Нова архитектура

во новото срце на
Нов Белград

ГРАДЕЖНИШТВО
АРХИТЕКТУРА
ЕКОЛОГИЈА Агент за недвижности
најомразена професија
90 денари / БРОЈ 206 / ПЕТОК 03.05.2013 година IX

isaLoni 2013, миЛано

Зеленилото - хит во
внатрешното уредување
БРОЈ 206 ПЕТОК 03.05.2013 ГОДИНА IX
Редакција:
ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,
главен и одговорен уредник:
„Порта 3“ и годинава ви ги пренесува постулатите на одржливост и зелен дизајн. Дејан БУЃЕВАЦ
впечатоците од Меѓународниот саем за Најдолгиот пешачки дрвен мост во
мебел iSaloni 2013, во Милано. Општиот Европа е во Грузија. Во северниот дел Насловна страница: новинари:
заклучок е дека зеленилото е хит во од областа Анаклија тече големата река Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА
ЛАМБИ COLETTE
внатрешното уредување. Наспроти Енгури, која се влева во Црното Море. надворешни соработници:
кризните времиња, овогодишниот Во минатото, овој дел на реката бил НАПРАВЕНИ ОД
Ангел СИТНОВСКИ
iSaloni потврди дека дизајнот и недостапен за посетителите на Анаклија, ПОЛИКАРБОНАТ, Александар ПЕТРОВ
креативната иновација и натаму но со изградбата на пешачкиот мост ОД ИТАЛИЈАНСКАТА Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
, Александра ШЕКУТКОВСКА
остануваат добра инвестиција. во должина од фантастични 505 метри ФИРМА PEDRALI Анастасија НИКОЛОВСКА
Според својата убавина, географската дојде до поврзување на двата брега. Андреа ЈАМАКОСКА
позиција и биолошката разновидност, Една од најомразените професии од Билјана САВИЌ
Динарската верига стои рамо до рамо јавноста во Велика Британија е агент за Нова архитектура Бојана ФИЛИПОВИЌ
во новото срце на Биљана СТОЈАНОВИЌ
со Карпатите, Алпите или кој и да е продажба на недвижности. Агентите за Нов Белград
Владимир Б. ЛАДИНСКИ (AНГЛИЈА)
друг екорегион во светот. Сега преку недвижности имаат свој јазик. Ситуацијата Даниела МЛАДЕНОВСКА
проектот „Парковите на Динарската во оваа смисла е толку сериозна што Драган РИСТОВ
верига“ што го реализира Светскиот во 1991 година британскиот парламент Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА)
фонд на дивиот свет (WWF), таа ќе донесе Закон за погрешно опишување на ГРАДЕЖНИШТВО Ивана ГРУПЧЕ
АРХИТЕКТУРА
Агент за недвижности Кате АНТЕВСКА
добие подобра заштита и ќе развива имоти, со кој, веројатно, се стави крај на
ЕКОЛОГИЈА

најомразена професија Кире КИПРОСКИ

одржлив туризам. WWF преку регионален најексцесните примери на злоупотреба Михаил ТОКАРЕВ
проект ги поврза националните на говорниот јазик и опишувањето на Никола НЕШКОСКИ
паркови од Словенија до Албанија дрвената барака во дворот како палата. Сандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВА

90 денари / БРОЈ 206 / ПЕТОК 03.05.2013 година IX

Сашо КУЗМАНОВСКИ
во кој влегуваат и трите национални Нова архитектура во новото срце на
Трајче СТОЈАНОВ
паркови во Република Македонија Нов Белград. Хотелот „Фалкенштајнер“ Филип ФИЛИПОСКИ
- Маврово, Галичица и Пелистер. во Белград е инвестиција која изнесува 40 iSALONI 2013, МИЛАНО
Франческо ЧИТРО (ИТАЛИЈА)
Зеленилото - хит во
Враќање кон архаичноста. Градењето милиони евра. Објектот од 24.200 квадрати внатрешното уредување
со помош на набиена земја потекнува е граден скоро две години, а негов автор графички уредник: Дејан ДАВИТКОВ
од прастари времиња; овој материјал е е познатиот виенски и европски архитект фоторепортер: Кире ПОПОВ
секаде околу нас, и тоа во својот природен, Борис Подрека. Тој претставува прво Автори:
непреработен облик. Во последните негово реализирано дело во родниот град. лектор: Костадинка СОЛЕВА
ALBERTO BASAGLIA И
години, овој систем на градење повторно
NATALIA ROTA NODARI Издавачки совет:
се актуализира, темелејќи се на ОД РЕДАКЦИЈАТА Љупчо АТАНАСОВСКИ,
дипл.инж.арх. - претседател
проф. д-р Мери ЦВЕТКОВСКА,
ГРАДЕЖНИШТВО 23 23 дипл.град.инж.
Вања ДОНЧЕВА,
ВРАЌАЊЕ КОН АРХАИЧНОСТА дипл.инж.арх.
Александра ПЕТРОВСКА
АРХИТЕКТУРА 26 дипл.инж.арх.
НОВА АРХИТЕКТУРА ВО НОВОТО проф. д-р Катерина ДОНЕВСКА
дипл.град.инж.
СРЦЕ НА НОВ БЕЛГРАД
Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје
МЕДАЛ „АЛВАР АЛТО“ 30 Ул. Васил Ѓоргов број 21,
влез 2, локал 9, 1000 Скопје
АВТЕНТИЧНО И ТИВКО
ОКУПИРАЊЕ НА ПРОСТОРОТ Тел: 3109 311; 3151 311;
Факс: 3132 924
ТЕХНОЛОГИИ 41 41 e-mail: porta3@porta3.com.mk
UBUNTU 13.04 www.porta3.com.mk
НАВИСТИНА ДОБАР LINUX Печати:

ЕКСПЕРТ 44 Маркетинг:
ЕДНА ОД НАЈОМРАЗЕНИТЕ
ПРОФЕСИИ ОД ЈАВНОСТА biroproekt@biroproekt.com.mk
marketing@porta3.com.mk
Тел: 3243 790; 3243 797
ЕКОЛОГИЈА 48
„НЕОТКРИЕНИОТ СВЕТ 30 Fax: 3243 796
Моб: 072 248 796
НА ДИНАРИДИТЕ“
ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.500 ден.
ХОРТИКУЛТУРА 50 жиро сметка: 300000001995035 во
Комерцијална банка АД Скопје
ПОЛЕН - ЕДЕН ОД НАЈЧЕСТИТЕ ЕДБ: 4030004528485
ПРЕДИЗВИКУВАЧИ НА АЛЕРГИИ
Првиот број на списанието Порта3
САЕМИ 52 излезе на 29.12.2004 година

ISALONI 2013, МИЛАНО Редакцијата на Порта3, не

ЗЕЛЕНИЛОТО - ХИТ ВО се согласува со сите ставови
ВНАТРЕШНОТО УРЕДУВАЊЕ 48 50 објавени во списанието.
 инфо

ПОЛИЕТИЛЕНСКИ И ПОЛИПРОПИЛЕНСКИ
- ВОДОВОДНИ СИСТЕМИ
- ГАСОВОДНИ СИСТЕМИ
- KAНАЛИЗАЦИСKИ СИСТЕМИ

ИНОВАТИВНА ТЕХНОЛОГИЈА
ПО СИТЕ ИНТЕРНАЦИОНАЛНИ СТАНДАРДИ

Tel:
00 389 034 212 064
00 389 034 211 757
00 389 034 215 225
00 389 034 215 226

Fax:
00 389 034 211 964

e-mail: contact@konti-hidroplast.com.mk
e-mail: hidropl@t-home.mk
www.konti-hidroplast.com.mk
Industriska bb 1480 Gevgelija
4 ПОРТА3
MACEDONIA 3 мај 2013
8. Белградска
интернационална
недела на
архитектурата - БИНА
18-30 април 2013

Разоткривање на архитектурата
БИНА – Белградската интернационална недела на
архитектура ја доби Наградата на град Белград – специјално
признание за исклучителен придонес во реализација на
настаните од значење за град Белград за 2012 година,
како и наградата Сребрена снегулка на сараевската зима
2012 во категоријата за најдобро остварување на полето
на визуелна уметност, за изложбата Богдан Богдановиќ –
проколнат градител, организирана во соработка со Музејот
на град Белград и со Архитектонскиот центар од Виена.

Овогодишната тема на БИНА е Разоткривање на

архитектурата: што сè се крие зад архитектонската
продукција, зад готовите слики, на кои сè начини можеме
да ја посматраме струката и нејзините проблеми денес...
Ни се чини дека разоткривањето на архитектурата е
единствено што во овој тежок момент им преостанува на
архитектите. Заради тоа сакаме со Вас да ја споделиме
надежта дека преиспитувањето на постапките од
произведената архитектура – од првите укажувања во свеста
до последната завртка на градилиштата - ќе им помогне
на сите да ги пронајдат оние места во архитектурата
кои денес се важни за другите, а не само за архитектите,
и да ги отворат оние патишта кои ќе ги поврзат со
опкружувањето што имаат намера да го менуваат.

Учесници:
Shohei Shigematsu (OMA, NY)
Wolf Prix (COOP HIMMELB(L)AU)
Миленија и Дарко Марушиќ
Конференција UIA REGION II
Урбан инкубатор Белград - Сава маало:
преродба на градската четврт (во соработка
со инстутутот Goethe во Белград)
Мирјана Милановиќ (DRO Amsterdam)
Travelogue 2011
Изложба на словенечка архитектура
Изложба на Годишните награди за архитектура
Изложба Архитектонски и урбанистички конкурси
Изложба do.co.mo.mo Srbija
Изложба на минијатури Vitra
Трибини
Прошетки
Детски работилници

3
3 мај 2013 ПОРТА 5
 инфо
Дрвото - материјал со
огромен потенцијал
Единствен градежен и изолациски материјал кој е обновлив и има широка
употреба во сите делови од градежништвото
Д
околку правилно се
искористи, дрвото
поседува голем
потенцијал бидејќи има
одлични карактеристики
како што се димензиона
стабилност при правилно сушење, одлични
термички и сеизмички карактеристики,
лесен материјал за обработка, добри
еколошки карактеристики и секако,
дрвото има висока естетска вредност
која го оплеменува просторот. Ова
беше истакнато на семинарот на тема
„Дрвото како единствен градежен и
изолационен материјал кој е обновлив“.
Семинарот беше организиран од страна на
Здружението за одржлив енергетски развој
Двапати Е – Енергетска Ефинаксност. На
семинарот беше презентирано дрвото
како материјал со широка употреба
во сите делови од градежништвото.
Горан Фидановски, организатор и главен
6 ПОРТА3 3 мај 2013
Семинар на Двапати Е - Енергетска Ефикасност
Александар Черепналкоски
презентер на семинарот, ги претстави сите
предности на дрвото во однос на другите
градежни материјали. На презентацијата
беа дефинирани сите области каде
што дрвото може комплетно да замени
други материјали, како на пример во
конструкцијата на градежните објекти,
како фасаден материјал, како идеален
материјал за кровни конструкции, а
особено за доградување поткровја и друго.
Во продолжение на презентацијата,
исто така беше претставено и дрвото како
материјал за сувомонтажни кошулици и
како одличен изолационен материјал.
Преку примери беа издвоени неколку
изолациони материјали како што се
дрвената волна, целулозните влакна,
ситно сецкана хартија и слично. Како една
од најважните способности на дрвото
беше истакната неговата хигроскопна
способност, односно способноста да впива
и испушта влага, регулирајќи ја влажноста
во просторијата. Дрвото при висока
влажност на воздухот има способност
да ја впие влагата, а во периоди кога
воздухот е сув да ја испушти. Оваа
карактеристика на дрвото овозможува
пријатни и здрави услови за живеење во
просториите каде што е искористено.
На семинарот присуствуваа
професионалци со долгогодишно
искуство во градежниот сектор и преку
интерактивна комуникација можеа да се
разменат мислења и искуства за дрвото
и неговата употреба во практиката.
Генералниот заклучок беше дека дрвото
е материјал со огромен потенцијал, но
дека потребни се многу вакви семинари и
промотивни кампањи за негова промоција.
Овие промоции за квалитетите на дрвото
и неговиот потенцијал како градежен
материјал се секако за поздравување
и редакцијата на „Порта 3“ редовно
ќе ги следи и ќе информира за нив.
Германско искуство за искористување на македонското сонце
Соларно поле
Стручно обучени кадри за
соларни инсталациони техники
З
анаетчиската комора на
град Скопје успешно ја
отпочна реализацијата
на обуката за соларни
инсталациони техники, која
наиде на голем интерес
од страна на заинтересирани учесници,
што покажува дека сè повеќе се
гради свеста за искористување на
обновливите извори на енергија.
Целта на оваа обука е да одговори
на барањето за кадри кои ќе се обучат
за соларни инсталациони техники,
имајќи ги предвид залагањата на нашата
земја за сè поголемо искористување
Шема на
фотонапонски системи
на обновливите извори на енргија со
која се заштитува животната средина, а
истовремено се заштедуваат ресурсите
на електрична енергија, јаглен и дрво,
чија цена од ден на ден е се повисока.
Потребата за обука за соларни
инсталациони техники произлегува од се
поголемиот интерес и почестата примена
на ваквите системи во нашата земја, додека
пак на пазарот на труд има недостиг на
работна сила која е стручно оспособена
со знаења, вештини и компетенции од
оваа област за да може директно да се
вклучи во процесот на работа врзана за
оваа проблематика. Досега работодавачите
Шема на сончеви колектори
инфо
Панче Костуранов, дипл.инж.арх.
беа приморани да ангажираат работна
сила без потребните квалификации и да
ја обучуваат во рамки на своето работење,
а сето тоа ги чинеше време и пари.
Обуката ја спроведуваат тренери
обучени за соларни инсталациони
техники од страна на Handwerkskammer
Koblenz - Германија, за што имаат
добиено и меѓународен сертификат
за мултипликатори од оваа област.
Сите учесници кои успешно ќе
ги поминат сите тестирања се
стекнуваат со сертификат за стекнати
знаења, вештини и компетенции за
соларни инсталациони техники.
Комбиниран систем на сончеви колектори и
фотонапонски панели
3 мај 2013 ПОРТА3 7
 инфо

ИЗИИС - Институт на УНЕСКО

И
нститутот за земјотресно
инженерство и
инженерска сеизмологија
(ИЗИИС) е прогласен за
Институт на УНЕСКО.
Одлуката е донесена
на седница на Извршниот одбор на
УНЕСКО што се одржа во Париз.
ИЗИИС информира дека со прогласување
за институт на УНЕСКО ќе го промени
своето име, односно во иднина ќе се вика
Меѓународен институт за земјотресно
инженерство и инженерска сеизмологија,
ИЗИИС Универзитет „Св. Кирил и Методиј“.

На инсистирање на Институтот, покрај сеизмологијата и намалувањето

Михаел Гаревски: ИЗИИС е формиран по
препорака на УНЕСКО во 1965 година
новото име ќе стои и кратенката ИЗИИС
по која тој е препознатлив во светот.
Во иднина, како што информира
ИЗИИС, во своите меморандуми покрај
неговото лого и логото на Универзитетот,
ќе го користи и логото на УНЕСКО.
Со прогласувањето за Институт на
УНЕСКО, ИЗИИС е единствената и прва
институција на УНЕСКО од Македонија.
ИЗИИС ќе биде и единствениот
Институт на УНЕСКО кој ќе работи во
областа на земјотресното инженерство,
на ризиците од катастрофалните
земјотреси. Приемот како Институт на
УНЕСКО е несомнен успех за ИЗИИС, за
Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ и
за Владата на Република Македонија.
Инаку, ИЗИИС е формиран по препорака
на УНЕСКО во 1965 година. На седницата
на Извршниот одбор на УНЕСКО во Париз
директорот на ИЗИИС Михаел Гаревски
заблагодарувајќи се изложи неколку факти
од кои можеше да се види досегашно и
сегашно реноме на Институтот во светот.

аДоРа инженеРинг
НАЦИОНАЛНО ПРИЗНАНИЕ ЗА
ОПШТЕСТВЕНА ОДГОВОРНОСТ

„А
дора Инженеринг“ со струја од електро мрежата за
го доби заедничко осветлување, со што нема
8-то високо сметки за струја, високата изолација
национално штеди енергија за ладење и греење и
признание ги намалува сметките за потрошена
за најдобри енергија, а се заштитува и животната
општествено одговорни практики, средина. Во соработка со ПАКОМАК,
плакета за 2012 година, за проектот се реализира проектот за селективно
ЕКО ДОМ ЗА ДЕНЕС И ЗА УТРЕ, собирање на отпадот, што потоа се
СКОПЈЕ-ПОД ВОДНО, во категоријата складира и рециклира. Проектот опфаќа
„Однос кон животната средина“ од и оплеменување на околината со повеќе
Министерството за економија. Објектот од 400 засадени зимзелени дрвја, со 10-
Скопје-Под Водно, има фотоволтаични ина канделабри и изградба на фонтана
системи и не зависи од напојување со ликот на Пресвета Богородица.
8 ПОРТА 3 3 мај 2013
фото инфо

Додека во светот
посебно внимание се
посветува на заштита
на животната средина
и живиот свет, и се
прават разни акции
за зачувување на
зелените површини
особено во урбаните
подрачја, во
Македонија тие се
уништуваат. Така,
при сечењето на
зеленилото во
Центар, не настрадаа
само дрвјата,
туку и птиците!

