Professional Documents
Culture Documents
1991
N GUYỄN H Ữ U VUI
Cỏ ý kiỂn "ôn hòa" h ư n thì cho rằn g quan điSro mớỉ c ủ a Đ ả n g ta về t ô n g i á o là s ự "bô
;"f "sửa c h ữ a " một p h ầ n q u a n điẽm của các nhà kinh điên của chủ n gh ĩa M á c - L ê nin.
kiế n m ạ n h mẽ h ơ n đ ế n m ứ c cho rằng quan dlềm của Đ ả n g ta lần này v ỉ t ô n g ỉ á o đỗ
rỏ tính c h ă t sai lăm của lý luận M ác -L ê nin VỄ vaỉ tr ồ củ a tôn g iá o n h ư là " t h u ố c
n c ủ a n h â n d â n ”.
V a i t r ồ c ủ a t ô n g i á o t r o n g d ờ i s ổ n g xá h ộ i t h ư ờ n g đ ư ợ c b i ề u h i ộ n q u a c á c c h ứ c D ă n g
»ố. C h ứ c n â n g đố c ố t h i c ổ nhiỄu. T h í dụ, theo một s ố n g h iê n c ứ u n ư ớ c n g o à i, tô n
zố c á c c h ứ c n ă n g c h ủ yếu nh ư : c h ứ c n ăn g d ĩ n bù - h ư ảo, c h ứ c n á n g t h í g iớ i q u a n ,
1
c h ứ c nđng gỉao tiép, chừc ùấùg Hên kết xả hộỉ. Người ỉa cùng cỏ t h ỉ nỗi đ ế n các cl
n ă n g c ụ thẾ h ơ n nữa như: c h ứ c n ă n g vãn hỏa, c h ứ c n ă n g g iáo d ụ c , c h ử c n ă n g c h í n h
c h ứ c n ă n g lu ật p h á p (n h ấ t là v ớ i c á c tồ c h ứ c tỏn g iá o ).
2
lo v ĩ mặt nhộn thức luận (mặt triết học) hướng vào chỗ giải thích vắn đ ỉ v ĩ tính đúng
n h o ặ c sai lăm c ủ a c á c qu an niộm tổn giáo, nghỉa là giải thí ch mối t ư ơ n g q u a n c ủ a ỹ
5rc tôn giáo v ớ i t h é giới hỉộn thực, thì s ự phân tích vê mặt xà hội học chủ yếu n h ằ m làm
ì g tỏ vị tr í , vai t r ồ c ủ a tỏn giá o Irong đởl sống xả hội. S ự t h ố n g nhất của haỉ cá ch xe m
; đ ỏ là một ng uy ên (ắc p h ư a n g pháp luận quan trọ n g c ủ a tôn giáo học mác xít. c . M á c
c h o c h ú n g t a m ộ t k i ề u m ẵ u x e m xét t ô n g i á o n h ư t h ế . N g a y t r o n g c ù n g m ộ t đ o ạ n v ă n
ỉ tỉố ng, t r ư ớ c khi kốt luận về bán chất của ý th ứ c tôn giáo n h ư là "thuố c p h i ệ n c ủ a
ftn dân" thì c . M ác cũ n g đ á t ừ góc độ xá hội-hợc đề chỉ r a vai t r ồ của tôn giá o t r o n g xft
I c ỏ á p b ứ c g i a i c ấ p . N g ư ờ i n ố i : " Sự n g h è o n à n c ủ a t ổ n g i á o m ộ t m ặ t là b i ề u h i ệ n c ử a
n g h èo n àn hiện t h ự c , và mặt khác là sự phản kháng c h ổ n g iại sự ng h èo n àn hiện t h ự c
. (5)
D ư ớ i g ó c d ô xã h ộ i h ọ c , t ô n g i á o đ ư ợ c x e m xét n h ư m ộ t h i ệ n t ư ợ n g x ả h ộ i , m ộ t t ỉ ề u
t h ỗ n g k i ế n t r ú c t h i r ợ n g t ầ n g , n g h í a ỉà x e m xét c ả về m ặ t ý t h ứ c , m ặ t n g h i l ẻ t h ờ c ú n g
mặl tồ c h ứ c . T r o n g đỏ đ ặ c biệt quan Irọng là xem xét về mặt tồ ch ứ c . T ấ t nh ỉê n, vai
c ủ a ý t h ứ c t ô n g ỉ á o t h ô n g n h ấ t h ử u c ơ v ứ ỉ vai t r ồ c á c t ồ c h ứ c c ủ a n ố . K h ô n g m ộ t t ư
rng h a y m ộ t t í n n g ư ở n g t ô n g i á o n à o lạl đ ư ợ c t h ự c h i ệ n t á c h r ờ i l ồ c h ứ c c ủ a n ố .
