LECZENIE

ZABURZEŃ CZYNNOŚCIOWYCH
UKŁADU STOMATOGANTYCZNEGO

Klinika DysfunkcjiNarządu Żucia

Dr n. med. Zofia Maciejewska-Szaniec

 UKŁAD STOMATOGNATYCZNY
US

Zespół mofologiczno -
czynnościowy tkanek
i narządów w obrębie jamy
ustnej i twarzoczaszki,
stanowiący funkcjonalną
całość

Nadrzędna kontrola
UKŁAD NERWOWY
 FUNKCJE US

1. ŻUCIE

2. POŁYKANIE

3. MOWA

4. ODDYCHANIE

5. SMAKOWANIE

6. ŚLINA

Rola estetyczna i emocjonalna

 ELEMENTY US

Uzębienie Staw Szczęka Mięśnie

z przyzębiem S-Ż Żuchwa

UKŁAD
STOMATOGNATYCZNY

Błona Śluzowa Ślinianki Naczynia

krwionośne i
Nerwy limfatyczne
Rys tmj
 ZABURZENIA CZYNNOŚCIOWE US

Szereg dysfunkcji przejawiających się występowaniem

objawów bezbólowych (akustycznych i ruchowych) oraz
bólowych (stałych lub periodycznych) w obrębie składowych US.

Na rozwój zaburzeń mają wpływ:

- intensywność i czas działania czynników etiologicznych,
- współwystępowanie czynników etiologicznych
- zdolność struktur US do adaptacji zmiennych warunków
powstałych np.: wraz z wiekiem czy stresem cywilizacyjnym.
 ZABURZENIA CZYNNOŚCIOWE US

Brak pełnych mechanizmów adaptacyjnych

niektórych elementów składowych URNŻ, jak SSŻ,
mięśni żucia, zębów czy przyzębia wobec
działających na te tkanki bodźców wywołuje
zaburzenia czynnościowe
 ZABURZENIA US - unikalne bo:

CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA

- 75% populacji ma co najmniej 1 objaw/ oznakę zaburzeń US

- 33% z 75% wymaga leczenia

KOBIETY : MĘŻCZYŹNI
4 1
 ZABURZENIA US - unikalne bo:

zęby
podniebienie gardło

szyja
język
OBJAWY

oko głowa

ucho
 ZABURZENIA US - unikalne bo:

WIELOSPECJALISTYCZNE LECZENIE

Stomatolog

Lekarz

Fizjoterapeuta

Psycholog
ETIOPATOGENEZA ZABURZEŃ US
Złożona i wieloczynnikowa
 TRUDNOŚCI W USTALENIU PIERWOTNEJ
PRZYCZYNY ZABURZEŃ US

Diagnostyka różnicowa:
Zaburzenia zębowe (choroby miazgi, zatrzymana 8)

PODOBNE
Zaburzenia zwarciowe (przedwczesne kontakty)
OBJAWY
Choroby laryngologiczne (zapalenie zatok, ucha, torbiele zatok)

Neuralgie ( V, VII, IX, XII) i inne zespoły neurologiczne (np. migreny)

Zapalenia ślinianek

Inne
 BADANIA DODATKOWE

- Poprawna diagnoza
- Ocena stanu uzębienia i SSŻ
RTG – tylko twarde tkanki (bez krążka stawowego)
• Ortopantomograficze rtg
• SSŻ rtg: 2 projekcje : Schullers, boczne
 Rezonans magnetyczny (tkanki twarde i miękkie)
 Tomografia komputerowa
LECZENIE?
 LECZENIE – OGÓLNE ZASADY

Niejednolita nomenklatura Brak ujednoliconego algorytmu

Wielość podziałów postępowania dla wszystkich
Różnorodność objawów postaci US

UNIKANIE

INWAZYJNYCH METOD LECZENIA

ZALECANE

REHABILITACYJNE METODY
PSYCHOTERAPEUTYCZNE i RELAKSACYJNE
 LECZENIE

ELIMINACJA DOLEGLIWOŚCI BÓLOWYCH i NAPIĘĆ

MIĘŚNIOWYCH

LECZENIE METODAMI ODWRACALNYMI

LECZENIE KOMPLEKSOWE
rekonstrukcyjne – protetyczne, farmakologia, psychoterapia
 LECZENIE

