233

ПОРТА
Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО
233
ЈУНИ 2015
Божидар Мијовски - градежник и визионер чие име

стои на познати градби во светот
А РХ И Т Е К Т УР А Охридскиот рибарски чун - сведок на далечни времиња

Е КО ЛО Г И Ј А Богатото и уникатно наследство
на Џорџо Армани на едно место
90 ДЕНАРИ
ПОРТА
градежништво
ɉɈɅɂȿɌɂɅȿɇɋɄɂɂɉɈɅɂɉɊɈɉɂɅȿɇɋɄɂ
ȼɈȾɈȼɈȾɇɂɋɂɋɌȿɆɂ
ȽȺɋɈȼɈȾɇɂɋɂɋɌȿɆɂ
ɋ.ɂɋɂɋɌȿɆɂ
.$ɇȺɅɂɁȺɐɂɋ.ɂɋɂɋɌȿɆɂ
ɂɇɈȼȺɌɂȼɇȺɌȿɏɇɈɅɈȽɂȳȺ
ɉɈɋɂɌȿɂɇɌȿɊɇȺɐɂɈɇȺɅɇɂɋɌȺɇȾȺɊȾɂ
Tel:
00 389 034 212 064
00 389 034 211 757
00 389 034 215 225
00 389 034 215 226
Fax:
00 389 034 211 964
e-mail: contact@konti-hidroplast.com.mk
e-mail: hidropl@t-home.mk
www.konti-hidroplast.com.mk
Industriska bb 1480 Gevgelija
MACEDONIA
4 ПОРТА 25 јули 2014
4
ПОРТА
БРОЈ 233 ПЕТОК 26.06.2015 ГОДИНА XI
Редакција:
ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,
главен и одговорен уредник:
Името на ретко кој македонски Веќе спомнавме дека малкумина Дејан БУЃЕВАЦ
градежник стои на познати градби во од Македонија се докажале надвор
новинари:
светот. Македонското градежништво од земјава. А токму во последните Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА
во својот најголем замав, во втората децении од ХХ век, македонскиот
половина на XX век, е преполно со мајстор градеше во Европа и низ надворешни соработници:
имиња кои беа вистински величини поранешниот Советски Сојуз и Ангел СИТНОВСКИ
на овие наши подрачја па и подоцна Руската Федерација. Александар ПЕТРОВ (ИТАЛИЈА)
пошироко, секој во својата област. Но Од Олимпиското село во Минхен Насловна страница: Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
Александра ШЕКУТКОВСКА
малкумина од нив, тоа свое знаење и железарницата во Кладно ПЕТРА, ЈОРДАН Андреа ЈАМАКОСКА
умееја да го докажат и надградат и (Чехословачка), преку Алжир, Багдад Билјана САВИЌ
на некои други подрачја, особено до Астрахан, па назад до Варшава Владимир Б. ЛАДИНСКИ (В.Британија)
кај технолошко високоразвиените. и полно објекти во руските градови.
Еден од тие, секако е доајенот на Тој создаваше, го почитуваа и ПОРТА
ГРАДЕЖНИШТВО
233
ЈУНИ 2015
Божидар Мијовски - градежник и визионер чие име

стои на познати градби во светот
Даниела МЛАДЕНОВСКА
Драган РИСТОВ
АРХИТЕКТУРА Охридскиот рибарски чун - сведок на далечни времиња
нашето градежништво, човекот со повторно го повикуваа. Понекаде ЕКОЛОГИЈА Богатото и уникатно наследство Драгица ФАРРЕН (В.Британија)
на Џорџо Армани на едно место
визионерски погледи, градежниот улиците се нарекуваат „Македонска“, Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА)

Енис ХОЏА
инженер Божидар Мијовски. а објектите „Македонски дом“.
Ивана ГРУПЧЕ
Охриѓани со трепет во срцата Сега сето тоа е на залез. Ивона МИТЕВА
ја дочекаа веста дека на 4 јуни Тајландскиот креативен дизајн Кате АНТЕВСКА
повторно заплови реконструираниот центар е основан во 2004 година Михаил ТОКАРЕВ
стар рибарски чун по водите на под власта на премиерот Таксин Сандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВА
Охридско Езеро, за постарите Шинаватра, за да ги поврзе и Сашо КУЗМАНОВСКИ
само далечно сеќавање, а за промовира интеракциите помеѓу Трајче СТОЈАНОВ
Филип ФИЛИПОСКИ
помладите само една раскажувана областите креативност, занает,
приказна од старите сограѓани културна автентичност и бизнис графички уредник:
и стари семејни фотографии. претприемништво, како и создавање Гоце ЦВЕТАНОСКИ
Чунот е еден од главните симболи на квалитетни продукти и услуги.
на Охридското Езеро и неговото
90 ДЕНАРИ
Во блиската иднина ТКДЦ ќе има фоторепортер:

постоење се поврзува 300 години значајна улога во реартикулацијата Кире ПОПОВ
наназад, оставајќи силна трага на урбаната култура и нагласување
лектор:
во усните и пишаните преданија на значењето и односот кон РИЗНИЦАТА Костадинка СОЛЕВА
за рибарите и за доживувањата и просторот со историска вредност. KHAZNE AL FIRAUM
прошетките низ езерското синило. Издавачки совет:
Станува збор за враќање од заборав ОД РЕДАКЦИЈАТА Љупчо АТАНАСОВСКИ,
на едно културно наследство. дипл.инж.арх. - претседател
проф. д-р Мери ЦВЕТКОВСКА,
дипл.град.инж.
ИНТЕРВЈУ 8 Вања ДОНЧЕВА РАЈАТОСКА,
дипл.инж.арх.
БОЖИДАР МИЈОВСКИ Александра ПЕТРОВСКА
дипл.инж.арх.
ГРАДЕЖНИШТВО 16 Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје
ЗА ДА ИМА ЗАЛЕЗ, МОРА Ул. Васил Ѓоргов број 21,
ДА ИМА ИЗГРЕВ влез 2, локал 9, 1000 Скопје
30
Тел: 3109 311; 3151 311;
АРХИТЕКТУРА 24 Факс: 3132 924
БОГАТОТО И УНИКАТНО НАСЛЕДСТВО e-mail: porta3@porta3.com.mk
НА ЏОРЏО АРМАНИ НА ЕДНО МЕСТО www.porta3.com.mk
44 Печати:
КУЛТУРНО Маркетинг:
НАСЛЕДСТВО 44
СВЕДОК НА ДАЛЕЧНИ ВРЕМИЊА biroproekt@biroproekt.com.mk
marketing@porta3.com.mk
Тел: 3243 790; 3243 797
ЕНТЕРИЕР И ДИЗАЈН 48 Fax: 3243 796
ОТВОРАЊЕ НА ПРОСТОР Моб: 072 248 796
ЗА ПЕРЦЕПЦИЈА 52 ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 900 ден.
за физички лица: 700 ден.
РЕПОРТАЖА 58 42 54 жиро сметка: 300000001995035 во
ПЕТРА - НАЈУБАВОТО Комерцијална банка АД Скопје
ЕДБ: 4030004528485
МЕСТО НА СВЕТОТ
Првиот број на списанието Порта3
излезе на 29.12.2004 година
АРТ 69
„СТРИП-ХЕРОИ“ КАКО Редакцијата на Порта3, не
СЕРИОЗЕН ЛИКОВЕН ЖАНР се согласува со сите ставови
објавени во списанието.
инфо СИМПОЗИУМ НА ДРУШТВОТО НА ГРАДЕЖНИ КОНСТРУКТОРИ НА МАКЕДОНИЈА (ДГКМ 2015)
Современи
конструкции -
одржлив развој
Д
руштвото на градежни конструктори на
Македонија, од 1 до 3 октомври годинава во
Охрид ќе го одржи својот 16. Симпозиум на
ДГКМ 2015. Симпозиумот ќе се фокусира на
прашања од областа на градежното
конструкторство, со посебен акцент на современите методи и
техники за проектирање и изведба на градежните конструкции
како предуслов за одржлив развој. Главна цел на симпозиумот
е да обезбеди форум, каде домашните и странските учесници
ќе можат да разменат знаења и идеи за најновите научни
достигнувања и практики, поставувајќи насоки за идни
истражувања и соработки во областа на градежништвото. На
Симпозиумот се повикани да учествуваат сите градежни
конструктори и студенти, како и истражувачи од сродни
области.
Темата на симпозиумот е „Современи конструкции - одржлив
развој“. Освен главната, ќe има и повеќе од десетина теми,
почнувајќи од „Теориски и експериментални анализи на
конструкции“, „Климатски влијанија врз конструкции“,
„Инфраструктурни објекти“ и други поврзани со
Јавен конкурс за доделување

градежништвото.
Во рамките на Симпозиумот во соработка со Комората на
на признание на ДГКМ за 2013

овластени архитекти и овластени инженери на Република
Македонија, Институтот за стандардизација на Република
и 2014 година
Македонија и Министерството за економија, ќе се одржат
тркалезни маси на тема „Еврокодови и национални анекси“ и
„Градежна регулатива - закони, правилници и стандарди“.
П
Научниот одбор на Симпозиумот е составен од еминентни
професори од земјава и од странство. Официјални јазици на ретседателството на Друштвото на градежните
конструктори на Македонија, врз основа на одредбите на
Симпозиумот се македонскиот и англискиот. Трудовите на Статутот на ДГКМ и Правилникот за доделување на
заинтересираните учесници треба да бидат подготвени годишно признание за најдобро конструкторско остварување,
почитувајќи ги следните правила: вкупниот број на страници не распишува Јавен конкурс за доделување на признание на ДГКМ за
треба да надминува 10, со исклучок на воведните и повиканите најдобро остварување во областа на градежното конструкторство
соопштенија кои се ограничени на 14 страници. Независно од во 2013 и 2014 година.
јазикот на кој ќе биде изложен трудот, резимето треба да биде Признанието за најдобро остварување во областа на
градежното конструкторство се доделува на дела завршени во
двојазично. Трудовите треба да се испратат до организаторот 2013, односно 2014 година, за секоја од следните три категории:
во електронски формат (Microsoft Word и PDF) за да се - Теориско и/или експериментално истражување на
овозможи нивно дооформување пред објавување во Зборникот конструкции;
на трудови. Учесниците треба да подготват и проширено - Проектирање на носечки конструкции;
резиме на трудот на две страници, само на англиски јазик. - Градење на носечки конструкции.
Детални упатства за подготовка на трудовите и проширените Поединостите околу Јавниот конкурс и подготовката на
предлозите за доделување на највисокото признание на ДГКМ се
резимеа можат да се преземат од интернет-страницата на регулирани со Правилникот на ДГКМ и Одлуката на
ДГКМ: http://mase.gf.ukim.edu.mk. Пријавувањето на Претседателството на ДГКМ.
соопштенијата почна во мај, а нивната конечна верзија и Комплетно подготвените предлози за доделување на
проширеното резиме треба да се изготви до 10 септември. Признанието за најдобри конструкторски остварувања во 2013 и
Повеќе информации, заинтересираните учесници може да 2014 година треба да бидат доставени најдоцна до 15 август 2015
добијат и на следниве адреси: mase@gf.ukim.edu.mk и година на адреса: Друштво на градежните конструктори на
Македонија, Градежен факултет - Скопје, Партизански одреди 24,
http://mase.gf.ukim.edu.mk n П.Фах 560, 1001 Скопје.
6 ПОРТА 26 јуни 2015

ГОДИШНА ИЗЛОЖБА НА УЧЕНИЦИТЕ ОД КУРСЕВИТЕ инфо
ПО ЦРТАЊЕ И СЛИКАЊЕ ОД ОГУ „КОЧO РАЦИН“ СКОПЈЕ
посетители на возраст од 8 до 40 години.

Принципот на изучување на уметничките
техники во овие курсеви е со секој ученик
да се работи индивидуално. Се започнува
со јаглен и молив, а понатаму се
претставуваат сите останати сликарски и
цртачки техники за изразување. За првпат
оваа учебна 2014/2015 година беа
доделени едногодишни стипендии во
декември, а во јуни доделени сертификати
за завршени курсеви по цртање и сликање
од ОГУ „Кочо Рацин“.
Така, во месец декември 2014 година
беа доделени две дипломи и една
стипендија. Добитник на стипендија е
Марија Кјурчиева, а добитници на диплома
се Дуња Рашков и Дејан Зафировски.
Селекцијата и доделувањето на
стипендијата ја направи професорот
За првпат доделени
Ангел Нацевски. Добитници на овие
сертификати се Елена Шумковска,
Катерина Јовановска, Ива Јованова,
годишни стипендии
Наташа Арсова, Дуња Рашкова, Уна
Цветковска, Петар Зафировски и Ивана
Јанковиќ. n
Н
а почетокот на месецов во
кафе „Ли“ се одржа
годишната изложба на
учениците од курсевите по
цртање и сликање
организирани од Отворен граѓански
универзитет „Кочo Рацин“ Скопје, од
учебната 2014/2015 година. На изложбата
беа изложени дела од 13 учесници, кои го
исполнуваа условот за учество во оваа
изложба - делото да е целосно авторска
идеја изработена во техниката акрил на
платно. Во зависност од возраста на
ученикот беа и димензиите за
совладување на форматот на платното.
Оваа година часовите од курсевите
цртање и сликање се одржуваа за
26 јуни 2015 ПОРТА 7

градежништво ЖИВОТНАТА ПРИКАЗНА НА БОЖИДАР МИЈОВСКИ
Македонското
во својот
Градежник
најголем замав,
во втората
половина на XX
век, е преполно
со имиња кои
беа вистински
величини на
овие наши
подрачја па и
пошироко, секој
чие име стои на познати

во својата
област. Но
малкумина од
нив, тоа свое Катерина СПАСОВСКА ТРПКОВСКА мал простор за остварување на своите визионерски
Љупчо АТАНАСОВСКИ , дипл.инж.арх. способности, па преминал во Америка и во Азија.
знаење умееја
Г
Животната приказна на овој човек, кој освојува со
да го докажат и радењето и имањето добри идеи за својот говор и кој секој соговорник го остава без
полесна и поекономична изведба на коментар и со мисла дека навистина кога се сака
надградат и на објектите се основата во животната нешто во животот може и да се оствари, започнува во
приказна на Божидар Мијовски, човекот на декември 1934 година во Ресен. Оттаму своето
некои други кој Македонија, Балканот и Европа му се образование го продолжува на Градежно-техничкото
подрачја,
особено кај Езеро Глобочица
технолошко
високоразвие-
ните. Еден од
тие, секако е
доајенот на
нашето
градежништво,
градежниот
инженер
Божидар
Мијовски.

