Ψυχική Υγεία: Μια καμπάνα που χτυπά…

Γράφει ο Χρήστος Τσαντής*

Η ραγδαία αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας μέσα στα χρόνια της κρίσης στη
χώρα μας αλλά και διεθνώς έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις, που δεν μένουν στενά στο
ατομικό πλαίσιο, μα επιδρούν καταλυτικά στην οικογένεια, στην κοινωνία. Εδώ και
δέκα χρόνια, από το 2005 ακόμα οι μελέτες που είδαν το φως της δημοσιότητας,
καθώς και η επιστημονική βιβλιογραφία, θεωρούσαν ότι πάνω από το 20% του
παγκόσμιου πληθυσμού των ενηλίκων θα εμφάνιζε μία από τις ψυχικές διαταραχές,
έτσι όπως τις κατατάσσει η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Τα
στοιχεία που παρουσιάζουν σήμερα, διάφοροι διεθνείς και εγχώριοι οργανισμοί,
ξεπέρασαν και τις πιο δυσοίωνες προβλέψεις.
Οι όψεις της ανάγνωσης του ζητήματος είναι πολλές. Με βάση την ανθρωπιστική-
κοινωνική οπτική απαιτούνται μέτρα και κονδύλια, καθώς κι ένα ισχυρό
υποστηρικτικό πλαίσιο για τον άνθρωπο που βιώνει την οδύνη με τον πιο άδικο και
δυσβάστακτο τρόπο. Με βάση την αγοραία-εμπορευματική οπτική, αναδύεται μια
σπουδαία ευκαιρία κερδοφορίας.
Η εκάστοτε κρατική πολιτική ακροβατεί ανάμεσα στην κοινωνική πίεση και την
«ανάγκη» εξυπηρέτησης συμφερόντων. Οι πολυεθνικές των φαρμάκων και τα λόμπι,
που έχουν στήσει χορό γύρω από την ανθρώπινη οδύνη, γέρνουν τη ζυγαριά προς το
μέρος τους. Δεν μπορεί όμως να περάσει απαρατήρητο το γεγονός πως η κρατική
πολιτική, η οργάνωση της παιδείας, το πλαίσιο ασυδοσίας που έχει διαμορφωθεί, με
συνευθύνη του κράτους, από τους εμπόρους «πολιτιστικών» υποπροϊόντων, το
εργασιακό τοπίο που κανοναρχεί τους όρους ζωής και επιδεινώνει σε μεγάλο βαθμό
την κατάσταση, συμβάλλουν τα μέγιστα στην αναπαραγωγή και τη διεύρυνση της
οδύνης.
Κι αν κανείς αναρωτιέται τι σχέση μπορεί να έχει η παιδεία με τη ψυχική υγεία, η
εργασία ή ο πολιτισμός ας σκεφτεί μονάχα αυτό: Πριν από λίγους μήνες σε ένα
σεμινάριο επιμόρφωσης για εκπαιδευτικούς, ο εισηγητής - με ισχυρούς τίτλους στο
ενεργητικό του και περγαμηνές διεθνούς κύρους - ξεκίνησε την τοποθέτησή του
λέγοντας πως «αν θέλουμε το σχολείο να διαμορφώνει έναν άνθρωπο που θα είναι
γελαστός, καλλιεργημένος κ.λπ. μπορούμε φυσικά να το πετύχουμε αλλά θα έχει
αυτό το μοντέλο κάποιο όφελος στη σημερινή πραγματικότητα; Γι’ αυτό προωθούμε
ένα πρότυπο που θα ρίχνει το βάρος του στο χτίσιμο μιας προσωπικότητας
ανταγωνιστικής και ικανής να ανταπεξέλθει στον οικονομικό στίβο, που απαιτεί
άλλες δεξιότητες από εκείνες που απαιτούσαν προηγούμενες εποχές».
Η ψυχική υγεία, η πρόληψη, η θεραπεία και αποκατάσταση, βάλλεται από πολλές
πλευρές και με πολλούς τρόπους. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι δεν βρίσκεται,
παγκόσμια, στην πρώτη θέση της λίστας ενδιαφερόντων που καταρτίζουν κάθε τόσο
οι ιθύνοντες, όπως και συνολικά η υγεία, γιατί στην πρώτη θέση ΔΕΝ είναι ο ίδιος ο
άνθρωπος. Στην πρώτη θέση ταξιδεύει ο καταναλωτής εμπορευμάτων, ο
καταναλωτής υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
Η ρευστή και εύθραυστη ζωή, οι ελαστικές εργασιακές σχέσεις, η διαρκής
ανασφάλεια αποτελούν τον καμβά πάνω στον οποίο, οι αρμόδιοι των πολυεθνικών
ομίλων, σχηματίζουν τους δείκτες της κερδοφορίας τους. Η επικοινωνία, η
αλληλεπίδραση, συνολικά οι κοινωνικές σχέσεις δεν αποτελούν αντικείμενο με
κάποια σημασία για τους μικροκομματικούς καυγάδες.
Η κραυγή της οδύνης των ανθρώπων, που αντιμετωπίζουν με μεγαλύτερη ένταση τις
επιπτώσεις της ψυχοφθόρας κοινωνικο-οικονομικής πραγματικότητας, δεν αφορούν
μόνο τους ίδιους. Στο πρόσωπό τους καθρεφτίζεται η οδύνη ολόκληρης της
συλλογικής-κοινωνικής μας διαδρομής. Είναι μια καμπάνα που χτυπά για όλους,
ακόμα και για αυτούς που, σήμερα, σφυρίζουν αδιάφορα, υπενθυμίζοντας πως
κανένας άνθρωπος δεν είναι ούτε «κόστος» ούτε «δείκτης», μα ούτε και «λαθραίος».

*Ο Χρήστος Τσαντής είναι συγγραφέας