3
3 мај 2013 ПОРТА 9
Б
9. СИМПОЗИУМ НА ЕВРОПСКИОТ КЛУБ НА градежништво
МЕЃУНАРОДНАТА КОМИСИЈА ЗА ГОЛЕМИ БРАНИ

Размена на искуства за безбедно и

одржливо акумулирање на водите
Најголемиот сегашен предизвик во Европа е минимизирањето на
трошоците за производство на енергија со редукција на влијанието
врз животната средина. Симпозиумот потврди дека хидроенергијата
останува најефикасен извор за електрична енергија, со кој
воедно се обезбедува минимален ефект врз околината. проф. д-р Љупчо Петковски
Градежен факултет во Скопје
,

Хотел NH Laguna Palace, во Mestre/Venice (со најголем стаклен покрив на Светот)

Е
вропскиот клуб (ЕC) на
Меѓународната комисија за
големи брани (ICOLD) e прв
регионален клуб на ICOLD -
најавторитетната институција
во инженерството за брани
во светот. ЕС е формално етаблиран во
1996 година во Швајцарија, следејќи ги
прелиминарните собири од 1993 година,
и моментно во него членуваат национални
комитети за големи брани на 21 земја од
Европа, меѓу кои и Македонскиот комитет
за големи брани (MACOLD). Главните
активности на ЕС се симпозиумите што
традиционално се организираат на секои три
години, и бројните извештаи на работните
групи за технички и административни
аспекти на браните, кои се достапни на
сајтот на Португалскиот комитет за големи
брани, http://cnpgb.inag.pt/IcoldClub/.
Неодамна во Венеција, Италија, се одржа
9. Симпозиум на EC на ICOLD. Симпозиумот
го отвори претседателот на организациониот
одбор, Giovanni Ruggeri, a успешна работа
на учесниците им посака претседателот на
ICOLD-EC, Јоse Polimon. Симпозиумот беше
организиран од Италијанскиот комитет за
големи брани (ITCOLD), со поддршка на
ICOLD-EC, Италијанската хидротехничка
асоцијација (AII) и Италијанската геотехничка
асоцијација (AGI). Главни покровители на
симпозиумот беа ENEL (најголема енергетска
компанија во Италија, која управува со
инсталиран електро капацитет од 40 GW)
и Министерството за инфраструктура и
транспорт на Италија. Основната цел на
симпозиумот беше содржана во неговиот
наслов „Размена на искуства за безбедно и
одржливо акумулирање на водите“. Темите
на симпозиумот, иновирани и поедноставени
според поднесените реферати од
учесниците, беа следниве: (А) Управување
со водните ресурси во Европа, (B) Заштита
и развој на Европската хидротехничка
инфраструктура, (C) Приказ на иднината
на браните и хидроелектричните централи
- нови предизвици, (D) Социолошки/
еколошки влијанија наспроти добивките од
акумулациите - сè уште отворено прашање
и (E) Подобрување и хармонизирање на
администрирањето со браните во Европа.
На симпозиумот беа презентирани 140
реферати (отпечатени во Зборник) од 26
земји, рецензирани од научен одбор
составен од 12 члена, најеминентни
европски научници во областа на браните.
Најголемиот број реферати од 

3 мај 2013 ПОРТА 3 11

 градежништво
Објавени реферати на симпозиумот
Просторна симулација на новиот преливник кој требаше да биде
имплементиран на десниот бок на браната Malrace, Франција

Низводен поглед на изградениот пијано

преливник на браната Malrace, Франција

темата (А), главно се однесуваа на интегрално
и одржливо ползување на водните ресурси,
земајќи ги предвид ефектите од климатските
промени на управувањето со водите.
Посебен интерес предизвика рефератот
„Водопадите Marmore, Италија – пример
за управување со водите во минатите 25
векови“, чија хидротехничка историја
датира од 271 година пред нашата ера.
Темата (B) опфати половина од
рефератите на симпозиумот. Околу 20
реферати се однесуваа на одржување
и рехабилитација за подобрување на
нивото на сигурност на бетонски, ѕидани
и насипни брани. Како значајни примери
за рехабилитација на хидротехничките
објекти може да се издвојат: надградбата на
преливниот капацитет на браната Malrace,
Франција, со изградба на дополнителен
пиjано преливник и санацијата на старата
ѕидана брана Le Verut, Франција, со низводна
камена потпора. Помал број реферати се
однесуваа на обложување со полимерни
фолии за намалување на филтрацијата низ
браните и основите. Интересен е примерот
со пумпно-акумулационата централа
Okinawa, Јапонија, каде е имплементирана
можноста за користење на скоро бесконечен
ресурс – океанска вода, зашто концептот
12 ПОРТА3 3 мај 2013
се базира на морето како долен базен.
Водонепропустливоста на горниот базен,
каде се складира скапата морска вода
добиена со пумпање, е обезбедена со
обложување со PVC геомембрана во
1996 година. Во голем број реферати
беа презентирани резултати базирани
на употреба на нови дијагностички
методи, математичко моделирање и
повратни анализи за што попрецизна
интерпретација на однесувањето на
системот брана/основа/акумулација. Околу
10 реферати се однесуваа на техниките
за следење, набљудување и системи за
предупредување кај хидротехничките
објекти, а исто толку и на проблематиката
на сеизмички хазард и одговор на браните
на дејство на силни земјотреси.
Во темата (С) беа застапени реферати кои
го третираа најголемиот сегашен предизвик
во Европа – минимизирање на трошоците
за производство на енергија со редукција
на влијанието врз животната средина.
Со рефератите беше потврдено дека
хидроенергијата останува најефикасен извор
за електрична енергија, со која воедно се
обезбедува минимален ефект врз околината.
Посебен акцент беше даден на изградбата на
нови реверзибилни хидроцентрали во спрега
со изведбата на други обновливи извори на
енергија (главно ветер и сончева енергија), со
што тие индиректно се трансформираат во
конвенционални капацитети за производство
на електрична енергија. Една третина од
рефератите во темата (D) беа посветени
на управувањето со поплави, во поглед на
нивно спречување и ублажување, земајќи ги
предвид климатските промени, а останатите
се однесуваа на проблемите со таложење
на нанос, но и со социолошки и еколошки
аспекти, како и со квалитетот на водата
кај акумулационите хидроцентрали. Околу
половина од рефератите во темата (Е) беа
посветени на стопанисување, прописи и
упатства за браните во европските земји
(Франција, Шведска, Финска, Словенија,
Италија), кои може да претставуваат прв
чекор кон изработка на европски норматив за
брани. Еден дел од рефератите се однесуваа
за користење на методологии за анализа
на ризик во проценка на безбедноста
на браните. Станува збор за сеопфатна
анализа со цел да се добие рационална
проценка на ефектот од различни мерки
за редукција на ризикот, и да се одреди
приоритетот во интервенциите кај браните.
И конечно, седум реферати беа посветени
на еден од најголемите предизвици
 градежништво

Карактеристичен напречен пресек на затворач од системот Mose.

(1) затворач, (2) прицврсување, (3) лежишна конструкција, (4) баласт
со вода, (5) баласт со бетон, (6) машинска сала и пристапни тунели,
(7) гранична преграда, (8) темелна плоча на колови

во полето на браните - трансмисија на

знаењето и искуството стекнато со децении
од претходните генерации на новите – што
беше основна задача на 9. ЕС симпозиум.
Покрај теорискиот дел од симпозиумот,
квалитетно беше спроведен и практичниот
Карактеристичен напречен пресек на Le Verut, Франција
дел - со стручна посета на браната Vajont
(најголемата трагедија со брана во Европа)
Акумулација Okinawa, Јапонија, горен базен на првата реверзибилна и системот Моse (најскапиот хидро проект
хидроцентрала со морска вода во Светот со инсталираност 30 MW во Европа, кој во моментот е во тек на
градба). На обиколката на браната Vajont
ѝ претходеше посета на хидроцентралата
Nove и разгледување на физичкиот модел на
лизгањето на земјиштето во акумулацијата
Вајонт. Браната Вајонт е двојно закривена
лачна брана со височина од 261,6 метри, и
во периодот кога била изградена, 1957-1960
година, била највисоката лачна брана во
светот. За време на првото експериментално
полнење на акумулацијата, во ноември
1960 година, се појавило мало лизгање
на земјиштето во левиот бок, низводно од
Машинска сала на хидроцентрала Nove, изградена на почетокот на XX век преградниот профил. После деталните
геолошки истражувања е откриено
огромно свлечиште, за кое не било можно
стабилизирање, и се предвидело дека
со лизгањето ќе ја подели акумулацијата
на два дела. Затоа бил изграден бајпас
тунел во десниот бок, за поврзување
на низводниот дел на езерото со делот
непосредно низводно од браната, како и
физички модел за истражување на ефектот
врз акумулацијата од свлекувањето на
падинскиот материјал. Со физичкиот модел
биле анализирани голем број сценарија
со различни времетраења на лизгање на
земјиштето. Со најкритичното анализирано
сценарио, со времетраење од две минути,
била определена безбедносната кота во 

Физички-хидраулички
модел на свлечиштето и
акумулацијата Вајонт Узводна страна на браната Вајонт, април 2013
Оперирање со подвижниот затворач на системот Mose

3 мај 2013 ПОРТА 3 13

 градежништво
акумулацијата, која била усвоена на 20
м под круната на преливот. Во декември
1963 година дошло до лизгање на огромна
земјишна маса од околу 200 милиони
метри, која паднала како еден блок во
акумулацијата за само половина минута.
Бранот од истисната водна маса од
акумулацијата во бочните зони ја надвишил
круната на браната за неверојатни
150 метри, од што бил генериран
катастрофален бран во низводната долина
со волумен од 50 милиони кубни метри и
височина од 250 метри. Од пропагацијата
на бранот во долината Вајонт и по
должина на реката Piave бил уништен
градот Longarone (на 4 km низводно од
профилот) и неколку села. Повеќе од 2.000
луѓе загинале. Браната Вајонт се здобила
со занемарливи оштетувања, а според
досегашната перманентна оскултација
е констатирано дека регуларно се
однесува. Меѓутоа, после пет децении од
големата трагедија, сеќавањата се толку
трауматични, што никој не помислува
14 ПОРТА3 3 мај 2013
на повторно полнење на акумулацијата
и користење на хидросистемот.
Од почетокот на XX век, како што е
спуштено земјиштето во Венеција во
однос на нивото во Јадранско Море,
високото водно ниво станува сè почеста
појава. Ваквата појава претставува главен
проблем за нормалниот живот на граѓаните,
како и за заштита на архитектонското
наследство на Венеција. Хидросистемот
Моѕе, за заштита на Венеција од висока
вода, се состои од три подвижни прегради
(Lido, Malamoco и Chiggonia), направени
на три отвори (добиени со насипите со
кои е одвоена лагуната од морето), и
низ кои протекува водата од морето во
лагуната. Градежните работи се започнати
во 2003 година и досега се завршени
75%, а со инсталирањето на затворачите
ќе се заштити лагуната од приливот
на вода при високо ниво во морето.
Подвижните прегради се состојат од
неколку реда на затворачи. Во нормални
услови на прилив, затворачите лежат во
конструкциите, целосно невидливи и не
влијаат на истекувањата меѓу морето и
лагуната. Ваквите прегради ќе се подигнат
само кога е неопходно да се блокира
надојдениот прилив од морето и да се
избегне поплавувањето на Венеција.
На крај би истакнал дека учеството
на вакви меѓународни симпозиуми
е од непроценливо значење за
хидротехничарите, независно од тоа дали
се занимаваат со теориска или практична
дејност. Овие собири се можност за
добивање нови сознанија, за неопходни
контакти и комуникација со колеги од други
истражувачки центри и, што е најбитно,
за размена на искуства и споредба на
резултатите од научно-истражувачките
активности. Ја ползувам оваа можност да
се заблагодарам на Градежниот факултет
во Скопје, како и на други институции
(почитувајќи ја нивната преференција
за анонимност), без чија финансиска
поддршка, учеството на симпозиумот во
Венеција ќе беше тешко изводливо. 
Bauma 2013 - 30. Меѓународен саем за градежни машини градежништво

Најголема концентрација на
градежниот сектор во светот
На саемската манифестација беа презентирани најразлични иновации од
градежната индустрија, се со цел да се постигне намалување на трошоците,
зголемување на ефикасноста и намалување на еколошките ризици Вангел Каратуков, дипл.инж.

Ј
угоисточниот дел на Минхен
во периодот од 15 до 21
април годинава, беше центар
на светските случувања во
градежната индустрија. Како
најголем настан од овој вид,
Bauma 2013 го докажа своето реноме.
Во текот на седумдневното траење на
саемот, на него се претставија над 3.300
компании од целиот свет, од најразлични
профили во градежната индустрија.
Bauma 2013 ги сруши сите досегашни
рекорди, и во однос на бројот на
изложувачи и по бројот на посетители.
Самите бројки околу Bauma доволно
говорат за каков настан се работи: 570.000
квадратни метри изложбен простор, од
кои 16 хали и 390.000 квадратни метри
надворешен простор. Според податоците од
организаторот, Messe Munchen International,
оваа година е поставен и нов рекорд
во однос на бројот на посетители, над
530.000, од кои 200.000 од странски земји.
На саемската манифестација беа
презентирани најразлични иновации
од градежната индустрија, се со цел да
се постигне намалување на трошоците,
зголемување на ефикасноста и
намалување на еколошките ризици. Едни
од позабележителните настапи 
3
3 мај 2013 ПОРТА 15
 градежништво
на овогодишниот саем, беа настапите
на гигантите во градежниот сектор:
американскиот производител на
градежни машини Caterpillar, јапонскиот
производител на градежни и рударски
машини Komatsu и кинескиот производител
на градежни машини XCMG (Xuzhou
16 3
ПОРТА 3 мај 2013
Construction Machinery Group).
За успешното изложување на
саемот, доволно говори изјавата на
потпретседателот на кинескиот XCMG,
дека за времетраењето на саемот нивната
компанија успеала да договори нарачки
од преку 10 милиони евра за 120 машини,
со што целосно е оправдана нивната
инвестиција за учество на годинешниот
саем. Американскиот производител
Caterpillar, исто така објави дека е поставен
нов рекорд во продажбата на машини на
нивното досегашно учество на овој саем.
Партнерска земја на годинешната Bauma

беше Индонезија, која е нагласена како
еден од најважните пазари за иднината.
Се предвидува дека до 2025 година,
четвртата по големина земја во светот
(Индонезија) планира да инвестира огромни
465 милијарди долари во инфраструктурни
проекти, со што Bauma 2013 претставуваше
ПАРКИНГ
СИСТЕМИ
вистинското место за да се добијат најточни
информации за планираните проекти.
Вкупниот впечаток кој ни го остави
Bauma е дека и покрај големата светска
економска криза, која сè уште се чувствува,
градежниот сектор со сите сили останува на
својата цел - воведување иновации со цел
градежништво
придвижување чекор напред и олеснување
на работата за сите инволвирани во него.
Следната саемска манифестација
Bauma ќе се одржи во 2016 година, исто
така во Минхен, а дотогаш ни останува
да се восхитуваме на сè она што можеше
да се искуси и види годинава. 
адреса: ул. Никола Карев бр. 20,
1000 Скопје, п. фах: 356
тел./факс: +389 2 2465 467
e-mail: izgradba@gmail.com
www.parkingsistemi.com.mk
www.facebook.com/izgradba
3
3 мај 2013 ПОРТА 17
 градежништво Анаклија, Грузија

Најдолгиот пешачки
Должината на овој дрвен мост изнесува фантастични 505 метри, а основната
конструкција на мостот е триаголна форма со приближно 3,5 метри висина,
изградена од лепени ламелирани носачи и 65-милиметарска фурнирана плоча
која служи како основа за пешачката патека Александар Черепналкоски , дипл. инж. по дрвна индустрија

В
о западниот дел на Грузија
се наоѓа областа Анаклија
која се простира на брегот на
Црното Море, и е позната како
регион во кој се сместени
голем број хотели, марини,
аква-центри, спортски центри, здравствени
установи и друго. Во северниот дел од
Анаклија тече големата река Енгури, која
се влева во Црното Море. Во минатото,
овој дел на реката бил недостапен
за посетителите на Анкалиа, но со
изградбата на пешачкиот мост во должина
од фантастични 505 метри дојде до
поврзување на двата брега. Планирањето,
производството, испораката и монтажата на
најдолгиот пешачки дрвен мост во Европа
траело од јуни 2011 до јануари 2012 година.
Мостот оригинално бил предвиден да
се проектира како челична конструкција,
зацврстена со челични кабли, но овој модел
бил изменет заради големите трошоци
потребни за реализација на проектот.
Грузиската градежна фирма „ЦРП“ позната
по големиот ентузијазам во градењето на
дрвни конструкции, покажала интерес за
овој проект, и тоа со решение во кое дрвото
ќе биде главен конструктивен материјал и
со значително намалување на трошоците
за изградба на мостот. Но сепак, и покрај
ваквиот ентузијазам за изградба на дрвен
мост, техничките и производствените
капацитети за таков комплексен зафат

18 ПОРТА3 3 мај 2013


дрвен мост во Европа
биле над можностите на локалните
градежни компании. Затоа, грузискиот
изведувач за овие потреби започнал
соработка со HESS LIMITLESS, германска
компанија за проектирање и изведба
на конструктивни врски, конструктивни
материјали од дрво, метални конектори
и слично. Оваа соработка започнала
во самото осмислување и проектирање
на мостот, и понатаму со изработка на
материјалите и изградба на мостот.
Основната конструкција на мостот е
триаголна форма со приближно 3,5 метри
висина, изградена од лепени ламелирани
носачи и 65-милиметарска фурнирана
плоча која служи како основа за пешачката
градежништво
патека. Во деталната анализа на мостот
била изработена и макета на мостот, во
која секој детаљ бил предмет на темелно
разгледување. Ваквиот принцип на работа
овозможил успешно да се комплетира
мостовата супер-конструкција. Мостот има
само еден висок челичен столб, кој се наоѓа
во близина на средината што остава 
3
3 мај 2013 ПОРТА 19
 градежништво

континуирани распони на двете страни од

276 и 228 метри. Пешачкиот мост се состои
од две по 36 метри долги завршни сегменти,
шест од 48 метри долги средни сегменти и
уште два сегменти со различна должина –
од 60 метри и 84 метри, кои се зајакнуваат
со челични кабли. Каблите се прицврстени
на средниот висок челичен столб, а
како подлога се конструирани бетонски
столбови по целата должина на мостот.

ТРАНСПОРТ
Во раната проектна фаза, за да се
гарантира квалитетна конструкција, била
донесена одлука да се употребуваат
префабрикувани дрвни елементи и
конструктивни врски, изработени во
Германија, а за таа цел елементите
биле пренесувани 3.750 километри до
градилиштето. Како голем предизвик
во транспортирањето на елементите
била нивната должина. Сите елементи
употребувани во конструкцијата морале да
бидат комплетно расклопени и не смееле да
бидат поголеми од 13,5 метри. Овој проблем
бил решен со патентираното решение
на HESS LIMITLESS, односно решението
предвидувало дообработка на елементите
со лепење и продолжување на должините
со конвенционална finger-joint врска на
20 3
ПОРТА 3 мај 2013
 градежништво
самото градилиште. За гарантирање
на квалитетот на изработката во
услови на непредвидлива морска
клима, исто така, била испратена
мала импровизирана комора во која
може да се регулира температурата,
влажноста и сето останато. Сите
други конструктивни врски биле
изработени со стандардни метални
конектори со помош на навртки и
шрафови. Фурнираните плочи се
прицврстени со ковање директно
за конструктивните носачи. За
изградба на мостот била изградена и
привремена брана, која овозможила
монтирање на 48-метарските елементи
директно на градилиштето.
Мостот бил свечено отворен
минатата година од страна на
поранешниот претседател на Грузија,
Сакашвили. Според првичните
дизајнерски решенија, било
предвидено држачите за раце и
другите детали да бидат изработени
од костеново дрво, но кога се
завршила изградбата, конструкцијата
имала толку убав изглед, што било
одлучено овие фини детали да
бидат изработени од проѕирни
поликарбонатни панели, низ кои можат
да се гледаат дрвените носачи. 