и визионер Бев трпелив и

знаев да ги
покажам и
искажам моите
способности и
идеи. Покажав
дека секоја
градба може да
се направи
поевтино од
тоа што е
испроектирано,
но за тоа треба
градби во светот
да си добро
образован и
практично
училиште во Скопје, а потоа почнува надградбата на 1971 година со магистрирање на сеизмика на мостови. поткован и
знаењето надвор од Македонија со запишување на Но, ова е всушност почеток во остварувањето на своите
општа насока на Градежниот факултет во Загреб, а цели во животот, а тоа се градењето и реализирањето на
сигурен во
специјализирал во делот за конструкции. По визионерските способности. себе
дипломирањето работи во ИПЗ - Загреб на проектирање Во 1972 година ја почнува постапката за основање
на мостови, а од таму кариерата ја продолжува во на Градежниот институт на Македонија каде бил
градежните претпријатија „Планум“ од Белград и директор до 1987 година. Петнаесетте години
„Маврово“ од Скопје. Финишот од образованието е во поминати во ГИМ како генерален директор е време 
Kровна
конструкција на
спортска сала
Борис Трајковски

Земјотрес во
Црна Гора
во 1980
кога Институтот беше вистински балкански бренд во секој поглед,

од научно-истражувачка работа, проектантска, па се до изведување High Bridge,
на специфични проекти особено санации. ГИМ со своите преку 200 Њујорк
високостручни кадри, стана дел од речиси секоја градба во
Македонија и пошироко. Во тој период учествува на проектите
Србиновачки вијадукт, изведувањето на браните Глобочица и
Глажња, и менаџирањето за ангажирање на македонската оператива
по земјотресот во Црна Гора во 1980 година.
„Во 1987 година донесов одлука дека треба да заминам од тука и
без најдена работа се качив на авион и заминав за Америка. Таму,
се разбира дека не ме чекаше работата ’на тацна‘. Секогаш се
почнува од најслабо платената работа, но бев трпелив и знаев да ги
покажам и искажам моите способности и идеи. Покажав дека секоја
градба може да се направи поевтино од тоа што е испроектирано,
но за тоа треба да си добро образован и практично поткован и
сигурен во себе“, раскажува Мијовски за своите почетоци во
освојувањето на градежниот бизнис во Америка. Од 1987 до 1990
година работи во фирмата „Луис Бергер Интернешнел“, а
наредните десет години кариерата ја продолжува во „О и Г
Индастрис“. Со овие фирми има работено на познати објекти како
што се мостот Фаундер во Хартвуд, мостот Јелоу Мил, терминалот
Кони во Њујорк, мостот на Чесапик Беј, кој е и меѓу најдолгите
мостови во светот, како и на мостот на реката Харлем и мостот на
булеварот Квинс.
„Во 1996 година основав своја фирма за консултантски услуги
„Матис Енџенеринг груп“ која навистина добро се снајде на
пазарот, затоа што преку неа работев како консултант за
проектирање на технологии за поевтино градење за „О и Г
Индастрис“ и „Перини и Тудор Селиба“, вели Мијовски. Поголемите
проекти од тој период кои ги споменува се мостот Фаундерс во
Хартвуд, мостот Јелоу Мил, Бриџпорт, мостот Чесепик Беј,
коридорот Аламенда во Калифорнија, како и браните во Америка,
Севен Оук, Источна брана и Западна брана. Во оваа листа го
набројува и покривањето на патот И 95 од Њујорк до Њухавен, како
и санацијата на Косово по војната.
„Сите овие се проекти на кои сум работел, а кои се навистина кој секоја фирма треба да го има. Од тогаш почнаа да се нижат нови
познати во светот. Успеав моето знаење и визионерските и нови проекти, а моето име стана препознатливо. Но, со текот на
способности да им ги продадам на Aмериканците. Тоа се луѓе кои годините не престанав да работам. Секогаш се раѓаат нови идеи“,
знаат да го ценат она што вреди, а кое на крајот им носи голем нескромно раскажува Мијовски.
профит. Кога решив да си заминам од фирмата ’Luis Berger Во проекти од последните години со кои исто така се гордее,
International‘, од сопственикот добив препорака која понатаму уште Мијовски ги набројува кинеската производствена машинерија и
повеќе ми ги отвораше вратите, а во која пишуваше дека сум човек нејзиниот јужен проток, проектот за објектот на македонската
Seven Oaks Dam
Queens
boulevard
Bridge, Њујорк
амбасада во Вашингтон и покривот на спортската сала под земја, решавање на нервните точки за паркирање во Founders
„Борис Трајковски“. Од 2005 година па наваму има Центар, Клинички центар, Скопски саем и Аеродром. Bridge,
направено и шест студии за градот Скопје, а кои се „Градот Скопје има многу локации кои стојат празни, а Хартвуд
однесуваат на користење на подземниот простор во може да се искористат за комерцијални цели. За делот
комерцијални цели, искористување на брдата Гази Баба, под Калето имам проекти со кои предвидувам тука да се
Зајчев рид и Калето со касарната „Илинден“, решавање направи место за паркирање, со бензински станици,
на сообраќајниот хаос, изведувањето на Јужен булевар ресторани, продавници. Во горниот дел може да се 

Chesapeake Bay
Bridge, во сојузната
држава Мериленд
направат делови за рекреација и голф терени. Овој град

има големи потенцијали само треба да се најдат луѓе
кои ќе ги ислушаат моите идеи и ќе сакаат да ги
реализираат, а потоа вложеното секако дека ќе им се
врати“, вели Мијовски.
Враќајќи се од Америка во Македонија, додава тој, во
Скопје ја носам мојата консултантска фирма „Матис
Енџенеринг груп“ со целото нејзино знаење, искуство,
иновации и нови технологии, и сакам ова наследство да
го пренесам на македонското градежништво за да може
полесно да се вклопи во светските текови.
Ентузијазмот, свежината на мислите, желбата за
потврдување на своите визии и пренесување на
преголемото градежно искуство кон помладите со
неверојатна енергија, сè уште просто бликаат кај
осумдесетгодишниот бренд на македонското научно
истражувачко и оперативно градежништво. Ќе успее ли
да ги пренесе и кому, своето огромно искуство и знаење,
и пред сè визионерски идеи? 

ПОРТА
Геотехнички теренски
испитувања на почвата
Подготвил: Игор ЃОРЃЕСКИ, дипл.инж.геотех.

(ГЕИНГ Кребс унд Кифер Интернешнл и
др. ДОО, Скопје)
Г
еотехничките испитувања се
процес со кој се собираат
релевантни информации за
теренот што е предмет за
изведба на некој инженерски
објект. Делот за геотехнички
испитувања се однесува на
дефинирање на конкретните геотехнички
услови на самата локација за некој објект.
Геотехничките услови, микролокациски
најчесто како специфични имаат огромно
влијание при изградба на објектите, со нив решенија. понатаму служат за изработка на
треба да се опфатат и да се дефинираат сите Со испитувања од страна на стручна најсоодветни, техно-економски оправдани
потребни параметри кои понатаму се од лабораторија за теренски испитувања се Проектни решенија и контрола во процесот на
суштинско значење за контролните добиваат карактеристики на почвата т.е. се изведба. Со дефинирањето на геотехничките
активности и имплементација на Проектните добиваат многу значајни параметри кои услови на теренот и изборот на правилната

интерпретација се добиваат основните и стандардизираат проектирањето и изведбата лабораториските испитувања е нивно
најбитни податоци за носиво- на геотехничките конструкции. спроведување во акредитирана лабораторија
деформабилните карактеристики на тлото. Само добро опремена лабораторија за која ги исполнува барањата на ИСО 17025.
Според методологијата на изведба, геомеханички истражувања и испитувања со Акредитирана лабораторија претставува
специфичноста на геотехничките услови и едуциран, мотивиран и искусен персонал, може основа за квалитетена стручна и истражувачка
Проектните барања, при изведбата освен успешно да ги извршува задачите што ги бара работа и како таква полесно може да се
основните ″in situ″ методи за идентификација современото геотехничко проектирање и вклучи во домашните и странските образовно-
и класификација на почви се вршат и квалитетна контрола во фаза на изведба. За истражувачки проекти.
специјални теренски (″in situ″) испитувања. теренски истражувања и испитувања, Улогата на акредитираната лабораторија на
Генерално, теренските испитувања по лабораторијата треба да биде опремена со пазарот е непристрасен, стручен и
методи се однесуваат на: модерна технологија и водена од добро компетентен пристап кон утврдување на
● CPT (Опит на статичка пенетрација) обучени инженери и техничари. Нивната својствата на производот или предметот на
● SPT (Динамички стандарден пенетрационен мобилност и ефикасност секогаш е особена испитување.
тест) поддршка на инженеринг активностите на Имплементирањето на стандардот ИСО
● Метод на кружна плоча - Динамички и терен. Поради специфичноста на работите и 17025 е од големо значење за секоја
статички испитувања потребата од одлично познавање на лабораторија, со тоа го подига рејтингот,
● Определување на волуменска тежина - оперативните активности, теренската можноста за учество на меѓународни проекти,
Метод на калибриран песок и Метод на лабораторија ја сочинуваат искусни кадри кои обезбедува доверливост со прифаќање и
балон комплетно ги водат процесите во подготовка на признавање во резултатите од приватни
● Теренски CBR-тест геомеханички елаборати, контрола - прием на организации, државни и меѓународни
Целиот процес при извршување на градежни јами, теренска контрола на носиво- институции, олеснување на соработката при
геотехничките истражувања и испитувања деформабилните карактеристики на тлото, хармонизација на стандардот со процедурите,
треба да биде воден од важечките геотехнички надзори, консалтинг проекти. светски препознатлива лабораторија на
правилници и нормативи кои го Како потврда за квалитетот на пазарот. 
ПОРТА
ПОРТА
градежништво МАКЕДОНСКИОТ МАЈСТОР ГРАДИ НИЗ СВЕТОТ
За да има залез,
мора да има изгрев
Од Олимпиското село во Минхен и железарницата во
Кладно (Чехословачка), преку Алжир, Багдад до
Астрахан, па назад до Варшава. Создава, го почитуваат,
повторно го повикуваат, македонскиот градител.
Понекаде улиците се нарекуваат „Македонска“, а
објектите „Македонски дом“.
Болнички
комплекс –
Ханти
Мансиск
Олимписко
Сочи – денес
К
Радован РАЃЕНОВИЌ , архитект Олимписко Сочи пред 30 години се
проектирани и изградени објектите на
атастрофа во Скопје, комплексот „Заполарје“, а потоа продолжи со
земјотрес, рушевини. Градот аеродромот, хотелот „Радуга“ и станбено-
се обновува, помага цел свет, деловни објекти.
мајстори. Скромно гради и На брегот на Црното Море, во градот
македонскиот мајстор. Дагомис и денес хотелскиот комплекс на
Наскоро скромноста станува „Интурист“ доминира со ѕвездички како на
минато, тој порасна. Почнува небо, со 2.500 места, објекти на плажа, сложени
да шета низ светот, проектира, гради, од исток содржини, инфраструктура. Реализиран од ГП
до запад, од југ до север. Гради низ Европа, „Маврово“ со здружени градежници од
Азија, Африка, во над триесет градови. Од Југославија.
Олимпиското село во Минхен и железарницата Градот Нижњи Новгород, на устието на
во Кладно (Чехословачка), преку Алжир, Багдад реката Ока во Волга, води пошироки од нашите
до Астрахан, па назад до Варшава. Создава, го езера. Непрегледна рамнина, острови,
почитуваат, повторно го повикуваат, манастири, мостови, пристаништа. Стар град од
македонскиот градител. Понекаде улиците се средниот век, кога луѓето изградиле Јармарка
нарекуваат „Македонска“, а објектите (саем), трговија помеѓу два континента.
„Македонски дом“. Комплекс во кој се комуницира по водни
За да има залез, мора да има изгрев. канали, мала Венеција. Проектираме
Мајсторот помни. Во композицијата на ревитализација, осовременување и доградби.

Нижњи Новгород кои се нарекуваат

Дагомис „Македонски дом“.
Одиме на уште една голема река, овој пат во
Украина, на Дњепар, во гардот Запорожје, кај
Козаците.
Транзиција нема. Сухој закон има, вотка
тешко се
наоѓа, да не
се претерува.
Ама се гради.
Македонските
мајстори веќе
се со
сериозен
углед. Прво
идејни проекти
за три станбени
реони,
Нашите проектанти реализираат сложен, здравствен центар и хотел. Една година студии,
суптилен проект кој се реализира во долг проекти, понуда за градба. Преговарано,
период. договорено 275 милиони долари, рокови за
Создадена е афирмација, сериозна доверба. реализација три години. Македонските
Се проектираат и градат и други објекти во градежници се обединуваат – „Маврово“, 
„Инкомбанк“- Москва
„Гранит“, „Бетон“ и ЕМО. полјана, гробот на Тостој и го рецитираат

Тула
Во Запорожје се Рацин. Во Доњецк гради „Пелагонија“, а во
создава мала Москва „Бетон“. Во Москва е проектиран и
македонска колонија. изграден станбено-деловен објект на
Украинците велат дека „Булеварно каљцо“ и станбен објект на
нашиот јазик им бил „Садовоје каљцо“, да се разубави центарот на
близок, лесно се градот и врати долгот кон руските архитекти кои
разбираме. Градбите се го разубавуваа Скопје на почетокот на XX век.
реализираат на заемно Во близина на Кремљ е реализиран објект на
задоволство. Има и „Инкомбанк“ во барок. Мајсторот, кој веќе игра
свадби. Кафанско валцер и рокенрол, вели дека гради во „рок-
дружење колку сакаш, бар“. Затоа во Скопје она „рок“ го менува со
муабети, спорт, што е видни имиња.
поздраво вотка или Експирементот во Југославија успева. Го
ракија, политика. нема ни Советскиот Сојуз. А сè што беше наше
Нормално, транзицијата пристигнува, ги недовршени градби. Големиот брат се стана нечие. Личниот интерес е најважен. Сега
„описменува“ и мајсторите и домаќините. потсмевнува. не градиме „под клуч“. Само проектираме,
Ги цитирам двете страни: Сепак, продолжуваат да градат и градиме по фази, во рамки на новиот светски
- Што е транзиција – нов светски поредок, проектираат. Истиот мајстор и истите фирми во поредок, односно со дефинираната лична
комета со жестока трага. Москва, Тула, Доњецк, Талин. Само сега газдите сопственост полека влегуваме во XXI век.
- Треба ли да се срамиме од Југославија. се нови, наши луѓе, само живеат во Виена, Јелцин го бомбардира Белиот дом
- Не постојат експлоатирани класи, постојат Франкфурт, Милано, а ги има и на Крит. (Врховниот совет - Парламент), ние го
експлоатирани народи и народи Во Тула „Маврово“ изгради банка со учебно- проектираме музејот во Ханти Мансиск, Сибир,
експлоататори. рекреативен и здравствен центар. Мајсторите поларен круг.
- Зошто парите не пристигнувале во Скопје, па веќе знаат кој е Пушкин, ја посетуваат Јасна Мајсторите градат низ Москва – доградба на
да не ни се осамостои утре.
Транзицијата шета, пари нема. Мајсторите Станбено-деловен
изградија 1/3 од договореното и заминаа дома, објект - Москва
понекој со русокоса убавица за рака. Некои
останаа, децата ќе одат во школо.
На реката Том, во Ново Кузњецк „Гранит“
гради железарница. Југозападен Сибир, се
бетонира и на -30°С. И Јелцин фрли некоја
лопата, македонска работа. Дружење, се
разбираме, они малку македонски, ние руски.
Договорена работа за 77 милиони долари. Се
гради, ама „тајкунизацијата“ пристигна и во
Сибир, нов светски поредок, патот на парите
само Господ ги знае. Мајсторите си одат со

