vasistas
DIRECTION: Argyro Chioti THEATRE: Onassis Cultural Center SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET
DESIGN: Myrto Megaritou COSTUMES: Christina Calbari
LIGHTING DESIGN: Tasos Palaioroutas SOUND DESIGN: Jan Van de Engel
2017 4th ISLAMIC SOLIDARITY GAMES - BAKU 2017 DIRECTOR & EXECUTIVE PRODUCER: Nathan
Wright ASSOCIATE PRODUCER: Annalisa Barbieri SET & PRODUCTION DESIGN: Thanassis Demiris
COSTUME DESIGN: Tim Chappel LIGHTING DESIGN: Terry Cook AUDIO DESIGN: Scott Willsallen SOUND
DESIGN: Mike Dixon
2017 ATHENS, LINE 1 AUTHOR: Volker Ludwig TEXT ADAPTATION: Giannis Tsirmpas LYRICS & SONGS
ADAPTATION: Alexis Kalofolias TRANSLATION: Alexis Kalofolias
DIRECTION: Sophia VgenopoulouTHEATRE: Onassis Cultural Center SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT
SET DESIGN: Myrto Megaritou COSTUMES: Ioanna Tsami LIGHTING DESIGN: Dimitris Kassimatis
______________________________________________________________________________________
2017 PEREGRINUS CONCEPT, CHOREOGRAPHY & PERFORMANCE: Zoi Dimitriou DRAMATURGY: Joe
Kelleher ONASSIS CULTURAL CENTER: Fast Forward Festival 4
Site Specific Performance, Industrial Space SET & COSTUME DESIGN: Eva Manidaki
ASSOCIATE ARCHITECT: Efthymios Dougkas ASSISTANT SET DESIGN: Myrto Megaritou
LIGHTING DESIGN: Eleftheria Deko
2017 LONG DAY'S JOURNEY INTO THE NIGHT AUTHOR:Eugene O'Neil TRANSLATION: Nikos Gatsos
DIRECTION: Yannis Houvardas DRAMATURGY COLLABORATION: Eri Kirgia
THEATRE: Cyprus Theatre Organisation SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Thalia Melissa
COSTUMES: Ioanna Tsami LIGHTING DESIGN: Georgios Koukoumas
2017 ALKISTIS AUTHOR: Euripides TRANSLATION: Kostas Topouzis DIRECTOR: Katerina Evangelatos
THEATRE: Epidaurus Theatre, Greece SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Thalia Melissa,
Myrto Megaritou COSTUMES: Vasiliki Syrma LIGHTING DESIGN: Simos Sarketzis MUSIC: Giorgos Poulios
2017 HIPPOLYTUS AUTHOR: Euripides TRANSLATION: Nikos Flessas CONCEPT & SOUND
DRAMATURGY: Dimitris Kamarotos THEATRE: Hellenic Festival 2017, Parnassos Literary Society SET
DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Filanthi Bougatsou COSTUMES: Angelos Mentis
LIGHTING DESIGN: Giannis Drakoularakos
2017 ANTETOKOUNMPO CURATOR: Afroditi Panagiotakou EVENT MANAGEMENT TEAM: Nikos
Athanasopoulos, Dimitris Drivas, Alexandros Morellas, Kanela Psychogiou DIRECTOR: Aris Dorizas LOCATION:
Onassis Cultural Center SET DESIGN: Eva Manidaki LIGHTING DESIGN: Eleftheria Deko
2017 THE SEAGULL AUTHOR: Anton Chekhov DIRECTOR: Yannis Houvardas THEATRE: Municipal Theatre
of Piraeus SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Thalia Melissa COSTUMES: Ioanna Tsami
2017 YOKIHI AUTHOR: Komparu Zenchiku TRANSLATION: Michail Marmarinos MUSIC: Philippos
Tsalahouris DIRECTOR: Michail Marmarinos THEATRE: Greek National Opera Alternative Stage Stavros
Niarchos Foundation Cultural Center SET DESIGN: Eva Manidaki
ASSISTANT SET DESIGN: Filanthi Bougatsou COSTUMES: Eva Manidaki COSTUMES ASSISTANT: Maria
Kalamara LIGHTING DESIGN: Eleftheria Deko MASK: Martha Foka
MOVEMENT: Tasos Krahalios
2018 CASIMIR AND CAROLINE AUTHOR: Odon Von Horvath DIRECTOR: Yannis Houvardas
THEATRE: Bios SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Ermina Apostolaki
Miriam Kouroubouni COSTUMES: Ioanna Tsami LIGHTING DESIGN: Stella Kaltsou
2018 Ζ MUSIC COMPOSER: Minas BorboudakisAUTHOR: Vangelis Hatzigiannidis DIRECTOR: Katerina
Evangelatos THEATRE: Greek National Opera Alternative Stage, SNFCC SET DESIGN: Eva Manidaki
ASSISTANT SET DESIGN: Thalia Melissa COSTUMES: Vasiliki Syrma LIGHTING DESIGN: Simos Sarketzis
July 2018 EUMENIDES AUTHOR: Aeschylus TRANSLATION: Dimitris Dimitriadis CONCEPT-
PERFORMANCE: Stefania Goulioti MUSIC DRAMATURGY- PERFORMANCE: Dimitris Kamarotos ARTISTIC
COLLABORATION: Sylvia Liouliou - Giorgos Kritharas THEATRE: Ancient Stadium of Epidaurus SET DESIGN:
Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Evgenia Makroglou COSTUMES: Angelos Mentis ALEXANDER
TECHNIQUE: Vicky Panagiotaki