3
3 мај 2013 ПОРТА 21
 градежништво

DVORNIK
Лична заштитна опрема
од 1990
www.liting.mk
Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Архитектонска подготовка и изведба
8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје
Тел.: +389 2 3110 624 Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
+389 2 3110 901
Факс: +389 2 3110 546
info@dvornik.com.mk
www.dvornik.com.mk Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +389 2 3114 360

22 3
ПОРТА 3 мај 2013
АЛТЕРНАТИВНИ НАЧИНИ НА ГРАДЕЊЕ градежништво

Враќање кон архаичноста

Живеењето во објект изграден од набиена земја создава припадност кон

просторот. Ѕидовите од набиена земја овозможуваат влажноста во внатрешноста
да се движи помеѓу 40% и 60%, што претставува идеална средина за луѓе
заболени од астма, како и за складирање на колекции на документи и книги.
Биљана Стојановиќ, дипл.град.инж.

Г
радењето со помош на набиена
земја потекнува од прастари
времиња; овој материјал е
секаде околу нас, и тоа во
својот природен, непреработен
облик. Во последните години,
овој систем на градење повторно се
актуализира, темелејќи се на постулатите
на одржливост и зелен дизајн.
Поради основната суровина, овие ѕидови
имаат одличен термички потенцијал,
долготрајни се, со висока јакост и
способност да носат големи товари.
Градбата на ѕидови од набиена земја како
техника може да биде применета на места
каде што има недостаток на градежно дрво
или пак бетоњари, а квалитетот на земјата
во опкружувањето да е на завидно ниво.
Изведба на ваков тип на објекти
во предели каде нема потенцијален
погоден земјен материјал е можна, но
не и оправдана од неколку причини:
нарушување на интегрираноста на
објектот со своето природно опкружување;
зголемување на трошоците за градба;
транспортот на донесената земја, во
овој случај, директно би влијаел на
зголемување на емисијата на CO2.
Земјата што се користи, мора да
исполнува неколку барања во поглед на
нејзиниот состав (песок, чакал и глина), а
во одредени случаи може да се додаде
и портланд цемент како стабилизатор.
Градбата на објекти со набиена земја
има смисла само ако зборуваме за
изградба на целосно еколошки објект,
додека употребата на цемент е спорна
тема, која секогаш е поврзана со
зголемувањето на емисијата на CO2.
Начин на градба
Начинот на градење се основа на
поставување на двострана оплата во која
се набива земјата, со што се создаваат
ѕидни платна (оплатата е иста како и кај
бетонски ѕид). После набивањето, оплатата
веднаш може да биде демонтирана, а
потребно е само неколку топли и суви
денови за ѕидот наполно да се исуши и
да ја достигне својата трајна јакост.
Како што е случај и кај бетонот,
набиената земја постепено ќе ја
зголемува својата јакост и по почетокот
на употребата на објектот. 

3
3 мај 2013 ПОРТА 23
 градежништво
Процесот на зголемување на јакоста
и постигнување на горните крајни
вредност е долг, може да трае и до две
години, во зависност од дебелината
на ѕидот, климатските услови и друго.
Кога овој период ќе помине, ѕидовите
од набиена земја имаат слични
особини како и ѕидан ѕид од камен.
Во самата земјена смеса, некои градители
додаваат и дробено стакло или парчиња
од дрво за да се постигне покреативен
и поинтересен изглед на површината
на ѕидот. Во минатото, ваквите ѕидови
достигнувале дебелина и по 30 см. Сепак,
денес, со софистицирање и напредување
на технолошките процеси и употребата на
посоодветен алат и механизација, оплатата
може да биде поставена и на 10 до 25 см.
За набивањето се користат пневматски или
рачни алати, кои имаат моќ да ја набијат
24 ПОРТА3 3 мај 2013
земјата и до 50% од нејзиниот претходен
волумен. Процесот на набивање се врши во
слоеви, додека не се постигне посакуваната
висина, а кога тоа ќе се достигне, оплатата
веднаш може да се демонтира. Тоа
укажува на фактот што, при изградбата,
не е потребно да се обезбеди оплата
за цел објект одеднаш, туку градењето
може да се одвива во етапи и тоа без
дополнителни задржувања на работите
за зацврстување на изградениот ѕид.
Демонтажата на оплатата веднаш по
изведбата на ѕидот е доста важна, посебно
во случај кога неговата површина треба
да биде украсена со одредена текстура,
бидејќи само еден час по изведбата таа
станува тврда, без можност за обработка
со обичен алат. Дополнително, во текот на
изградбата на ѕидовите од набиена земја,
мора да се внимава на нивно натопување
под дејство на атмосферските врнежи
(се додека не се заврши кровот, стреата
и цоклето на ѕидот). Денес, ѕидовите од
набиена земја се поставуваат по должина
на бетонските темелни ленти или пак
се положуваат врз бетонска плоча, со
соодветна изолација меѓу двата материјали,
обично експандиран полистирен.
Посебна предност на овој тип на
ѕидови е можноста за брза и едноставна
санација на оштетени делови. Во случај на
поставување клинци или завртки во овој тип
на ѕид, возможно е едноставно санирање
на сите отвори со поставување свежа,
влажна земја на тие места, со што за кратко
време повторно ќе се добие хомоген ѕид.
Карактеристики на ѕидовите
изведени од набиена земја
Топлотните капацитети на ѕидовите

изведени од набиена земја не ни мораат
посебно да се нагласуваат. Нивната
хомогена маса овозможува споро
загревање и ладење, со што во одредени
случаи потребата од загревање и ладење
на просторот може во потполност да се
минимализира. Топлината што во текот на
денот се апсорбира од ѕидовите, во текот
на ноќта се ослободува, додека оладените
ѕидови преку ноќта, ќе придонесат за
свежи простории во текот на денот. Со
природното дишење на конструкцијата,
појавата на мувла и кондензација е целосно
отстранета. Сепак, во поекстремните
клими, на пример местата со остри
зими, оваа изолација не е доволна, па се
препорачува поставување на дополнителна
термичка изолација на ѕидовите.
Во набројување на карактеристиките,
важно е да се напомене дека живеењето во
градежништво
објект изграден од набиена земја создава
припадност кон просторот, создавајќи
здрава средина за живеење. Овие ѕидови
овозможуваат влажноста во внатрешноста
да се движи помеѓу 40% и 60%, што
претставува идеална средина за луѓе
заболени од астма, како и за складирање
на колекции на документи и книги. Овие
ѕидови претставуваат и одличен звучен
изолатор, а посебно се истакнуваат
нивните противпожарни карактеристики.
Ѕидовите од набиена земја можат да бидат
приспособени на различни клими и услови
на градење, подложувајќи се на идеите и
архитектонските детали на денешницата.
Таков грандиозен пример е културниот
центар во Осојос, Канада, кој целосно е
изграден од набиена земја, и како одржлив
објект целосно е вклопен во локалната
култура и пејзажот на околината. 
3
3 мај 2013 ПОРТА 25
 архитектура Инвестиција на хотелскиот синџир „Фалкенштајнер“ во Србија

Нова архитектура во новото

срце на Нов Белград
Хотелот „Фалкенштајнер“ во Белград е инвестиција која изнесува 40 милиони
евра. Објектот од 24.200 квадрати е граден скоро две години, а негов автор е
познатиот виенски и европски архитект Борис Подрека. Тој претставува прво
негово реализирано дело во родниот град.

м-р ЃОРЃЕ ЈОКИЌ, дипл.инж.арх. (Србија)

О
ваа пролет Белград доби
нов хотел. Последниве
години бројот на кревети
во градот значително
порасна со изградба
на нови хотели, но и со
основање на голем број хостели Белград
стана град кој може секого да угости во
склад со неговите потреби и можности.
Сепак, во секторот хотели со висока
категоризација, Белград не би можел да се
пофали со голем сместувачки капацитет.
Некои од таквите хотели се оштетени во
бомбардирањето во 1999 година, како
хотелот „Југославија“, или се запуштени
и потоа привремено затворени како
некогашниот хотел „Интерконтинентал“,
кој во меѓувреме изгуби и лиценца, па
26 ПОРТА3 3 мај 2013
едно време носеше назив „Континентал“.
И додека судбината на хотел „Југославија“
е сè уште непозната, некогашниот хотел
„Интерконтинентал“ е во фаза на обнова
и се очекува оваа или следната година да
биде повторно отворен. Во тој „вакуум“
помеѓу понудата и побарувачката,
последниве неколку години низ градот
никнаа нови синџири на хотели и објекти.
Прво е изграден хотелот „Холидеј
Ин“ во Нов Белград, кој заедно со
„Белекспоцентар“ прават единствена
целина. Пред две години e отворен и
хотелот „Сквер Најн“ во самиот центар
на Белград, а сега е отворен хотел со
четири ѕвезди кој припаѓа на австрискиот
синџир „Фалкенштајнер“. Новиот хотел во
новобелградскиот блок „11а“ претставува
архитектонска целина, која освен хотелот
со четири ѕвезди содржи и деловна
зграда. Се наоѓа во централниот дел на
Нов Белград, во близина на општинската
зграда, пристапот до автопатот, земунскиот
кеј, некогашниот хотел „Југославија“,
трговскиот центар „Меркатор“, како и
многу други содржини. Според зборовите
на луѓето од компанијата, локацијата е
избрана после студиозните истражувања
каде би можел да се наоѓа хотелот.
Близината на автопатот, но и добрата
поврзаност со центарот на градот беше од
големо значење. Самиот објект се наоѓа
во блок „11а“. Тука, пред неколку години
се наоѓаа тениски игралишта, бараки и
срушениот објект на амбасадата на Народна
Република Кина. И така, некогашниот

неизграден простор во потполност е
дефиниран и денес е делумно изграден.
Покрај новоотворениот објект на
хотелот „Фалекнстеинер“, тука се наоѓаат
деловната зграда „ВИГ Плаза“, која е прва
изградена, и три станбени објекти, кои со
својата архитектонска форма совршено
се вклопуваат во амбиентот, но и носат
нешто ново кога се зборува за квалитет на
проектирање. Во тек е изградба на уште
една деловна зграда, додека новата управна
зграда на банката „Интеза“, која треба да
никне помеѓу хотел „Фалкенштајнер“ и
деловната зграда „ВИГ Плаза“, сè уште е на
чекање. Покрај разновидните архитектонски
изрази на новоизградените објекти, кои во
овој момент тешко дека можат да изгледаат
како една целина, карактерот на просторот
Борис Подрека
архитектура
го дефинира и фактот што накогашната
амбасада на НРК е во потполност срушена
и на тој простор освен спомен-таблата не
постои никаков знак дека тука некогаш
постоела некоја зграда. Квалитетниот
и скапиот станбен простор на трите
изградени станбени објекти доведе и нови
станари, а секако најпознат е сегашниот
претседател на Србија, Томислав Николиќ.
ПОДРЕКА
Најновиот објект е хотел „Фалкенштајнер“,
а инвестицијата на овој комплекс од
24.200 квадрати изнесува 40 милиони евра.
Објектот е граден скоро две години, 
3
3 мај 2013 ПОРТА 27
 архитектура
а изведувач е фирмата „Технобетон“,
која користеше оптимизиран систем
за брза изградба на бетонски високи
кули. Автор на објектот е познатиот
виенски архитект Борис Подрека, и ова
претставува негово прво реализирано
дело во родниот град. Пред скоро една
деценија, Подрека направи проект
за музеј на наука и техника, но тој
никогаш не беше реализиран. Според
зборовите на архитектот, „секој град
има своја психа и свој број, Белград
е град кој го дефинира бројот два –
дихотомија. Град кој ги има Сава и
Дунав, Нов Белград и Стар Белград,
Црвена Ѕвезда и Партизан“. Така и
архитектонскиот израз го дефинира
бројот два и јасната поделба на хотел
и деловна зграда, кои иако имаат
потполно различен архитектонски
јазик, многу вешто се вклопени во
единствена целина. Дизајнот на
ентериерот го направи архитектката
Беа Митерхофер од австриската
фирма „Ра.Бе Интериор Дизајн“, која
на повеќе проекти соработувала
со синџирот „Фалкенштајнер“.

ИСКРШЕНА ФОРМА
Деловниот дел од објектот, кула со 11
ката е дефинирана со стаклена фасада
од партиции во различни форми и
„искршена форма“ по дијагоналата
на фасадата, така што самиот објект
истапува од класичната симетрија на
страните. Хотелскиот дел на комплексот
го карактеризира вештата игра со
елементите што ја прават главната
фасада. Прозорските рамки се состојат
од тридимензионални елементи чии
агол се разликува од соба до соба,
што придонесува во динамиката на
една, во суштина, едноставна рамна
фасада. Нешто слично, архитектот
Подрека користеше и на својот проект
за Цветниот плоштад во Загреб, каде
што прозорците на станбениот дел
имаат слична тридимензионалност.
Карактерот на фасадата се отсликува и
во неправилно распоредениот мозаик
од четири нијанси на сива боја, кои од
далечина доминираат на фасадата. Иако
самиот проект е работен „уникатно“, така
што може да се најде само во Белград,
бидејќи е проектиран за овој град, и
не е дел од глобалниот архитектонски
израз според кој одредени автори истиот
објект можат да го изградат и во Берлин
и во Шангај, квалитетот на проектот
е таков што отскокнува од новата
архитектура која последниве години
се гради во престолнината на Србија,
28 ПОРТА3 3 мај 2013
 архитектура
и секако носи квалитет и нешто ново во
заспаната српска архитектонска сцена.
Хотелот располага со 170 соби,
стандард, ројал соби, како и јуниор
и сениор апартмани, тука се наоѓаат
и шест конференциски сали, бидејќи
објектот е многу привлечен и за
бизнис корисниците, луксузна сала за
свадби, како и салон за љубителите
на цигари. Покрај сево ова, хотелот
поседува нешто што стана стандард во
понудата на хотели од оваа категорија:
спа центар, финска масажа, сауна,
соба за опуштање, фитнес центар и
подземна гаража со 54 паркинг места.

ДИНАМИЧЕН ИЗГЛЕД
Како хотел со четири ѕвезди, првенствено
е наменет за деловни корисници кои
доаѓаат во Белград, но е отворен и за
други категории на корисници, па така
се нуди и семеен пакет кој подразбира
и посета во зоолошка градина, викенд
понуда и понуда за романтичен одмор.
Останува да видиме колку самата
инвестиција ќе биде успешна. Луѓето
од менаџментот очекуваат целата
инвестиција да се врати за 15-ина години,
но тоа секако зависи и од економските
услови во земјата и странство.
Независно од тоа дали инвестицијата
ќе биде исплатлива од финансиски
аспект, Белград доби модерен хотел
кој со својот архитектонски израз
се вклопува во опкружувањето
на Нов Белград, но и претставува
единствен архитекотнски израз кој
ретко се среќава на овие простори.
Динамичниот и интересен изглед
претставува разлика во однос на
проектите што во последниве години
се изградени во околината, која од
страна на инвеститорот беше препозната
како простор со голем потенцијал.
Останува да видиме како целиот
простор на блок „11а“ ќе изгледа кога
ќе се заврши и деловната зграда на
банката „Интеза“, која ќе дели еден ѕид
со хотелот „Фалкенштајнер“. Со ова
архитектонската целина на овој дел ќе
биде комплетирана и дефинирана како
простор со луксузен хотел, екслузивен
деловен простор и престижни станбени
објекти на Нов Белград. За сега сите
изгледаат задоволни, инвеститорите и
претставниците на хотелот нагласуваат
дека се задоволни од објектот, Белград
доби нова архитектонска ѕвезда, а
архитектот Борис Подрека го исполни
својот дамнешен сон и конечно беше
на отворањето на објектот што го
проектираше за својот роден град. 
3
3 мај 2013 ПОРТА 29
 архитектура Медал „Алвар Алто“

Автентично и тивко
окупирање на просторот
Пауло Давид создава објекти кои изникнуваат од околните карпи и од пејзажот
на островот преку непосредни и едноставни облици, кои се обложени со базалт
и за своја носечка конструкција го имаат челикот. Внатрешните простори се
проектирани со минимални форми поради откривање на пространството на
пејзажот и одаваат чувство на мир и спокој.

Уметнички центар -
Casa Das Mudas, Madira

Бојана Филиповиќ, дипл.инж.арх.