аеродромот Внуково, трговски центар и
станбено-деловен комплекс во Астрахан, банка
со трговски центар во Оренбург.
Станбена зграда – Меѓу столетијата, градежните фирми под
Астрахан новите „бизнисмени“ стануваат придружнички
на џуџињата на Снежана или ги снемува.
„Бизнисмените“ и „менаџерите“ од сработеното
на мајсторите присвојуваат преку 20%. Барем да
ги вложуваа дома, да ја одржат силата. Парите
отидоа на Запад, на море, мајсторите без
работа, полека ги снемува, транзиција во
безличност. Наследеното го обесмисливме.
Извезувавме креативност, технологија,
организираност. Потчинети сме без оружје.
Дали е странска инвестиција ако некој ти даде
да му проектираш и градиш. Обврската од
проект до изграден објект не се презема.
Градежни фирми со над 10.000 вработени се
ретки, исто и со 1.000 вработени. И проектанти
од 400 се ретки, и со 40 вработени. Големиот
брат нè охрабрува, продолжете.
Со здружени напори се проектирани објекти
во Москва и Лавов, Украина. Проектите ги
реализираат руските или украинските фирми.
Со чудни посредници, по некој од мајсторите
со договори за работен саат се сретнуваат од
Украина преку Сибир до Казахстан.
Деловен објект
– Лужники, Москва Угледот постар од половина век е минато,
мајсторите се реткост. И дома ни градат
странци, мајсторот е само подизведувач, на
проектите удираме печати. Сонцето зајде.
Нашите „бизнисмени“ и „мецени“ заминаа на
Флорида, Големиот брат се насмевнува, нè
охрабрува да продолжиме. До каде и до
кога? 
Деловен објект –
Лавов
Банка и трговски центар - Оренбург Станбена

зграда – Лавов
ПОРТА
aрхитектура МУЗЕЈ „ARMANI / SILOS“, МИЛАНО
Богатото и уникатно
наследство на
Џорџо Армани
на едно место
Ивона МИТЕВА
П
о повод одбележувањето на 40.
роденден на модната империја
„Џорџо Армани“, во Милано свечено
беше отворен музејот „Armani /
Silos“ во кој е изложено богатото и
уникатно наследство на еден од
највлијателните луѓе во областа на
модата, Џорџо Армани. Отворањето на музејот се
поклопи со одржувањето на „Експо Милано 2015“,
настан чиј специјален амбасадор е самиот Армани, а
кој истовремено се надоврзува на овогодишната тема
поврзана со храната како есенцијален елемент во
човековиот живот.
Во тој контекст Армани вели: „Одлучив музејот да го

aрхитектура
наречам „Силос“ бидејќи зградата била 1950 година и најпрво функционирал за метри, а моделиран е според основата на
употребувана како силос за складирање работа на компанијата „Нестле“. Новиот базилика, односно има отворен простор
храна, нешто што е секако многу важно за минималистички изглед на објектот, што на четири ката по средината и по две
животот. За мене облеката е исто толку се надоврзува на веќе познатиот стил на нивоа во корабите на објектот.
важна колку и храната“. модниот дизајнер, е дело на јапонскиот Геометризираните и правилни форми
Објектот, кој се наоѓа на улицата Via архитект Тадао Андо. Музејот зафаќа донесуваат доза на смиреност во
Bergognone 46 во Милано, е изграден во вкупна површина од 4.500 квадратни прилично раскошниот објект. 
ПОРТА 21
Проектот за реставрирање на објектот е
рационален и истовремено изразува почит кон
оригиналната архитектура. Целта на архитектот е
да го задржи оргиналниот динамички облик на
објектот што се одликува со едноставност и
минимализам, со што се елиминира
непотребното „китење“ со разновидни
орнаменти и декорации. Единствениот
декоративен елемент на фасадата се
прозорските отвори по периметарот на музејот,
со што фасадната бетонска структура добива
поинаква дефиниција. Во ентериерот таванот е
обоен црно, како контраст на сивиот бетонски
под. Централно е поставено скалишното јадро
коешто ги поврзува сите четири ката на објектот,
истовремено овозможувајќи им на посетителите,
движејќи се во просторот, да ја разгледуваат
изложената колекција и монументалноста на
музејот.
Изложената колекција е составена од над 600
парчиња облека и 200 дизајни на модни
додатоци распоредени според различните теми:
дневна облека на приземјето, егзотични модели
на првиот кат, колористични модели на вториот
кат, додека третиот и четвртиот кат се посветени
на темата светлина. Во состав на објектот се
наоѓаат продавница за сувенири, кафетерија,
работни станици и дигитална архива на скици,
цртежи и материјали.

архитектура
Идејата за создавање перманентно место каде
што може да се изложи творештвото на Армани,
првично е да се поттикне истражувачкиот дух и
стимулирање на креативноста, и истовремено
носење на уште поголема слава и престиж на
италјанскиот град Милано, место каде што тој ја
започнал својата кариера којашто довела до
неговиот денешен статус - светска модна икона. 

урбанизам АГЛИ НА ПЕРЦЕПЦИЈА (9)
Безбедни објекти,
безбеден град
По катастрофалниот земјотрес во
Скопје од 1963 година,
асеизмичката градба и сеизмичката
заштита зазедоа приоритетно место
во техничката регулатива за
проектирање и изградба на објекти
проф. д-р МИРЧЕ КОКАЛЕВСКИ , дипл.инж.арх.
З
емјотрес е природна појава каде се врши ослободување
на енергија во внатрешноста на земјата. Жариштето на
потресот е местото во внатрешноста на земјата од каде на
сите страни се шират еластични бранови. Епицентарот е
проекција на жариштето на земјината површина.
Аспектите на земјотресите ги третира сеизмологијата како
наука која се занимава со истражување на земјотресите и
сите негови последици. Сеизмичноста односно сеизмичката активност
подразбира просторна дистрибуција на потресите во зависност од
нивната јачина. Земјата не е еднакво сеизмички активна, и потресите се
случуваат долж определени линии кои ги означуваат линиите на
границите на тектонските плочи. Подрачјата во кои се случуваат
почести потреси се сеизмички активни подрачја. Најактивни подрачја и
најсилни земјотреси се случуваат во две подрачја, и тоа во
Пацифичкиот појас (со 77% од светската сеизмичност) и во
Медитеранско-азискиот појас (со 18 % од светската сеизмичност, кој се
протега од Канарските Острови, преку Средоземно Море кон Хималаи и
се насочува кон југ преку Суматра и Јава до Тихиот Океан).
Се издвојуваат некои земјотреси со најголеми катастрофи (земја,
година и жртви од земјотресот): Иран (856 г., 200.000 жртви); Иран (893
г., 150.000 жртви); Сирија (1138 г., 230.000 жртви); Турција (1268 г.,
Дејство на земјотрес Епицентри на земјотреси во период од 1960 до 2000 година
60.000 жртви); Кина (1290 г., 100.000 жртви); Кина (1556 г., 830.000 70.000 жртви); Пакистан (1935 г., 50.000 жртви); Туркменистан (1948 г.,
жртви); Кавказ (1667 г., 80.000 жртви); Сицилија (1693 г., 60.000) жртви; 110.000 жртви); Перу (1970 г., 66.000 жртви); Кина (1976 г., 255.000
Иран (1727 г., 77.000 жртви); Лисабон (1755 г., 70.000 жртви); Месина, жртви); Иран (1990 г., 50.000 жртви); Суматра (26.12.2004 г., 280.000
Италија (1908 г., 90.000 жртви); Кина (1920 г., 200.000 жртви); Јапонија жртви); Јапонија (11.03.2011 г., 11.500 жртви). (Извор: Зец Александар,
(1923 г., 140.000 жртви); Кина (1927 г., 200.000 жртви); Кина (1932 г., Факултет техничких наука, Нови Сад, 2011, стр. 19).

урбанизам
Земјотрес во Скопје, Црна

Гора и во Сечуан, Кина
Токио, асеизмички
објекти
Балканскиот полуостров (во кој припаѓа и оштети 4.300 објекти. Од просторен аспект, објекти. Од аспект на заштита на просторот,
Македонија) има најкомлицирани тектонски подрачја изложени на најголеми сеизмички животната средина, населението и
особини во Европа. Сеимичката активност влијанија се подрачјата на Дебар, Скопје, создадените вредности, неопходно е
доведува до разорни земјотреси. Прва Охрид, Берово, Кочани, Делчево, подрачјето потребна целосна ревизија на нормативните
историска документација во врска со меѓу Гевгелија и Демир Капија. Подрачја со акти и дефинирање на современи критериуми
земјотресите на Балканот датира од 6 век пр.н.е. изразито голема сеизмичка опасност се за изградба во сеизмичките подрачја. (ППРМ,
Во регионот просечно се случуваат 6,3 потреси подрачјата на Валандово и Пехчево, во кои се 2004, стр, 106)
секоја година. Во текот на минатиот век на случени најсилните земјотреси во Република АСПЕКТИ НА БЕЗБЕДНИ ОБЈЕКТИ И
Балканот се случиле над 80 разорни земјотреси. Македонија со магнитуди 6,7 и 7,8. Се БЕЗБЕДЕН ГРАД. БАЗНА ИЗОЛАЦИЈА.
Сеизмичките појави – земјотресите се согледува дека најголемите градови, Во изминатите години, многу видови
доминантни природни непогоди во Република најголемиот број на населението, асеизмички конструктивни системи и
Македонија, кои можат да имаат индустриските капацитети и најзначајните технологии се развиле со единствена 
катастрофални последици врз човекот и комункации, како што се коридорите север-југ
природата. Присутни се низ вековите, на и исток-запад, се лоцирани во зоните
десет сеизмички жаришта. Земјотресите со со најголема сеизмичност (интензитет
умерени магнитуди (М до 6,0) можат да од 8-10 степени на МСК-64). (ППРМ,
предизвикаат сериозни разурнувања, бидејќи 2004, стр. 105 и 106) . Конвенционална
традицинално градените објекти, особено во По катастрофалниот земјотрес во и базно
руралната средина, не можат да ги издржат Скопје од 1963 година, асеизмичката изолирана
овие потреси без значителни оштетувања. градба и сеизмичката заштита конструкција
Пример за тоа е земјотресот во Гевгелија зазедоа приоритетно место во
(1990 година) кој оштети 1.120 објекти и техничката регулатива за
земјотресот во Битола (1994 година) кој проектирање и изградба на
урбанизам
цел – да се ублажат ефектите од земјотресите.
Еден можен концепт за безбедни објекти и
безбеден град е сеизмичка изолација односно
базна изолација, каде се инсталираат сет од
елементи со кои се одвојува (се изолира)
горната од долната (темелната) конструкција
од неповолното дејство на земјотресите.
Местоположбата на изолацискиот систем
зависи од локациските и архитектонско
функционалните решенија. Најчесто
употребувана позиција на базната изолација е
помеѓу темелната и горната конструкција на
објектот.
Објектот на основното училиште
„Ј.Х.Песталоци“ во Скопје, чиј проектант е
проф. архитект Алфред Рот од ЕТХ Цирих, е
проектиран и изведен со принципот на базна
изолација со примена на гумени изолатори,
што е прв објект од тој тип во Македонија и
пошироко, а е изведен после земјотресот во
Скопје од 1963 година, како помош од
Швајцарската конфедерација. Тоа беше голем
практичен позитивен чекор на планот на
безбедни објекти и безбеден град, и се Испитување на
очекуваше дека такви примери ќе има уште резервоар со ALSC систем,
многу и дека тоа е само позитивен почеток, со мерило 1/3, 2003 год
оглед на тоа што Скопје треба да се развива
како сигурен град, но, за жал, тој светол
пример остана единствен. Штета. Секако,
може да ја поправиме таа неповолна
ситуација со поинтензивни применувања на
објекти со базна изолација.
ALSC систем како македонски придонес кон
сигурен град од земјотреси
Системот ALSC е резултат на истражување
на тројца македонски иноватори кои
придонесуваат за организирање посигурен
град преку проектирање и градење на сигурни
објекти, кои се заштитени од влијанијата на
земјотресите. Истражувањето на тројцата
автори - пронаоѓачи, дипл. инж. Антим
Антимовски, проф. д-р Љубомир Ташков и д-р
арх. Мирче Кокалевски, датира од 2000 година
(што симболично се поврзува со визиите за 21 работи за КОНЦЕПТ на речиси крената работи врз принципот на хидрауличен
век). Следеше пријава на патент од 31.03.2000 конструкција (ALSC – Almost Lifted Structure притисок, кој се движи во границите од 0,1 до
год., а резултираше со Решение за патент бр. Concept). За разлика од други конструкции 1,0 бар, во зависност од архитектонскиот
09-2510/9 од 27.06.2002 год. од каде е применет принципот на базна габарит и тежината на конструкцијата.
Министерството за економија, Биро за изолација (на пример на ОУ Песталоци во Системот ALSC е иновиран концепт на
заштита на индустриска сопственост (патент Скопје), кај системот АЛСЦ е применет и базна изолација кој досега не е применет ниту
бр. 900728). додатен систем на подигнување на во Македонија, ниту во светот. Добитник е на
Се конструкцијата со користење на притисок на сребрен медал на 50. Светска изложба за
течност која се поставува помеѓу темелната и иновации, истражувања и нови технологии
главната конструкција, со што се унапредува Брисел Еурека 2001.
системот на базна изолација. Главната Следуваше процес на презентација на
конструкција е одвоена од потпорната системот пред стручната јавност и за таа цел
конструкција со материјал со мало триење, системот ALSC е презентиран на бројни
ALSC систем во
кој на главната конструкција ѝ дозволува да се научни конференции од областа на
објект
лизга кога е изложена на дејство на сила асеизмичкото проектирање и градење, во
(земјотрес). Силата на лизгање е различни делови на светот во текот на
контолирана со помош на систем на неколку години, и добиена е потполна стручна
подигнување на главната конструкција, кој и научна верификција, за што сведочат повеќе

