Materiałoznastwo cz.

3a

Periodontologia
Chirurgia
 PERIODONTOLOGIA
●To dział stomatologii zajmujący się chorobami
przyzębia.
 Choroby przyzębia:
1. GINGIVITIS – ZAPALENIE DZIĄSEŁ
- ogranicza się do brzeżnych tkanek miękkich. Może
trwać kilka dni. Proces ten jest czasowy i odwracalny
w porównaniu do zapalenia przyzębia; W przypadku
wydłużonego czasu stanu zapalnego dziąseł przenosi
się on na głębokie struktury przyzębia , przechodząc w
periodontitis.
 2. PERIODONTITIS -ZAPALENIE PRZYZĘBIA

- dochodzi do niego w wyniku dezintergracji przyczepu

nabłonkowego , jak również niszczenia włókien kolagenowych.
Skutkiem tego procesu postępującego dowierzchołkowo jest utrata
podłoża kostnego i powstanie kieszonki patologicznej, będącej
rezerwuarem bakterii. Proces zapalny może może doprowadzić do
patologicznego rozchwiania i utraty zębów.
● W zależności od stopnia nasilenia wyróżnia się postać przewlekłą
ok.90% oraz agresywną .
3. RECESJA DZIĄSŁA
- zaburzenia morfologi tkanek , prowadzi do
odsłonięcia tkanek zębowych i nadwrażliwości
 Etiologia i patogeneza chorób
przyzębia.
● CZYNNIKI WEWNĘTRZNE :
● - defekty układu immunologicznego
●- zaburzenia gruczołów wydzielania wewnętrznego
np. nadczynność i niedoczynność tarczycy, kory
nadnerczy i przysadki
●- choroby układu krążenia i układu krwiotwórczego,
skóry , alergiczne czy układu pokarmowego
-zmiany hormonalne , np. dojrzewanie , ciąża ,
pokwitanie
- choroby infekcyjne HIV
- zatrucia metalami
-zmiany po napromieniowaniu
 - negatywne działanie stresu
-używki -alkohol i papierosy
- dieta , niedobory witaminy A ,E ,C, D, białka czy
wapnia , powodujące wrzodziejące zapalenie dziąseł
- uboczne działanie leków immunosupresyjnych,
antykoncepcyjnych, przeciwpadaczkowych
 Czynniki zewnętrzne:
-Płytka nazębna.
- zgryz urazowy , parafunkcje takie jak ssanie kciuka,
obgryzanie paznokci , nagryzanie twardych
przedmiotów
- błędy jatrogenne np. nawisy wypełnień , nieszczelne
opatrunki (wyciek leku, uszkodzenie brodawek)
- zbyt duże siły podczas leczenia ortodontycznego
 - nieprawidłowo i źle wykonane prace protetyczne
- nieprawidłowości anatomiczne i morfologiczne
zębów i tkanek przyzębia
- inne przyczyny takie jak oddychanie przez usta ,
nieprawidłowa higienizacja , nieużywanie bądź zbyt
agresywne używanie nici , używanie wykałaczek
 Diagnozowanie chorób przyzębia

Zazwyczaj lekarz diagnozuje stopień zaawansowania

choroby przyzębia , mierząc głębokość kieszeni
przyzębnych wokół zębów.
 Do mierzenia głębokości kieszeni stosowany
jest:

ZGŁĘBNIK DO BADANIA PRZYZĘBIA =

SONDA PERIODONTOLOGICZNA-
Jego głównym zadaniem jest ustalenie ile podparcia
kostnego wokół zęba zostało utracone.
sonda
 Profilaktyka chorób przyzębia:
●Oparta jest całkowicie na starannym eliminowaniu
płytki nazębnej, zwłaszcza przy obrzeżu dziąsła i
przestrzeniach międzyzębowych.
●Wykonuje się SKALING dzięki , któremu eliminuje
się kamień nad i poddziąsłowy .
 Leczenie chorób przyzębia
Zapalenie dziąseł to choroba , którą możemy
zatrzymać będąc pod nadzorem lekarza.
Leczenie zapalenia przyzębia zmierza do
powstrzymania zniszczenia struktur przyzębia – jeżeli
to możliwe do naprawienia – regeneracji części
zniszczeń.
 Metody leczenia przyzębia:
● 1. LECZENIE CHIRURGICZNE
● 2. LECZENIE ZACHOWAWCZE
 I.LECZENIE ZACHOWAWCZE

