HỌC V1KN CHÍNH T R Ị QUỐ C G IA H ố C H Í MINH

VIỆN HỔ CHÍ MINH \ Ả CÁC LÃNH TU C l U ĐẢNG

Nguyễn Thị Kim Anh

“ TRUNG VỚI NƯỚC, HIẾU VỚI DÂN”

TRONG T ư TƯỜNG ĐẠO ĐỨC H ổ CHÍ MINH

LUẬN VAN TỐT NGHIỆP

( HUYÊN NGÀNH : T ư TƯỞNG H ổ ( HÍ MINH

N g ư ờ i h ư ớ n g d ã n : / h ụ c sì. NGUYỀN HÍCH HẠNH

V 1ƯN TưTƯỞNG IICM VÀ CÁC LẢNII rư CỨA HẢNG

Ilà Nôi : 2002

 1

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 4

CHƯƠNG 1 : QUAN NIỆM CỦA H ổ CHÍ MINH V Ề ĐẠO 9

ĐỨC CÁCH MẠNG
1.1. C ơ sở (trực tiếp) hình thành tư tưởng đạo đức 9

H ồ Chí Minh
I

1.2. Quan niệm của H ồ Chí Minh về đạo đức mới 16

- đạo đức cách mạng

C H Ư Ơ N G 2 : T ư TƯ Ở N G H ổ C H Í M IN H V Ể “T R U N G V Ớ I 24

N Ư Ớ C , H IẾ U V Ớ I DÂN” - B À I H Ọ C V Ể G IÁ O D Ụ C , R È N

L U Y Ệ N C H O C Á N B Ộ , ĐẢNG V IÊN VÀ N H Â N DÂN T A .

2.1. Xuất x ứ nguồn gốc Trung với nước hiếu với 24

dân”. “Trung với nước, hiếu với d â n” là chuẩn

mực cơ bản, quan trọng nhất đối với người cách
mạng - trước hết là đối với cán bộ, đảng viên.
2.2. Mấy bài học về giáo dục, rèn luyện cho cán 35

bộ đảng viên và thanh niên trong giai đoạn hiện

nay, dưới ánh sáng tư tưởng Hồ C hí Minh.
K Ế T LUẬN 48

D ANH M Ụ C T À I L IỆ U T H A M K H Ả O 51

F h ọ c v Ị n"c h 'nh trị àft

Ị H ô ' 'c H í M IN H

[ íhỡvTễn
sr 2797
 2

KẾT CẤU LUẬN VĂN

CHƯƠNG 1

Q U A N N IỆ M C Ủ A H ổ C H Í M IN H V Ể Đ Ạ O Đ Ứ C C Á C H M Ạ N G

1.1. C ơ sở (trực tiếp) hình thành nên tư tưởng đạo đức mới (đạo đức
cách mạng) của Hồ Chí Minh.
- T ừ g ia p h o n g c ủ a g ia đ ìn h , q u ê h ư ơ n g

- T ừ tru y ề n th ố n g đ ạ o đ ứ c c ủ a d ân tộ c

- T ừ tin h h o a c ủ a n ền đ ạ o đ ứ c p h ư ơ n g Đ ô n g , p h ư ơ n g T â y , đỉnh c a o là

c h ủ n g h ĩa M á c L ê N in .

- V a i trò c ủ a n h â n tố c h ủ q u an H ồ C h í M in h

1.2. Quan niệm của H ồ Chí Minh về đạo đức mới.

- Q u a n n iệ m v ề sự k h á c n h a u g iữ a đ ạ o đ ứ c c ũ v à đ ạ o đ ứ c m ớ i c ủ a H ồ

C h í M in h .

- Đ ạ o đ ứ c m ớ i (đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g ) th e o H ồ C h í M in h là đ ề c a o p h ẩm

g iá tố t đ ẹp c ủ a c o n n g ư ờ i (p h ù h ợ p v ớ i c h ế đ ộ m ớ i v à x u h ư ớ n g p h át triển tất

y ế u c ủ a d ân tộ c lo ài n g ư ờ i).