„В
о ера во која
Уметнички центар, Casa Das Mudas, Madira
нашата професија
е опседната со
компјутерски
генерирани обрасци,
а дизајнирањето во
многу компании е повеќе заинтересирано
за манипулација на формите, Пауло Давид
е за создавање на место и создавање на
архитектура“. Со овие зборови, жирито
го додели медалот „Алвар Алто“ на
португалскиот архитект Пауло Давид, и
на неговата способност за создавање на
архитектура која има релевантна улога за
неговото родно место – островот Мадира.
Жирито, пред сè, ја цени способноста
на овој архитект за обединување на
архитектурата со околината, дозволувајќи

30 ПОРТА3 3 мај 2013


објектите „тивко да го окупираат просторот“.
Суровата топографија на местото
целосно се огледува во стилот на овој
архитект. Географски оддалечена
од копното на Португалија, Мадира е
вулканско острово препознатливо по своите
планински гребени, океански глетки; по
своите крајбрежја кои немилосрдно се
изложени на природните елементи.
Проектите на Пауло Давид вклучуваат
приватни домови, резиденцијални
комплекси, уметнички галерии, музеи,
пропратени со масивни базалтни
површини, скалести платформи и водни
површини. Неговиот архитектонски речник
е модерен, но и безвременски, локален
но и универзален, силен но и лиричен.
ЛОКАЛЕН ИДЕНТИТЕТ
Пауло Давид создава објекти кои
изникнуваат од околните карпи и од
пејзажот на островот преку непосредни и
Уметнички центар, Casa Das Mudas, Madira
едноставни облици, кои се обложени со
базалт и за своја носечка конструкција го
имаат челикот. Внатрешните простори се
проектирани со минимални форми поради
откривање на пространството на пејзажот
и одаваат чувство на мир и спокој.
Со всадување на линеарен врв на
планина, неговиот уметнички центар Casa
das Mudas се обидува да се препушти на
планинската маса, дејствувајќи како локална
топографија. Единствено со доближување
кон објектот, се открива неговата
внатрешност и комплексност. Кровот на
објектот формира дел од пејзажот. Преку
внимателно дизајнирани отвори, природните
влијанија и околната вегетација стануваат
дел од интериерот на структурата.
Минерална и софистицирана платформа
под објектот го покрива севкупниот
музеолошки комплекс. Лавиринтот
на внатрешноста е организирана и
распределена околу застаклено пацио.
Внатрешност на уметничкиот
центар - Casa Das Mudas, Madira
архитектура
Отворени простори и патеки ги пресекуваат
и поврзуваат функциите, вертикално во
релација со планината и хоризонтално со
морето. Дизајнот на изложбените простори
е редуциран на минимум, на начин на кој
уметничките дела се централниот елемент
на посетата. Поврзани во серии, овие
простори варираат според својата големина
поради поголема амплитуда на употреба.
Спојот на креирање на уметнички центар во
интензивно рурална локација и изолираната
и наследена желба да се набљудува морето
е она што го карактеризира овој дизајн.
Со проектот за променада со пливачки
базени, Пауло Давид повторно воспоставува
интезивна релација на надворешноста
со внатрешноста, креирајќи панорамски
поглед кон Атланскиот Океан. Своето
име комплексот го добива од стариот
рибарски занает на сушење риба и вадење
сол од околните карпи, наречен Салинас.
Интензивната доминација на 
Променада и
пливачки базен,
Salinas, Madira
 архитектура
океанот, нерамниот, слоевит терен кој
го надвишува, плажите од ситен камен и
аграрните парчиња земја се она што ја
откриваат особеноста на ова место.
Долгиот висок ѕид го разграничува и
артикулира Дас Салинас, ограничувајќи ја
скалестата променада. Освен како потпорен
ѕид, во него се содржани сите помошни
крајбрежни простории. Вулканскиот камен,
Ресторан и градина, Salinas, Madira
Павилјон на вулканот, San Visente, Madira
панели и структуралните материјали.
Овој однос на светлото и материјалноста
го трансформира објектот во своевиден
светилник, кој сјае над заливот.
ОСТРОВСКА ГЕОЛОГИЈА
Лоциран на источниот брег на островот,
објектот Павилјон на вулканот е дизајниран
како автентичен природо-научен музеј.
Темата на оваа програма, која претставува
презентација на потеклото на островот
од пештерите Сао Висенте, е желбата
за синтеза на природниот и дидактички
потенцијал на долината во единствен објект.
Резултатот е базалтен волумен, кој се
32 ПОРТА3 3 мај 2013
кој потсетува на оние што се користат
во локалната агрикултура, му дава на
пејзажот хумано чувство. Пливачкиот
базен, поставен на бетонска платформа,
се поврзува и го нагласува морето преку
контрастот со нерегуларниот камен масив.
Ресторанот и градината на комплексот
се отвораат кон темното камено
крајбрежје преку хоризонтален засек,
стопува во планината и резервоарите со
вода, типични за локалната агрикултура.
Водата се прелива на рамниот покрив
на објектот во рефлектирачки базен и ја
интензивира силата на вегетацијата преку
систем за иригација од подземни канали.
Програмата на музејот го интерпретира
вулканскиот феномен, додека паркот
го открива неговиот хидролошки
процес и вегетација. Заеднички, тие
прикажуваат видлива и уникатна
геоморфолошка ситуација. Паркот
ги обединува карактеристиките на
Сао Висенте: како отворен простор
кој посредува во секојдневието на
кој овозможува хоризонтот да навлезе
во објектот. Овој волумен кој презема
изглед на парче филигран, деликатно
лебди над грубата и абразивна локација.
Преку ден, транспарентноста на
„кутијата“ го трансформира лимитот на
ресторанот, станувајќи интегрален дел од
органскиот амбиент. Ноќе, периметарот
на објектот е дефиниран од дрвените
жителите и како научен проект понуден
од страна на музеолошкиот програм.
Дизајнираното решение за посета во
околните пештери е со употреба на галерии,
кои прогресивно го воведуваат посетителот
во внатрешноста на островот, додека го
приспособуваат на полутемниот простор.
Овие галерии во исто време претставуваат
транзициони елементи, и нудат заштита
на посетителите од евентуални одрони на
карпестиот предел. Издолжениот дизајн
и силниот тоналитет на дрвената обвивка
од штици е во дијалог со малите околни
структури (мостови, винарии и амбари), и
во контраст со бујната зелена вегетација

и темните карпести тонови на долината.
„Преку потрага по сопственото место
во глобализираниот свет, среќен сум што
пронајдов дистинктивен стил со силно
чувство за локален идентитет. Градењето
во Мадира е како приготвување на оброк
од штедливи состојки: архитектот е во
немилост на природата, присилен на
постојана потрага по нови можности и
потенцијални слободи, растегнувајќи
го секој инч и трансформирајќи го
просторот“, вели архитектот Пауло Давид.
Изолираните услови за работа
и отсуството на директно влијание
однадвор, според архитектот,
претставуваат фундаментална
привилегија за неговата архитектонска
практика. Неговата релевантна и
архитектура
автентична архитектура е опишана
повеќе како одговор отколку како
наметнување во локалниот контекст.
Со почит кон историјата, местото,
културата и технологијата, Пауло
Давид се издвојува од денешните
трендови во архитектурата и креира
нов, препознатлив план во историскиот
вулкански пејзаж на Мадира. 

Променада и пливачки базен, Salinas, Madira Променада и пливачки базен, Salinas, Madira

Павилјон на вулканот, San Visente, Madira

3
3 мај 2013 ПОРТА 33
 архитектура

Современа колиба за
постојано кампување
Оваа современа колиба за кампување во 2007 година е проектирана во бирото
„Кејси Браун Архитектура“. Се наоѓа во оддалечените области на Mudgee (Маџи),
во Нов Јужен Велс, во Австралија. Ангел ситновски,
дипл.инж.арх.

О
ваа мала структура
може да обезбеди
засолниште за
двајца луѓе,
притоа одземајќи
ви го здивот од
преубавиот поглед што се пружа од
неа кон околината. Засолништето
е опремено со кујна, дневна соба и
простор за спиење на мансардата.
Надвор, на јужната страна пред
структурата, се наоѓа цилиндричен
резервоар за вода кој ја собира
дождовницата кога ќе заврне.
Засолништето се наоѓа во ниските
ридови, во центарот на Нов Јужен
Велс. Служи како засолниште од
временските непогоди на овчарите,
кои го чуваат стадото овци таму. Ова
засолниште било остварување на
сонот на сопственикот на стадото.
Сместено на работ на гребенот,
опкружено со големи гранитни
карпи и стари изумрени дрвја,
засолништето во форма на кула
овозможува панорамски погледи

34 ПОРТА3 3 мај 2013

 архитектура
на стотина милји наоколу, кон
сите страни од хоризонтот.
Структурата, која е замислена
како засолниште за еден или
двајца луѓе, има основа од 3 х 3
метри и има два ката. Направена е
од метална носечка конструкција
која е покриена со бакарен
ребрест лим. На долното ниво,
фасадните ѕидови се подигаат
на челични сајли нагоре,
правејќи еден вид веранда
околу северниот, источниот и
западниот дел од структурата.
На јужната страна е сместен
резервоарот за вода, а тука се
сместени и макарите со кои се
подигаат фасадните ѕидови
од долниот дел. Кога објектот
не е во употреба, фасадите се
целосно затворени, заштитувајќи
го објектот од натрапници и
особено од шумските пожари.
Внатрешноста на структурата
е убаво направена. Кога ќе се
подигнат фасадните панели, се
гледаат застаклени троделни
прозорци, кои се протегаат по
целата висина на приземјето. На
источната и западната страна
овие елементи се направени
како хармоника прозорци/врати,
и се отвораат поврзувајќи ја
надворешноста со внатрешноста
на објектот. Во долниот дел се
наоѓа печка на дрва, а нејзиниот
оџак излегува над кровот. Тука
има и мала кујна со лавабо
и чешма која користи вода
од резервоарот. Во горниот
дел на структурата се наоѓа
делот за спиење. Ѕидовите се
обложени со дрво и бајцувани
со костенливо црвенкаст бајц.
Водата од дождот се собира
на покривот и преку олук се
одведува во резервоарот.
Надвор од објектот, кон запад,
сместен е полски тоалет.
Ѕидовите на засолништето
имаат добра изолација, ја
штитат внатрешноста од ладните
ветришта, како и од топлите
дневни температури. Ѕидовите
се повеќеслојни, вентилирани и
дозволуваат слободно движење
на воздухот од долу према горе.
Целиот објект е
префабрикуван, направен во
Сиднеј од градителот Џефри
Бродфилд, а потоа е донесен
и монтиран во Маџи.
3
3 мај 2013 ПОРТА 35
 архитектура инфо
токио, ЈапониЈа
Објект: апартман Motoazabu Apartment sYms
Архитектонско студио: Kiyonobu
Nakagame Architect & Associates
Некогаш позната како елитна резиденцијална област, денес
Motoazabu се развива повеќе како модерен, метрополитски
регион што претставува резултат од економскиот бум во
државата. Она што архитектите сакале да постигнат преку
оваа структура е да креираат дизајн кој би се претопил
во опкружувањето, меѓутоа задржувајќи апсолутна
едноставност. Вистинскиот карактер на објектот се отсликува
преку неговиот надворешен изглед, додека внатрешноста
на објектот е конципирана како мрежа на полиња, различни
соби структурирани од четири столба со површина 6,8 м х
7,8 м. Дизајн концептот вклучува и дијагонална линија од
450 мм во однос на висинската разлика на создадените
катчиња низ ентериерот, креирајќи четири различни,
индивидуални дистинктивни простори за престој.

СиДнеЈ, авСтРаЛиЈа
Објект: павилјон Crescent House
Архитект: Andrew Burns

Структурата Crescent House е дизајнирана со симетрична

геометрија, содржина од два лака кои меѓусебно се преплетуваат
во правоаголна рамка. Павилјонот претставува воведен
проект во програмата ”Fugitive Structures“ - серија од времени
павилјони, кои годишно ќе се поставуваат во градината Zen,
дел од фондацијата Sherman за современи уметности, со цел
соединување на широката публика преку архитектонска мисла.
Посетителите низ павилјонот се привлечени да ја следат извиената
траса на ѕидовите кон изолираниот централен простор, каде
светлината е филтрирана преку ситни перфорации создавајќи ѕидна
површина која наликува на ѕвездено небо. Јагленисаната конструкција
ја отсликува фреквентната појава на пожари во опкружувањето,
додека правоаголната структура во заднина го врамува погледот
кон живата ограда. Павилјонот егзистира со своето повеќезначно
присуство, истовремено како архитектура и уметничка структура.

гаЛата, иСтанБуЛ, туРциЈа

Објект: Резиденција Ipera25
Архитектонско студио: Alatas Architecture & Consulting
Објектот се наоѓа во областа Галата, на Tatarbeyi Sokak, една од најчистите и
неразвиени улици, составен дел од процесот за рапидна трансформација на
дистриктот. Проектот за овој објект се простира помеѓу конвенционалните
кодови на веќе постоечките изградени структури на непосредното
опкружување, постигнувајќи нивна репродукција истовремено почитувајќи
го веќе постоечкото архитектонско ткиво. За оваа цел, проектот продолжува
со изнаоѓање на нови солуции за постојните проблеми во архитектурата
преку користење на современата технологија, земајќи ја предвид новата
развојна социоекономска структура на регионот, како и инфраструктурата,
енвиронменталистичките услови, климата и соларниот проток.
Преку импресивното дејствување кон уличниот коридор, објектот изразува јасна
и монументална слика која симултано се претопува и издвојува од контекстот
без пројавување на компетитивност во однос на соседните историски објекти.
36 ПОРТА3 3 мај 2013
 архитектура инфо
моСква, РуСиЈа
Објект: канцелариски простории +
”showroom“ за компанијата DK Project
Архитектонско студио: Megabudka
Идејата за создавање работен простор со динамична
и несекојдневна атмосфера произлегува од желбата
да се дизајнира ведра мултифункционална средина
соодветна за канцелариска работа, доволно визуелна
за промоција на ентериерни елементи, пријатна за
одржување на разни предавања и атрактивна за
комуникација при најразлични средби и состаноци.
Концептот за дизајнот се издвојува од регуларното
обликување на ентериерни простори, ослободувајќи
се од комплексите на хоризонтално проектирање на
нивоата, позиционирајќи уметничка структура составена
од паралелопипеди во еден оригинален празен простор.
Бојата во внатрешноста на паралелопипедите е избрана
зависно од функцијата што се одвива во секој од нив.
Движењето од една фунција кон друга е комплексно
и динамично решено, така што секој паралелопипед
претставува иницијална зона на просторот околу него.
Новите работни простории на компанијата DK Project
отсликуваат еден нов концепт на дизајн и комуникација,
истовремено здружувајќи ги дизајнерите, архитектите и
креативните индивидуи кои го вреднуваат квалитетот и
се подготвени за споделување на нови идеи, соработка
и развивање на концепти од модерниот дизајн.

пекинг, кина
Објект: музеј на уметноста
- Tree Art Museum
Архитектонско студио:
Daipu Architects

Музејот на современа уметност е сместен

на главната улица во уметничкиот дистрикт
Songzhuang, а главната идеја на архитектите
е креирање на одделни простори надвор
од галеријата – амбиент на отворени јавни
површини каде посетителите и артистите
би можеле да се социјализираат меѓу
себе. Поголемиот двор е позициониран во
предната зона на објектот, додека вториот
се наоѓа во задната зона каде терасата како
рампа се издигнува кон кровната површина.
Надворешниот изглед на објектот е
дизајниран на начин да ги потенцира
визурите на посетителите од главниот
влезен дел, т.е. нивните погледи
да бидат насочени кон извиената
конструкција, која се протега од подната
површина па се до покривниот дел. посетителите би можеле истовремено да едноставна и јасна идеја да се прошири
Создавајќи чиста и реална експресија, се поврзат со природното опкружување, низ нивните искуства и доживувања.
целта на архитектите е да креираат светлината, високата и ниската вегетација,
простор каде локалното население и како и современата уметност, со цел оваа подготви: Андреа јАМАкоскА
3
3 мај 2013 ПОРТА 37
 50 ГОДИНИ ОБНОВА И ИЗГРАДБА НА СКОПЈЕ
1963 2013
Михаил Токарев ИСТОРИСКО-КРИТИЧКИ ПОГЛЕД НА АРХИТЕКТУРАТА (8)

Широк содржински
спектар
обликувањето на вертикалниот кубус преовладуваат стаклено-
алуминиумските површини, комбинирани со ленти од бел мермер.
Александар Никољски (1937-), во овој период стекнува голема
афирмација со подигањето на домови на културата во Србица
и Витина на Косово, како и на мотелот Македонија во Велес.
Тој, освен како професор по внатрешна архитектура, се јавува и
како проектант на голем број ентериерни решенија за уредување
на разновидни објекти, од кои посебно внимание привлекуваат:
внатрешното уредување на саемските хали за одржување
на Шаховската олимпијада во Скопје (1972) и ентериерното
решение на Историскиот музеј на Македонија (1986).
Во првата половина на 80-тите години продолжува активноста
за реставрација и ревитализација на културно-историските
објекти во населбите и надвор од нив,особено на монументалните
Населбата Јане Сандански (почеток на 80-тите).
Макета и поглед на една единица на соседство со пешачка улица
објекти во Старата чаршија. Од друга страна, изградбата на
здравствени објекти продолжува и во втората половина на 80-тите
години, според проектите на веќе афирмираните архитекти.
Така на пример, Василка Ладинска (1928-) и Борислав Бабамов
(1939-) го подигаат новиот дел на Хируршката клиника во
Медицинскиот центар (1986), со строги геометриски форми.
Засилената градителска активност, почнувајќи од 70-тите години
тешко можат да ја следат поединци, така што започнуваат да
се формираат архитектонски тимови, главно од архитекти на
помладата генерација. Во 1976 година е формирана подоцна
познатата група Ајвар, од страна на: М. Гулески (1945-), Р. Христов
(1951-), М. Радоњиќ-Бато (1949-) и С. Смилевски-Кокан (1948-).
Ним повремено им се приклучуваат и други архитекти од
новата генерација, со цел заеднички да настапуваат на
многубројни архитектонски конкурси ширум земјата.
Во силната конкуренција на тогашната југословенска
архитектонска сцена, групата Ајвар успева да добие неколку

Во почетокот на 80-тите години започнува интензивна

К. Ацевски, Н. Манов и Х. Јосифовски.
станбена изградба, при што се формираат цели нови Домот на МРТВ (1971-83)
квартови. Станбената архитектура станува широко
поле за натпревар меѓу архитектите, при што се
нудат разновидни решенија. Најголема станбена
изградба се одвива во новата населба Јане Сандански
(Аеродром), која треба да прими околу 80.000 жители.
Во проектирањето на многубројните станбени единици
и во уредувањето на просторот земаат учество повеќе
авторски тимови. Сите тие настојуваат да создадат
простор со пријатни услови за живеење, при што јасно
се издвојува пешачкиот од моторниот сообраќај.
Домот на МРТВ (1971-1983) на К. Ацевски (1930-1990),
Н. Манов (1932-) и Х. Јосифовски (1930-) претставува
сложена просторна целина, која има вертикален кубус за
редакциите (П+25), поврзан со павилјоните на радиото
и телевизијата, со сите потребни работни и технички
простории. Павилјоните имаат различна височина,
така што со терасестото повлекување релативно
успешно ја стабилизираат нагласената вертикала. Во
38 ПОРТА 3 3 мај 2013
 Александар Никољски. Ентериерното решение
на Историскиот музеј на Македонија (1986)

Василка Ладинска и Борислав Бабамов. Хируршката клиника

откупи на значајни конкурси. Во својата архитектура тие при Медицинскиот центар. Основа и изглед
остваруваат континуитет со модерната архитектура од
претходниот период. Позната реализација на оваа група
е доградбата на железничката станица (1990), која од
земјотресот (1963) е до половина разурната. До местото од
разурнатиот дел, авторите додаваат ниска архитектонска
структура, која не му конкурира на зачуваниот дел
од стариот вреден објект, при што се искористени
пероните. Во 1991 година, оваа група ја користи
новосоздадената законска можност да се регистрира под
името Ателје Ајвар, кое во следниот период ќе оствари
богата и забележителна архитектонска продукција.
Чувствувајќи ја потребата од повисока и перманентна
архитектонска едукација, Сојузот на друштвата
како се развива, каков е и каков треба да биде градот Скопје?
на архитектите на Македонија во 1983 година, го покренува
Иднината покажува дека наведените две теми завршуваат само
списанието за култура на просторот ,,А:“, со амбиции да
на академско ниво, без да имаат какво било видливо влијание
излегува на три месеци. Уредувачкиот одбор, на чело со
врз подигањето на нивото на културата на просторот.
Живко Поповски, одлучува покрај одделни написи, секој број
Штета е што ова списание, поради недостиг на
да обработува по некоја тематска област со авторизирани
материјални средства и на уреднички ентузијазам, набргу
искажувања на домашни и странски творци поврзани со темата.
згаснува, така што Сојузот на друштвата на архитектите
Во бројот 2/85 на списанието ,,А:“, главната тема е насловена
на Македонија и културната јавност во Македонија
како Животот е краток, Скопје е вечно, во која низ кажувањата
повторно остануваат без соодветно домашно гласило.
на голем број културни дејци се настојува да се добие
комплексен одговор на прашањето Што е град, Списанието за култура на просторот „А:“, бр 2/85