November 2018 COMEDY OF ERRORS AUTHOR: William ShakespeareTRANSLATION: Dionisis Kapsalis
DIRECTOR: Katerina Evangelatos THEATRE: Katerina Vasilakou SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET
DESIGN: Eleni Arapostathi COSTUMES: Vasiliki Syrma MOVEMENT- CHOREOGRAPHY: Patricia Apergi
SOUND DESIGN : Giorgos Poulios
LIGHTING DESIGN: Eleftheria Deko
______________________________________________________________________________________
May 2018 MAKROPOULOS CASE AUTHOR: Leos Janacek CONDUCTOR: Ondrej Olos
DIRECTOR: Yannis Houvardas THEATRE: Greek National Opera- Stavros Niarchos Hall, SNFCC SET DESIGN:
Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Thalia Melissa, Anastasia Dimoulaki COSTUMES: Ioanna Tsami
November 2018 OLD TIMES AUTHOR: Harold Pinter TRANSLATION: Eri Kyrgia DIRECTOR: Yannis
Houvardas THEATRE: Greek Art Theatre Karolos Koun SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN:
Artemis Kotioni COSTUMES: Ioanna Tsami LIGHTING DESIGN: Stella Kaltsou
December 2018 ONCE AUTHOR: Enda Walsh MUSIC & LYRICS: Glen Hansard, Markéta Irglová
TRANSLATION: Dimitris Dimopoulos DIRECTOR: Akyllas Karazisis MUSIC COACHING: Αchilleas Wastor
THEATRE: Greek National Opera Alternative Stage, SNFCC SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET
DESIGN: Eleni Arapostathi COSTUMES: Ioanna Tsami CHOREOGRAPHY: Amalia Bennett LIGHTING
February 2019 WOYZECK AUTHOR: Georg Büchner TRANSLATION: Spyros A. Evangelatos
DIRECTOR: Katerina Evangelatos MOVEMENT- CHOREOGRAPHY: Patricia Apergi
DRAMATURGY: Eri Kyrgia THEATRE: Municipal Theatre of Piraeus SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT
SET DESIGN: Filanthi Bougatsou COSTUMES: Vasiliki Syrma LIGHTING DESIGN: Eleftheria Deko SOUND
DESIGN : Giorgos Poulios
March 2019 LE MISANTHROPE AUTHOR: Moliere TRANSLATION: Chrysa Prokopaki
DIRECTOR: Yannis Houvardas THEATRE: National Theatre of Greece, Ziller Building - Main Stage SET
DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Eleni Arapostathi COSTUMES: Ioanna Tsami LIGHTING
DESIGN: Simos Sarketzis VIDEO DESIGN : Pantelis Makkas MOVEMENT: Stavroula Siamou SOUND
DESIGN : Kornilios Selamsis
August 2019 PHÈDRE AUTHOR: Racine TRANSLATION: Stratis Paschali DIRECTOR: Efi Theodorou
THEATRE: Little Theatre of Ancient Epidaurus SET DESIGN: Eva ManidakiMUSIC : Kornilios
SelamsisCOSTUMES: Angelos Mentis LIGHTING DESIGN: Lefteris Pavlopoulos
MOVEMENT: Giorgos Sioras-Deligianni
August 2019 PAN AMERICAN GAMES - CLOSING CEREMONY - LIMA 2019 DIRECTOR & EXECUTIVE
PRODUCER: Marco Balich, Balich Worldwide Shows CREATIVE DIRECTOR: Nikos Lagousakos SET DESIGN:
Thanassis Demiris ASSISTANT SET DESIGN: Angelos Palaskas COSTUME & PROP DESIGN: Pepe Corzo
MUSIC COMPOSER & DIRECTOR: Lucho Quequezana VIDEO DIRECTOR: Matthias Schnabel LIGHTING
DESIGN: Eneas Mackintosh LOCATION: Lima, Peru
August 2019 PAN AMERICAN GAMES - OPENING CEREMONY - LIMA 2019 DIRECTOR & EXECUTIVE
PRODUCER: Marco Balich, Balich Worldwide Shows CREATIVE DIRECTOR: Fransisco Negrin SET DESIGN:
Thanassis Demiris ASSISTANT SET DESIGN: Angelos Palaskas COSTUME & PROPS DESIGN: Pepe Corzo
VIDEO DIRECTOR: Luke Halls LOCATION: Lima, Peru
November 2019 LULU AUTHOR: Frank Wedekind TRANSLATION: Giorgos Depastas
DIRECTOR:YanniHouvardasTHEATRE: MCF - Michael Cacoyannis Foundation SET DESIGN: EvaManidaki
ASSISTANT SET DESIGN: Filanthi Bougatsou COSTUMES: Ioanna Tsami
LIGHTING DESIGN: Lefteris Pavlopoulos MOVEMENT: Stavroula Siamou SOUND DESIGN : Thodoris
Oikonomou
December 2019 ATLAS ATHENS MUSIC COMPOSITION, SOUND DRAMATURGY, SOUND DESIGN,
SPECIAL AUDIO CONSTRUCTIONS, PERFORMANCE: Dimitris Kamarotos
THEATRE: Onassis Cultural Center SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Evgenia Makroglou
LIGHTING DESIGN: Yannis Drakoularakos TECHNICAL SOUND SUPPORT: Kostas Bokos CREATION AND
MIX OF MICROCAMERAS FIELD: Vassilis Kountouris
______________________________________________________________________________________
January 2020 COMMON GLORY On Fillellinon Street AUTHOR: Stratis Paschalis