- Đ ạ o đ ứ c m ớ i th e o tư tư ởn g H ồ C h í M in h đ ư ợ c th ể h iện tro n g h ệ th ố n g

g iá trị ch u ẩ n m ự c v ề đ ạ o đ ứ c m ộ t c á c h to à n d iệ n n h ư n g tro n g đ ó “T ru n g với

n ư ớ c, h iế u v ớ i d â n ” là m ộ t tro n g nh ữ n g đ ặ c trư n g c ă n b ản , n ổ i b ậ t n h ất.

 3

CHƯƠNG 2

T ư TƯỞNG HỔ CHÍ MINH VỂ “TRUNG VỚI NƯỚC, HIẾU VỚI

DÂN” BÀI HỌC VỂ GIÁO DỤC, RÈN LU YỆN ĐẠO ĐỨC CHO
CÁN BỘ, ĐẢNG VIÊN VÀ NHÂN DÂN TA.

2.1. Xuất xứ, nguồn gốc “Trung với nước, hiếu với dân”, trung với
nước hiếu với dân là chuẩn mực cơ bản quan trọng nhất đối với mỗi con
dân nước Việt, mỗi người cách mạng - trước hết là đối với cán bộ đảng
viên.
“ T ru n g v ớ i n ư ớ c, h iếu với d â n ” th e o q u a n đ iể m c ủ a H ồ C h í M in h .

- Y ê u n ư ớ c th ư ơ n g d ân là tư tư ở n g b a o trù m , x u y ê n su ố t v à n h ấ t q u án

tro n g “ n ó i” v à “ là m ” c ủ a H ồ C h í M in h .

- P h ấ n đ ấ u c h o đ ộ c lậ p d ân tộ c , tự d o v à h a n h p h ú c c h o n h ân d ân (m à

trư ớ c h ế t là n h â n d ân la o đ ộ n g ) là m ụ c tiê u c a o c ả c ủ a sự n g h iệ p c á c h m ạ n g -

m à H ồ C h í M in h là m ộ t b iểu tư ợ n g đ iể n h ìn h c h o sự n g h iệ p v ẻ v a n g đ ó .

2.2. May bài học về giáo dục, rèn luyện cho cán bộ, đảng viên và
đoàn viên thanh niên trong giai đoạn hiện nay, dưới ánh sáng tư tưởng Hồ
Chí Minh.
2.2.1. Thường xuyên giáo dục, giác ngộ mục tiêu lý tưởng là nhiệm vụ

có ý nghĩa quan trọng hàng đầu của sự nghiệp cách mạng.

2.2.2. Xây dựng và rèn luyện đạo đức mới cho cán bộ, đảng viên phải

gắn liền với hành động cách mạng thiết thực và cụ thể.
2.2.3. Kết hợp chặt ch ẽ giữa giáo dục và rèn luyện đạo đức mới cho cán

bộ, đảng viên và thanh niên với cuộc đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng
và các tệ nạn tiêu cực trong xã hội.

K Ế T LUẬN
 4

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của để tài
X ã h ộ i lo à i n g ư ời v ận đ ộ n g v à p h át triển c h o đ ến n g à y n a y , đ ã trải q u a

n h iề u c u ộ c c á c h m ạ n g k h o a h ọ c k ỹ th u ật. T ro n g nh ữ n g th ập k ỷ g ầ n đ â y , c á c h

m ạ n g k h o a h ọ c c ô n g n g h ệ đ ã p h át triển m ạ n h m ẽ nh ư v ũ b ã o trê n k h ắp to àn

c ầ u . T ừ th àn h tựu ch u n g đ ó c ủ a c ả n h ân lo ạ i, x ã h ộ i n h ờ đ ó m à c ó b ư ớ c p h át

triể n đ á n g k ể , n h ấ t là trên lĩnh v ự c đ ờ i s ố n g k in h tế . N h ư n g k h ô n g ph ải m ọ i sự

p h á t triể n v ề k in h t ế đ ều đ e m đ ến sự p h át triể n , tiế n b ộ c á c g iá trị v ề đ ạ o đ ứ c.