1. Edukacja pacjenta

2. Kontrola parafunkcji zwarciowych przez pacjenta

3. Relaksacja czynna

4. Relaksacja bierna
– Szyna relaksacyjna (zaburzenia mięśniowe)
– Szyny repozycyjne (zanurzenia stawowe)

5. Poradnia psychologiczna

6. Farmakoterapia

7. Rekonstrukcyjne leczenie protetyczne

8. Fizjoterapia
LECZENIE – KROK 1

1. EDUKACJA PACJENTA

Przed jakimkolwiek leczeniem pacjent powinien zostać dokładnie

poinformowany o charakterze i naturze schorzenia.
Edukacja pacjenta może spowodować zmniejszenie jego dolegliwości bólowych .

- specyfice choroby
- czynnikach wywołujących POWIEDZ O :
- metodach leczenia
- prognozach wyleczenia

POWIEDZ : LECZENIE BYWA TRUDNE I DŁUGOTRWALE

 LECZENIE – KROK 1

1. EDUKACJA PACJENTA

Domowe wskazania:

- DIETA ( miękka )

- ODPOCZYNEK - unikać granicznych ruchów żuchwy

(ziewanie, śpiewanie)

- termoterapia P
O
- redukcja stresu STRESS M
O
- leki C
1. EDUKACJA PACJENTA
 LECZENIE – KROK 1I

II. KONTROLA PARAFUNKCJI

SZKODLIWE NAWYKI:

- Żucie gumy
- Zaciskanie/ zgrzytanie
- Obgryzanie paznokci, warg
- Przygryzanie policzków
- Obgryzanie ciał obcych: ołówek
 LECZENIE – KROK III

III. RELAKSACJA CZYNNA

ĆWIECZENIA MIORELAKSACYJNE wg PROF. WŁOCHA

- ćwiczenia ruchowe żuchwy

- stosowane w ciągu dnia

CYKL ćwiczeń:
1. Przełknięcie śliny – swobodna pozycja żuchwy
2. Wysunięcie żuchwy do pozycji ząb-ząb
Indywidualny
3. Odwodzenie żuchwy zestaw ruchów dla
4. Przywodzenie żuchwy do pozycji ząb-ząb każdego
5. Cofnięcie zębów do pozycji wyjściowej
LECZENIE - KROK III

III. RELAKSACJA CZYNNA

ĆWIECZENIA MIORELAKSACYJNE wg PROF. WŁOCHA

- 3xdziennie / po żuciu
- Podparcie pod głowę
- Uczucie rozprężenia, bez napięć mięśniowych
- Nie siłowo
- SYSTEMATYKA !!!!

Efekt:
- równomierne rozluźnienie mięśni biorących udział w
wykonywaniu ruchów
- odruch warunkowy – po zaciskaniu pacjent zaczyna ćwiczyć
- odciążenie SSŻ
LECZENIE – KROK III
LECZENIE – KROK IV

IV. RELAKSACJA BIERNA - SZYNY OKLUZYJNE

Indywidualne aparaty ruchome

Odwracalna
Materiał – twardy akryl metoda
na jeden z łuków zębowych
 Leczenie – KROK IV

CEL:
- Poprawa wzorca ruchowego żuchwy
- Terapia bólu pochodzenia mięśniowego i stawowego
- Polepszenie czynności SSŻ
- Równomierne rozłożenie sił okluzyjnych
- Polepszenie i zmiana koordynacji neuromięśniowej
- Wzrost relacji pionowej ż-sz
- Izolacja kontaktów zębowych
- Znalezienie i zachowanie terapeutycznego położenia żuchwy
 PODZIAŁ SZYN OKLUZYJNYCH

ze względu na CZAS UŻYTKOWANIA

 krótkoczasowe
 długoczasowe

ze względu na SPOSÓB WYKONANIA

 standardowe
 indywidualne
 . PODZIAŁ SZYN OKLUZYJNYCH

ze względu na TWARDOŚĆ użytego MATERIAŁU

 twarde
 miękkie
 Twardo-miękkie

ze względu na ZASIĘG szyny- pokrywają

 całą powierzchnię okluzyjną łuku zębowego
 częściowo powierznię okluzyjną łuku zębowego