Jest to zawsze pierwszy etap leczenia przyzębia

niezależnie od tego czy pacjent cierpi na zapalenie
dziąseł czy zaawansowane zapalenie przyzębia.
 Zapalenie
W rozwiniętym dziąsełwidoczny jest
zapaleniu zazwyczaj
kamień nad i poddziąsłowy .
Aby go usunąć używa się:
1. narzędzi ultradzwiękowych
2. narzędzi ręcznych.
U niektórych pacjentów oprócz polerowania korzeni i
usuwania kamienia może być niezbędny kiretaż
dziąsłowy.
 Urządzenia do skalingu
ultradzwiękowego.
●Służą do ultradzwiękowego usuwania kamienia
nazębnego.
● Różnią się parametrami i sposobem użytkowania .
 Rodzaje skalerów
●1.Ultradzwiękowy magnetostrykcyjny (samodzielny
aparat wytwarzaną energię tylko w 40% zamienia na
drgania, pozostała to -ciepło).
●Niezbędne jest obfite chłodzenie końcówki i
generatora drgań wodą .
2. Ultradzwiękowy piezoelektryczny
Samodzielny aparat, w którym źródłem drgań jest
płytka kwarcowa usytuowana w polu elektrycznym.
Tylko 3% wytworzonej energii zamienienia się na
ciepło a 97% przekształcone jest na drgania, które
można regulować.
Wykorzystywany do leczenia endodontycznego.
 3. Pneumatyczny (dźwiękowy)
Montowany za pomocą złączki na rękaw unitu.
●

Źródłem drgań jest sprężone powietrze.

TIP- końcówka skalera
 Technika wykonania scalingu
Tip powinien być ustawiony pod kątem 15 * względem długiej osi zęba.
Ruchy powinny być płynne , wykonywane bez zbędnego nacisku- nie
stosować ruchów skrobiących. Drgania jakie wytwarza urządzenie
powoduje pękanie i odrywanie się złogów od powierzchni zębów.
Następuje kawitacja – zjawisko fizyczne polegające na gwałtownej
przemianie fazy ciekłej w gazową pod wpływem ciśnienia. Pęcherzyki
powietrza pękają i powodują rozpad ścian komórek drobnoustrojów a co
za tym idzie zmniejszeniu ich liczby.
 AEROZOL
●W trakcie skalingu dochodzi do powstania wodnego
aerozolu , który utrzymuje się około pół godziny od
skończonego zabiegu. Jest potencjalnym źródłem
zakażenia . By zapewnić bezpieczeństwo personelowi
należy zastosować środki ochrony i zasady aseptyki.
 1.POSTĘPOWANIE ASYSTENTKI:
ZAPOZNANIE SIĘ Z KARTA PACJENTA.
Przygotowanie stanowiska do skalingu ultradźwiękowego.
2. PRZYGOTOWANIE STANOWISKA PRACY:
a)MATERIAŁY:
-pasty polerskie grubo i drobnoziarniste
Kieliszek plastikowy, preparat znoszący nadwrażliwość
pozabiegową , płyn antyseptyczny.
b)NARZĘDZIA (STERYLNE):
Zestaw diagnostyczny , szczoteczki i gumki , tacka, kątnica,
rękojeść skalera, określone przez operatora tipy z kluczem
dynamometrycznym , końcówka do ssaka.
 -ochrona na zagłówek , uchwyt reflektora, wkład do
spluwaczki , jednorazowy kubek , końcówka
ślinociągu
d)ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ:
Dla operatora i asysty ( przyłbice lub okulary
ochronne, jednorazowe maseczki i rękawiczki)
e0ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ:
Dla pacjenta jednorazowa serweta i okulary ochronne.
 3.ZAPROSZENIE PACJENTA DO GABINETU
Pacjent siada na fotel, asystentka zakłada mu serwetę i okulary.
Następnie podaje mu kubek z roztworem preparatu antyseptycznego
w celu przepłukania jamy ustnej.
4. MYCIE I DEZYNFEKCJA RĄK METODĄ AYLIFFE’A,
założenie maski i rękawiczek .
5.OTWARCIE ZESTAWU DIAGNOSTYCZNEGO , ZAŁOŻENIE
RĘKOJEŚCI SKALERA , ZAKRĘCENIE ODPOWIEDNIEGO
TIPA ZA POMOCĄ KLUCZA , USTAWIENIE MOCY SKALERA
I PRZEPŁYWU WODY
 II. PRZEBIEG ZABIEGU
1.Pacjent zostaje ułożony w pozycji leżącej. Asystentka reguluje
zagłówek tak by płaszczyzna zgryzowa była prostopadła do podłogi.
2. Asystentka kieruje światło na pole zabiegowe, umieszcza
ślinociąg po przeciwnej stronie niż opracowywane zęby, by zbierał
wodę z tzw. jeziorka i operuje ssakiem.
3.Lekarz oczyszcza zęby zaczynając od I ćwiartki od powierzchni
policzkowej , kierując się w stronę siekaczy .
 4.Po oczyszczeniu I i II ćwiartki asystentka zmienia
ułożenie zagłówka , tak by broda pacjenta znalazła się
jak najbliżej mostka. Lekarz opracowuje zęby żuchwy
od strony językowej przy zębach trzonowych , kierując
się do siekaczy.
5. Po zakończonym scalingu asystentka sadza pacjenta
i prosi by przepłukał jamę ustną.
Ponownie układa pacjenta w pozycji leżącej , zakłada
ślinociąg , aby operator mógł wykonać zabieg
polishingu=polerowanie zębów
 Zabieg polishingu=polerowanie zębów
Ma na celu uzyskanie gładkiej powierzchni zębów.
Do polerowania używamy gumek i szczotek o różnych
kształtach i twardościach. Zabieg wykonuje się z
użyciem pasty polerskiej i szczotek osadzonych w
końcówce kątnicy.
Należy wybrać pastę z możliwie najmniejszą
abrazyjnością. Uchroni to przed ścieraniem szkliwa.
 Zalecenia pozabiegowe.
● 1-2 godzin po zabiegu pacjent nie powinien jeść i pić.
●Dobę po zabiegu unikać pokarmów drażniących i
barwiących.
●W razie krwawienia używać szczoteczki miękkiej i
płukać jamę ustną płynami antyseptycznymi.
III. POSTĘPOWANIE ASYSTENTKI
PO ZABIEGU