T h ự c t ế trên p h ạ m vi th ế g iớ i n g à y n a y đ a n g c ó n h iề u q u a n đ iể m sai trái v à

h à n h vi k h ô n g làn h m ạ n h trê n lĩnh v ự c đ ạ o đ ứ c. V ấ n đ ề đ a n g đ ặ t ra p h ải là m

n h ư th ế n à o đ ể k h ắ c p h ụ c tình trạ n g trê n , k h ẳ n g đ ịn h nh ữ n g g iá trị đ ạ o đ ứ c

c ủ a d â n tộ c v à n h ân lo ạ i, k h ô n g n g ừ n g n â n g c a o p h ẩ m g iá c ủ a c o n n g ư ờ i trư ớ c

m ọ i th ử th á c h . C h o n ên v iệ c n g h iê n cứ u v ề đ ạ o đ ứ c n ó i ch u n g v à đ ạ o đ ứ c c á c h

m ạ n g H ồ C h í M in h n ó i riê n g , ch ư a c ó lú c n à o lạ i c ó ý n g h ĩa trọ n g đ ại v à c ấ p

th iế t n h ư h iện h a y .

N ư ớ c ta , sau h ơ n 1 5 n ă m th ự c h iện c ô n g c u ộ c đ ổ i m ớ i d o Đ ả n g lãn h

đ ạ o , b ê n cạ n h nh ữ n g th àn h tựu q u an trọ n g đ ã đ ạ t đ ư ợ c trê n c á c lĩn h v ự c đ ặ c

b iệ t là trên lĩn h v ự c kinh tế , so n g v ẫ n c ò n n h iề u v ấ n đ ề b ứ c x ú c đ ò i h ỏ i c ầ n

s ớ m đ ư ợ c g iả i q u y ế t, tro n g đ ó c ó v ấ n đ ề v ề “ đ ạ o đ ứ c ” . V ă n k iệ n Đ ạ i h ộ i I X

ch ỉ r õ : “T ĩn h trạ n g th a m n h ũ n g , su y th o á i v ề tư tư ở n g ch ín h trị, đ ạ o đ ứ c, lối

s ố n g ở m ộ t b ộ p h ận k h ô n g n h ỏ c á n b ộ , đ ả n g v iê n là r ấ t n g h iê m trọ n g . N ạ n

th a m n h ũ n g k é o d ài tro n g b ộ m á y c ủ a h ệ th ố n g ch ín h trị v à tro n g n h iều tổ

c h ứ c k in h t ế là m ộ t n g u y c ơ lốm đ e d o ạ sự số n g c ò n c ủ a c h ế đ ộ ta ” . [V K I X ,

7 6 ] tro n g k h i đ ó thì ch ủ n g h ĩa đ ế q u ố c v à c á c th ế lự c p h ản đ ộ n g thù đ ịch , với

n h iề u â m m ư u , thủ đ o ạ n tinh v i, x ả o q u y ệ t v à b ằ n g ch iế n lư ợ c “ d iễn b iến h o à

b ìn h ” đ a n g r á o riế t, tập tru n g c h ố n g p h á c á c h m ạ n g n ư ớ c ta m ộ t c á c h đ iên

c u ồ n g , h ò n g lậ t đ ổ c h ế đ ộ ch ín h trị c ủ a n ư ớ c ta b ằ n g th ự c h iện d iễn b iến b ạo

lo ạ n từ b ên tro n g .
 5

Đ ả n g ta lu ô n q u an tâm v à c o i trọ n g v iệ c n g h iê n cứ u , v ận d ụ n g tư tư ởng

H ồ C h í M in h đ ể kh ái q u át lên th àn h lý luận tiếp tụ c so i sá n g , ch ỉ đ ạ o sự

n g h iệ p c á c h m ạ n g c ủ a d ân tộ c . T ạ i Đ ạ i h ộ i đ ại b iểu to à n q u ố c lần thứ V II