DIRECTOR: Dimitris Tarlow THEATRE: Poreia Theatre SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET
DESIGN: Filanthi Bougatsou COSTUMES: Alexandros Garnavos, Gina Iliopoulou LIGHTING DESIGN: Alekos
Anastasiou MOVEMENT: Korina Kokkali SOUND DESIGN: Leda Maniatakou
January 2020 HOTEL ETERNITE AUTHOR: Giannis Kalavrianos DIRECTOR: Giannis Kalavrianos
THEATRE: National Theatre of Greece SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Stavros Balis
COSTUMES: Vana Giannoula LIGHTING DESIGN: Nikos Vlasopoulos MOVEMENT: Christos Papadopoulos
SOUND DESIGN : Thodoris Economou
February 2020 JOHN GABRIEL BORKMAN AUTHOR: Henrik Ibsen TRANSLATION: Eri Kyrgia
DIRECTOR: Yannis Houvardas THEATRE: Athens Concert Hall, Understage B' SET DESIGN: Eva Manidaki
ASSISTANT SET DESIGN: Eleni Arapostathi COSTUMES: Ioanna Tsami LIGHTING DESIGN: Lefteris
Pavlopoulos SOUND DESIGN : Thodoris Economou
March 2020 THE PAPESS JOANNE MUSIC COMPOSER: Yiorgos Vassilandonakis
AUTHOR: Vangelis Hadjiyannidis, based on Emmanuel Rhoide’s novel of the the same title
CONDUCTOR: Stathis Soulis DIRECTOR: Dimitris Karantzas THEATRE: Greek National Opera- Stavros
Niarchos Hall, SNFCC SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Eleni Arapostathi, Stella
Kelepouri COSTUMES: Ioanna Tsami LIGHTING DESIGN: Alekos Anastasiou
February 2021 CHARLOTTE DE WITTE AT ANCIENT MESSENE An Onassis Production
Based on a concept by ADD Festival DIRECTOR OF PHOTOGRAPHY: Giannis Georgiou
ART DIRECTOR: Eva Manidaki ASSISTANT ART DIRECTOR: Themis Istatiadis VIDEO PRODUCER: Amanda
Livanou / Neda Film VENUE: Shot on location in Ancient Messene
February 2021 PROMETHEUS BOUND AUTHOR: Aeschylus TRANSLATION: Nikos A. Panagiotopoulos
CONCEPT / MUSICAL COMPOSITION / SOUND DRAMATURGY: Dimitris Kamarotos DIRECTOR OF
PHOTOGRAPHY / LIGHTING: Giannis Drakoularakos DRAMATURGY CONSULTANT: Nikos Flessas
VENUE: National Library of Greece –Vallianeios SET DESIGN: Eva ManidakiCOSTUMES: Eva Nathena SOUND
DESIGN : Kostas Bokos / Studio 19
July 2021 PHAEDRA ON FIRE AUTHOR: Amanda Michalopoulou DIRECTOR: Yannis Kalavrianos
THEATRE: Little Theatre of Ancient Epidaurus SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Anna
Zoulia COSTUME DESIGN: Vana Giannoula LIGHTING DESIGN: Nikos Vlasopoulos MUSIC: Dimitra Trypani
MOVEMENT: Marianna Kavallieratos
July 2021 ΤΗΕ FROGS AUTHOR: AristophanesTRANSLATION: Nikos A. Panagiotopoulos
DIRECTOR: Argyro Chioti THEATRE: Ancient Theatre of Epidaurus SET DESIGN: Eva Manidaki ASSISTANT
SET DESIGN: Anna Zoulia MUSIC: Jan Van Angelopoulos COSTUME DESIGN: Angelos Mentis LIGHTING
DESIGN: Tasos Palaioroutas PHYSICAL COACHING - ACROBATICS: Manuk Karyotakis
August 2021 CAPTAIN MICHALIS AUTHOR: Dimitris Maramis, based on Nikos Kazantzakis' novel of the same
title MUSIC DIRECTOR: Miltos Logiades DIRECTOR: Efi Theodorou
THEATRE: Western Trench of the Venetian Fortification, Chania SET DESIGN: Eva Manidaki
ASSISTANT SET DESIGN: Anna ZouliaCOSTUME DESIGN: Asi Dimitrolopoulou LIGHTING DESIGN: Nikos