Мартин Гулески. Студија за

една крушевска куќа (1990)

3 мај 2013 ПОРТА 3 39

 спортски храмови
ФАкти за „БУД ИНТЕРНАТИОНАЛ“ - Греатер Ноида, Индија
површина на градба: 874 хектари
должина на еден круг: 5.137 метри
капацитет: 110.000 места или до 200.000 (монтажни трибини)
период на изградба: 2008 - 2011
Цена на изградба: 400 милиони долари
дизајн: Tilke GmbH, Германија
Архитект: Херман Тилке
„Т
реската“ за
организација на
Формула 1 трки на
Истокот стигна и
до Индија. Една од
најголемите светски
земји од 2011 година влезе во календарот на
ФИА и почна со организација нанатпревари
од „најбрзиот циркус на светот“. Во близина
на Њу Делхи, во градот Греатер Ноида,
под палката на германскиот архитект
Херман Тилке, израсна новото галениче на
Формула 1 вљубениците. Патеката долга
5,14 километри, официјално беше отворена
на 18 октомври 2011 година, а само
една недела подоцна на неа се појавија
најдобрите светски возачи и болиди.
Дизајнирана од светски познатиот
германски архитект и дизајнер на автодроми
низ целиот свет, Херман Тилке, индиската
ГП се издигна на површина од 874 хектари,
а инвеститорите (Индија и Jaypee Group) ја
чинеше околу 400 милиони американски
долари. Таткото на патеките во Бахреин,
Малезија, Кина, Турција, ОАЕ, САД и Јужна
Кореја, во Индија изведе еден грандиозен
проект кој влезе во составот на ”Jaypee
Greens Sports City“, во чии рамки, пак,
има и стадион за крикет со капацитет од
неверојатни 100.000 места, голф терен
со 18 дупки, како и стадион за ултра
популарниот хокеј на трева со капацитет од
40 ПОРТА 3 3 мај 2013
„БуД интеРнационаЛ“, гРеатеР ноиДа, инДиЈа
Индијците го имаат
најдолгиот свиок
сашо кузМАновски
25.000 места. Во целиот „Спортски зелен
град“ има и спортска академија, прва од
ваков вид на територијата на Индија.
Првичниот план за дизајнот на патеката
кој го испорача Тилке мораше да доживее
брзи интервенции на две места. Имено,
опасниот свиок 7 беше заоблен, а свиокот
број 3 доживеа дополнително проширување
за да им се овозможи на возачите да се
претекнуваат низ различни линии во аголот.
Еден од најспецифичните делови на
патеката „Буд интернационал“ е секако
мулти свикот во десно во сегментите
10-11-12, кој е еден од најдолгите на која
било патека во светот. Максималната
брзина која е постигната на патеката
е околу 320 километри на час, додека
просечната за еден круг на пистата за Ф1
натпревари изнесува околу 210 км/ч.
Актуелниот капацитет на трибинскиот
простор на главните трибини е 110.000
места, додека со монтажниот дел
капацитетот се зголемува и до 200.000
места. Со патеката стопанисува
конгломератот ”Jaypee Group“. Подлогата
на пистата е од асфалтен бетон, кој,
пак, е композитен материјал познат
како „црн асфалт“, но и т.н. „Грауваке“,
состав од песок кој се карактеризира
со својата цврстина и лошо подредени
аголни зрна на кварц, фелдспат и мали
камени фрагменти со глинена матрица.
 технологии

Ubuntu 13.04 -
навистина добар Linux
Она што го разликува Ubuntu од останатите Linux дистрибуции (а ги има над
500) е во неговата едноставност, прегледност, стабилност и креативност. Самиот
факт, што зад овој проект стои Canonical со Mark Shuttleworth, дава доверба кај
корисниците дека Ubuntu има блескава иднина. Трајче Стојанов, дипл.инж.арх.

Б
азираните оперативни
системи Linux/GNU, од
година во година добиваат
на популарност, иако не
се на нивото на Microsoft-
овите Windows оперативни
системи. Статистиката вели дека Windows
оперативните системи се инсталирани
на околу 90% од десктоп компјутерите
во светот. Потоа следат оперативните
системи на Apple со удел од околу 8%,
што значи дека на Linux отпаѓа околу
2%. Бројките јасно покажуваат кој
доминира во светот и тука нема ништо
спорно или нејасно. Но сепак, не смееме
да го занемариме фактот што тие 2% од
околу две милијарди компјутери (колку
што се проценува дека има во светот),
се всушност 40 милиони компјутери
под Linux, а тоа не е за потценување.
Од тие 40 милиони, пола отпаѓаат на
најпопуларната Linux дистрибуција –
Ubuntu. Ubuntu е продукт на Canonical
Ltd, британска фирма во сопственост
на јужноафриканскиот претприемач и
милионер Mark Shuttleworth. Како на филм,
Марк на 26-годишна возраст ја продава
својата компанија за интернет-безбедност
и заработува неверојатни 575 милиони
долари. Во 2002 година го остварува својот
сон за лет во вселената, а приказната со
Canonical ја започнува во 2004 година
поради филантропските побуди, како и
уверувањето дека слободниот софтвер е
благородна и хумана идеја. Во таа насока,
компанијата има за цел да го промовира и
комерцијално да го поддржи слободниот
софтвер. Денес, Canonical Ltd има над
500 вработени во над 30 земји во светот
и верувале или не, и покрај скоро една
деценија постоење, компанијата сè уште
нема достигнато позитивно салдо. Причина
за тоа е ставањето на хуманите цели како
приоритет пред парите, што се гледа
и преку бесплатната дистрибуција на
првенецот на компанијата - Ubuntu. Самото
име Ubuntu, има африканско потекло и
има сложен и специфичен превод 
3
3 мај 2013 ПОРТА 41
 технологии
„Јас сум тоа што сум, бидејќи ние сме“ или
„хуманост за другите“. Името совршено
го отсликува мотото на компанијата.
Ubuntu е Linux дистрибуција базирана
на Debian. Во основа тоа е целосно
функционален оперативен систем кој
се базира на Linux кернел и opensource
софтверски модули од ГНУ проектот.
Linux кернелот претставува основната
компонента, која го поврзува хардверот
со апликациите. Неговиот развој будно
го следи и менаџира креаторот на Linux,
Linus Torwalds. Како и другите Linux
дистрибуции, така и Ubuntu ги користи
благодетите на заедницата, која несебично
и без надоместок програмира, тестира,
промовира и подучува. Отворениот карактер
на апликацијата, односно отворениот
програмерски код е како двосмерна улица,
овозможува илјадници програмери во
светот да се вклучат во развојот, но и да
го преземат кодот и да го развијат во друг
ОС. Така, денес постојат околу 70 деривати
на Линукс ОС, кои се развиваат надвор од
кујната на Canonical. Покрај бесплатната
дистрибуција, Canonical нуди и бесплатна
42 ПОРТА3 3 мај 2013
поддршка преку постојано надградување
на софтверот. Она што го разликува Ubuntu
од останатите Linux дистрибуции (а ги
има над 500) е во неговата едноставност,
прегледност, стабилност и креативност.
Самиот факт, што зад овој проект стои
Canonical со Mark Shuttleworth, дава
доверба кај корисниците дека Ubuntu
има блескава иднина. Досегашната
практика на Canonical беше да издава две
верзии на Ubuntu секоја година, една во
април, а втората во октомври. На секои
две години доаѓаше една LTS (Long Term
Support) верзија која имаше поддршка од
3-5 години, додека останатите имаа по
18 месеци. Но започнувајќи со верзијата
13.04, која беше објавена на 25 април
годинава, поддршката е намалена на шест
месеци, со идеја следните верзии да имаат
значителни надградби, пред сè во делот
на корисничките апликации. Ubuntu 13.04
има надграден Unity графички интерфејс
кој е прилично интересен, креативен и
лесен за употреба. Особено интересен
е Ubuntu Software Center, алатка за
пронаоѓање и инсталација на софтверски
апликации кои патем се бесплатни. Иако во
основа важи она колку пари, толку музика,
постојат апликации кои се рамо до рамо
со комерцијалните апликации на кои сме
се навикнале. Како и да е, сопственото
искуство вели дека компјутер, па и со
намалени перформанси, на Ubuntu, е
одлична замена на Windows базираните
системи и за работа и за хоби. Од негативен
аспект, главно се поставуваат проблеми
поврзани со несоодветни драјвери за
графичката картичка или безжичниот
адаптер, и недостигот на професионални
комерцијални апликации со поддршка на
Linux платформата. На позитивната страна
можеме да ги наброиме: бесплатните
апликации, ниските системски побарувања,
брзината во најголем број од случаите,
поддршката за 64 битните и мултијадрените
процесори, стабилноста на системот и
секако безбедноста (вирусите се скоро
непознати за Linux). Впрочем, 91% од
суперкомпјутерите во светот работат на
Linux. Android оперативните системи се
базираат на линуксовиот кернел. Серверите
низ светот, веб клиентите, оперативните
 технологии
системи на таблет компјутерите и
нетбуковите се базираат на Linux.
Практично, Linux е секаде околу нас,
присутен и добро прифатен. Единствено,
десктоп пазарот е под доминација на
Microsoft. Но Ubuntu е тука за тоа да го
смени. Со едно интензивно темпо, Canonical
објави Ubuntu оперативни системи за
таблет компјутери и мобилни телефони,
со опции за нивна синхронизација. Во
комбинација со Ubuntu One, сервис за
cloud computing, Ubuntu TV – сервис за
гледање на телевизија, Ubutnu One Music
Store – онлајн музичка продавница, како
и директниот пристап до продавницата
на Amazon, Ubuntu го пробива патот кон
врвот. Идната ќе покаже, но експертите
велат да внимаваме бидејќи лесно може да
се случи токму Ubuntu да биде следното
големо нешто. Во меѓувреме, Valve, една
од најпознатите гејминг компании ја
објавија својата Steam платформа на
Linux, овозможувајќи на тој начин играње
на најпознатите игри на системи под
Linux. Овој потег се очекува да предизвика
масовно префрлање на гејмерите на Linux.
Во меѓувреме, апликациите како Wine, Play
On Linux и други, овозможуваат инсталација
на Windows-базирани апликации
под Linux. На тој начин, се решава
проблемот со недостиг на апликации.
Повеќе информации на www.ubuntu.com 

âðåìå ïðåòâîðåíî âî óìåòíîñò

OnTime å ñïåöè¼àëèçèðàíî ñòóäèî çà äèçà¼í,

èçðàáîòêà è ïðîäàæáà íà ¾èäíè ÷àñîâíèöè, êàêî è
çàñòàïíèê íà ðåíîìèðàíèîò øïàíñêè áðåíä çà ¾èäíè
÷àñîâíèöè Nomon.
Ñïî¼îò íà âðåìåòî, îáëèêîò è âèñîêèîò åñòåòñêè
èçðàç íà ÷àñîâíèöèòå ãî èñïîëíóâààò àìáèåíòîò ñî
ñâî¼àòà óíèêàòíîñò.
Ñåêî¼ ïðîèçâîä îä êîëåêöèèòå Nomon è Signum
ïðåòñòàâóâà åäèíñòâåíà êðåàöè¼à, ïîìèíàòà íèç
ïðîöåñ íà ðà÷íà èçðàáîòêà, âî êî¼ ñå âãðàäåíè
íå÷ó¼íè ìåõàíèçìè ïðîèçâåäåíè âî Ãåðìàíè¼à.

*OnTime å äåë îä ìàêåäîíñêàòà êîìïàíè¼à ÒÍ - Ò ïðèñóòíà www.ontime.mk contact@ontime.mk +389 75 431 135
íà ïàçàðîò óøòå îä 1992 ãîäèíà.

3 мај 2013 ПОРТА3 43

 експерт Агент за продажба на недвижности во Велика Британија

Една од најомразените
професии од јавноста
Пребарувањето за „трикови на агентите за недвижности ОК“ (estate agents tricks UK)
дава приближно 1.150.000 резултати во 0,26 секунди. Алтернативното пребарување
за „нечисти трикови на агентите за недвижности ОК“ (estate agents dirty tricks UK) ќе
ве награди само со скромни приближно 171.000 резултати во 0,25 секунди. Оттука
веројатно не е за чудење лошата репутација на оваа професија во Велика Британија
д-р Владимир Б. Ладински, дипл.инж.арх. (Велика Британија)

Д
околку не сакате да
го загрозите вашето
пријателство со британски
поданик, и особено
доколку не сакате да го
изнервирате или да му го
покачите притисокот во текот на жешкото
македонско лето, веројатно најдобро е
да не му го спомнувате изразот „агент за
недвижности“ (Estate Agent), или пак да
го прашувате какво е неговото искуство
со претставниците на оваа професија.
Веројатно скромен индикатор за ваквите
состојби е доколку направите пребарување
во популарната електронска алатка Гугл.
Пребарувањето за „трикови на агентите
за недвижности ОК“ дава приближно
1.150.000 резултати во 0,26 секунди.
Алтернативното пребарување за „нечисти
трикови на агентите за недвижности
ОК“ ќе ве награди само со скромни
приближно 171.000 резултати во 0,25
секунди. Оттука веројатно не е за чудење
лошата репутација на оваа професија и
популарното убедување дека агентите за
продажба на недвижности вообичаено се
сметаат за една од најомразените професии
од јавноста на британскиот остров.
Доколку сте биле доволно несреќни во
животот и сте имале потреба да ги побарате
услугите од оваа професија во Британија и
некој ве праша за вашето лично искуство со
нив, во најголемиот број случаи веројатно
ќе ве обземат црни мисли и ќе се потсетите
на сето она на што сте биле изложени во
вашите контакти со нив. Можеби некои
од нешто побезболните искуства со кои
можете да се сретнете како изнајмувач
или купувач на имот би биле оние сврзани
со презентацијата на станот или куќата за
кои сте заинтересирани. Така на пример,
доколку сакате да изнајмите или купите
станбена единица во која некој живее во
моментот, не треба да се изненадите ако
на закажаното разгледување на имотот
ве дочека неодолива миризба на свежо
испечен леб или колачи во комбинација со
штотуку подготвено кафе. И покрај тоа што
вашите сетила ќе почнат да работат турбо,
не очекувајте дека ќе ги пробате овие вкусни
производи на домашната кујна. Се разбира,
станува збор за „писхолошка војна“ во
која, подучен од агентот за недвижности,
домаќинот ќе ги покаже своите кулинарски
вештини со цел да го прикаже имотот како
дом во кој може да уживате. Уште поголема
е веројатноста, особено ако планирате да го
купите имотот, пукнатините во ѕидовите да
бидат исполнети со паста за заби со двоен
ефект, за да се прикријат а и да се даде

44 ПОРТА3 3 мај 2013

 експерт
елемент на свежина во просторијата. Затоа кревет со димензии 135 см х 190 см, со  добро засадена градина = одвоете 10
евентуалните мали промени во бојата на тоа да ви останат по 45 сантиметри за часа неделно за вадење на коровот;
белите ѕидови добро ќе биде од поблиску пристап од две до три страни на креветот.  добро презентирана = набрзина обоена;
да се разгледаат. Доколку мислите дека ќе Но ова не е сè со што можете да се  доградена од сегашниот сопственик
бидете поштедени од вакви евтини трикови соочите при купување недвижности во = лошо изградена доградба која
кога купувате новоизградена станбена Британија. Доколку мислите дека како веројатно нема урбанистичка
единица, подобро размислете барем горд сопственик на диплома за завршен согласност и скоро сигурно не ги
два пати и понесете си метро со себе. факултет по англиски јазик од престижен задоволува градежните прописи;
Вообичаената практика при продажба британски универзитет, со беспрекорно  долги визури од градината =
на станбени единици во поголеми познавање на говорниот и пишаниот јазик локацијата во продолжение на
комплекси е првата единица која ќе биде сте подготвени да ги разберете агентите градината има урбанистичка согланост
изградена да биде наполно опремена и да за продажба на недвижности, веројатно за изградба на фабрика;
послужи како изложбен салон, преку кој ќе откриете дека можеби сте во сериозна  жив дел на градот = пијаниците од
потенцијалните купувачи би можеле да заблуда за своите способности. Се разбира, кафеаната што се наоѓа веднаш до
видат како може да изгледа нивниот стан ќе Ви биде потребно да завршите интенизвен Вашата куќа ја користат Вашата предна
или куќа доколку го купат. Се разбира, курс за англиски јазик говорен од страна на градина како тоалет на патот за дома;
градежната фирма ангажира добар агентите за недвижности. Ситуацијата во  има чувство на дом = не е бојосана
ентериерист, кој во соработка со градителот оваа смисла е толку сериозна што во 1991 од средината на минатиот век;
и експерти за продажба ќе го презентира година британскиот парламент донесе  индивидуална или уникатна
имотот во најдоброто можно светло. За Закон за погрешно опишување на имоти, со = никој не ја сака (чудна);
жал, беспрекорното и уникатно  компактна = малечка,
уредување на просторот може
во себе да крие уредување со
Агентите за недвижности имаат свој просториите се доволно големи
само за вашето домашно милениче;
мебел со екслузивни димензии!!!
Честопати се наведува практиката
јазик. Ситуацијата во оваа смисла е  лесно одржувана градина
= малечка градина или само
ваквите внатрешни уредувања да
се прават со мебел специјално
толку сериозна што во 1991 година жардиниера на прозорецот;
 многу подобрена =
изработен за вакви потреби, но британскиот парламент донесе направи сам - ентузијаст ја
во размер. Преку минитуризација
на мебелот, на просториите им Закон за погрешно опишување на има уништено единицата;
 можност за подобрување =
се дава дополнителна мерка на
просторност која постои само имоти, со кој, веројатно, се стави станбената единка се распаѓа;
 популарен реон = или 50
во земјата на реквизитите и
кулисите. Купувачите што сè уште
крај на најексцесните примери проценти од куќите на улицата
постојано се на продажба,
имаат доверба во човечкиот род,
веројатно соодветно очекуваат дека
на злоупотреба на говорниот или куќите на улицата редовно
се посетувани од крадци;
сите претставници на професиите јазик и опишувањето на дрвената  пријатна = досадна;
ќе се однесуваат чесно кон своите
купувачи. Големо може да биде барака во дворот како палата.  работна присторија/спална
број 4 = малечка собичка за кутии
нивното изненадување кога (во минатото куќите имале мали
ќе утврдат дека нивниот брачен кревет кој веројатно се стави крај на најекцесните соби, шпајз со прозорец, со површина
не може да се смести во родителската примери на злоупотреба на говорниот од приближно 4 до 6 метри квадратни за
спална соба, иако тој иделано е вклопен јазик и опишувањето на дрвената барака чување на багажот и работите што не се
во изложбената станбена единица. во дворот како палата. Вообичаените користат секој ден, а кои во поново време
Повторната посета на изложбената термини на англискиот јазик говорен од се преименувани во работни простории или
единица може да им укаже дека тој страна на агентите на недвижности и денес спални соби за да се прикаже станбената
брачен кревет е вешто направен 5, 10 или вклучуваат (Just Landed, 2012; Muswell-Hill): единица поголема отколку што е);
повеќе проценти помал од стандардните  4,5 метри долга дневна соба = дневната  се наоѓа во мирен реон = треба далеку
димензии на ваков кревет. Во земја која е соба е 3,3 метри долга но има 1,2 метри да патувате до првата продавница;
позната по тоа што има веројатно најмали длабока отворена остава на едниот ѕид;  со лесен пристап до желеничката
станебни единици во споредба со другите  бижу = микроскопска; станица = железничката пруга
развиени земји во Европа и светот, и во  во потреба за модернизација = поминува покрај вашата градина;
која скоро и да не постојат стандарди потребна му е масивна реконструкција;  со приклучоци за струја и телефонска
за големината на станбените простори  во рурална зона = 500 метри од линија = агентот за недвижности не
во доменот на продажба на станови за центарот на градот или во близина може да каже ништо повеќе за собата;
пазар - сè е можно. Доколку мислите на отворена површина; Се разбира, ова е само мал дел од
дека во вообичаена станбена единица за  декорирана во современ стил репертоартот на главно шеговити и не
пазар ќе можете да сместите македонски = изборот на боите е ужасен; толку страшни работи со кои може да се
брачен кревет од 180 см х 200 см, веднаш  добро воспоставен/етаблиран реон сретнете доколку вашите патеки се вкрстат
заборавете. Тие честопати функционираат = или најстариот и најруинираниот дел со британските агенти за продажба на
на принципот во нив да можете да го на градот или досадна безкарактерна недвижности. За оние многу посериозни,
сместите само таканаречениот двоен нова населба со само неколку објекти; нешто повеќе во некој од наредните броеви.
3
3 мај 2013 ПОРТА 45
 еко инфо
паРиз