Ze względu na LOKALIZACJĘ szyny

 dla szczęki
 dla żychwy
SZYNY ZWARCIOWE

Odruchowe
ODRUCHOWEsplintSZYNY

STABILIZUJĄCE
Stabilization splint SZYNY

REPOZYCJONUJĄCE SZYNY
Reposition splin
DO RELKSACJI MĘŚNI SZYNY/ PŁYTKI

OCHRONNE SZYNY
Protective splint
 SZYNY ODRUCHOWE

1. Local occusal splint poprzez odruch z

prioprioreceptorów
2. Szyna NTI (inhibitor nerwu trójdzielnego) zapobiegają
3. Przednia płytka zgryzowa (Lucia’s splint) ściskaniu i
zgrzytaniu

WSKAZANIA
Nagłe przypadki (silny ból stawu skroniowo- żuchwowego, skurcz mięśni)

- Stosowane przez krótki okres czasu, zastąpione szynami, które pokrywają cały łuk
zębowy (aby uniknąć powstania zgryzu otwartego)
- Uwaga – NOC (ze względu na małe wymiary i ryzyko połknięcia)
 Local occusal splint

• Płyta podniebienna, metalowe klamry Adamsa, klamry kulowe

• Zęby kontaktują się z elementami metalowymi
 Szyna NTI (inhibitor nerwu trójdzielnego)

• Polikarbonowa szyna prefabrykowana osadzana na górnych zębach

siecznych i dostosowywana przez lekarza za pomocą szybkopolimeru

• Kontakty okluzyjne tylko w przednim odcinku łuku zębowego

 Przednia płytka zgryzowa (Lucia’s splint)

• Individualna szyna akrylowa osadzona na górnych zębach siecznych,

wykonana w gabinecie stomatologicznym
• Kontakty okluzyjne w odcinku przednim
 SZYNY STABILIZUJĄCE

 zwiększają wysokość zwarcia

 zapewniają stabilne podparcie, kontakty okluzyjne pomiędzy

górnym i dolnym łukiem zębowym
-Przed leczeniem protetycznym
-Po leczeniu protetycznym (jako szyna ochronna)
 Przemieszczenia krążka stawowego, bóle głowy
 Stosowana- wPŁASKA
celu zmniejszenia
powierzchnia napięcia
okluzyjna mięśni

- czasowa zmiana warunków okluzyjnych

 Miękka szyna ochronna

• z poliwinylowej termoformowalnej płytki wykonanej dla łuku górnego

lub dolnego
• W razie potrzeby może być zmodyfikowana poprzez dołożenie tworzywa
akrylowego
*może być stosowana jako szyna ochronna w przypadku występowania bruksizmu opornego na leczenie
 Flexible cover splint

• Poliwinylowa termoformawalna
płytka
• Poliwinylowa płytka termoformowalna z indywidualnie wykonanym z
tworzywa akrylowego prowadzeniem
 Szyna Michigan