Vlasopoulos MOVEMENT: Zoe Chatziantoniou
October 2021 PROMETHEUS BOUND AUTHOR: Aeschylus ADAPTATION: Nikos Karathanos, Yiannis
Asteris TRANSLATION: Yiannis Asteris DIRECTOR: Nikos Karathanos THEATRE: Onassis Stegi SET DESIGN:
Eva Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Eleni Arapostathi, Anna Zoulia COSTUME DESIGN: Aggelos Mentis
LIGHTING DESIGN: Felice Ross MUSIC: Angelos Triantafyllou MOVEMENT: Amalia Bennett
January 2022 TOMORROW COMES THE HARVEST featuring Jeff Mills, Jean-Phi Dary, and Prabhu Edouard
on Delos. An Onassis Foundation Production based on a concept by ADD Festival. CURATORIAL DIRECTION:
Afroditi Panagiotakou DIRECTOR: Christos Sarris
ART DIRECTOR: Eva Manidaki ASSISTANT ART DIRECTOR: Ismini Linthorst VENUE: Shot on location in
Delos
Πίνακας Εκόνων
______________________________________________________________________________________
_
Πίνακας Εικόνων
Εικόνα 1 Φωτογραφικό υλικό με την με μία ζωγραφική μακέτα του σκηνικού καθώς και το αντίστοιχο σκηνικό εν
ώρα παράστασης, από το site Flux-office.
http://flux-office.com/filter/scenography/THE-TEARS-OF-KLYTAIMNISTRA
Εικόνα 2: Αριστερά και πάνω βλέπουμε την ηθοποιό Θέμις Μπαζάκα που υποδύεται την Κλυταιμνήστρα καθώς και
τη μπροστινή όψη του κουστουμιού με την κατασκευή σιλικόνης στο κεφάλι το κολιέ και το επάνω μέρος του
φορέματος, αριστερά κάτω την ουρά του φορέματος και δεξιά την πίσω όψη του κουστουμιού κατά την ανάβαση
στις σκάλες [http://flux-office.com/filter/scenography/THE-TEARS-OF-KLYTAIMNISTRA ],
,[https://persona.gr/gr/projects/9/]
Εικόνα 3: Τρισδιάστατη μακέτα του σκηνικού, Μανιδάκη Εύα, Ιβάνοφ 2005, [
http://www.flux-office.com/IVANOF ]
Εικόνα 4: Μετωπική λήψη του σκηνικού Ιβάνοφ στο Βασιλικό θέατρο.
Εικόνα 5: Φωτογραφικό υλικό από την παράσταση,
Εικόνα 6: Η αφίσα της παράστασης «Ιβάνοφ» 2005
[https://www.ntng.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=2&production=6047 ]
Εικόνα 8: Φωτογραφικό υλικό από την περφόρμανς πίσω από το γυαλί
(http://flux-office.com/filter/scenography/CINEMASCOPE
Εικόνα 10: Ζωγραφική μακέτα των εναλλαγών του σκηνικού.
Εικόνα 15: Φωτογραφικό υλικό με το σκηνικό Αμφιτρύων στην Επίδαυρο.
Εικόνα 16: Φωτογραφικό υλικό με τους συντελεστές της παράστασης
( https://discovernafplio.gr/en/articles/epidaurus-festival/nekyia-odyssey-24-25-july-2015)
( http://flux-office.com/filter/scenography/AMFITRYON
Εικόνα 19: Μακέτα σκηνικού της παράστασης Γυάλινος Κόσμος (2015)
(http://flux-office.com/filter/scenography/THE-GLASS-MENAGERIE
Εικόνα 20: Φωτογραφικό υλικό με το σκηνικό Γυάλινος Κόσμος στο θέατρο Εμπορικόν.
Πίνακας Εικόνων
_____________________________________________________________________________________
(http://flux-office.com/filter/scenography/THE-SEAGULL)
Εικόνα 28: Μακέτα σκηνικού «Ριγκολέττος» Φεστιβάλ Αθηνών - Επιδαύρου στο Ηρώδειο
( http://flux-office.com/filter/scenography/RIGOLETTO )
Εικόνα 29: Φωτογραφικό υλικό από την παράσταση «Ριγκολέττος» Φεστιβάλ Αθηνών - Επιδαύρου στο Ηρώδειο (
http://flux-office.com/filter/scenography/RIGOLETTO )