Испитување урбанизам
на објект –
црква со ALSC
течниот столб во цевката. Системот е еднакво
систем, ме-
применлив за сите видови објекти со различна
рило 1/3,5.
намена, архитектонско решение, големина,
2008 год.
локација, теренски услови. Ако системот ALSC
се применува со проектирање и вградување
според соодветните технички решенија,
заштитата и сигурноста на луѓето и
материјалните добра ќе биде на високо ниво,
што овозможува живеење во сигурни објекти и
во сигурни градови во кој било дел на светот.
Во текот на 15-годишната ангажираност на
авторите за развивање на системот ALSC,
изостана соодветна поддршка од релевентни
субјекти кои можат директно да придонесат за
практична примена на системот, кој директно
влијае за заштита на човечки животи и
материјални добра. Базично хуманата идеја на
авторите е во функција на нагласување на
сигурноста и заштитата од земјотреси, што е
основа за организирање сигурен простор за
егзистенција и висок квалитет на живеење.
Поминати се сите претходни фази на развојот
на системот и следи негова примена во
практиката и изведување сигурни објекти и
од 20 референци на различни меѓународни состојба блиска до лебдечка. Моментите на
сигурни домови како елементарно право на
научни конференции (Комо - Италија, Минхен - свиткување и силите на смолкнување во
граѓаните. Треба поголема ангажираност на
Германија, Виена - Австрија, Ванкувер - главната кнструкција, и како последица на тоа
фирмите што се занимаваат со градење на
Канада, Софија - Бугарија, Истанбул - Турција, – релативните катни поместувања, во овој
објекти, да го практикуваат начинот на
Лисабон - Португалија и многу конференции случај се речиси елиминирани. Техничкото
примена на базна изолација со системот ALSC
во Македонија). решение овозможува избор на варијабилна
и како македонски бренд, освен во
Беше потребен временски период за сила на триење, која е контролирана од
Македонија, да може да се применува на
проверка на функционирање на системот силата на кревањето,
подрачја кои се сеизмички активни, како на
ALSC на експериментални објекти кои се а таа пак од
пример во Кина, Иран, Турција, Непал, Чиле и
испитани на динамичната платформа на височината
други локалитети кои имаат земјотреси.
ИЗИИС во Скопје. Беа реализирани неколку на
Предизвикот е присутен, Македонија има
лабораториски испитувања на објект и
можност за примена на солиден систем за
резервоар и се испитуваше реагирањето на
сигурност на објектите и да го промовира во
системот во услови на дејство на различни
странство, како земја која дава придонес во
земјотреси. При испитувањата се примени
развој на сигурни градови. n
хармониска побуда во широк фреквентен
дијапазон од 0,5 до 3.0 Hz (херци), како и
симулација на најпознатите светски
катастрофални земјотреси: El Centro, Kobe, Проект на куќа со ALSC систем
Mexico, Northridge, Montenegro, Alma-Ata,
Izmit и др. Сигурно и стабилно однесување
ALSC системот покажа и при вертикални
побуди во фреквентниот дијапазон од 0,5 до
30 Hz, како и при биаксијална симултана
земјотресна побуда. Резултатите од
испитувањата на моделите ја потврдија
ефикасноста на функционирање на системот
ALSC во функција на заштита на објектите од
дејство на земјотреси. (Подетално за ALSC на
website www.alsc-system.ws)
Основната предност и оригиналност на
системот се состои во обезбедување на
контролирано намалување на силата на
триење, односно контролирано редуциран
пренос на енергијата од потпорната на
главната конструкција на објектот, со што
главната конструкција се доведува до

ПОРТА
рубрика

DVORNIK
Лична заштитна опрема
од 1990
www.liting.mk
Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Архитектонска подготовка и изведба
8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје
Тел.: +389 2 3110 624 Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
+389 2 3110 901
Факс: +389 2 3110 546
info@dvornik.com.mk
www.dvornik.com.mk Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +389 2 3114 360
38 ПОРТА 26 декември 2014 ПОРТА

архитектура ТАЈЛАНДСКИ КРЕАТИВЕН ДИЗАЈН ЦЕНТАР
Реартикулација на
УРБАНОТО ДИЗАЈН
живеење Основан е како центар во 2004 година под
власта на премиерот Тхаксин Шинауатра, за
да ги поврзе и промовира интеракциите
Александра ШЕКУТКОВСКА, помеѓу областите креативност, занает,
дипл.инж.арх. (специјално за Порта 3 од Тајланд)
културна автентичност и бизнис
У
ште еден ден, уште еден претприемништво, како и создавање на
трговски центар“ –
напиша на својот фејсбук квалитетни продукти и услуги
„ профил мојата пријателка

во Банкок, непосредно
пред отворањето на
новиот Емквартиер.
Отворањето на нов комерцијален објект
останува да биде епицентар на вниманието
за тајландската публика. Месеци поминати во
подготовки и масовно рекламирање, вип
фотографирање на црвени ќилими, борба да
се донесе нов бренд, нов вкус на храна во
рестораните, да се промовира најнов дизајн
на ентериер и ново искуство, се само дел од
сценариото, заедно со контраиндикациите:
интензивирани сообраќајни паузи и толпа на
луѓе со желба да биде присутна и да го види
она што е најново.
Емквартиер се отвори во март оваа година
на Пром Понг станицата со надземен воз,
наспроти веќе постоечкиот трговски центар
Емпориум. 2015 е (засега) дефинитивно година
на Пром Понг станицата на Сукумвит линијата
којашто заради комплексот составен од три
комерцијални објекти истовремено е
препознатлива и како кварт ЕМ.
Сопствениците на трговскиот центар се
огласија со официјално барање до властите
да ја преименуваат станицата од Пром Понг
во ЕМ (кратенката пред секое од имињата на
поедничните објекти), меѓутоа засега
барањето не е одобрено.
Педесет милијарди тајландски бахти е
вреден проектот составен од трговскиот
центар Емпориум, Емквартиер и Емсфера,
којшто е планиран да се отвори во 2016
година. Проектот со 600.000 метри
квадратни ќе стане дом на 1.000 локални и
интернационални дизајнерски продавници,
што го заокружува исклучителниот напор на
сопствениците да го сместат во групата на
петте најдобри трговски центри во светот. на Емпориум, со влез преку лобито на кино
Најстариот од нив, трговскиот центар комплексот, се пристапува кон една
Емпориум е популарен центар за забава, поинаква институција - Тајландскиот
храна и образование. Објектот содржи креативен и дизајн центар (ТКДЦ).
дизајнерски продавници, кино комплекс, „Со цел да се одржи компетитивноста на
помали продавници за мода, книги и музика, глобалниот пазар, Тајланд не може да очекува
супермаркет и значителен број на луксузни да се споредува повеќе со другите земји, во
ресторани. Тој е првиот објект со најголема мера како резултат на ниската цена
синтетизирани променади за луксузен на работната сила. Тајланд треба да ја
шопинг, исхрана и разнода, како и првиот капитализира сопствената креативност и
објект во Банкок којшто овозможил директен дизајнирање на продукти и услуги за да им
пристап од надземниот воз во внатрешноста одговори подобро на барањата на пазарот“ е
на објектот. Од друга страна, на петтиот кат дел од манифестот на организацијата. 

Надминувајќи ја економската криза во 1997
година, прашањето за градење на нов
економски систем кој ќе биде основан на
образование и креативност, претставува
клучен темел за создавање на ваков тип на
институција, како и потребата за
позиционирање на вредностите на Тајланд,
како земја во рамките на интернационалната
арена. Основан е како центар во 2004 година
под власта на премиерот Тхаксин Шинауатра,
за да ги поврзе и промовира интеракциите
помеѓу областите креативност, занает,
културна автентичност и бизнис
претприемништво, како и создавање на
квалитетни продукти и услуги. Логото на
центарот го содржи традиционалниот таи
десерт со кокосово млеко направено на
пареа, завиткано како продукт во лист од
лотос.
Петнаесет илјади книги на тема дизајн,
архива со филмови, видеа и
мултимедијални проекти го позиционираа
центарот како најголемата дизајн
библиотека во Азија. Просторот за читање,
кој е обвиткан со градската панорама, го
прави истражувањето во ТКДЦ возбудливо
и со задржана љубопитност.
Дополнително, центарот располага со
изложбена сала, простор за предавања,
креативен изложбен простор за новата на изложбени поставки кои ќе го доближат дизајн сцена. Во последните години трендот
генерација на дизајнери за да ги прикаже современиот и класичниот дизајн и на локалните дизајнери е да произведуваат
своите дела без никаков надоместок, популаризирање на локалната дизајнерска локално и да се пласираат локално. Во текот
концепт продавница, изложбен простор на сцена. на месецот постојано се популаризираат поп
современи материјали и ресторан. Од 20 ТКДЦ располага со сопствена државна ап пазари со млади дизајнери, поп ап
март до 31 мај центарот беше дом на мрежа составена од 14 помали центри и уште продавници, изложбени поставки на
поставката на Хенри Милер: Есенцијален еден поголем во историскиот град на север дизајнери во рамките на поголеми
Имс „Икони на дизајн сцената од 20 век“. Чанг Маи. Процесот на создавање и продавници и културни центри, промовирање
Дел од императивите на центарот, имено е поддржување на креативни претприемачи на настани кои комбинираат локални дизајн
создавање на кохезија помеѓу поставување држи чекор со тенденциите на тајландската продукти и облека, пијалаци, храна и забава.

кој дополнително на постоечките содржини постоењето на бројни неурбанизирани

ќе бидат развиени простори за старт-апи, локации од двете страни на реката. Бројни
нови услуги како и фокус кон истражување комерцијални објекти се градат секој месец
на пазарот. Нопадол Уеракити, менаџерот за заменувајќи ги традиционалните населби,
информатичка технологија и услуги на храмови и напуштени складишта. Во 2013
центарот, изјави дека се во интензивна година познатиот архитект Дуахгрит Бунанг
подготовка на проектите за развој на го премести своето студио во напуштено
целосниот контекст и посакуваните релации складиште во Клонг Сан. The Jam Factory
помеѓу активностите на објектот и претставува мини комплекс со канцеларии,
контекстот. Заменик премиерот на Тајланд ресторан, продавница за мебел, кафе и
надополни дека соработката помеѓу продавница за книги. Во блиската иднина
Тајландската пошта и ТКДЦ ќе биде дел од ТКДЦ ќе има значајна улога во
потрагата на воената влада за создавање на реартикулацијата на урбаната култура и
Спонтано најавените и поп ап пазарите со дигитална економија (Банкок пост). нагласување на значењето и односот кон
„скриени“ локации ги преплавуваат Локацијата на центарот се очекува да ги просторот со историска вредност.
социјалните мрежи и го благословуваат премости и вреднува населбата со нејзиното Надлежните се надеваат дека активностите
локалниот дизајн како можност за историско наследство и дизајн преку кои тој дејствува - дебати, изложби,
индивидуален бизнис. креативноста. истражување и развој на идеи, ќе бидат дел
Во 2016 година ТКДЦ ќе го промени Реконструкцијата на стари и напуштени од зачувувањето на хетерогена култура и
седиштето. Од Емпориум во стариот арт објекти на брегот на реката претставува граѓанска дизајн активност, наспроти
деко објект на националната пошта, лоциран потенцијален простор за борба со глобалната хомогеност на посетата и
на кејот на реката Чао Праја. Центарот ќе гентрификацијата којашто е во прогрес, „живеењето“ во уште еден трговски
изнајми 9.000 метри квадратни простор во заради рапидната урбанизација и центар. n

сообраќај ГИГАНТИ НА СОВРЕМЕНАТА ЕРА
Совладување на просторот
за повисоки цели Брзата, комфорна и
евтина човечка
и задоволства односно материјална
дислокација е
прерогатив на овој
И
Ненад ТОНИЌ, дипл.сооб.инж.
милениум, кој упорно
нфраструктурата е демијург на модерниот сообраќај. И двонасочен спровод-
ник низ кој, кон едната страна патува готов производ (познат како извршено се „ослободува“ од
патување, односно извршен транспорт), а кон другата, смеса од социјалнo-
стопански придобивки. Но, таа не е само лиферант, некој што го доставува
физичките и
производот, туку и некој што го оформува и одредува кога, каде и на каков техничките пречки и
начин тоа ќе се изврши. Одредувајќи се на тој начин и самата себе...
потешкотии, креирајќи
Патувачките почетоци беа исклучително бенигни. Потрага по храна и засолниште во непосред-
ната околина. Потоа дојдоа миграциите на поголеми растојанија со исти мотиви, да се преживее
градби кои
и опстане. Денес се преживува во близина, а совладувањето на просторот на поголеми рас- импресионираат и во
тојанија се прави за повисоки цели и задоволства. И сите економски и социјално оправдани. И
поставени на „крилјата“ на современата технолошка култура. габаритна и во
Брзата, комфорна и евтина човечка односно материјална дислокација е прерогатив на овој ми-
лениум. Кој упорно се „ослободува“ од физичките и техничките пречки и потешкотии, креирајќи
функционална и во
градби кои импресионираат и во габаритна и во функционална и во финансиска смисла. Поеди- финансиска смисла
нечни детали за две од можеби не и најпознатите, но, според финансиско-технолошките критеи-
руми на современата ера, секако најсложените и најскапите, овој пат се пред вас.
ПОРТА
сообраќај
THE INTERSTATE – САД
Стравотијата на патувањето при неповолни
метеоролошки услови „извира“ во
елементарна форма доколку патната
инфраструктура се сведе на земјено-
макадамски делници. Свесна за
комуникациските потреби кои големината на
сопствениот територијален посед ги
наметнува, младата, амбициозна
американска демократија почнала на
стартот на ХХ век да бара начин да го
исчаши од лежиште тој инфраструктурен
рецидив. И да го типизира во форма на
патна мрежа од национално значење која ќе
ги соедини сите федерални единици и
нивните главни градови. Во изворната идеја,
во типичен прагматично-претприемачки
манир, земени се предвид и феноменот на
се поголемиот број приватни моторни
возила, но и дистрибутивниот потенцијал на
изворно поштенскиот сервис Rural Free
Delivery.
Удобноста и просперитетот на руралните
и развојот на урбаните средини се за првпат
комуникациски-концептуално срамнети
Популарно позната како The Interstate,
оваа гигантска мрежа од
автопатски врски
финално е
официјализирана
во 1956 година со
т.н. Национален закон за
меѓудржавни и
одбранбени автопатишта.
Со одредени
модификации од типот
отфрлени урбани делници
замислените обем и структура 
преку темелниот Federal