ừng (ư tư<Vag và tí n n g ư ở n g dó bao giờ củng đ ư ợ c t r u y ề n bá t r o n g giáo d â n n h ờ cá c
: h ứ c tô n g i á o ( i r ự c t i ế p là n h ữ n g ngườỉ chuyên n g h ỉ lh<v cúng ). N h ư n g k h ô n g nôn t ừ
m à đ ồ n g n h ẫ t c á c v a ỉ ( r ồ t r ê n . B<Vi vì, v ờ i t ư c á c h là m ộ t t ồ c h ứ c , g i á o h ộ i c ủ a m ọ ỉ t ô n
3 k h ô n g c h I t h ự c h i ộ n c h ứ c n ă n g t ư t ư ờ n g và t t u V l ú n g t h u ầ n t ú y t ô n g i á o , m à c ả c á c
Sự ph â n tí c h lôn g iá o v ỉ mặt xả hội học cồn đồl hỏi làm rồ n h ữ n g nhu c ầ u xã hội n à o
Ềnh ra và cái bỉộn n iề m tin tôn giáo, nhừ n g nguyổn n h â n n ào đ ó dầ làm c h o nó có v|
'à một đởẳ s ố n g lâu d ài tr o n g xả hội. Q u a n dỉ6m k h o a học M á c - L ô nin v ỉ tô n giá o
phát từ c h ỗ c h o rằ n g , tôn g iáo không ph ảỉ là một h iệ n tư ợ n g n g o à i xả hộ i, mà là m ột
t ư ợ n g xâ hội. N6 cố nguồn gốc trong nh ữ n g điẽu kiộn vật c h ã t và tinh t h â n c ủ a xá
3
hộl, ò sự hạn c h ế của c ố c mỗi quan hộ xâ hội nhiều mặt. Ở đâu mà sự hạn c h ế của i
mố i q u a n hệ đ ố c h ư a đ ư ợ c khắ c p h ụ c t r o n g t h ự c ti ẻn t h l sẽ nảy sỉnh n hu c ầ u k h á c pi
trong ý thức* trong sự tưỏ ng tượng tôn giáo. Do đỏ, có t h ỉ nól, nhu cầu tôn giáo là n
nhu cầu khách quan của một bộ phận thành viên xã hộỉ. Hơn nửa» như trên phân tích, I
giáo như một tiều hệ thống kiỄn trúc thượng tăng thực hiộn cùng một lúc hăng loạt c l
năng vừa thuần tủy tín ngưỡng, vừa không thuăn (úy lín ngưỡng. Ngoài nhu cău
n g ư ỡ n g , n h iề u n g ư ờ i cò n đ ế n với tô n giáo dc t h ỏ a m ả n c ác nh u c ău k h á c n h ư : n h u ị
t h ằ m mỹ ( v á n g c ả n h c h ù a , chiôm n g ư ỡ n g t ư ợ n g p hậ t , t ư ợ n g ch úa . . .), nh u că u g i a o t
(qua các hội chùa, các ngày lê thánh), đặc biệt đối với thanh nỉẽn và các nhu cầu tâiĩ
k h á c (làm vơi đì nỏi cô đ ơ n , nỉề m b ấ t hạ n h, sự lo âu v.v. . . m ặ c d ù đ ố chi là s ự (
bù-hư ảo đối với những trạng tháỉ tâm lý thiếu hụt thực tế cva con n gườ i).
N h ư vậy, nguyên tắc thổng nhất giữa sự phân tích tôn gỉáo về mặt trỉết học và
p h â n tích VỄ mặ t xá hội h ọ c đ ả gi ú p hỉ ề u đ ú n g đ ư ợ c b ả n ch ẫt củ a h i ệ n t ư ợ n g tô n g
cùng như nhu cău và sự tồn tại khách quan, lâu dài của nố trong đởỉ sống xã hội. T ừ
đặt ra cho chúng ta nhiệm vụ thực tiễn ỉà b i í t h ư ớn g nhĩrng mặt tích cực Irong hoạt đ<
của các tồ ch ứ c tôn giáo vào công cuộc xây dựng xả hội mới.
CHÚ THÍCH
^ B á o N h â n d â n , n g à y 6 - 4 - 1991.
^ X e m : D à n g C ộ n g s à n Vl ột N a m - V á n k i ộ n D ạ l h ộ l đ ạ l b i ồ u t o à n q u ố c l ầ n ị
VII, N x b S ự t h ậ t, H à Nộ i, 1991, tr. 7 8
(5) c. M á c , P h . A n g g h e n . T u y ề n t ậ p , g ò m 6 t ậ p , t ậ p I, N x b S ự thật, H à r
19 80, tr. 14.