ΔΙΑΛΛΕΞΗ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΔΙΑΛΛΕΞΗ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Επόπτρια Καθηγήτρια: Λ. Καρακώστα

1.2 Σπουδές αρχιτεκτονικής και θεάτρου

2. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ

2.1 Αρχιτεκτονική και θέατρο

2.2 Σκηνογραφικό ύφος

Επιρροές από την Ιαπωνία

2.3 Επιρροές από την Ιαπωνία

Επιρροές από την Ιαπωνία

Πανδημία και Θέατρο

2.4 Πανδημία και Θέατρο

Πανδημία και Θέατρο

Πανδημία και Θέατρο

3. ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΟΥΛΕΙΕΣ

3.1 «Τα Δάκρυα της Κλυταιμνήστρας», έτος 2004, Θέατρο ΔΙΠΥΛΟΝ

Εικόνα 5: Φωτογραφικό υλικό από την παράσταση,

3.3 «Cinemascope» έτος 2010

Οι κριτικές που σημείωσε η περφόρμανς ήταν επιδοκιμαστικές «Το Cinemascope

3.4 «Αμφιτρύων», έτος 2012

Εικόνα 10: Ζωγραφική μακέτα των εναλλαγών του σκηνικού.

Εικόνα 12: Φωτογραφικό υλικό από την παράσταση

Εικόνα 14: Μακέτα σκηνικού της παράστασης Αμφιτρύων (2012)

3.5 «NOH NEKYIA (ραψωδία λ’» έτος 2015

Εικόνα 17: Φωτογραφικό υλικό με το σκηνικό ΝOH NEKYIA στην Επίδαυρο.

Εικόνα 18: Φωτογραφικό υλικό με το σκηνικό ΝOH NEKYIA στην Επίδαυρο.

Εικόνα 19: Μακέτα σκηνικού της παράστασης Γυάλινος Κόσμος (2015)

3.7 «Περιμένοντας τον Γκοντό», έτος 2016

3.8 «Ο Γλάρος», έτος 2017

Το σκηνικό της Μανιδάκη συμπληρώνουν οι φωτισμοί του Λευτέρη Παυλόπουλου, με τις

3.9 Προμηθέας Δεσμώτης έτος 2021

3.10 «Ο Ριγκολέττος», έτος 2022

2015 RICHARD III AUTHOR: William Shakespeare TRANSLATION: Nikos Hatzopoulos

Manidaki ASSISTANT SET DESIGN: Myrto Megaritou COSTUMES: Vasiliki Syrma

January 2020 COMMON GLORY On Fillellinon Street AUTHOR: Stratis Paschalis

You might also like