Aid Road Act (т.н. Bankhead-
Shackleford закон) од 1916
година. Предвидените 75 милиони долари проценето неопходни за мобилноста на
биле финансиската „центрифуга“ која американската армија (Генерал John J.
требало да исфрли coast-to-coast структура Pershing, главен командант на
од интерконектирани примарни американските трупи во Европа 1917-1918
автопатишта. Освен реализациски година). Маслинесто-зелената поддршка на
мораториум, Големата војна, 1914-1918 проектниот бонитет е „забетонирана“
година, донела нови сознајни искуства. благодарение на фасцинацијата на воинот-
После кои гласот на воената елита имал претседател Dwight D. Eisenhower од
малку поинаква тежина. Легислативниот комуникациските предности на окупираниот
наследник Federal Aid Highway Act од 1921 германски Reichsautobahn систем.
година (т.н. Phipps закон) придружен е со Поддршка доволно силна да го спои
документ познат како Першингова мапа на неговото име со овој проект во форма на
повеќе од 32.000 километри автопатски рути официјален и конечен назив.
ПОРТА
сообраќај
на The Interstate се реализирани дури 35
години подоцна. Дополнителните екстензии
до 2013-та ја зголемиле веќе достигнатата
должина на повеќе од 77.000 километри, кои
„удомиле“ цела четвртина од националниот
број на поминати километри. Екстензии
„домашни“, но и оние „на гостински терен“,
кои немаат копнена врска со матичното тло,
но го „уживаат“ друштвото на американската
морнарица и маринци. Како што се Аљаска,
Хаваи и Порто Рико. Првично предвидениот
реализациски буџет од 75 милиони долари
во 2006 година ја надминал границата од
425.000.000.000 долари! Надморска висина
Сенките на големите проекти се, по Највисока 3.401m (Тунел„Eisenhower“, Rocky Mountains, Colorado)
правило, и „одморишта“ за по некоја Најниска -31m (Тунел„Fort McHenry“, Inner Harbor, Baltimore)
легенда. За секоја петта автопатска милја на Должина
пример, предвидена како полетно-слетна Најголема 4.861m (I-90, Boston – Seattle)
патека во услови на надворешна воена
Најмала 19.75m (Emery – Greensboro, North Carolina)
агресија. Која, пак, федералните власти
упорно ја демантираат. Туркајќи ја во Федерални единици
преден план евакуациската важност на I-95 (Florida, Georgia, S. Carolina, N. Carolina, Virginia, DC, Maryland,
автопатските линии во услови на Најмногу опслужени Delaware, Pennsylvania, New Jersey, New York, Connecticut,
елементарни непогоди по системот Rhode Island, Massachusetts, New Hampshire, Maine)
contraﬂow lane reversal сите коловозни Најмногу рути 29 (New York)
ленти во една, евакуациска насока. Но тоа е
Најмногу километри 5.203,73km (Texas)
друга приказна...
THE CROSSRAIL – ВЕЛИКА БРИТАНИЈА Во алијансата од направи, кои светот и

нашето поимање како да се снајдеме во него
го ставија пред нови перспективи и дилеми,
парната машина е меѓникот што ги „растури“
бариерите на просторот и времето. И кој ги
постави темелите за современата
антрополошка манија на „држење чекор“ со
настаните, а на Британците им ја подари
гордоста на домашните железници.
Стабилна и амбициозна цели 230 години од
моментот кога шкотскиот пронаоѓач William
Murdoch го изработил својот прототип на
парната локомотива. The Crossrail е епитом
на таа гордост. И еден од најголемите
европски инфраструктурни проекти.
Големите концепти имаат долга
инкубација. На пример од 1941-та и идејата
на, сосема природно, железничарот George
Dow за голема, дијаметрална тунелска врска
помеѓу легендарните лондонски улици
Liverpool и Paddington. Која набрзо е
втемелена во развојните План за
Лондонскиот регион (1943) и План за
поширок Лондон (1944). Терминот The
Crossrail е „чедо“ на здружените напори на
Министерството за животна средина и
Советот на поширокиот Лондон во
стратешки манир да се согледаат
транспортните потреби на империјалната
метропола, особено нејзините југоисточни
делови (1974). Појдовната Liverpool-
Paddington идеја веќе е само сегмент од
поширокиот контекст на нови, јубилејни
предлог-линии и нивните екстензии, како и две подземни железнички инфраструктурната опција изнесувала околу 885.000.000 стерлиншки
врски: тунелите Northern и Southern. Во намера да ги „прескокне“ парични единици.
забелешките за индикативната сличност со парискиот RER и Еволутивниот пат The Crossrail добил стероидна инјекција во 2004-та,
хамбуршкиот S-Bahn, концептот прави обид инфраструктурно да во форма на инфраструктурни екстензии вон фокусното градско
„дофрли“ до аеродромот Heathrow. Признаената имагинативност на подрачје. Предложените продолженијата на железничката шема East-
овој предлог, сепак губи „здив“ пред грубата проценка од околу West до градовите Cambridge, Ipswich, Southend, Pitsea, Reading,
300.000.000 неопходни реализациски фунти. Basingstoke и Northampton, не ја издржале пробата во кабинетот на
Во периодот 1989 – 2009 година, стратешките акти и надлежните градоначалникот на Лондон, со што е избегнато дополнителното
институции оперирале со добро „одлежани“ концептуални „продукти“, финансиско оптоварување од проценети 13.000.000.000 фунти.
кои ги издржале битките со времето, бирократијата и, во однос на Најголемата градежна „тезга“ The Crossrail, составена од традиција,
националната железничка гордост, пробирливата јавност. потреба, политичка волја и финансиска моќ, отворена е на 15 мај 2009
Срамежливиот предлог од 1944-та е „израснат“ во нови Crossrail година. Да ја „запечати“ оваа идеја стара во тој момент веќе 65 години.
предлог-идеи за поврзување на постојните железнички линии: East-West, Која во основа се базира на пет подземни тунелски делници под
City, North-South, Thameslink и Chelsea-Hackney. Проценетата цена на центраното подрачје на Лондон, спојувајќи ги Големата западна со
изведба и набавка на потребните возила само за East-West Големата источна Главна железничка линија. Со 65 нови 200-метарски
композиции со капацитет од 1.500 патници и максимални оперативни
брзини до 160km/h.
The Crossrail, како идеален терен за британската минуциозност,
затскриена понекогаш зад добро познатиот, фамозен традиционализам.
Како што е сериозната дискусија во Домот на лордовите за
потенцијалните заразни опасности од затруеното месо закопано на
градежниот локалитет Smithﬁeld во 1520 година! Па сè до јавниот отпор
на љубителите на лондонскиот ноќен живот во однос на реализацијата на
одделните инфраструктурни сегметни, кои би предизвикале затворање на
повеќе историски музички објекти од клупски тип и непоправлива штета за
реномето на британската музичка сцена. Сериозно и ситничаво, во
вистински островски манир, впрочем како што и му доликува на овој
железнички, инфраструктурен magnum opus ... n
www.fabrikakarpos.com.mk
ПОРТА
дрвна архитектура КУЌА СВЕТИЛНИК
Да се оживее
детскиот сон
Семеен дом кој

нуди големи
отворени
простории,
удобни
катчиња,
прекрасни
погледи,
лирични облини
и карактер кој
го добива од
дрвото што е
употребено во
конструкцијата

дрвна архитектура
Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ , инженер по дрвна индустрија
У
никатниот дизајн на оваа четирикатна семејна куќа
го дефинираат изразените дрвени детали на
кровната конструкција и, секако, светилникот што е
истакнат како главен детаљ на предната фасада.
Приватната резиденција е изградена на брег на езерото
Finger во државата New York, САД, и овозможува директен
излез на блискиот брег. Еден од најинтересните детали за
оваа куќа е тоа што сите конструктивни елементи употребени
во неа се изработени од срцевина на бор, изработени на
начин како што граделе старите Американци.
Архитектонското решение е изработено од архитектонското
биро New Energy Works Design Group од Farmington, NY, кои
се познати по своите рустични, но софистицирани дизајни.
Освен супериорната конструктивна стабилност, дрвената
конструкција овозможува многу флексибилност при
проектирањето и придонесува во просторот со артистички
израз слично на скулптура. Резиденцијата е проектирана врз
основа на детски сон да се живее во светилник, а секако со
посебен осврт на повеќегенерацискиот состав на
семејството што ќе живее во неа. Семеен дом кој нуди големи
отворени простории, удобни катчиња, прекрасни погледи,
лирични облини и карактер кој го добива од дрвото што е
употребено во конструкцијата, а која е отворена и се гледа
во целиот објект. Главната рамка на конструкцијата на куќата
инкорпорира две паралелни свиени носечки греди на кои се
потпира кровната конструкција. Свиените греди исто така се
бичени и ламелирани во иста насока. Во конструкцијата на
светилникот се употребени 42 дрвени елементи, додека во
целата куќа има точно 371 конструктивен елемент.
Заоблениот светилник официјално е регистриран во
Американсаката крајбрежна стража, а е инспириран од
прадедото на сегашниот сопственик за кого легендата вели
дека е првиот морепловец кој го обиколил светот сам во
чамец. Од тогаш земјиштето е во наследство на неколку
генерации и фактот што лежи на брегот на езерото, логично
е да содржи и светилник. Четирикатниот светилник е
изработен од дрвена конструкција, во која се употребени и
свиени конструктивни елементи. Свиените елементи се
изработени од едно парче дрво кое е бичено 
дрвна архитектура
на потенки елементи и подоцна свиени и сушени брест за подот во кујната, црн орев за кујната,
во сушара. Ориентацијата на сечените елементи е костен за мебелот во делот од куќата за
внимателно запазена за кога ќе се слепат рекреација и забава, и бор за елементите во
повторно, дрвените влакна да бидат во иста бањата.
насока како пред бичењето. Заради конусоидната Четирите нивоа на куќата овозможуваат
форма на светилникот, употребувани се интересни можности за комуникација меѓу
комплексни решенија на конструктивните врски просториите. Кружната основа на приземјето
по целата висина. Во процесот на проектирање претставува соба за релаксација која е лесно
на светилникот, разгледувани се многу класични достапна од спалната и од дневната соба. На
стилови на цилиндрични и конусни светилници. второто ниво се наоѓаат работни простории
Сепак, конусната форма е избрана заради својата декорирани во морнарски стил. Следното ниво е
визуелна грациозност. Оваа форма, исто така го отворен дел за дружење на семејството со
дополнува лиричниот дизајн на целата куќа и пријателите и разни посетители. До највисокото
создава динамични волумени. ниво се пристапува со дрвена скала и оттаму се
Фасадата е решена со низок камен ѕид во овозможуваат прекрасни погледи кон езерото и
долниот дел од куќата, а во горниот дел е околната природа. Секоја соба во светилникот е
поставена дрвена фасада од кедер. За округла и во неа е изработен специјален мебел за
ентериерот се користени повеќе дрвни видови, да може да се вклопи во кружните ѕидови. n
ПОРТА
ПОРТА
спортски храмови СТАДИОН „КРАСНОДАР“ - КРАСНОДАР, РУСИЈА
Сашо КУЗМАНОВСКИ
Е
дно од најголемите
изненадувања во рускиот
фудбал во последната
сезона е Краснодар.
Тимот што оваа сезона е
на чекор да обезбеди
историски пласман во
Лигата на шампионите, може
дебитантската епизода во најсилниот
светски клупски турнир да ја дочека на
сосема нова арена.
Во средината на 2013 година во
Краснодар почна изградбата на новиот
објект, кој, до крајот на оваа или на
почетокот на следната година, треба да
биде претставен како нов дом на ФК
Краснодар.
Во кампањата за организација на
светското првенство во 2018 година и
Краснодар влезе во групата стадиони со
кои Русија претендираше да ја добие
организацијата на настанот, па сега со
најновите клупски успеси, градот е на пат
Арена со седишта
да добие модерна фудбалска арена.
Името на новиот стадион сè уште не е
со инфрацрвено греење
дефинирано, а капацитетот треба да биде
околу 33.000 места. Во зависност од
потребите и комфорот на трибините,
капацитетот ќе може да се зголеми и до
36.300 места, но тоа нема да биде случај
со фудбалските натпревари под капата на
УЕФА.
Проектот за изградба на арената во
Краснодар е во соработка со GMP
Architekten од Берлин и руската компанија
SPEECH Moscow. Новата арена ќе има
3.888 места во ВИП зоната и дополнителни
487 места во ВИП ложите. Според
проектот, новата арена во овој руски град
ќе биде една од најубавите и
најфункционалните арени во овој дел на
светот. Покривната конструкција е
специјално дело на германската
компанија GMP Architekten и ќе биде со
инсталација на посебна структура која
треба да ги опфати сите трибински места,
што ќе му даде на самиот стадион состојба
на целосна покриеност на трибинскиот
простор. Седиштата на стадионот ќе бидат
опремени со инфрацрвено греење за
максимална удобност за време на ниските

спортски храмови
температури во голем дел од годината осветлување на тревникот. најавија најпознатите спортски брендови.
додека се игра руската Премиер лига. Над Во близина на стадионот се гради нов Според проектот, стадионот треба да ги
една од трибините е планирано поставување парк, а паркинг просторот ќе биде под добие највисоките оценки на ФИФА и УЕФА
на гигантски екран со површина од 4.700 м2, стадионот и ќе нуди можност за паркирање и на него ќе можат да се организираат сите
а фудбалскиот терен за игра ќе биде 105 х на близу 3.000 автомобили. Во состав на видови фудбалски натпревари. Комплетната
68 метри. Дренажата ќе биде изведена целиот капацитет ќе има и ноќни клубови, инвестиција е на амбициозниот руски
според најмодерната технологија, со ресторани, фитнес центар, како и мини- бизнисмен Сергеј Галитски, кој активно стои
дополнително греење, како и вештачко трговски центар каде продавници веќе и зад ФК Краснодар. n
ПОРТА
културно наследство ВРАЌАЊЕ НА СЕЌАВАЊАТА НА СТАРИОТ ОХРИДСКИ РИБАРСКИ ЧУН
Сведок на далечни
времиња
Чунот е еден од главните симболи на

Охридско Езеро и неговото постоење се
поврзува 300 години наназад, оставајќи
силна трага во усните и пишаните
преданија за рибарите и за доживувањата
и прошетките низ езерското синило
О
Ивана ГРУПЧЕ, дипл.инж.арх.
хриѓани со трепет во срцата ја дочекаа веста дека

на 4 јуни повторно заплови реконструираниот
стар рибарски чун по водите на Охридско Езеро,
за постарите само далечно сеќавање а за
помладите само една раскажувана приказна од
старите сограѓани и стари семејни фотографии.
Чунот е еден од главните симболи на Охридско
Езеро и неговото постоење се поврзува 300 години наназад, оставајќи
силна трага во усните и пишаните преданија за рибарите и за
доживувањата и прошетките низ езерското синило.
Како битен, нераздвоен симбол на Охрид и Охридско Езеро, Завод за
заштита на спомениците и Музеј на Охрид, преку различни донации,
решаваат да го возобноват сеќавањето на него со реконструкција на
можеби последниот, за жал, уништен примерок од кого, во 2010 година,
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
т
-
-
-
при пад на карпа во Лапидариумот при Музејот во Охрид, остануваат

само остатоци и скршени сеќавања. Овој посебно значаен проект од
областа на заштитата на културното наследство се води под името
„Враќање на сеќавањата на стариот охридски чун“, под раководство на
архитектот и овластен конзерватор Горан Патчев и неговиот тим стручни
лица меѓу кои и Зоран Ѓоргиевски, конзерватор за дрво од НУ Завод и
Музеј Штип, соработници и столари со кои успешно ја завршуваат
задачата за реконструкција и конзервација на остатоците од стариот
рибарски чун во Охрид.
Предмет на истражувањата е дрвениот рибарски чун кој датира од
првата половина на 20 век, со потекло од село Трпејца и димензии 508 x
191 x 128 см. После несреќниот случај на одрон на масивна карпa, во
февруари 2010 година, врз изложениот примерок на рибарски чун во
Лапидариумот во дворот на Куќата на Робевци, било спроведено 