●1. Porządkuje stanowisko pracy (segreguje materiały i

narzędzia).
2. Jednorazowe środki ochrony indywidualnej
●

wyrzuca do czerwonego worka .

●3.Narzędzia użyte podczas zabiegu zanurza w wannie
z płynem dezynfekcyjnym.
●4. Narzędzia obrotowe umieszcza w małym pojemniku
z płynem dezynfekcyjnym .
●5. Końcówki kątnicy i rękojeść skalera dezynfekuje
preparatem o szerokim spektrum działania i
przygotowuje do sterylizacji .
●6.Zawartość spluwaczki wyrzuca do kosza z
czerwonym workiem . Spluwaczkę i ślinociąg
przepłukuje wodą i płynem do dezynfekcji urządzeń
●7.Dezynfekuje powierzchnie płaskie fotela i unitu ,
foteli personelu, asystora, reflektora.
●8. Zdejmuje rękawiczki , wyrzuca je do kosza z
czerwonym workiem , myje i dezynfekuje ręce.
 Kiretaż dziąsłowy
●Polega na zeskrobaniu uszkodzonej błony śluzowej
wyścielającej kieszonkę przyzębną w celu usunięcia
tkanki martwiczej ze ścian kieszonki.
●Płytkie kieszonki (3-4 mm głębokości) mogą
zazwyczaj być całkowicie wyleczone. Czasami jeśli
występuje ryzyko infekcji lekarz dentysta może
przepisać antybiotyk oraz zalecić płyny do płukania.
 Kirety
●Jest to rodzaj narzędzi do usuwania kamienia
nazębnego.
●Zaprojektowane do leczenia kieszeni okołozębowych
metodą KIRETAŻU PODDZIĄSłOWEGO oraz do
usuwania kamienia nazębnego z powierzchni korzeni.
●Kirety są zaprojektowane specjalnie do odpowiednich
powierzchni i obszarów w jamie ustnej .
 PODZIAŁ KIRET