кризата го погоди
и францускиот
енергетски гигант
Француската електроенергетска
компанија GDF Suez, планира
укинување на 4.000 работни места
во Европа до крајот на 2015 година.
На тој начин ќе се оствари заштеда
од 4,5 милијарди евра, што би ѝ
овозможило на компанијата да
се приспособи на европската
економска криза. Групацијата
планира укинување на 1.400 работни
места годишно, во наредните
три години. GDF Suez ја заврши
2012 година со вкупно 219.300
вработени, од кои 87% се во Европа.
(Capital)

БукуРешт

Романија ги продава своите удели

во енергетските компании
Со продажбата на 15-процентниот удел во компанијата Transgaz,
Романија го збогати својот буџет за 94,9 милиони американски
долари. Во наредниот период ќе следува продажба на
10-процентниот удел во Nucleaenergetica, компанија која управува
со нуклеарната централа во Чернавода, што обезбедува 20% од
потребите за електрична енергија во Романија. Потоа ќе следува
продажба на 10-процентни удели во Romgaz и Hidroelectrica.
(Romania insider)

вашингтон

нова поддршка за биогоривата

во авиотранспортот во СаД
Развојот на производството на одржливото биогориво за
авионите во САД, доби нова субвенција со потпишувањето
на новиот договор за поддршка од Владата, која веќе
станува долгорочна. Американското Министерство за
земјоделство и Министерството за трговија потпишаа
петгодишен Договор со Сојузната управа за воздухопловство,
за помош во развојот на производството на биогориво.
Целта е до 2018 година да се произведат 3,5 милијарди
литри биогориво подготвено за користење во авионите.
(Silobreaker)
46 ПОРТА3 3 мај 2013
 еко инфо
никозиЈа

кипар се надева на енергија

од морските бранови
На Кипар наскоро се завршува големиот проект за
истражување на потенцијалот за производство на
електрична енергија од морските бранови. Се работи за
проект започнат во 2011 година, чија цел е изработка
на атлас со детална мапа на сите области каде е
изводлива оваа опција. Проектот, исто така опфаќа и
модел со краткорочни и долгорочни прогнози. Освен
кипарските научници, во овој проект учествуваат и
стручњаци од научните установи од Грција и САД.
(ANSA)

вашингтон

СаД - водечки светски пазар

за енергијата од ветер
Според Американското здружение за енергија од ветерот (AWEA), САД
се водечки светски пазар за енергијата од ветерот. Во текот на 2012
година се инсталирани повеќе од 6.700 турбини, чија вкупна моќност
надминува 13 GW. Според податоците на Меѓународната агенција
за енерија (IEA), во последните години развојот на овие технологии
сè повеќе се поместува од Европа кон Северна Америка и Азија.
(UPI)

ЛонДон

колапс на пазарот
за јаглеродни
емисии
Цената на сертифицираните
намалувања на јаглеродни
емисии на Лондонската берза
падна на историски најниското
ниво од 2,63 евра за еден
метрички тон CO2. Ваквата
состојба уследи по одбивањето
на Европскиот парламент да
го реши проблемот со вишокот
на дозволи за загадување,
поради стравувањето дека
раздвижувањето на пазарот за
јаглеродни емисии ќе доведе
до неминовно поскапување
на електричната енергија.

(EurActiv)

подготви: даниела МлАденовскА

3 мај 2013 ПОРТА3 47
 екологија Голема промоција на националните паркови од Динарската верига

„Неоткриениот свет на Динаридите“

Според својата убавина, географската позиција и биолошката разновидност, Динарската
верига стои рамо до рамо со Карпатите, Алпите или кој и да е друг екорегион во светот
Сашо Кузмановски

Н
ајголемиот кањон во светот,
по Кањонот на Колорадо
во САД, најстарата и
најголемата европска шума
во која човекот сè уште не
стапнал, ливада со повеќе
видови орхидеи отколку во цела Велика
Британија, најголемата подземна вертикала
во светот, најголемата и најдолгата
клисура на светот... Сите овие природни
богатства се скриени и може да се видат
во регионот на Динарските планини, а сега
преку проектот „Парковите на Динарската
верига“ што го реализира Светскиот фонд
на дивиот свет (WWF) ќе добијат подобра
заштита и ќе развиваат одржлив туризам.
Препознавајќи го значењето на убавините
на ова големо подрачје на Балканскиот
48 ПОРТА3 3 мај 2013
Полуостров, WWF преку регионален
проект ги поврза националните паркови
од Словенија до Албанија во регионална
мрежа во која влегуваат и трите национални
паркови во Република Македонија -
Маврово, Галичица и Пелистер. Целта на
ова поврзување е да се создаде платформа
на заштитените подрачја во Албанија,
Босна и Херцеговина, Црна Гора, Хрватска,
Косово, Македонија, Словенија и Србија,
да се проучува регионот, да се споделат
искуства за одржлив туризам и за ефектот
од климатските промени, и за првпат
да се направи процена на вредноста на
заштитените подрачја на регионално ниво.
Динарската верига е регион во
Југоисточна Европа, кој се протега на
површина од околу 100.000 квадратни
километри, покрај крајбрежјето на
Јадранското Море долго 6.000 километри,
од Трст до Тирана. Преку интернет-
страницата www.discoverdinarides.com, на
организацијата WWF, јавноста деновиве
доби отворена покана да го истражи
„неоткриениот свет на Динаридите“.
- Според својата убавина, географската
позиција и биолошката разновидност,
Динарската верига стои рамо до рамо
со Карпатите, Алпите или кој и да е друг
екорегион во светот. Активностите на
овој проект ќе помогнат да се изгради
соработка со приватниот сектор, да се
подобри бизнисот преку размена на
искуства и позитивни примери. Време
е парковите од Динарската верига да
станат бренд. Новоформираната мрежа

ја сочинуваат 75 паркови, кои си го
наоѓаат патот кон одржлив туризам низ
иницијативата „Парковите на Динарската
верига“. Во светот постојат многу малку
места каде што во само еден ден може
да посетите неверојатни мочуришта,
да откриете фантастични пештери и
да пливате под водопади. Во светот
постојат мал број региони каде што
може да поминете низ четири земји со
еден резервоар од вашето возило, да се
запознаете со различни култури и да вкусите
неверојатни кулинарски специјалитети.
Заради промоција на овој богат регион
изработивме медиумска кампања со
слоганот „Динариди - неоткриениот свет“,
која од оваа недела може да се види во
весниците, по телевизиите и интернет-
порталите низ сите споменати земји, а
се „базира“ на астронаути кои откриваат
„неоткриен“ свет - велат од WWF.
Од Албанија, во мрежата на
„неоткриениот свет на Динаридите“
влегуваат 14 национални паркови. Од Босна
и Херцеговина во оваа мрежа влегуваат
три национални паркови и пет заштитени
подрачја. Од Хрватска во престижното
друштво влегуваат осум национални
екологија
паркови и 11 заштитени подрачја.
Од Косово во мрежата се вклучени два
национални паркови и две заштитени
подрачја. Од Србија, своите богатства
преку овој проект ги претставуваат пет
национални паркови и девет заштитени
подрачја. Словенија ја претставува еден
национален парк и девет заштитени
подрачја. Од Црна Гора во мрежата на
„неоткриениот свет на Динаридите“
влегуваат пет национални паркови.
Тригодишниот проект е финансиран од
Министерството за надворешни работи
на Норвешка и Фондацијата MAVA, а
почна со реализација во јануари 2012
година. Проектот опфаќа повеќе средби,
работилници и обуки на стручните лица
директно вклучени во менаџирањето на
националните паркови, за да се запознаат,
да почнат да соработуваат и да разменат
искуства за заштитата, раководењето и
промоцијата на заштитените подрачја.
3
3 мај 2013 ПОРТА 49
 хортикултура

Полен - еден
од најчестите
предизвикувачи
на алергии

Сезоната на полен трае неколку месеци, и обично започнува со цветањето на

дрвјата во рана пролет. Цветањето на тревите започнува подоцна на пролет до
рано лето, додека кај плевелите од доцно лето и цела есен. Филип Филипоски,
дипл.шум.инж.

Н
аучно со 100% точност не
може да се објасни зошто
некои луѓе имаат зголемена
чувствителност на алергени.
Она што се чувствува кога
алерген доаѓа во контакт
со вас е резултат на верижна реакција да
се спречи напад од страна на надворешна
супстанца. Овие реакции предизвикуваат
досадни симптоми кои ние го нарекуваме
алергии. Алергија која е предизвикана од
алергени преку вдишување се дефинира
како респираторна. Состојбата се јавува
најчесто како алергиски ринитис или
алергиска астма. Денес 500 милиони луѓе
во светот и околу 25 до 30% од Европејците
се погодени од алергиски ринитис. Бројот
на моно-осетливи пациенти (чувствителни
само на полен од еден растителен вид) е
многу мал. Поголемиот дел од пациентите
се полисензитивни и реагираат на повеќе
Јапонски цреши
типови на алергиски полен или храна.
50 ПОРТА3 3 мај 2013

Поленот се машките полови клетки на
цветните растенија. Тие претставуваат многу
мали зрнца, невидливи со голо око. Цветовите
на различни видови содржат различна
количина на поленови зрна. Така на пример,
едно јаболково цветче содржи околу 100.000
поленови клетки, брезовото околу шест милиони,
лешниковото милион поленови клетки, итн.
Тревниот полен е еден од најчестите
предизвикувачи на алергии. Сезоната на полен
трае неколку месеци, и обично започнува со
цветањето на дрвјата во рана пролет. Цветањето на
тревите започнува подоцна на пролет до рано лето,
додека кај плевелите од доцно лето и цела есен.
Постојат разлики во хемискиот состав на поленот,
кој е рачно собран и земен од сандаците од
пчелите. Рачно собраниот полен содржи протеини
од 11 до 40%, масти 1-15%, шеќери 1-7%, минерални
материи - 2,55%, вода 4-17% и пепел 1-7%. Поленот
земен од сандаците на пчелите содржи протеини
7 - 40%, масти 1-15%, шеќери 20 - 40%, минерални
материи 2 - 4%, вода 20 - 30% и пепел 1 - 7%.
Дрвјата што претставуваат најголеми
предизивикувачи на ваков тип на алергија се
даб, маслинка, бреза, јасен, топола, липа итн.
Кај нас, најголем проблем претставуваат старите
рубрика
насади од липи и тополи, кои во пролетниот
период предизвикуваат алергиски реакции
кај голем број жители. Освен овие видови,
проблеми предизвикуваат и неуредените тревни
површини, кои не се косат редовно. Липите,
поради нивната голема апсорпциона сила, во
себе акумулираат голема количина од издувните
гасови и нечистотиите во воздухот. Од таа причина
е недозволиво да се користи чај од липа собран
од сообраќајници и други урбани средини каде
загадувањето на воздухот е големо. Постојат
многубројни дебати околу тоа дали треба да се
исечат старите липи и тополи, кои во минатото
претставувале едни од најважните парковски
видови кај нас, а на нивно место да се засадат
нови насади од други видови. Дури и при замена
на старите насади треба добро да се анализираат
новите видови кои би се искористиле, бидејќи не
може секој вид соодветно да одговори на барањата
и условите на урбаната средина. Во поново
време, многу атрактивни и често употребувани се
насадите од јапонски цреши, кои се неспоредливо
подекоративни од старите насади, особено во
пролетниот период кога се расцветани, што
само по себе значи продолжување на борбата
со алергиите за сите чувствителни лица.
Липа
3
3 мај 2013 ПОРТА 51
 саеми меЃунаРоДен Саем за меБеЛ isaLoni 2013, миЛано

Зеленилото - хит во
внатрешното уредување

Doimo Sofas

сандра донЧевА теоХАровА, дипл.инж.арх.

Fimar

Т
радиционално во месец
април, од 9-ти до 14-ти,
во Милано се одржа 52.
издание на iSaloni, славниот
меѓународен Саем за
мебел и опрема. Тука спаѓа
52 ПОРТА3 3 мај 2013
и делот за изложување и афирмирање
на млади креативни дизајнери, како и
биеналните категории - Канцелариски
мебел и Осветлување. Повеќе од 2500
компании изложуваа на површина
од 204.850 м2, а повеќе од 300.000
посетители ја имаа можноста да ги видат
најновите трендови во овие категории.
Како претставници на фирмата „Биро
Проект“, и ние ја имавме можноста да
бидеме дел од овие случувања, дел од
еуфоријата што владееше и го славеше
 саеми

Наспроти кризните времиња, овогодишниот

iSaloni потврди дека дизајнот и креативната
иновација и натаму остануваат добра инвестиција

Clei Аrper

дизајнот тие денови. Преполни улици
на Милано, турканици пред трафиките и
банкоматите за карти, преполни метроа,
куфери на тркалца спремни за носење
каталози... , и сите тие насочени кон една
цел - гратчето Ро, место оддалечено 14
километри од Милано, кое беше центар
на саемските случувања; поточно во
познатиот деловен објект на Massimilinano
Fuksas- Fiera Milano. Турканиците, кои ве
следат од сите страни, само го зголемуваа
нашето чувство дека речиси сите едвај
го дочекале датумот на отворање на
Саемот, сакајќи да се препуштат на
убавините на беспрекорно уредените
простори во 24 хали, кои е невозможно да
ги разгледате за само неколку денови.
Овогодишниот Salone Internazionale 

3
3 мај 2013 ПОРТА 53
 саеми
del Mobile понуди многу нови производи
во делот на спалните и детските соби,
трпезарискиот мебел, дневните соби,
градинарскиот мебел... Она што можеме
да го кажеме како заедничко за овие
категории, а и она што беше впечатливо на
Clei
54 ПОРТА 3 3 мај 2013
овој саем е декорацијата со зеленило која
ја имаше во секој сегмент. Екологијата е
апсолутен хит во внатрешното уредување.
Во поглед на колоритот, за љубителите
на живи бои, жолтата боја (како сенф),
црвената (поретко) и сината беа
Colombini Casa Hulsta
доминантни и можеше да се забележат
во секаква ентериерска комбинација;
од кревети, гарнитури, спални, детски
соби, комоди, столици, па сè до теписи
и перници. Останата палета на бои е од
светло до темно сиво. Дрвото е сè уште

присутно и доминира како материјал,
особено оревовото или дабовото, кои
во комбинација со гореспоменатите бои
правеа навистина убави композиции.
3Д-ефектите се забележуваа на фронтовите
на вратичките, како и комбинацијата на
потенки и подебели медијапански плочи
за разигрување на фронтовите. Металот
повторно добива во својата присутност,
обоен и во комбинација со останатите
материјали. Стаклото, исто така, го видовме
во многу сегменти, како ногарки на
Emporio Diva
Nanimarquina
Febal Casa Dielle Modus
саеми
масички, комоди, гарнитури, како полици
или страни на полиците, како прегради
или како вратички од плакари (најчесто во
затемнети тонови). Сјајниот медијапан веќе
се изоставува, односно тој препознатлив сјај
го има само кај стаклените површини. 
3
3 мај 2013 ПОРТА 55
 саеми
Механизмите кај комодите се најчесто на
механизам на допир. Присутен е и ретро
дизајнот, а во тренд се и класичните
стилови, но интерпретирани на еден
современ начин. Така, еден минималистички
мебел се комбинира со по едно парче
дизајнирано во класичен стил. Ова
56 ПОРТА3 3 мај 2013
Living Divani
Hulsta
меѓусебно комбинирање на неколку стилови
можеше да се забележи во повеќе наврати.
Кај спалните и детските соби особено е
изразена функционалноста, па така од места
за спиење тие се претворени во работни
простори како резултат на софистицираните
современи и квалитетни механизми, кои ја
овозможуваат реализацијата на овие идеи.
Таков пример можеше да се забележи и кај
некои од плакарите, каде што телевизорот
излегува од еден негов сегмент со
можност за ротирање на која било страна.
Надворешниот мебел со неговиот дизајн
сè повеќе се приближува кон внатрешниот,