расчистување при што беа извлечени неговите остатоци со големи рекреација – прошетки по езерото, за свадби, панаѓури и верски
механички оштетувања, пукнатини, скршеници и големи деформации на празници, особено на празникот Водици, кога крстот се фрлал од чун
одредени места предизвикани од климатските влијанија и нападите од кој бил украсен со зеленило. Имало три вида чунови: големиот чун бил
инсекти. После направеното истражувањe, документирањe, историјат и за транспорт и трговија, средниот за ловење риби, а малиот за шетање
валоризација на чунот, беа преземени одредени методи на и разонода. Чунот по својата градба бил многу безбедно средство за
конзервација со примена на различни хемиски препарати со метод на пловење. Лесно го издржувал налетот на брановите, кои понекогаш
суво и мокро чистење на дрвото. Понатаму следат останатите техничко- биле и до два метри високи. Го изработувале од буково и чамово дрво.
технолошки постапки кон враќање на комплетниот реконструиран лик Чамот или борот (фоја) го набавувале од Мокра Планина во Албанија, а
на чунот, така што за заштита на дрвените елементи, остатоци од буката од локалните шуми. Мајстори кои се спомнуваат пред повеќе од
уништениот чун, предложен е метод на непосредна заштита со примена 100 години биле: Кузија од Поградец, Арслан од Пештани и Леон
на репресивни мерки за заштита од инсекти, импрегнација на дрвените Каневче од Охрид. Последни мајстори кои изработувале чунови во
површини и консолидација со примена на хемиски средства. Охрид биле браќата столари Наум и Стефан Димзови. Чунот се
Она што е интересно за историјатот и валоризацијата на чунот, го изработувал рачно со помош на столарски алатки. Костурот на чунот се
добивме како податок од кустос-етнолог, Оливера Мишева која вели: состоел од три основни делови: предница со закрилци од двете страни,
„Риболовот и сообраќајот во Охридско Езеро постоеле откако постојат душеме со две издлабени кори кои оделе по должината на чунот од
луѓето покрај езерото. Не е познато како изгледале првите пловни двете страни и задница. Корите, а понекогаш и предницата биле од чам,
објекти. Но, според кажувањата
пренесени од колено на
колено и според
истражувањата на познатиот
биолог Синиша Станковиќ,
чунот како основно пловно
средство во Охрид се спомнува пред
повеќе од 300 години. Освен за
риболов, се користел и за
кираџиство - пренесување жито,
дрва, грозје, други стоки, пошта и
патници на линиите: Охрид -
Поградец, Струга, Свети Наум,
Лин, Пештани, Трпејца, но и за

додека другите делови од бука. Димензиите на чунот биле различни
зависно од неговата големина. Должината на чунот се движела од 4-6 или
7 метри, ширината од 1,40-1,60 метри, додека задницата била широка 1,50-
1,60 метри. Задницата била висока околу 30 см, а предницата била
повисока – околу 70 см. Душемето било од внатрешната страна
прицврстено со три букови прагови на растојание од еден метар. На
предната половина се поставувале седишта за веслачите и на задницата
седиште за примачот или кормиларот. По горниот раб на левата страна од
чунот имало отвори за г’жви од јаже за држење на веслата. Деловите биле
поврзани – вглавени и со железни клинци зацврстени, а процепите
исколчени со памук. Веслачи обично биле тројца на предницата свртени
кон задницата и еден примач на задницата свртен кон предницата на
чунот. Познати возачи биле Дијо Богдан, Ѓоре Масло, Лашко и други. За
рекреација и уживање на чунот се ставал чардак со ограда висока околу 40
см, долг околу 2,5 метри и широк два метри. На него поставувале минсофи
за седење покриени со килими. Тука седеле и свиреле познатите охридски
чалгии. Пловејќи по мирните езерски води со звуците на песните од
Садило и неговата тајфа, прошетките по Охридското Езеро биле
вистинско уживање “.
„Чунот не е во употреба повеќе децении и тоа од повеќе причини:
висока цена за изработка, ограничување на сечењето на дрвото во овој
регион, но и појавата на металните кајчиња кои се полесни за одржување,
поевтини за изработка, а се движат со мали мотори на економично гориво.
За жал, традицијата поврзана за охридскиот чун остана да се негува само
во сеќавањата на постарите граѓани“, додава етнолог Мишева.
Раковидителот на проектот, од идеја до обезбедување средства од
донации и реализација, архитектот Горан Патчев ја истакна целта и
огромното значење на овој проект: „Како што е и самиот наслов на
проектот ’Враќање на сеќавањата на стариот охридски рибарски чун‘ - тој
треба да придонесе за ширење на приказната за охридскиот чун, кој има
длабоки корени во животот на мештаните од крајбрежјето на Охридското
Езеро. Да се искористи колективната меморија додека сè уште постои и да
се вратат сеќавањата на чунот што имал огромно социо-економско
значење во поранешно време. Сега овој реконструиран чун е само еден
дел од проектот што понатака треба да поттикне да заживеат занаетите, со
изработка на комерцијални вистински пловни чунови, кои ќе бидат
своевидна туристичка атракција и заедно со пропратни пропагандни
средства за промоција и популаризација на културното наследство како
што се макети, сувенири, разгледници, сликовници, плакати на тема Чун со
кои ќе има и економски бенефит. За НУ Завод и Музеј Охрид, ’Чунот‘
претставува уште еден успех во зачувување на материјалното и духовното
наследство како специфичен белег и сведоштво за историјата, културата и
уметноста од овие простори“.
Срдечно го поздравуваме реализирањето на овој проект, со надеж дека
овој реконструиран чун ги обнови сеќавањата на многумина и дека уште
долго ќе претставува горд експонатски примерок на неговите претци,
поставен во Лапидариумот на Куќата на Робевци, нем сведок на едни
далечни минати времиња, мамејќи погледи и од странските туристи како
туристичка атрација на Охрид и Охридско Езеро. n
ПОРТА
ентериер и дизајн „РАДО СТУДИО“, СКОПЈЕ
Отворање на простор
за перцепција
Ф
еноменологијата и прашањето на перцепција, нè обврзува да го доживуваме
просторот одејќи низ него и нè издигнува на степен повеќе во однос на
секојдневната невроза на функционалниот свет. Редизајниран е простор од 105 м²
во кој работат осум архитекти. Задачата за проектот и желбата на архитектонското
студио на себе ја презема Пако Радовановиќ. На испомош се изложени дела на
Томо Шијак, Петар Хаџи Бошков, Васил Василев, Златко Глигоров, Сретко
Јовановски, Слободан Живковски, Станко Павлевски, Нове Франговски, Микица
Трукановиќ. Просторот е изведен од иверица, кородирачки лим и мермер. Сето тоа е во хармонија со
специфичниот под.

ентериер и дизајн
Домашен изведувач,
домашни материјали
– ретко дело
Постојниот под беше од керамички плочки и цементна
кошулка. Најпрво се направи проверка на стабилноста и јачината
на подлогата. Потоа со брусење се исчисти површината и се
отстрани глазурата од керамичките плочки, кои во овој случај беа
стабилни и добро залепени.
Следната постапка е нанесување на епоксиден прајмер
Адингпокс 1П, чија цел е да обезбеди затворање на порозната
подлога и да обезбеди добра врска со наредните епоксидни
слоеви.
На поголемиот дел од површините е изработен саморазливен
декоративен под Адингпокс 2 Еко, кој се карактеризира со висока
сјајност и отпорност на абење. Адингпокс 2 Еко е двокомпонентен
производ, во кој по потреба се додава кварцно полнило во
соодветен гранулометриски состав, кој како подготвен се нуди од
произведувачот. Адингпокс 2 Еко се нуди во бои според
стандардната РАЛ
Подот во „Радо студио“ е сјајна карта. Како
подлога беше
дело на изведувачот, искористена бела
фирмата „Баутек“, и боја која
користените материјали рамномерно беше
од компанијата „Адинг“ нанесена по
дефинираната
површина, за потоа,
на свежо нанесената
смола со Адингпокс 2 Еко во други бои и пигменти, да се изврши
исцртување - прошарување. По соодветниот период за врзување
на смолата, подот беше подготвен за употреба.
Вториот тип на под во менаџерската канцеларија во сива боја
со нанесени апликации е изработен со епоксиден глет, подготвен
со Адингпокс 1 Еко и посебни полнила кои ја даваат бојата и
завршниот изглед на подот. Овој тип на под има примена и како
индустриски во услови на тешки хемиски и механички
оптоварувања. Врз зацврснатиот епоксиден глет нанесени се
апликации, техника за мурали со авто спрејови за потоа завршно
да се излакира со Аднигпокс 1П Еко, премаз со висока отпорност
на абење и голема атхезија за подлоги со затворена стаклеста
структура.
ПОРТА
ПАКО РАДОВАНОВИЌ
Микс на ар(х)т,
ПРОЕКТАНТ И архитектура и
КОИЗВЕДУВАЧ:
уметност
Постои една доследност во работата на студиото „Радо
инженеринг“, а тоа е дефинитивното определување за
микс на ар(х)т, архитектура и уметност.
Како што Џексон Полок се определува за акционо
сликарство, така Пако во оваа задача и во негова чест
има пристап на акционен дизајнер. Двата пристапи
подразбираат дека во принцип на автоматизам бојата се
распрскува, накапува, цеди или во облик на паста се
нанесува на подот, така што како краен резултат се
добиваат случајни токови и движења на бојата. На тој
начин платното кај Полок или подот кај Пако станува
акциона содржина, а сликата израз на динамичкиот
процес. Се добива апстрактна слика со големина од 60
м² чии корени се во динамичниот процес на
самоостварувањето. Разликата во финалниот процес е
што конечниот резултат кај Полок е деструкција, а кај
Пако е лоцирање на хармонијата и складноста.
ПОРТА
ПОРТА
26 декември 2014 ПОРТА 39

eкологија НОВО ИСТРАЖУВАЊЕ ВО ТОПЛИТЕ МОРИЊА
Рецепт за спас
на коралните
гребени: Само
додајте риби
М
Сашо КУЗМАНОВСКИ
инимум 500
килограми
разновидни риби на
хектар. Толку риба е
потребно за да се
обезбеди
опстанокот на
коралните гребени надвор од границите на
заштитените подрачја, според рецептот за спас
на деградираниот екосистем на коралните
гребени што го предлагаат научниците од
австралискиот Институт за морски науки,
Друштвото за конзервација на дивиот свет
(WCS), Универзитетот Џејмс Кук и други
организации во студијата објавена во познатиот
журнал Nature.
Како што пренесува порталот EurekAlert!,
научниците го процениле количеството риба
што гравитира кон коралните гребени и
клучните видови риби во повеќе од 800 гребени
на 64 локации низ целиот свет, па според тие
податоци го процениле временскиот период
што е потребен за гребенот да закрепне во
случаи кога уловот на риба е умерен и во случаи
кога уловот на риба е претеран. Научниците
коментираат дека враќањето на популациите
риба во коралните гребени и функциите што
тие ги вршат ќе ја зголемат отпорноста на
гребенот кон големите закани, како што се
климатските промени.
Веќе е познато дека коралните гребени во
светските мориња се во криза, загрозени од
прекумерниот риболов, загадувањето и
урбанизацијата на крајбрежните појаси, како и
поради промените во климата. Според некои
бројки, во криза се веќе 75 проценти од
коралните гребени во светот, а повеќе од 20
проценти се целосно исчезнати како резултат
на климатските промени и прекумерниот
риболов, во последниве 30 години. Во исто
време, само дваесетина проценти од коралните
гребени се заштитени во рамки на морски

eкологија
заштитени подрачја.
- Успеавме да процениме колкав број риби
би гравитирале кон одреден корален гребен
ако нема риболов, како и колку време ќе им
треба на новозаштитените подрачја да
закрепнат. Ова е важно за да го увидиме
влијанието на рибната индустрија врз
гребените за да донесеме клучни решенија за
иднината на ова богатство - ја пренесува
EurekAlert! изјавата на М. Арон Мекнил,
истражувач во австралискиот Институт за
морски науки и еден од авторите на студијата.
Како што понатаму пренесува EurekAlert!,
експертите се согласуваат дека риболовот е
главниот виновник за деградација на коралните
гребени, поради што и менаџерите во рибната
индустрија сè повеќе почнуваат да бараат
решенија како да ги обноват овие гребени и да
ја зголемат нивната издржливост. Ако
локалната рибна индустрија знае колку риби
треба да остави во коралните гребени за да се
обезбеди одржливост на системот, таа ќе знае
каде да ја постави границата во својата работа,
велат експертите.
Научниците во својата анализа вклучиле
широк спектар корални гребени - од оние во
кои се бележи прекумерен риболов, како на
Карибите, до локации со многу ниска стапка на
риболов и изобилство риба, кај Велигденските
острови. Од анализата произлегле неколку
заклучоци: корален гребен во кој не се лови
риба „тежи“ 1.000 килограми рибна биомаса на
хектар; знак за корален гребен со прекумерен
риболов е рибна маса од само 100 килограми
на хектар; утврдено е дека коралните гребени
во кои има 500 килограми рибна биомаса на
хектар ги одржуваат еколошките функции, иако
во нив се одвива риболов; утврдено е дека 83
проценти од точно 832 гребени кои биле
предмет на оваа анализа содржеле помалку од
500 килограми рибна биомаса; проценето е
дека на еден корален гребен во кој се
практикува умерен риболов му се потребни 35
години за да закрепне, а на оние гребени кои
биле предмет на прекумерен риболов може да
им бидат потребни и до 60 години за да се
вратат во првобитната состојба, пишува
понатаму EurekAlert!.
- Забраната за употреба на одредена опрема
за рибарење, како што се ситните мрежи и
селекцијата на видовите риби што може да се
ловат, може да им помогне на менаџерите во
рибната индустрија активно да се вклучат во
заштитата на коралните гребени на подрачјата
што не може да се вклучат во заштитени зони -
коментираат авторите на оваа студија.
Друштвото за конзервација на дивиот свет
(WCS) на јутјуб каналот сподели и кратко видео
поврзано со оваа тема што е достапно на
линкот
https://www.youtube.com/watch?v=fDzMzyWZxL
8&feature=youtu.be n