KIRETY UNIWERSALNE -Columbia kąt 90*

KIRETY SPECJALNE -Graceya kąt 70*
Kiretaż – przygotowanie
Przygotowanie stanowiska pracyido kiretażu:
przebieg
1. Zapoznanie się z kartą pacjenta
2. Przygotowanie stanowiska pracy.
a)Materiały:
Znieczulenie
Pasty polerskie
Sterylne szczoteczki i gumki
 Płyn antyseptyczny

b)Narzędzia sterylne:
Tacka
Narzędzia diagnostyczne
Zestaw skalerów ręcznych
Zestaw kiret
Sonda perio
Kątnica
Końcówka ssaka
 c)Środki ochrony indywidualnej:
- dla personelu i pacjenta jak przy skalingu
mechanicznym
d)Przygotowanie fotela i pacjenta
-jak do skalingu mechanicznego
 Przebieg zabiegu:

1.Operator znieczula pacjenta.

2. Przystąpienie do zgrubnego usunięcia kamienia
nadzdziąsłowego, używając lemiesza , haka i sierpa.
Asystentka operuje ssakiem i ustawia światło
reflektora.
Narzędzia ręczne: lemiesz, sierp, hak.
 3. Po oczyszczeniu zgrubnym pacjent płucze jamę
ustną płynem odkażającym
4. Lekarz przystępuje do oczyszczenia z użyciem kiret
. Czyści i gładzi cement korzeniowy , poleruje
powierzchnię zębów.
 Kirety- zbudowane z trzonka , szyjki i
ostrza.
● Kirety uniwersalne =COLUMBIA
●powierzchnia czołowa tworzy z trzonkiem kąt 90*.
Kąt ten pozwala łatwo wprowadzić narzędzia w
szczelinę oraz zapobiega on uszkodzeniu tkanki.
 ● Kirety specjalne = GRACEYA
● ostrze wygięte w stosunku do trzonka w dwóch
płaszczyznach pod kątem 70* i na boki
●w zależności od ich budowy wykorzystywane są do
oczyszczania poszczególnych zębów i ich powierzchni
 Kirety specjalne GRACEY’A- rodzaje:
½ -do zębów przednich- szary trzonek
5/6 -do zębów przednich- żółty trzonek
7/8- do powierzchni policzkowo- językowych
przedtrzonowców i trzonowców – zielony trzonek
9/10- do powierzchni policzkowo- językowych
przedtrzonowców i trzonowców do trudno dostępnych
powierzchni korzeniowych (bardziej wygięta niż 7/8)-
czerwony trzonek
11/12 i 15/16 do powierzchni mezjalnych zębów
bocznych-pomarańczowy trzonek
13/14 i 17/18 do powierzchni dystalnych zębów
bocznych – granatowy trzonek
 Zalecenia pozabiegowe

Bezpośrednio po kiretażu nie można jeść i pić przez

godzinę. Przez okres gojenia przyzębia nie wolno jeść
ostrych i twardych pokarmów . Do szczotkowania
zębów zalecane się miękkie szczoteczki , stosowanie
płukanek leczniczych .
 Postępowanie asystentki po zabiegu:
● 1.Porządkuje stanowisko- segreguje materiały.
●2.Jednorazowe środki ochrony indywidualnej wrzuca
do czerwonego worka .
●3.Narzędzia zanurza bezpośrednio w wannie z płynem
dezynfekcyjnym.
●4. Narzędzia obrotowe umieszcza w pojemniku z
płynem dezynfekcyjnym.
●5.Końcówki kątnicy przeciera preparatem
dezynfekcyjnym o szerokim spektrum działania i
szykuje do sterylizacji.
●6. Zawartość spluwaczki wyrzuca do kosza z
czerwonym workiem . Spluwaczkę i ślinociąg
przepłukuje płynem do dezynfekcji urządzeń ssących.
●7.Dezynfekuje powierzchnie płaskie fotela i unitu,
foteli personelu , asystora i reflektora .
Zdejmuje rękawiczki , wyrzuca do kosza z czerwonym
●

workiem , myje i dezynfekuje ręce.