што овозможува негово повеќенаменско
користење, особено што материјалите се
заеднички, како пластика, дрво и метал.
Целосниот впечаток беше дека сите
изложувачи вложиле големи напори да
се претстават на најдобар можен начин
и да привлечат големо внимание на
Rolf Benz Kare
Colombini Casa
Pedrali
потенцијалните потрошувачи и соработници,
а позитивната атмосфера можеше да се
забележи во сите денови додека бевме
присутни, што е доказ дека и покрај кризните
економски времиња, дизајнот и иновацијата
остануваат секогаш добра инвестиција.
Во секој случај, во наредните броеви
саеми
ќе се обидеме да ви пренесеме дел од
саемската атмосфера, и да ви ги пренесеме
нашите впечатоци во однос на новите
материјали и трендовски бои во делот
на ентериерното уредување, во поглед
на осветлувањето, како и иновативните
дизајни на младите креативци. 
3
3 мај 2013 ПОРТА 57
 2,3 2,7 3,6
KlebeSpachtel
KlebeSpachtel 2,4 3,0
плочи, 25 kg Малтер
Малтерзаза
лепење
лепењенана
стиропор
стиропор(EPS)
(EPS)
армирање
армирање и глетување,
и глетување,2525
kgkg Putzgrund
PutzgrundFassade
Fassade
Потрошувачка: 5 kg/m 2 Thermokleber Addi Подлога
Подлога
пред
пред
нанесување
нанесување
нана
Putzgrund Fassade
Малтер за лепење стиропор (EPS)
плочи, 25 kg
Kati Потрошувачка:
Потрошувачка:
Акрилен фасаден
за за
Силикатен лепење:
лепење:
ca.ca.
5 kg/m
фасаден 5 kg/m
2 2
малтер, 25 kg
малтер, 25 kg
завршни
завршни
фасадни
фасаднималтери,
малтери,2020
kgkg

Подлога пред нанесување на Потрошувачка:

Потрошувачка:
0,30,3
– 0,5
– 0,5
kg/m
kg/m
2 2
за за
армирање:
армирање:
Измазнета ca.ca.
6 kg/m
6 kg/m
структура 2 2
Загребана структура
Потрошувачка: 5 kg/m 2
1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm
Измазнета структура Загребана структура
завршни
архитектурафасадни малтери, 20 kg 2,3 2,7 3,6 2,4 3,0
1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm
25
лтер,
kg 25 kgПотрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2 2,3 2,7Conni 3,6
Фасаден систем 2,4
со плочи3,0
од Малтер
Фасаден
Mosaic
Mosaic
Малтерзаза
цокле,
системцокле, 2525
соkgплочи
kg
од Кнауф
Кнауф
Минер
KlebeSpachtel Силиконски фасаден малтер, 25 kg
KlebeSpachtel
KlebeSpachtel
стиропор (EPS) M M Потрошувачка:
Потрошувачка:
камена волна
0,30,3
– 0,5
– 0,5
kg/m
kg/m 2 2

малтер
Малтер за лепење на стиропор (EPS) Малтер
Малтер заза
Измазнеталепење,
лепење,
структура армирање
армирање
Загребанаиструктура
и
Системи
Системисос
агребана
а структура
структура
армирање и глетување, Styrokleber
25 kg Putzgrund
1,5 mm Fassade
глетување
глетување нана
2 mm плочи
плочи
3 mm и ламели
и2 ламели
mm од
3од
mm
Малтер за лепење на стиропорни (EPS) камена
Подлога камена
пред
2,3 волна,
волна, 2525
нанесување
2,7 3,6kgkg 2,4 на 3,0 и истиропор
стиропо
Преднос
Потрошувачка: плочи, 25 kg завршни фасадни малтери, 20 kg 1
Потрошувачка:
Потрошувачка:
mm3 mm 3за mm Mosaic
лепење: ca. 5 kg/m 2
Потрошувачка: 5 kg/m 2 за за
лепење:
лепење:
Kati
Потрошувачка:
за за
ca.ca.
6 kg/m
6 kg/m
0,3ca.–ca.
армирање:
армирање: 70,5
2

kg/m
2

kg/m
7 kg/m
2 2 2 Кнауф
Кнауфдооел
дооелСкопје,
Скопје,
1
• Пароп
за армирање: ca. 6 kg/m Силикатен фасаден малтер, 25 kg 2
2
бул.
бул.
Александар
АлександарМакедонски
Македонски
бб,бб, 2 • Економ
3,0 Малтер за цокле, 25 kg
4 3,0
Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2
Кнауф фасаден систем
Измазнета структура
1,5 mm 2 mm 3 mm
2,3 2,7 3,6
Загребана структура
2 mm
2,4
3 mm 3
3,0
1000
1000
Тел:
Тел:
Скопје,
Скопје,
0202
Македонија
3235750,
Македонија
3235750,
info@knauf.com.mk,
info@knauf.com.mk,
www.knauf.com.mk
www.knauf.com.mk Knauf
Knauf
Macedonia 3
Macedonia
• Довер
• Едност

KlebeSpachtel Mosaic
Малтер за цокле, 25 kg
Малтер за лепење на стиропор (EPS)
армирање и глетување, 25 kg
Потрошувачка:
Системи со плочи од Кнауф
Putzgrund Fassade
0,3 пред
Подлога – 0,5нанесување
kg/m2 на
камена волнафасаден систем
KlebeSpachtel M Потрошувачка:
завршни фасадни малтери, 20 kg 4
за лепење: ca. 5 kg/m2 и стиропор (EPS) 4
ер, 25 kgМалтер
малтер, 25 kg за лепење,
глетување на плочи и ламели од
армирање и
за армирање: ca. 6 kg/m2 Системи со плочи од камена волна
Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2

5
камена волна, 25 kg 5 и стиропор (EPS)
Потрошувачка: Thermokleber
Thermokleber
Thermokleber
Thermokleber Addi
Mosaic Addi Addi
Addi
агребана
а структураструктура
Кнауф дооелзаСкопје,
лепење: ca. 6Малтер
Малтер
kg/m 2
заза
лепење
Малтер
лепење
Малтерстиропор
застиропор
за
лепење
лепење
(EPS)
стиропор
(EPS)
стиропор (EPS)
(EPS) Малтер за цокле, 25
Акрилен
Акрилен kg
фасаден
Акрилен
фасаден
Акрилен малтер,
фасаден
малтер,
фасаден25Кнауф
25
малтер,
kgмалтер,
kg 25фасаден
25kgkg систем
6

за армирање: ca.плочи,
плочи,
7 kg/m22525
kg
плочи,
kgплочи,
2525
kgkg Кнауф дооел Скопје, Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2

mm бул. Александар Македонски

3 mm 3 mm Потрошувачка: бб,KlebeSpachtel M
бул.
и Александар Македонски бб,Измазнета
1. Styrokleber Измазнета
* структура
структура
Измазнета
Измазнета структура
Загребана
структура
Загребанаструктура
структура
Загребана
1.Загребанаструктура
структура
KlebeSpachtel
Малтер за лепење, армирање
Системи со плочи одMкамена волна
1000 Скопје, Македонија
Потрошувачка:
Потрошувачка:
5Потрошувачка:
kg/m
5 kg/m 5 kg/m
5иkg/m 2 2 2 2
глетување на плочи 1000
ламели од Скопје, Македонија
2. Stiropor (EPS)
1,51,5
mmmm2 mm
2 mm1,51,5
3mm
mm
3mm
mm
2 mm
22mmmm
2 mm
3 mm
3 mm 322.mm
2Камена
3стиропор
mm волна*
mm (EPS)
3 mm
3 mm
3,0Addi Addi камена волна, 25 kg Тел: 02 3235750, и
4Тел:
3,002 3235750,
АкриленАкрилен
фасаденфасаден малтер, малтер,25 kg 25 kg
Потрошувачка:
3. KlebeSpachtel со мрежичка
info@knauf.com.mk, 4. Putzgrund2,3 2,3
Fassade
2,7
2,7 2,32,3
3,63,62,7
2,7
2,42,43,6
3,6 3,0
3. KlebeSpachtel M со мрежичка
3,0
2,42,4 3,03,0
4. Putzgrund Fassade
info@knauf.com.mk, за лепење: ca. 6 kg/m
за армирање: ca. 7 kg/m
www.knauf.com.mk 2
5. Addi
Кнауф дооел **
Скопје,
2 Knauf Macedonia 5. SP 260 **
www.knauf.com.mk
ИзмазнетаИзмазнета
структура структура Knauf Macedonia
ЗагребанаЗагребана
бул. Александар Македонски бб,
структура структура * За лепење
1000 Скопје, Conni
ЕРЅ
Македонија Conni
плочи Conni
може да се Conniи Thermok-
употреби
6. Егализациска (изедначувачка) боја
Тел: 02 3235750, Силиконски
Силиконски
leber. Kaj Styrokleber-от Силиконски
кај објекти фасаден
Силиконски
со фасаден малтер,
висина до 8m фасаден
малтер,
фасаден
25*25
малтер,
kgмалтер,
Кај kg од25
плочите 25
kgkg
камена волна неопходно е
1,5 mm 2 mm
1,5 mm3 mm
2 mm 2 mm3 mm 23mm
mm 3 info@knauf.com.mk,
mm нема потреба за типлување, додека при употреба на
www.knauf.com.mk типлувањето со типли со челично јадро
Thermokleber-от секогаш
Измазнета е потребно
Измазнета типлување.
структура
структура
Измазнета Knauf Macedonia
Измазнета структура
Загребана
структура
Загребана
структура
структура
Загребана
Загребана структура
структура
2,3 2,7
2,3 3,6
2,7
Styrokleber
Styrokleber 2,4
3,6
Styrokleber
Styrokleber 2,4
3,0 3,0 32**mm
Наместо SP 260 и егализациска боја може да се
малтер,
р, 25 kg 25 kg Малтер
Малтерзаза
лепење
Малтер
лепење
Малтерна
зана
за
лепење
стиропорни
лепење
стиропорни
нана
стиропорни
(EPS)
стиропорни
(EPS) (EPS)
(EPS) 2,32,3 (Kati,2,7
фасадни нанесувања 2,72,3
Conni 2,3
3,6
или SP3,62,7односно
260, 2,7
2,42,43,63,6 3,03,0
2,42,4
1,51,5
силиконско
mmmm2 mm 2 mm
1,51,5
3mm
mm
3mm
mm
2 mm
22mmmm
2 mm
3 mm
** Наместо Addi може да се нанесат и други завршни
3 mm
3 mm
3,03,0 нанесување Knauf Conni или RP
завршно
2 mm 3 mm
3 mm
употребат и силикатно завршно нанесување Knauf Kati,

плочи,
плочи,
2525
kg
плочи,
kg
плочи,
2525
kgkg RP 240 со егализациска боја)
Фасаден систем со плочи од
240 во комбинација со егализациска боја.
Фаса

агребана
а структура ConniПотрошувачка:
структура ConniПотрошувачка:
Потрошувачка:
5
Потрошувачка:
kg/m
5 kg/m 5 kg/m
5 kg/m 2 2 2 2
Kati
Kati Kati
Kati
стиропор (EPS) каме
Силиконски
Силиконски
фасаденфасаден
малтер, малтер,
25 kg 25 kg Силикатен
Силикатен
Силикатен
фасаден
Силикатен
фасаден
малтер,
фасаден
малтер,
фасаден
2525
малтер,
kgмалтер,
kg 2525
kgkg
mm3 mm 3 mm
ИзмазнетаИзмазнета
структура структура
ЗагребанаЗагребана
структура структура Измазнета
Измазнета
структура
структура
Измазнета
Измазнета структура
Загребана
структура
Загребана структура
структура
Загребана
Загребана
структура
структура 1
2
4 3,0 3,01,5 mm 2 mm
1,5 mm3 mm
2 mm 2 mm
3 mm 23mm mm 3 mm
1,51,5
mmmm2 mm
2 mm1,51,5
3mm
2,32,3 2,72,72,32,3
mm
3mm
mm
2 mm
22mm
3,63,62,72,7
mm
2 mm
3 mm
3 mm3 mm
32 mm
2,42,43,63,6 3,03,0
2 mm
2,42,4
3 mm
3 mm
3,03,0
EPS) 2,3 2,7
2,3 3,6
2,7
KlebeSpachtel
KlebeSpachtel 2,4
3,6
KlebeSpachtel
KlebeSpachtel 2,4
3,0 3,0 3
Малтер
Малтерзаза
лепење
Малтер
лепење
Малтерна
зана
за
лепење
стиропор
лепење
стиропор
на(EPS)
на
стиропор
(EPS)
стиропор (EPS)
(EPS)
армирање
армирање армирање
и армирање
глетување,
и глетување,
и глетување,
и25
глетување,
25
kgkg 2525kgkg Putzgrund
Putzgrund
Putzgrund
Fassade
Putzgrund
FassadeFassade
Fassade
Addi Addi Подлога
Подлога
пред
пред
Подлога
Подлога
нанесување
нанесување
пред
преднанесување
на
нанесување
на нана
eе(EPS)
стиропор (EPS) Kati
за за
Силикатен
Kati
Потрошувачка:
Потрошувачка:
АкриленПотрошувачка:
лепење:
лепење:
ca.ca.
Силикатен за
Потрошувачка:
фасаден
5 за
фасаден
Акрилен
kg/m
лепење:
5 kg/m
лепење:
2 2
малтер,
фасаден
ca.ca.
фасаден5 kg/m
малтер, 5 kg/m
2 2
25 малтер,
kg
малтер,
25
25 kg
kg 25 kg
завршни
завршни
фасадни
завршни
фасадни
завршни
малтери,
фасадни
малтери,
фасадни
20
малтери,
20
kg
малтери,
kg 2020
kgkg
4
на
вање на Потрошувачка:
Потрошувачка:
Потрошувачка:
0,3
Потрошувачка:
0,3
– 0,5
– 0,5
kg/m
kg/m
0,3
0,3
– 0,5
– 0,5
kg/m
kg/m
2 2 2 2
за за
армирање:
армирање:
Измазнета за
ca.
за
ca.
армирање:
6 армирање:
kg/m
6 kg/m
структура 2 2
Измазнета ca.ca.
6 kg/m
6 kg/m
структура
Загребана 2 2
структура
Загребана структура
m2
1,5 mm 2 mm 1,5 3mm mm 2 mm 2 mm 3 mm 3 mm 2 mm 3 mm
ИзмазнетаИзмазнета
структура структура Загребана Загребана
структура структура
лтери,
, 20 kg 20 kg 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 3,02,4 3,0 5
1,5 mm 2 mm
1,5 mm3 mm
2 mm 2 mm3 mm 23mm mm 3 mm
Mosaic
Mosaic Mosaic
Mosaic
/m2 2,3 2,7
2,3
Conni 3,6
2,7 2,4
3,6
Conni со 2,4
3,0 3,0 Малтер
Малтерзаза
цокле,
Малтер
цокле,
Малтер 25
за
25
kg
за
цокле,
kg
цокле, 2525
соkg kg
Фасаден Фасаден
систем
Силиконски
систем
Силиконски
плочи
фасаден малтер,
со
фасаден
одплочи
25 малтер,
kg
од
25 kg
Фасаден Фасаден
систем
Потрошувачка:
Потрошувачка:
со
систем
Потрошувачка:
0,3
Потрошувачка:
0,3
– 0,5
– 0,5
kg/m
плочи
kg/m
0,30,3
– 0,5
од
плочи
1.kg/m
– 0,5
kg/mStyrokleber *
2
од
2Кнауф
Кнауф
Кнауф
Кнауф
фасаден
фасаден
Минерални фаса
фас
Минерални
завршни зс
1. Kleb
2 2
KlebeSpachtel
KlebeSpachtel
стиропор KlebeSpachtel
KlebeSpachtel
стиропор
(EPS) MM (EPS)MM каменакамена
волна волна 2. Stiropor (EPS) малтери
малтери 2. Кам
S) Малтер
Малтер заза
Измазнеталепење,
Малтер
лепење,
Малтер
структура за
Измазнетаармирање
за
армирање
лепење,
лепење,
структура
Загребанаармирање
иструктура
армирање
иЗагребанаиструктура
и 3. KlebeSpachtel Системи
соСистемисо
мрежичка Системи
со
Системи
плочи
плочиод
со
од
со
камена
плочи
камена
плочи од
во
3. Kleb
Putzgrund
Putzgrund
глетување
глетувањеFassadeFassade
глетување
наглетување
1,5 mm 2 mm наплочи
1,5плочи
mm 2иmm
3mm на
ламели
и2 на
ламели
плочи
mm плочи
3 mmоди
3од
ламели
и2 ламели
mm mm од3од
mm 4. Putzgrund Fassade 4. Putz
порни
е на стиропорни
(EPS) камена
Подлога
(EPS) камена волна,
Подлога
пред
2,3 волна,
камена
камена
25
нанесување
2,7 пред
2,3 25
3,6kg
волна,
kgволна,
2,4 25 25
нанесување
2,7 на
3,6kgkg
3,02,4 на 3,0 5. Addi ** и и
стиропор
стиропор
и
Предностии
стиропор
(EPS)
стиропор
(EPS)
Предности(EPS)
(EPS)
на минерални
на ми
5. SP 2
6. Егал
завршни завршни
фасадни
Потрошувачка:
Потрошувачка: фасадни
малтери,малтери,
Потрошувачка:
Потрошувачка: 20 kg 1 20 kg 1 * За лепење ЕРЅ плочи може да се употреби и Thermok-
m2 за за
лепење:
лепење:
ca.ca.
за
6 за
kg/m
лепење:
6 kg/m
лепење:
ca.ca.
6 kg/m
6 kg/m
2 2 2 2
1 Styrokleber-от кај
leber. Kaj 1 објекти со висина до 8m
Kati
Потрошувачка:
Потрошувачка:
за за 0,3за
армирање:
армирање:
ca. Kati
–за
70,5
ca. kg/m
армирање:0,3ca.–
армирање:
kg/m
7 kg/m
2 2
70,5
2ca. kg/mkg/m
7 kg/m
2 2 2 Кнауф
Кнауфдооел
дооелКнауф
Скопје,
Кнауф
Скопје,
дооел
дооелСкопје,
Скопје, • Паропропустливост
• Паропропустл
нема потреба за типлување, додека при употреба на
* Кај пло

kg 2 2Александар типлувањ
Силикатен Силикатен
фасаден малтер,
фасаден 25 малтер, 25бул.
бул.
kg Александар
бул.
бул.
Македонски
Александар
Македонски
Александар
бб,
Македонски
бб,
Македонски
бб,бб, 2 секогаш2е• Економичност • Економичност
kg
Кнауф
Кнауф
фасаден
фасаден
систем
систем
Thermokleber-от потребно типлување.
1000
1000Скопје,
Скопје,
1000
Македонија
1000
Македонија
Скопје,
Скопје,
Македонија
Македонија
Измазнета структура
Измазнета структура
Загребана структура Тел:
Тел:
0202
Загребана структура 3235750,
3235750,
Тел:
Тел:
0202
3235750,
3235750, • Доверливост • Доверливост
** Наместо Addi може да се нанесат и други завршни
** Намес
употреб
info@knauf.com.mk,
info@knauf.com.mk,
info@knauf.com.mk,
info@knauf.com.mk, фасадни нанесувања • Едноставна
(Kati, Conni или SP • Едноставна
260, употреба
односно упо
/m2 1,5 mm 2 mm 1,5 3mm
2,3 2,7
mm 2 mm
2,3 3,6
2 mm 3
2 mm 3 mm 3 mm 3 mm 3
2,7 2,4
www.knauf.com.mk
www.knauf.com.mk
3,6
www.knauf.com.mk
www.knauf.com.mk
3,02,4 3,0 Knauf
Knauf
RP 240 3
Macedonia
Macedonia
со егализациска 3
Knauf
Knauf
Macedonia
Macedonia
боја)
силиконс
240 во к