технологии ПРАВИЛНА ДИГИТАЛИЗАЦИЈА ЗА МИРНО ЛЕТО
Зачувувањето на
фајловите во
повеќе фајл
формати, на
повеќе носечки
медиуми (кои се
чуваат
соодветно), како
и печатење во
„тврда копија“
онаму каде тоа е
возможно, е
препорака на
експертите за
„мирен сон“
Фали ново –
чувај старо
Трајче СТОЈАНОВ, дипл.инж.арх. Се на се, мал број на хартиени предмети кои
Л
лесно можеле да се сместат во мало ковчеже.
Денес, „обичниот“ Македонец поседува куп од
етните одмори се пред нас. хартии со некаква вредност (документи) и уште од страна на Талибанците во 2001 година,
Одлична можност да се тера бајти од различни електронски записи уништувањето на античкиот Нимруд во Ирак од
здивне од работа-преку-глава сместени на компјутер, телефон, надворешни страна на Исламската држава, како и
и да се „наполнат батериите“. дискови или на „облак“. Сето тоа благодарение последните случувања во Палмира, Сирија),
Кога сме кај батериите, да не на напредната и лесно достапна технологија. светот одамна врши забрзана дигитализација
заборавиме да ги наполниме Истата технологија заговара се поголема на културното и природното наследство.
бидејќи и ова лето употреба на дигиталните формати во Сепак, мора да се имаат предвид и
фотоапаратите (и телефоните) ќе треба да секојдневието. Да се потсетиме: плаќаме со слабостите, односно заканите што
генерираат милијарди фотографии (повеќето платежна картичка или електронски, се произлегуваат од дигитализацијата и
селфи од плажи, бикини, мускули итн.). допишуваме преку електронска пошта, дигиталните формати. Последниве години
Фотографиите се многу важни бидејќи ги документи поднесуваме електронски, многу експерти се обидуваат да ја предупредат
овековечуваат моментите не дозволувајќи да фотографираме со телефон, а фотографиите јавноста за заканите. Така на пример, Винт
потонат во заборав. Впрочем, многу лесно ги разгледуваме повторно преку телефон и сл. Церф, директор во „Гугл“ познат уште и како
можеме да заклучиме дека повеќето луѓе Судбината на папирусот се чини ќе ја стигне и еден од „татковците на Интернет“, во февруари
сметаат дека токму губењето на фотоалбумите, хартијата, иако тешко веројатно дека ќе годинава, говорејќи пред присутните на
односно фото архивите претставува најголема посведочиме за целосно нејзино исфрлање во годишниот состанок на Американската
материјална загуба, при не-дај-боже трагедија употреба. Ова е доба на дигиталните фајлови. асоцијација за ширење на науката во Сан Хозе,
или итна евакуација. Поради многуте бенефити кои ги нудат Калифорнија, предупреди дека сите
Пред нешто повеќе од пола век наназад, дигиталните технологии, но и многубројните фотографии и документи кои ги чуваме во
„обичните“ Македонци поседувале по некоја десктруктивни процеси (унишувањето на Будите компјутерите, можно е да бидат изгубени
фотографија, тапија, личен документ и слично. од Бамијан изработени во карпа во Авганистан поради брзите промени во хардверот и

софтверот. Тој предупреди дека „брда“ од
дигитален материјал – од блогови, твитови,
слики и видеа, до официјални документи како
што се судски одлуки и електронска пошта –
може да бидат изгубени засекогаш бидејќи
програмите потребни за нивно прегледување
ќе бидат „мртви“. На тој начин, со тек на
годините би имале акумулирано огромни
архиви на документи без да знаеме кој формат
се, што содржат, како да се отворат бидејќи
технологиите во кои биле креирани, реално со
тек на времето ќе исчезнат. Следејќи ги
промените во изминатите две-три децении,
Винт посочи дека е можно идните генерации
да имаат малку или воопшто да немаат записи
од 21 век, со што светот би навлегол во т.н.
„дигитално Мрачно доба“. типови на компакт дискови без разлика дали од нив се дигитални. Најголемата
Од друга страна, волуменот на записи кои ги складираме локално, во мрежа или преку библиотека/архива во светот, американската
креираме на дневна основа е вчудовидувачки. Интернет. Сакале или не, правењето на backup, Конгресна библиотека имајќи ги предвид
Марк Витби, директор на Групата брендирани каталогизацијата и воопшто зачувувањето на слабостите на дигиталните формати, од пред
продукти на Seagate Technology, во интервју за податоците се соочува со големи предизвици неколку години започна со креирање на нови
TechRadar изјави дека нашите потреби за било да станува збор за поединец, компанија електронски архиви со цел каталогизација и
складирање на записи неконтролирано се или специјализирана институција. подолго зачувување на милијарди записи кои
зголемуваат. Марк појасни дека „вкупниот број Во една статија на History News Network од ги поседува. Сепак, и покрај напредната
на дигитални записи генерирани во 2013 2006 година, со наслов „Fragile digital data in технологија, задачата е преголема и целта сè
година беше околу 3,5 зетабајти, односно danger of fading past history's reach“ се уште не може да се постигне. Сите напори одат
3500000000000000000000 бајти“. До 2020 опишани проблемите со кои се сретнуваат во правец да се обезбеди сигурност на
година се предвидува дека ќе бидат професионалците при дигитализацијата, а се записите во наредните 100 години, иако
генерирани околу 44 зетабајти на годишно во директна конотација со тезите на Винт историски гледано тоа е еден век и
ниво. Енормното Церф. Во неа се проценува дека само за три претставува исклучително краток временски
генерирање на дигитални години, од 2006 до 2009 година, период. Дополнителен проблем е ранливоста
записи побарува и човештвото генерирало на дигиталните медиуми, односно нивниот
медиум за складирање, повеќе записи краток животен век. Иронично, но се чини дека
а тоа се отколку во артефактите како глинените плочи со клинесто
хард последните 1.000 писмо стари околу 5.000 години се далеку
дисковите и години и скоро посигурни од современите дигитални 
други сите
ПОРТА
технологии
медиуми, за кои истражувањата велат дека архивирање да биде паралелно со средства, а во извесни случаи и зачувување на
нивниот животен век е од 15 до 100 години во архивирањето на „тврдите копии“. животите на корисниците. И покрај
зависност од типот на медиумот, условите на Но, да се вратиме во нашето законските одредби за архивирање, морална
чување итн. Да не ги спомнуваме и можните професионално секојдневие – обврска и одоговорност на секој архитект,
хардверски расипувања, вируси, магнетизација градежништвото. Голем број инженер и инвеститор вклучен на проекти е
итн. Значи ли тоа дека треба да се откажеме од инфраструктурни проекти кои биле изградени да се осигура трајноста на техничката
дигитализацијата и дигиталните формати? во минатото или се градат во моментов, треба документација во идните децении. Ова е
Секако не, но мора да бидеме целосно свесни да имаат квалитетно зачувани податоци со особено важно за мегапроектите од
за сите предности и недостатоци на цел нивно искористување во иднина доколку енергетиката, транспортот, рударството чие
технологијата. Од овој агол, сè додека не се се јави потреба за реконструкција, рушење значење е круцијално за добросостојбата на
изнајде некое подоверливо решение или надградба. Имањето на целосни и населението.
(долготраен медиум и безбеден отворен фајл квалитетни податоци за проектите и По сето погоре елаборирано, верувам дека
формат), се чини дека е најдобро дигиталното објектите, значи заштеда на финансиски има простор за подобрување на нашиот
пристап кон дигиталните записи кои ги
генерираме, без ралика дали се лични или
професионални. Целењето кон „општо
прифатените“ фајл формати е веројатно
посигурна опција, бидејќи се поддржани од
поголем број на апликации. За нас, најважни се
форматите како pdf, dwg, doc, txt, jpeg, mpeg
итн. Зачувувањето на фајловите во повеќе фајл
формати, на повеќе носечки медиуми (кои се
чуваат соодветно), како и печатење во „тврда
копија“ онаму каде тоа е возможно, е
препорака на експертите за „мирен сон“.
Долго, топло и мирно лето. n
ПОРТА
ПОРТА
репортажа ПЕТРА, ЈОРДАН
Најубавото
место на
светот
Кралската
гробница
Уранов гроб
За што подобро да ја цените мистериозната фасцинација на Петра,

треба да знаете како да ја слушате нејзината тишина...
репортажа
Остатоци
од гробница
во Петра
Патувањето низ Јордан,
несомнено, е голем
предизвик,
започнувајќи од
исконската река
Јордан, легендарната
пустина Вади Рум со
доживувањата на
Лоренс од Арабија,
краткиот но егзотичен
брег на Црвеното Море,
бурното минато и
сегашноста на
Кралството, и како врв
на доживувањето –
Петра
Возење со кочија низ кањонот Сик
О
Александра ПЕТРОВСКА , дипл.инж.арх. посетител кој стапнал во Сик, а сè уште има
време да се стигне до градот Петра и до
двај го дочекав денот во Ризницата. Се чудиш како природата успеала
кој конечно во живо ќе да создаде ваква убавина и сите едногласно
го посетам едно од се согласуваме дека природата е најголемиот
новите седум светски и најдобриот креатор на светот. Се чувствува
чуда – Петра. Јунскиот возбуда и спокојство, на моменти прекинато
ден е вообичаено топол од галоп на коњи или елегантно движење на
во оваа пустинска земја, камили. Остатоци од вдлабнати фигури на
но желбата за откривање на Петра ја луѓе и животни се забележуваат скоро по
потиснува температурата што се движи накај целиот пат. Во карпите има остатоци од
40-иот степен. Одењето до Петра претставува некогашен аквадукт кој носел вода во Петра
патешествие низ кањонот Сик, долг 1,2 од некој близок извор.
километри. Изборот е, да се пешачи таа Додека во мислите се враќаш векови
дистанца или да се извози на камила, коњ или наназад, обидувајќи се да си го замислиш овој
со кочија. Сепак, најдобро е да се пешачи за простор во неговиот полн сјај, вниманието го
да се долови нестварната убавина на Сик. привлекуваат неколку бедуини. Нив овде ги
Огромни триста метри високи песочно- има многу. Живеат според свои правила и не
црвени, како и сино-бели карпи го формираат се интегрирани во државата, но во Петра само
кањонот, кој на најтесниот премин е широк тие имаат право да работат, според договор
само два метри, а некаде достигнува помеѓу нив и Кралството на Јордан. Токму
широчина и до десет метри. заради тоа, во Петра ги има речиси на секој
Одушевувањето е присутно кај секој чекор, на различна возраст, обидувајќи 

репортажа
се на секого да му продадат по некој сувенир

или разгледница. Нудат и возење на камили,
на коњи или кочија, а оние најхрабрите се
осмелуваат да понудат и по неколку десетици
камили за убава туристка. Движејќи се низ
кањонот, минатото ви одѕвонува во глава и си
ги замислувате звуците на забрзаните трговци
на ткаенини и зачини, кои од овој пустински
град направиле трговско средиште.
Крајот на Сик се ближи и се наѕира
симболот на Петра – Ризницата или Khazne al
Firaum. Глетката кога завршува кањонот и
пред вас се исправува Ризницата е навистина
тешко да се опише, зборовите не се толку
моќни колку што е моќен погледот. Пред таков
поглед се занемува и сакате времето да
застане и овој момент да трае вечно. Некаде
во глава одминува мисла дека стојам на место
каде што некој стоел исто така, само пред
повеќе од 2.000 години. Се чувствувам и моќно
и безначајно, се менува чуден сплет на
чувства, а дека е тешко да се најдат соодветни
зборови за да се опише глетката, има
констатирано секој што ја има посетено
Ризницата. Таа е чудо вдлабено во карпа,
висока е 40 метри, а над неа се извишува
огромен карпест масив, достигнувајќи 146
метри височина.
Градењето т.е. вдлабнувањето на Ризницата
се изведувало од горе па надолу, при што како
платформа се користеле природните
платформи на карпата на која се стоело при
длабењето. Изградбата започнала од 39
метри височина, а за длабење се користеле
железни копачи. Отпаднатиот материјал што
се добивал при длабењето го вградувале во
други објекти во градот. Фасадата изобилува
со детали од митолошки суштества, растенија,
Ризницата Khazne al Firaum
главата на Медуза, Амазонки, круната на
божицата Изида. Се чита влијание од
египетската, грчката и римската култура. Импровизирана тезга на Бедуин
Вистинската функција на овој објект не била
откриена доста долго време. Конечно, во 2003
година, на шест метри под земја, во Ризницата
биле откриени погребни комори и скелети на
11 мажи, како и куки за закачување на темјан,
што довело до заклучок дека објектот
претставува семејна гробница. Пронајдените
предмети во Ризницата, како ковани пари,
потекнуваат од I век од нашата ера.
Петра е град кој се спомнува и во
Библијата, под името Села, што преведено од
хебрејски јазик значи Карпа. Арапите, пак, ја
нарекуваат Долина на Мојсеј. Врвот на својата
моќ Петра ја доживеала во IV век пр. н.е. во
време кога со неа владееле Набатејците, кои
биле одлични трговци и не случајно ја
одбрале за свој дом, откако го напуштиле
номадскиот начин на живот. Имено, Петра се
наоѓала на крстосница помеѓу големи

репортажа
Гуштер
Agama
Остатоци Sinaita
од гробница
во Сик
ФОТО: АЛЕКСАНДРА ПЕТРОВСКА

Крајот на Сик, почеток на Петра Амфитеатар
трговски патишта од Арабија до Месопотамија уште многу фасцинантни објекти изрезбани во ред, во карпата се направени правоаголни
и сè до Средоземно Море и Сирија. Во карпи. По одминување на Ризницата, од која отвори кои најверојатно служеле како дел од
најдобриот период, во Петра живееле околу воопшто не е лесно да се оттргне погледот, се сцената. Театарот е проширен во времето на
40.000 жители. Градот бил напуштен во XIII зачекорува по главниот пат и веднаш погледот Римјаните, додадени му се повеќе редови и
век, а европскиот свет ја запознал дури во го пресретнува амфитеатар. Тој е издлабен во била подобрена акустиката. Околу театарот,
1812 година, кога ја открил швајцарскиот карпа, содржи 33 реда во кои можеле да се во карпите се наоѓаат гробови, па според
истражувач Јохан Лудвиг Буркхардт. сместат околу 6.000 гледачи и е единствен во опкружувањето јасно е дека освен трагедии и
Бедуините успешно ја чувале оваа тајна скоро светот ваков зачуван театар. По векови и комедии, во театарот се изведувале и
600 години... векови постоење, забележливо е оштетување религиозни обреди и свечености, но за нив
Ризницата е симболот по кој Петра е на редовите предизвикано од големите нема никакви пишани сознанија.
позната во светот и ставена на мапата на дождови кои се сливале во него од планината Продолжуваме понатаму, патот нè води кон
светски чуда, но градот содржи остатоци од во која тој лежи. Над театарот, зад последниот кралските гробници, а за да се дојде до 