 LECZENIE CHIRURGICZNE- POWODY

● Zlikwidowanie kieszonek przyzębnych

● Całkowite usunięcia kamienia poddziąsłowego
●Uzyskanie wyraźnego obrazu korzeni zębów, tak by
kamień był widoczny a potem usunięty dokładnie
● Skorygowanie dziąseł by ułatwić czyszczenie zębów
Lekarz może leczyć poprzez operację płatową , zwaną
inaczej plastyką dziąseł bądź poprzez wycięcie dziąsła
= gingiwektomię.

Plastyka jest częściej wykonywana ponieważ

odsłania kość wokół korzenia zęba , można wtedy
wyrównać i wygładzić nierówną kość . Wszelki
kamień na zębach jest bezwzględnie usuwany . Po
usunięciu kamienia i nierówności płaty dziąseł są
przyszywane .
Pozostałe choroby tkanek miękkich
1.Ostre martwiczo=dziąseł
wrzodziejące zapalenie dziąseł
2. Przerost dziąseł.
3. Ostre opryszczkowe zapalenie jamy ustnej.
4.Zapalenie dziąseł podczas ciąży.
5.Ropień przyzębny (leczy się go przekłuwając tkankę by
ewakuowała się treść ropna a po tym chirurgicznie usuwa się
kieszeń)
6. Zapalenie okołokoronowe ( przy wyrzynającym się zębie).
 Chirurgia stomatologiczna
●Najczęściej wykonywane zabiegi w gabinecie
stomatologicznym :
● - chirurgiczne usunięcie zęba i korzeni zębów
● - resekcja wierzchołków korzeni zębów
● - zabiegi z zakresu implantologii
● - zabiegi chirurgiczne na przyzębiu
 Fazy zabiegu chirurgicznego
● 1 FAZA = PRZEDZABIEGOWA
●zbieramy od pacjenta wywiad lekarski , dotyczący
stanu zdrowia pacjenta , co jest istotne dla jego
bezpieczeństwa w związku z podaniem leków
● Premedykacja
●pacjentom mającym duże obawy przed zabiegiem
podaje się leki uspakajające .
 Przygotowanie do zabiegu
Wszystkie narzędzia muszą być sterylne.
Podczas zabiegu wszystkie czynności wykonujemy tak
by zapobiegać przenoszeniu zakażeń.
W wielu gabinetach operator wymaga przygotowania
odpowiednich zestawów narzędzi zależnych od rodzaju
wykonywanego zabiegu.
 Jeśli nie używa się narzędzi ułożonych na tackach ,
muszą one pozostać w sterylnych opakowaniach na
sterylnych serwetach, na stoliku, przykryte jeszcze
jedną sterylną serwetą.
Wszystkie narzędzia muszą być chwytane sterylną
pęsetą lub kleszczykami peana.
NIE PRZESTRZEGANIE TEJ ZASADY POWODUJE
PRZERWANIE ŁAŃCUCHA ASEPTYKI I BRAK
PRAWIDŁOWEJ STERYLNOŚCI
 FAZA I - CZYNNOŚCI
1. Umieścić radiogram w negatoskopie
2. Przygotować narzędzia i tackę ze sprzętem do znieczulenia
3. Przygotować narzędzia chirurgiczne na sterylnym stoliku
materiałowo-narzędziowym lub przygotować tackę z narzędziami
potrzebnymi do zabiegu. Liczba narzędzi na tacce powinna być
ograniczona do minimum . Wszystkie narzędzia , które mogą być
potrzebne do zabiegu powinny być przygotowane na oddzielnym
stoliku w opakowaniach sterylnych pod przykryciem do momentu,
aż lekarz nie poprosi o nie.
 FAZA I cd
●Należy wygodnie posadzić pacjenta, wyregulować
zagłówek tak by głowa,szyja i tułów były w linii
prostej .
●Pacjentom należy podać do ręki chustkę do wytarcia
szminki lub nadmiaru podkładu.
● Nałożyć pacjentowi okulary ochronne.
● Obłożyć pacjenta serwetami ochronnymi .
 Faza II -PRZEBIEG ZABIEGU
EKSTRAKCJA ZĘBA -
-Przestrzeganie warunków sterylnych.
- Czasami niezbędne jest by asysta przytrzymała głowę
pacjenta gdy ten zakłada kleszcze na ząb a pacjent nie
może się poruszyć .
 ODSŁANIANIE PŁATA
- Oznacza to , że fragment okostnej wraz z
pokrywającą go błoną zostanie oddzielony od kości
jako jedna całość.
- pewna ilość kości zostanie wówczas usuniętaby
uzyskać dogodny dostęp, a ubytek kości mógł być
przykryty płatem w taki sposób , żeby zachodził na
kość.
Po odsłonięciu płata jest on przytrzymywany przez
asystę hakiem .
 Zdejmowanie tkanki kostnej