Mosaic Mosaic SP 260

МинераленМи
SP
за
Малтер за
Малтер
цокле, засистеми
25
цокле,
kg 25контактна
kg
пор
е на(EPS)
kg
Дозволете
стиропор
ување, 25 kg
(EPS)
дека "Изгор
им на
Системи
нашите
Putzgrund
лето-кочан
Потрошувачка: –
Системи
зима"
Потрошувачка:
0,3 0,5
Подлога пред kg/m
0,3
Подлога
со плочи
Fassade за
Putzgrund
не
–
2
Fassade
е
0,5
нанесување опис
kg/m и
2
од Кнауф
со плочи
за
пред нанесување
на Вашиот
на
од Кнауф
камена
дом.
каменафасаден
волна фасаден
волна
фасада, трајно да Ви покажат
систем систем фасаден малт
фа
структура, стр
25
4 20 kg 4
2

/m2
Вдишете голема и стиропор
доза чист
завршни
и стиропор
и свеж
фасадни
завршни
Потрошувачка: (EPS) (EPS)Системи
воздух,
малтери,
фасадни20 kgовозможена
малтери,
Потрошувачка:
0,3 – 0,5 kg/m0,3
2
од единствените Кнауф
Системи
со ѕид.
– 0,5 kg/m2
со изолација од камена волна и паропропусност на целиот фасаден плочи
системи 4
соод
плочи
камена
од камена
4
волна волна Гранулација Гра
1,5 mm 1,5
Конечно можете да го добиете посакуваниот5 квалитет5 на живот ивостиропор
и стиропор Вашиот
(EPS) дом.
(EPS) 5 5 2 mm 2m

Mosaic Mosaic 6 6
Малтер за цокле,
Малтер25
заkg
цокле, 25 kg
Кнауф дооел
Кнауф
Скопје,
дооел Скопје,
Потрошувачка:
Потрошувачка:
0,3 – 0,5 kg/m0,3 – 0,5 kg/m 2 2 Кнауф
Кнауф
фасаден
фасаден
систем
систем RP 240
МинераленМи
RP
за
M
бул.
ње
е, и Александар
армирањебул.
и Александар
Македонски Македонски
бб,
1. Styrokleber бб, *
1. Styrokleber
* 1. KlebeSpachtel
1. KlebeSpachtel
M M фасаден малт
фа
1000
очи
ли од Скопје,
1000
и ламели одМакедонија
Скопје, Македонија Системи со
Системи
плочи од
сокамена
плочи од
волна
камена волна структура, стр
25
2. Stiropor2.
(EPS)
Stiropor (EPS) 2. Камена2.волна*
Камена волна*
5Тел:
kg 02 3235750,
Тел: 02 3235750,
3. KlebeSpachtel
3. KlebeSpachtel
со мрежичка
со мрежичка и стиропор и стиропор
(EPS)
3. KlebeSpachtel (EPS)
3. KlebeSpachtel
M со мрежичка
M со мрежичка
info@knauf.com.mk,
info@knauf.com.mk,
4. Putzgrund 4. Putzgrund
Fassade Fassade 4. Putzgrund
4. Putzgrund
Fassade Fassade Гранулација Гра
2
www.knauf.com.mk
www.knauf.com.mk
5. Addi
Кнауф дооел **дооел
Кнауф
Скопје, 5. Addi **
Скопје, Knauf Macedonia
Knauf Macedonia 5. SP 260 **5. SP 260 ** 2 mm 2m
/m 2
2,5 mm 2,5
бул. Александар
бул.Македонски
Александарбб,
Македонски бб, 6. Егализациска
6. Егализациска
(изедначувачка)
(изедначувачка)
боја боја
f Macedonia
Knauf Macedonia * За лепење
1000 Скопје, 1000 ЕРЅ
* Заплочи
Македонија
Скопје, лепењеможе
ЕРЅда
Македонија плочи
се употреби
може да исеThermok-
употреби и Thermok-
58 ПОРТА 3
Тел: 0233235750,
leber.Тел:
Kaj 02
мај 2013 3235750,
Styrokleber-от
leber. Kaj Styrokleber-от
info@knauf.com.mk,
кај објекти сокај
немаinfo@knauf.com.mk,
потребанема
за типлување,
потреба задодека
висина
објекти
типлување,
до со
8mвисина до 8m * Кај плочите*од
при употреба
додека при на употреба на
Кајкамена
плочите
волна
од камена
типлувањето типлувањето
неопходно
со типли со челично
волнае неопходно е
со типлијадро
со челично јадро
www.knauf.com.mk
www.knauf.com.mk Силиконска
Си
Thermokleber-от
Thermokleber-от
секогаш е потребно
секогаш типлување.
е потребно типлување.
Knauf Macedonia Knauf Macedonia
егализациск
ега
** Наместо SP
**260
Наместо
и егализациска
SP 260 и егализациска
боја може дабоја
се може да се
in memoriam - СтоРм тоРгеРСон (1944-2013) дизајн

„Повеќе го сакам
компјутерот во својата глава
отколку оној на масата“
„Слушам музика, го читам текстот и зборувам со музичарите. Себеси се гледам
како преведувач, кој музиката ја преведува во визуелна уметност (корица).
Ги истражувам двојностите и противречноста,
нежно да го вознемирам посматрачот“.

А
нглискиот графички дизајнер Сторм Торгерсон, чии решенија
за насловните страници на албумите на „Пинк флојд“ и на
„Лед цепелин“ го пренесоа духот на психоделијата во 70-
тите години на минатиот век, почина на 69 години. Тој бил
еден од основачите и клучен автор на студиото за уметнички
дизајн „Hipgnosis“. Неговото семејство соопшти дека умрел
мирно, опкружен со семејството и со пријателите. Писателот Даглас Адамс
го нарече најдобар дизајнер на албуми во светот. Тој како вонсериски
дизајнер направил клучно влијание врз дизајнот на популарната култура во
текот на неговата активна 40-годишна творечка активност. Соработката со
„Пинк флојд“, Торгерсон ја започна кога ја дизајнираше корицата за плочата
„A Saucerful of Secrets“ од 1968 година, а набрзо креациите на неговата
компанија станаа најбарани меѓу најголемите рокери. „Лед цепелин“, „Питер
Гејбријел, „Бед компани“, Пол Макартни, „Јес“, „Блек сабат“, „Алан Парсонс
Проџект“, Мајк Олдфилд, „Скорпионс“, „Антракс“, „Кренберис“ и „Мјуз“ 

3
3 мај 2013 ПОРТА 59
 дизајн

60 3
ПОРТА 3 мај 2013

беа меѓу неговите најредовни клиенти.
Торгерсон ги базираше дизајните
на фотографии, преку кои нанесуваше
различни техники за да добие надреални
слики, нешто што денес многу лесно
може да се направи со компјутерска
програма, како што е фотошоп. Но, тој
говореше дека повеќе го сака компјутерот
во својата глава отколку оној на масата.
Инспирацијата ја наоѓаше, меѓу другото,
и во историјата на уметноста, особено во
делата на Кандински, Пикасо, Магрит...
До времето на формалното распаѓање на
студиото „Hipgnosis“ во 1983 година, после
кое уметниците продолжиле сами, бројот и
угледот на референците на „Hipgnosis“ биле
без конкуренција во светот на применатата
уметност. Некои од нивните дела се влезени
во аналите на учебниците за дизајн.
За да креираше нечиј омот, тој
инсистираше на директна комуникација со
музичарите. „Слушам музика, го читам текстот
и зборувам со музичарите. Себеси се гледам
како преведувач, кој музиката ја преведува
во визуелна уметност (корица). Сакам да ги
истражувам двојностите и противречноста,
нежно да го вознемирам посматрачот. Сакам
реалните елементи да ги искористам на
нереален начин“, објаснуваше Торгерсон.
„Ја имав таа среќа да припаѓам на
генерација којашто уживала во кориците
на винилните изданија на музичките
албуми се до деведесеттите години на
минатиот век, кога тие одеднаш исчезнале
од тажниот пазар на кој дотогаш живееле.
ЦД никогаш не успеало да се приближи до
речиси култното значење на корицата на
плочата во процесот на слушање музика:
кога ќе слушавме за прв пат некој албум,
внимателно ги читавме текстовите, ги
гледавме сликите, го анализиравме секој
детаљ... Понекогаш со завист гледавме
во фонотеките на пријателите, кои имаа
доволно пари да нарачуваат плочи од
Велика Британија“, говореше Торгерсон.
40 години од
"Dark side of the Moon"
Оваа година, на почетокот на март, се
навршија 40 години од објавувањето
на албумот „Dark side of the Moon“,
првиот албум на „Пинк Флојд“, еден од
најпродаваните албуми на сите времиња, кој
стигнал на врвот на американската листа и
таму останал 741 недела, од 1973 до 1988
година. По тој повод, Сторм Торгерсон и
дизајн
неговата фирма „Storm designs“ креирале
постер со 40 ексклузивни нови призми,
и тоа беше неговата последна работа.
Дигиталната копија на оригиналната
плоча од 1973 година од неодамна се
наоѓа во конгресната сала на САД во
рамките на дигиталната архива составена
од 10 милиони гигабајти материјал.
Изданието е сместено во подземната
просторија на 10 Целзиусови степени.
Инаку, за корицата на овој албум да
премине во историјата на најголемите
дизајнерски решенија во светот, биле
потребни три минути. Имено, на членовите
на групата им било потребно толку време
за да одлучат која корица е најдобра.
Сторм Торгерсон донел седум скици во
студиото „Abbey road“, во кое се снимало
изданието. „Прелетаа со поглед преку
цртежите, ги погледнаа, климнаа со глава
и рекоа: ‘Toj’, покажувајќи на призмата“,
изјавил Торгерсон во едно интервју.
Дизајнерот својата инспирација ја нашол во
„Флојдовите“ настапи каде што на сцените
се преклопувале разни светлосни ефекти.
За потребите на внатрешната корица,
Торгерсон отишол во Египет и снимил
инфраред фотографија на пирамидата. 
3
3 мај 2013 ПОРТА 61
 совети

Со преуредувањето на бањата не сакаме да брзаме туку сакаме да ги разгледаме сите можности за добивање на добро решение.
Дегажманот и бањата ги споивме во поголем простор кој има влез од две страни – од ходникот и спалната соба. Тука треба да
организираме тоалет и бања. Како функционално и естетски да го испланираме овој простор?
Павлина Ристовска, Скопје

пред

потоа

БАЊАТА - ДЕЛ ОД ЕНТЕРИЕРОТ

У
редувањето на просторот
треба да почне со решавање
на функцијата. Поголемиот
простор може да го разделите
на тоалет со минимални
димензии во кој ќе се влегува од
ходникот, и бања како место на интимност
и приватност. Вратата од бањата заменете
ја со стаклена шибер врата од орнамент
стакло. Со преградувањето бањата ќе
добие форма на „Г“ во основата. Во
поширокиот дел, поблиску до влезот
62 ПОРТА3 3 мај 2013
се поставува мијалник со огледало а
челно вградена када. Во тесниот дел се
поставува конзолна тоалетна шолја.
Без оглед на вистинската големина на
просторот, со функционално осветлување и
правилен избор и распоред на елементите
може да се создаде чувство на удобност,
лежерност и оригиналност во бањата. Што
се однесува до ентериерот, тој треба да
е усогласен со ентериерот на остатокот
од животниот простор. Доколку стилот
е минималистички и бањата треба така
да е уредена. Стилот „арт деко“ бара
традиционални елементи, конзола, орманче,
масичка и најразновидни декоративни
детали. Модерно уредените бањи бараат
и нова технологија на елементите, која ја
олеснува и поедноставува употребата. Исто
така, овозможува поголемо уживање, но
ја подига и свеста за важноста на заштеда
на енергијата и природните ресурси.
Билјана СТЕВКОВСКА-САВИЌ,
дипл.инж.арх.
bsavic@porta3.com.mk

ГРАДСКИ ПАРК ВО ЕРЕВАН –
ВОЗДИШКИ И ЗАЧУДЕНОСТ
Н
аднасловот во овој број на
„Порта 3“ може слободно
да го преименуваме
како најчудниот парк на
светот. Не секогаш само
цврстата конструкција,
металот или арматурата можат да значат
предизвик за воздишки и зачуденост.
И обичните нешта понекогаш можат да
зрачат со убавина и да бидат вистински
предизвик за сите нас. Урбанизираниот
свет е концентиран на изнаоѓање нови
парчиња зеленило. Имено, во големите
градови станува навика урбанистички
да се бришат парковски локации и на
нивно место да никнуваат облакодери. Но
сепак, зелената димензија преовладува
во сите можни градежни облици, па затоа
имаме неверојатни решенија и се почести
примери, кога зелени паркови се прават
како меѓукатови на облакодерите или пак
на самиот врв. Во 2011 година, во главниот
град на Ерменија, во Ереван, конструиран
е навистина убав градски парк кој може
слободно да биде пример и за Македонија.
најчудни градби
Драган Ристов
скалеста форма, низ него доминираат
триаголните форми, кои се испреплетени
низ исто така триаголни мермерно-гранитни
сегменти. Нивелирањето е регулирано и
со поголеми шетачки патеки со огради,
кои се поврзани преку заеднички скали,
а со кои од повисокиот дел можете да
се спуштите кон плоштадот и самата
фонтана. На спротивната страна се наоѓаат
скалести зони на уредени парковски
површини. На овој начин се овозможува
и сета вода која ќе падне како дожд, да
се слее во овие зони, но и на локациите
каде има триаголни тревнати површини
со гранитните форми. За да не биде
целиот проект монотон, конструкторот
искористил и дрвени сегменти, кои се
шараат низ гранитот и тревата, а клупите
имаат едноставна форма со што одлично
се вклопуваат во целата слика.
Паркот, кој официјално го носи името
„Тумо“, се простира на површина од 6000
м². Името го добил по проектантското
студио „ТУМО“ или Центар за креативни
технологии на Ереван. Основна цел
било урбано поврзување на главната
зграда на институтот со паркот, кој бил
запуштен и остаток од ерата на Советскиот
Сојуз. Паркот вклучува фонтана и мини
плоштад, кој е своевидно шеталиште, но и
одморалиште. Она што го прави посебен
овој парк се формите, кои со разиграноста
нудат свежина и предизвик. Впрочем,
градските власти велат дека со создавањето
на овој парк, направиле простор на кој не
може да му одолее ниту еден граѓанин,
бидејќи барем еднаш во денот ќе седне
на некоја клупа и ќе одмори. Паркот има
3
3 мај 2013 ПОРТА 63
 излог 52.meЃунаРоДен Саем за меБеЛ - saLone internaZionaLe DeL moBiLe

1. Кружна полица изработена од

комбинација на оревово дрво и бел
медијапан, од италијанскиот бренд Villa.
2. Мијалник со додатни елементи
од дрво и стакло во жолта боја, од
италијанската фирма Lago.
3. Нови прозиводи на детски намештај
од roberto Giacomucci за emporium.
Kомода, плакар и закачалка, изработени
од дрво и обоен медијапан.

подготви:
сандра донЧевА теоХАровА,
дипл.инж.арх.

64 3
ПОРТА 3 мај 2013
 излог

3
3 мај 2013 ПОРТА 65
 ÑÎÎÏØÒÅÍÈÅ ÄÎ £ÀÂÍÎÑÒÀ
çà ïðîòèâïðàâíî êîðèñòå�å íà èìåòî íà
Óíèâåðçèòåòîò �Ñâ� Êèðèë è �åòî�è¼� âî Ñêîï¼å

Èì ñå ñîîïøòóâà íà äåëîâíàòà è íà ïîøèðîêàòà ¼àâíîñò äåêà Çàâîäîò çà è�ïèò�âà�å ìàòåðè¼àëè è

ðàçâî¼ íà íîâè òåõíîëîãèè Ñêîï¼å - Ñêîï¼å, îä 2009 ãîäèíà ïðîòèâïðàâíî âî íàçèâîò íà ñâî¼àòà ôèðìà
ãî êîðèñòè èìåòî íà Óíèâåðçèòåòîò �Ñâ. Êèðèë è Ìåòîäè¼� âî Ñêîï¼å. Íà îâî¼ íà÷èí ãè äîâåäóâà âî çàáëóäà
äåëîâíèòå è äðóãèòå ñóá¼åêòè âî Ðåïóáëèêà Ìàêåäîíè¼à è ïîøèðîêî äåêà ñå ðàáîòè çà èíñòèòóöè¼à âî
ñîñòàâ íà Óíèâåðçèòåòîò �Ñâ. Êèðèë è Ìåòîäè¼� âî Ñêîï¼å.

Óíèâåðçèòåòîò �Ñâ. Êèðèë è �åòîäè¼� âî Ñêîï¼å ñîîïøòóâà äåêà ñòàòóñîò ïðèäðóæíà ÷ëåíêà íà
Óíèâåðçèòåòîò, Çàâîäîò çà èñïèòóâà�å ìàòåðè¼àëè è ðàçâî¼ íà íîâè òåõíîëîãèè Ñêîï¼å - Ñêîï¼å ãî èìà
èçãóáåíî ñî Îäëóêà íà Óíèâåðçèòåòñêèîò ñåíàò è ñî ïðàâîñèëíà è èçâðøíà ïðåñóäà íà Îñíîâíèîò ñóä
Ñêîï¼å 2 - Ñêîï¼å, à ñî òîà ãî èìà èçãóáåíî è ïðàâîòî äà ãî êîðèñòè èìåòî íà Óíèâåðçèòåòîò.

Óíèâåðçèòåò �Ñâ� �èðèë è �åòîäè¼� âî Ñêîï¼å

66 3
ПОРТА 3 мај 2013