aрхитектура
нив треба да се искачат повеќе скали, сосема

разбирливо, зашто не се направени на ниво на
пешачката зона. Првата гробница е Урановнот
гроб, со монументален изглед и украсена
фасада, а којзнае како изгледала кога била
тукушто изградена. Четири столбови го носат
споменикот, а меѓу нив има отвори во кои
стоеле споменици. Внтарешноста на
просториите е темна, а се отвора убав поглед
кон столбовите што се наоѓаат во дворот.
Боите се прелеваат – од розови до кремасти
нијанси. Од записите пронајдени на ѕидовите
на гробницата, се заклучува дека овој објект
некогаш служел и како црква. Следуваат уште
неколку впечатливи гробници, а Свилената
гробница е најмала во споредба со
останатите кралски гробници. Името го
добила според спектарот на бои на фасадата,
кои ѝ даваат отмен изглед.
Патот нè води накај останатите гробници и
прескокнувајќи по неколку скалички на
жешкото сонце, од нигде никаде изникна
импровизирана тезга за сувенири. Застанувам
заради љубопитност, а пред мене се појавува
девојче - типично бедуинче од околу 10
години. Одлучувам да ги разгледам
сувенирите и да се информирам за цените, и
најверојатно да купам некоја ситница затоа
што немам срце само да ѝ завртам грб и да си
отидам, како што, претпоставувам, прават Живописни бои
повеќето од туристите кога ќе налетаат на и превоз со камили
оваа тезга. Спонтано, на англиски јазик ми во кањонот Сик
прозборува и ми кажува дека се вика Ранија.
Забележувам дека го носи името на жители на Петра. Застанав да го видам
јорданската кралица и ѝ кажувам дека е убава подобро и од поблиску, плашејќи се да не го
како кралицата, на што искрено се избркам со моето присуство и без нагли
насмевнува. Потоа, заедно одбираме движења да го фотографирам,
сувенири кои ќе ги купам и опишувајќи ми ја најнесекојдневниот влекач кој сум го видела
можноста на камената желка-сувенир да ја досега. Потоа дознав и дека сум имала голема
менува бојата кога ќе дојде во допир со вода, среќа што воопшто сум го видела, бидејќи е
ми вели да си одберам еден магнет како доста срамежлив и плашлив и ретко се
подарок од неа. Овој ден, после сите изложува на погледи на љубопитни туристи.
прекрасни работи доживеани во Петра, Времето полека изминува, а Петра е тешко
Ранија ми го доисполни срцето и веднаш се да се напушти. За утеха е тоа што и при
поврзавме. Можеби не оди во училиште и заминување од Петра, уште еднаш ќе се фрли
продавајќи сувенири му помага на семејството поглед со воздишка кон Ризницата и уште
да преживее, но не сите работи се учат на еднаш ќе се помине кањонот Сик, само овој
училиште. Има нешта кои ги носиш во себе, во пат во обратна насока.
срцето, без разлика на тоа кој си и од каде Постои една книга со наслов „Најубавото
потекнуваш, дали си архитект од Југоисточна место на светот е тука“. Книгата нема никаква
Европа или бедуинче од Јордан. допирна точка со Петра, но откако ја прочитав
Има уште интересни објекти за се прашував кое место во светот јас би го
разгледување и стигнуваме до Палатната опишала со тие зборови. Откако ја доживеав
гробница. Изградена е според римските Петра, веќе знам – најубавото место на светот
палати и се разликува од другите градби во Живописни бои на карпите во Петра е Петра! И сосема случајно открив дека се
Петра. Фасадата е составена од три дела, од согласив со Томас Едвард Лоренс (или
кои првите два се издлабени во карпа, а подалеку да ја гледам целата градба. Се попознат како Лоренс од Арабија), кој дошол
третиот дел, кој е и највисок, е изграден од движам и одеднаш пред мене, на камен се до истиот заклучок во неговото пишано дело
камен. Величенствена е, како и сè останато во појави Agama Sinaita. Тоа е флуоресцентно „Седум столбови на мудроста“. Да, најубавото
Петра, и се оддалечувам за да можам од син гуштер и е еден од највпечатливите место на светот е токму тука. n

ПОРТА
хортикултура МОНГОЛСКИ ГРАДИНИ
Градини создадени
од средновековни исламски
и номадски влијанија
Филип ФИЛИПОСКИ, дипл.шум.инж.
М
онголските градини
претставуваат
карактеристични
исламски градини.
Стилот на овие
градини е сличен на
персиските градини.
Основна карактеристика на овие градини е тоа
што се градат во геометриски стил, со
правоаголни форми во рамките на едно
пространство. Водните елементи како базени и
фонтани се задолжителен елемент во овие
градини. Најчесто се поставени во средина за
да го имаат фокусот.
Овие градини се комбинација на повеќе
влијанија низ времето, па така има елементи од
средновековната исламска градина, но има и вода. Номадското влијание кај овие градини е Постојат два типа на монголски градини од
номадски влијанија. Така на пример, од пресликано преку примената на стилизирани кои првиот вид претставува парк, кој е
средновековните исламски градини се настрешници и килими во градините. Палатите организиран околу монументална гробница
преземени високите огради со кои градините и статуите се изработени во грандиозни (Таџ Махал), додека вториот вид е изоставена
се изолираат од остатокот од светот. Тие се димензии со цел да се демонстрира монументална структура (градината Нишат,
формални, каде главен елемент е протечната богатството и моќта на сопственикот. градината Кашмир). Кај првиот тип гробницата
дрвја, палми и цвеќе. Таа била замислена како
рајска градина каде во фокусот би се наоѓала
фонтана која ја дели градината на четири дела.
Вториот тип на монголската градина е
дизајниран како место за одмор и релаксација
на отворено. Градините се поделени на помали
плоштади во правоаголна форма. На нив се
подигнати фонтани, настрешници и киосци. Тоа
што е карактеристично за овој вид на
уредување е стремежот кон создавање нешто
големо и сјајно со голем број на монументални
детали.
Овој градинарски стил е многу чест во Индија,
Бангладеш и Пакистан, кои по својот печат се
разликуваат од градините во Централна
Азија.Од создавањето на Монголската империја
(1526) изградбата на вакви градини
претставувало презентирање на моќ на
владетелите. Првиот монголски освојувач Бабур
е подигната на најдалечниот крај од градината, ги има изградено градините во Лахоре и Добур.
целиот простор е заграден со масивни ѕидови, а Владетелот Џахангир ја создава градината Шалимар,
влезот е преку монументална порта, најчесто која е позната по големата збирка на цвеќиња. Врвот
поставена на јужната страна. Конкретно, кога била на монголските градини е градината на Таџ Махал,
изградена градината во Таџ Махал, таа била изградена да го претстави рајот на земјата и односот
целосно оплеменета со најразлични видови на помеѓу животот и смртта. n
ПОРТА
најчудни градби КИНА
Планински
премини во облаци
Драган РИСТОВ гледа како балансираат со градежен материјал
З
на грб, во раце или на рамо, а одат по стрмна
патека од одвај неколку метри, понекогаш и на
а некои луѓе, кога ќе им се самиот раб, без никаква заштитна ограда или
каже дека добиле зголемување јаже. Се што ги дели од слободниот пад е
на платата е настан за веселба добра концентрација и рамнотежа.
и радост. Ама за градителите Секако, оваа е само втората група
во Кина, тоа и не е баш момент работници, која поставува арматура и бетонира
за радост. Ова посебно важи патеки. Пред нив оди претходница која има за
за оние што живеат во цел да ги заглави металните конструкции во
облаците и ги градат опасните патишта или карпите на планината, и да конструира солидна
пешачките патеки на надморска височина од основа за втората фаза, за колегите што
неколку илјади метри, на околните стрмни цементираат. Оваа работа е уште поопасна
планини во провинцијата Хунан. За разлика од бидејќи нема простор за импровизации ниту
европските градежници кои работат според пак за поправка на грешките. Само еден чекор
стотина стандарди, за овие кинески градители може да ве води во амбис.
нема сигурносни јажиња, алки и друго. Оваа работа е карактеристична за областа
Ако се погледнат фотографиите на она што Пингџинг каде има високи планини, а превоите
тие го прават, може да се каже дека ќе им на вака голема височина не се само патна рута,
позавидат и циркуските акробати, бидејќи се туку и еден вид на туристичка атракција. На

најчудни градби
ваков начин и во соседната област Џиангџи, на

планината Шифу биле поставувани вакви премини, па
дури и стаклени мостови помеѓу две планини, два врва
или длабока јама. Конкретно, патеката на оваа планина
се прави од 2011 година. Кога ќе биде завршена, таа ќе
биде долга над 3,5 километри со што ќе биде и
своевиден рекордер - најдолга патека на планина.
Една од најинтересните конструкции во овој вид на
градежништво е т.н. стаклен премин кој е направен во
Пингџијанг во 2014 година и кој се наоѓа на височина од
над еден километар. Со него се премостуваат два
планински врва и тоа само со челични кабли или сајли
кои се прицврстени во двата врва, на двете страни.
Останатото е стаклена конструкција која се ниша и при
најмал ветер. Според кажувањата, кога туристите
поминуваат преку него, се случува ветерот да дувне и
тие да останат заглавени со часови бидејќи нозете им се
парализирани од страв! n

рубрика
ПОРТА 26 декември 2014 ПОРТА 39

ИЗЛОЖБА ARTIST ROOMS НА РОЈ ЛИХТЕНШТАЈН ВО ШКОТСКА НАЦИОНАЛНА арт
ГАЛЕРИЈА НА СОВРЕМЕНИ УМЕТНОСТИ ВО ЕДИНБУРГ
„Стрип-херои“
како сериозен ликовен жанр
Р
подготви: Дејан БУЃЕВАЦ
ој Лихтенштајн (1923-1997) е еден од

најголемите американски уметници на 20 век. Истакнат
претставник на поп-арт кој, потпирајќи се тематски и
стилски на пародија, најдобро ја дефинирал темелната
премиса на овој уметнички правец. Лихтенштајн се
прославил со серијата слики на зголемени призори од
стриповите и рекламните мотиви надополнети со
неговите типични точки. Изложбата ARTIST ROOMS
(Собите на уметникот) е дел од проектот REFLECTIONS
(Рефлексии) и е изложена во Шкотската национална
галерија на современа уметност во Единбург. Култните
но и понови дела на славниот уметник се изложени во
три соби. Изложбата ќе биде отворена до 10 јануари
2016 година, благодарение на фондацијата Рој
Лихтенштајн.
Американскиот Американскиот сликар, графичар и вајар Рој
Лихтенштајн се вбројува во најпродуктивните уметници
сликар, графичар на 20 век – создал околу три илјади цртежи од кои
и вајар Рој повеќето ја сочинуваат студијата за слики, скулптури и
печати во сито печат и керамика. За разлика од
Лихтенштајн се повеќето негови колеги, тој почнал да се занимава со
сликарскиот занает релативно доцна. Во моментот кога
вбројува во раскинува со традицијата на апстрактното сликарство
најпродуктивните (50-тите години од минатиот век) веќе имал четириесет
години. Прескокнувајќи повеќе фази од уметничкото
уметници на 20 екпериментирање типично за развојот на сликарскиот
вкус од тоа време, Лихтенштајн директно се впушта 
век – создал
околу три илјади
цртежи од кои
повеќето ја
сочинуваат
студијата за
слики, скулптури
и печати во сито
печат и керамика
ПОРТА
aрт
во апстрактниот
експресионизам.
За разлика од
подоцнежните стереотипни
ликовни прикази на стрип-
теми во фазата поп-арт,
неговите рани дела се
потпираат на цртачката работилница на Волт Дизни, и се
пресудни за развојот на неговиот карактеристичен постер-
стил. Повеќето цртежи од тој период, од само за него познати
причини, ги уништил. Инспириран од фигуративните женски
портрети на Вилем де Кунинг, Лихтенштајн ги претвора стрип-
јунаците во „сериозен“ ликовен жанр.
Тој беше сликар кој пронајде драстични методи за
оддалечување од кубизмот и апстрактното сликарство со
стилистички експерименти; пред сè со употреба на јаки црни
контури и мотиви разложени на растери. Студената
дистанцираност од анализата на естетска привлечност на
потрошувачката стока, која се сфаќа исклучиво преку
материјалната вредност „проценета“ од етикетата со цена, се
потпира на традицијата на Алан Капров, Клас Олденбург и
Џорџ Сигал, и се развива паралелно со ликовните вредности
на поп-уметниците од американскиот Западен брег.
Заштитниот знак на Лихтенштајн е користење „растер“
(никогаш не насликани со слободна рака, туку настанати со
користење различни техники).
ПОРТА
ПОРТА
ɨɲɱɭɴɫɧɰɫɲɱɧɰɫɴɫɴɵɨɯɫ
ПОРТА

233

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

233

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ПОРТА

Божидар Мијовски - градежник и визионер чие име

А РХ И Т Е К Т УР А Охридскиот рибарски чун - сведок на далечни времиња

Божидар Мијовски - градежник и визионер чие име

визионерски погледи, градежниот улиците се нарекуваат „Македонска“, Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА)

Во блиската иднина ТКДЦ ќе има фоторепортер:

Јавен конкурс за доделување

на признание на ДГКМ за 2013

6 ПОРТА 26 јуни 2015

посетители на возраст од 8 до 40 години.

26 јуни 2015 ПОРТА 7

чие име стои на познати

8 ПОРТА 26 јуни 2015

и визионер Бев трпелив и

26 јуни 2015 ПОРТА 9

кога Институтот беше вистински балкански бренд во секој поглед,

26 јуни 2015 ПОРТА 11

направат делови за рекреација и голф терени. Овој град

12 ПОРТА 26 јуни 2015

Подготвил: Игор ЃОРЃЕСКИ, дипл.инж.геотех.

14 ПОРТА 26 јуни 2015

16 ПОРТА 26 јуни 2015

Нижњи Новгород кои се нарекуваат

„Гранит“, „Бетон“ и ЕМО. полјана, гробот на Тостој и го рецитираат

18 ПОРТА 26 јуни 2015

Банка и трговски центар - Оренбург Станбена

20 ПОРТА 26 јуни 2015

22 ПОРТА 26 јуни 2015

26 јуни 2015 ПОРТА 23

проф. д-р МИРЧЕ КОКАЛЕВСКИ , дипл.инж.арх.

Дејство на земјотрес Епицентри на земјотреси во период од 1960 до 2000 година

24 ПОРТА 26 јуни 2015

Земјотрес во Скопје, Црна

26 ПОРТА 26 јуни 2015

26 јуни 2015 ПОРТА 27

38 ПОРТА 26 декември 2014 ПОРТА

„ профил мојата пријателка

26 јуни 2015 ПОРТА 31

32 ПОРТА 26 јуни 2015

кој дополнително на постоечките содржини постоењето на бројни неурбанизирани

26 јуни 2015 ПОРТА 33

преку темелниот Federal

THE CROSSRAIL – ВЕЛИКА БРИТАНИЈА Во алијансата од направи, кои светот и

Семеен дом кој

38 ПОРТА 26 јуни 2015

Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ , инженер по дрвна индустрија

42 ПОРТА 26 јуни 2015

Чунот е еден од главните симболи на

хриѓани со трепет во срцата ја дочекаа веста дека

при пад на карпа во Лапидариумот при Музејот во Охрид, остануваат

26 јуни 2015 ПОРТА 45

46 ПОРТА 26 јуни 2015

48 ПОРТА 26 јуни 2015

26 декември 2014 ПОРТА 39

52 ПОРТА 26 јуни 2015

26 јуни 2015 ПОРТА 53

54 ПОРТА 26 јуни 2015

За што подобро да ја цените мистериозната фасцинација на Петра,

Возење со кочија низ кањонот Сик

26 јуни 2015 ПОРТА 59

се на секого да му продадат по некој сувенир

60 ПОРТА 26 јуни 2015

ФОТО: АЛЕКСАНДРА ПЕТРОВСКА

26 јуни 2015 ПОРТА 61