• z tworzywa akrylowego, pokrywa zęby szczęki

• zachowane prowadzenie kłowe
• relaksacyjne
szyna Michigan
 SZYNY REZPOZYCJONUJĄCE

wskazania
osiągnięcie nowego statycznego i dynamicznego położenia kłykcia w SSŻ

PRZEMIESZCZENIE KRĄŻKA Z REPOZYCJĄ

– objawy akustyczne, przeskoki

Wymodelowana, narzucona powierzchnia okluzyjna –

kęsek zwarciowy w zgryzie konstrukcyjnym

DOPRZEDNIE POŁOŻENIE ŻUCHWY

NIE POSTAĆ BÓLOWA

Poliwinylowa szyna z dodaną powierzchną
nagryzową

Bez szyny
Z szyną
 Akrylowa szyna

• Repozycja i wyrównanie płaszczyzny pośrodkowej

 Tylna płytka zwarciowa

• Zbudowana z metalowego łuku podjęzykowego i tworzywa akrylowego

w celu osiągnięcia nowej pozycji szczęka-żuchwa
 RELAKSACYJNA PŁYTKA PODJĘZYKOWA

• tworzywo akrylowe (1,5mm grubości)

• nie zmienia pozycji okluzyjnej zębów

• kontaktuje się z powierzchnią językową

zębów trzonowych, pokrywa zęby sieczne
dolne do brzegu siecznego
Możliwość dobudowy
• Mechanizm odruchowy powierzchni zwarciowej

RPP
Szyny stosowane do relaksacji mięśni
 RELAKSACYJNA PŁYTKA

Działanie:
odruchowe przemieszczenie
języka ku górze i przodowi –
przemieszczenie żuchwy z
rozluźnieniem mięśni żwaczy,
spadek napięcia i odciążeniem
struktur stawowych
 ZGRYZOWA SZYNA HYDROSTATYCZNA -
AQUALIZER

System wodny – hydrostatyczna technologia leczenia TMJ

Elastyczna powłoka wypełniona płynem
3 wysokości zwarcia
tymczasową jednorazową szyną nagryzową

Płyn zamknięty w systemie reaguje stale i

dynamicznie balansując obie strony
żuchwy
żuchwa doprowadzana do optymalnej,
odprężonej pozycji.
 SZYNY OCHRONNE

• Prefabrykowane, dostosowywane w jamie ustnej za pomocą ciepła

• kolorowe
DODATKOWE METODY LECZENIA

PSYCHOLOG

FIZJOTERAPEUTA

FARMAKOLOGIA
LECZENIE – KROK V

V. POMOC PSYCHLOGOICZNA – nauka relaksu

Trening autogenny wg Schultza

Techniki relaksacji oddechowej

Technika Aleksandra

Wizualizacja

Techniki bioenergetyczne

Relaksacja Jacobsona
 LECZENIE – KROK VI

VI. LECZENIE FARMAKOLOGICZNE

- TERAPIA WSPOMAGAJĄCA

- Likwiduje objawy nie przyczynę

- Ważne przy bólowych postaciach dysfunkcji US

- Leki z grupy: p/bólowe, NLPZ, benzodiazepiny,

wyciszające roślinne, p/depresyjne

- Domięśniowe iniekcje toksyny botulinowej typu A

(obniżają czasowo napięcie mięśniowe, likwidacja
przeciążeń w SSŻ)
 LECZENIE – KROK VI

VI. LECZENIE FARMAKOLOGICZNE

NLPZ
(Ibuprofen, Nurofen, Polopiryna)

MIORELAKSANTY
LEKOMANIA

BENZODIAZEPINY (Relanium, Diazepam)

Przepisywane na krótki okres czasu w ściśle określonych dawkach

ANTYDEPRESANTY
Przy leczeniu bruksizmu

KORTYKOSTEROIDY
W formie injekcji dostawowej
 LECZENIE – KROK VII

VIII. FIZJOTERAPIA
procedura wspomagająca leczenie dysfunkcji URNŻ

CEL : eliminacja / złagodzenie bólu i napięć mięśniowych

eliminacja przykurczy mięśniowych

aktywowanie SSŻ do większego zakresu ruchów

zwiększenie przepływu naczyniowo-nerwowego

przez obszar dysfunkcji US
 FIZJOTERAPEUTYCZNE zabiegi wspomagające

 Można ją podzielić na 2 grupy:

1. czynniki fizyczne/ fizykoterapia

2. techniki manualne

 W leczeniu często najlepsze efekty osiąga się dzięki zastosowaniu

technik jednocześnie

 Ważna jest współpraca lekarza stomatologa z fizoterapeutą

 LECZENIE – KROK VII

TERMOTERAPIA

CIEPŁO – ocieplenie tkliwego obszaru lepsze ukrwienie redukcja bólu

* termofor * Solux *poduszka elektryczna

ZMINO – relaks napiętych mięśni (5-7 min)

* lód * spray

CIEPŁO ZIMNO

PRZEWLEKŁY ból OSTRY ból

 ZASTOSOWANIE
CZYNNIKÓW FIZYCZNYCH

Jonoforeza
Umożliwia aplikację środków leczniczych w głąb tkanek w sposób bezpośredni, lek na
specjalnej gąbce w sąsiedztwie tkanek następnie do niej podłącza się elektrodę, drugą
trzyma pacjent-przepływający prąd o niskim natężeniu powoduje przechodzenie
cząsteczek leku w kierunku chorobowo zmienionych tkanek

EGS/stymulacja elektrogalwaniczna
Bodźce elektryczne są aplikowane rytmicznie wywołując powtarzalne skurcze i
rozkurcze mięśnia

Przezskórna nerwowa elektrostymulacja / TENS

Aktywność elektryczna powoduje spadek percepcji bodźców bólowych

Akupunktura
Wykorzystuje stymulacje punktów akupunkturowych/spustowych
Przyczynia się do uwalniania endorfin, które redukują intensywność bodźców
 ZASTOSOWANIE
CZYNNIKÓW FIZYCZNYCH
Diatermia krótkofalowa
zastosowanie pola elaktromagnatycznego
przegrzewanie tkanek za pomocą pola elektrycznego lub magnetycznego
bolesne okolice dolnej części twarzy, szyi, karku oraz pasa barkowego

Ultradźwięki
podniesieniu temperatury na granicy tkanek, co umożliwia działanie w
obrębie głębszych warstwach
wzrost przepływu krwi w głębszych partiach tkanek oraz lepsza
rozciągliwość i sprężystość tkanki łącznej

Fonoforeza
umożliwia przezskórną głębszą penetrację substancji leczniczych za
pomocą ultradźwięków :
hydrokortyzon w kremie w okolice SSŻ + ultradźwięki
 FIZJOTERAPIA - TECHNIKI MANUALNE

1. Mobilizacja tkanek miękkich - powierzchowny lub głęboki masaż

Masaż powierzchowny – wykonuje pacjent, masaż przeprowadzony gdy mięśnie

są rozluźnione
Masaż głęboki - wykonuje fizjoterapeuta

2. Mobilizacja stawu
Zmniejsza ciśnienie wewnątrz stawu
Zwiększa zakres ruchu w obrębie stawu
Pomocna w przywracaniu prawidłowej ruchomości w stawie przy dyslokacji
krążka z zablokowaniem

3. Zabiegi mięśniowe
kinesiotaping
LECZENIE – KROK VII
 LECZENIE CHIRURGICZNE –
DLACZEGO NIE ? !!!

Metoda ciągle KONTROWERSYJNA

Powikłania:
- zaburzenia okluzyjne
- objawy akustyczne

TYLKO 10% zaburzeń US kwalifikuje się do leczenia chirurgicznego:

- Złamanie wyrostka stawowego

- Przewlekła choroba zwyrodnieniowa SSŻ

- NEO w obrębie SSŻ : osteochondroma

 LECZENIE – KROK VIII

VIII. LECZENIE REKONSTRUKCYJNE

PROTETYCZE
UWAGA !!!
Po leczeniu rehabilitacyjnym Jatrogenność uzupełnień
protetycznych
różne rodzaje uzupełnień protetyczych
 SELEKTTWNE SZLIFOWANIE

NIEODWARCALNA
ZMIANA WARUNKÓW ZWARCIOWYCH

droga na skróty

OSTROŻNIE
UWAGA !!!

START leczenia
METODY ODWRACALNE

nie ma rezultatów
LECZENIE NIEODRWACALNE
Dziękuję bardzo za uwagę