Kość można usunąć za pomocą wiertła założonego na

prostnicy. Konieczne jest chłodzenie (sterylna woda
destylowana, NaCl 0.9%, ) .
 Zęby zatrzymane
●W celu ekstrakcji może okazać się niezbędne jego
przecięcie.
●Można to wykonać za pomocą wiertła i dźwigni .
Wiertłem się nacina ząb a dźwignią zahacza i obraca
by ząb pękł. Usuwa się zęba we fragmentach.
 Usuwanie zanieczyszczeń
●Po usunięciu zęba należy wygładzić nierówności
kostne oraz usunąć opiłki z zębodołu. W tym celu
przeprowadza się płukanie sterylnym roztworem soli
fizjologicznej ze strzykawki. Pozostawienie resztek
może doprowadzić do zakażenia rany zaburzenia
procesu gojenia.
 Repozycja płata
●Po oczyszczeniu rany powinna nastąpić regeneracja
tkanek, dlatego brzegi powinny być do siebie zbliżone,
co przyspiesza gojenie.
 Szycie ran
● Za pomocą szwów wchłanialnych
●(katgut zwykły , zapewnia szybsze gojenie rany ,
resorpcja 10-12 dni)
●(katgut chromowany , spowalniający gojenie , dzięki
czemu najpierw goją się tkanki położone głębiej ,
resorpcja 17-20 dni )
● Za pomocą szwów niewchłanialnych
● są to:
● Czarny jedwab
● Nylon
● Włókna poliestrowe
● Usuwamy między 5 a 7 dniem od założenia.
 Grubości nici
●2/0 do 5/0 gdzie 2/0 oznacza bardzo grubą nic a 5/0
cienką , najczęściej stosowana będzie nić 3/0
●Zadaniem asysty jest umieszczenie igły w imadle i
podanie jej lekarzowi .
●Gdy lekarz zakłada szew asysta odsuwa policzek lub
język.
Asysta na polecenie lekarza odcina nić kilka mm nad
●

miejscem szycia.
 III FAZA – POOPERACYJNA
●Poinstruować jawnie i zrozumiale pacjenta jak ma
postępować po zabiegu.
Dobrze jest wręczyć pacjentowi w formie pisma jak
●

ma postępować.
●Należy zastosować zimne okładu w celu obkurczenia
naczyń krwionośnych do 4-5 godzin po zabiegu.
 Następstwa po zabiegu ekstrakcji zęba:
1.Suchy zębodół:
●skrzep się rozpada pozostawiając obnażoną kość. W
kontakcie ze śliną i bakteriami dochodzi do stanu
zapalnego kości wyścielającej zębodół co objawia się
bardzo silnym bólem.
● 2. Przetoka nosowo-ustna
●czasami podczas ekstrakcji zęba trzonowego wraz z
korzeniem , znajdującym się wewnątrz jamy zatoki
szczękowej , może zostać usunięty fragment cienkiego
dna zatoki . Wskutek tego powstaje otwór , który łączy
zatokę z jamą ustną.
● Konieczne jest wtedy postępowanie chirurgiczne.
 Przygotowanie stanowiska i personelu
do zabiegu.
●Zespół składa się z operatora i jednej lub dwóch
asystentek.
●W skład dwuosobowej asysty wchodzi asysta „czysta”
i „brudna”.
●Asysta czysta bierze czynny udział w zabiegu , pracuje
w sterylne odzieży, kontaktuje się z polem
zabiegowym i instrumentami.
● Asysta brudna nie bierze czynnego udziału w zabiegu.
 Przygotowanie gabinetu
●Przygotowujemy gabinet przed wejściem pacjenta do
gabinetu.
● Wietrzymy gabinet i włączamy lampę bakteriobójczą .
● Dezynfekujemy blat stolika i unit.
●Przygotowujemy znieczulenie, niezbędne narzędzia i
urządzenia.
● Przygotowujemy sterylne fartuchy, rękawiczki ,
● Koniec części a