(n ă m 1 9 9 1 ) c ù n g với sự tiếp tụ c k h ẳ n g định n h ữ n g g iá trị tư tư ở n g c ủ a N g ư ờ i,

Đ ả n g ta k h ẳ n g định ch ủ n g h ĩa M á c L ê n in v à tư tư ở n g H ồ C h í M in h là n ền

tả n g tư tư ở n g , k im ch ỉ n a m c h o h àn h đ ộ n g c ủ a to à n Đ ả n g , to à n d ân ta. T ro n g

v ă n k iện Đ ạ i h ộ i đại b iểu to à n q u ố c lần th ứ I X (n ă m 2 0 0 1 ) , Đ ả n g ta ch ỉ ra 9

n ộ i d u n g c ầ n p h ải tập trung n g h iê n cứ u v ề tư tư ở n g H ồ C h í M in h . Đ ề tài n à y

g ó p m ộ t p h ần n h ỏ th ự c h iện c h ủ trư ơ n g c ủ a Đ ả n g tro n g v iệ c g iả i q u y ế t c á c n ộ i

dung đó.

2. Tình hình nghiên cứu đ ề tà i.

L iê n q u án đ ến đ ề tài, đ ã c ó n h iều c ô n g trìn h k h o a h ọ c , h ồ i k ý đ ã x u ấ t

b ản từ n h iều n ă m n a y . M ộ t s ố tá c p h ẩm c ó tín h c h ấ t tổ n g k ế t c ủ a c á c đ ồ n g c h í

lãn h đ ạ o Đ ả n g , N h à n ư ớ c, q u ân đ ộ i, c ủ a c á c c ơ q u a n n g h iê n cứ u n h ư : B a n

n g h iê n cứ u lịch sử Đ ả n g T ru n g ư ơ n g ; V iệ n H ồ C h í M in h v à lãn h tụ - H ọ c

V iệ n C h ín h trị q u ố c g ia ; V iệ n lịch sử q u ân sự V iệ t N a m ... tro n g đ ó nh ữ n g

n h ậ n đ ịn h k h ái q u á t, nh ữ n g k ế t lu ận b ư ớ c đ ầu tro n g c á c h ộ i th ả o k h o a h ọ c lớn,

n h ư n g ch ư a tập tru n g đi sâu v à c ụ th ể v ấ n đ ề c ủ a đ ề tài n ê u ra .

C á c c ô n g trìn h ch u y ê n k h ả o đ ã đ ư ợ c c ô n g b ố n h ư :

- T rư ờ n g C h in h . H ồ C h ủ T ịc h lãn h tụ k ín h y ê u c ủ a g ia i c ấ p c ô n g nh ân

v à n h ân d ân V iệ t N a m N X B S T H N 1 9 7 3 .

- P h ạ m V ă n Đ ồ n g , C h ủ tịc h H ồ C h í M in h tin h h o a v à k h í p h á c h c ủ a d ân

tộ c , lư ơn g tâ m c ủ a th ời đ ạ i. N X B S T . H à N ộ i 1 9 7 0 .

- V õ N g u y ê n G iá p T ư tư ởn g H ồ C h í M in h v à c o n đ ư ờ n g c á c h m ạ n g

V iệ t N a m . N X B C T Q G . 2 0 0 0 .

- V ũ K h iê u (c h ủ b iê n ), tư tư ởn g đ ạ o đ ứ c H ồ C h í M in h - tru y ề n th ố n g

d â n tô c v à n h ân lo ai N X B k h o a h o c x ã h ô i H à N ô i 1 9 9 3 .
 6

- T h à n h D u y (ch ủ b iê n ), tư tư ởn g H ồ C h í M in h v ề đ ạ o đ ứ c, N X B

C TQ G , H à N ội 1996.

- N g u y ễ n V ă n T ru n g “ T ư tư ởn g đ ạ o đ ứ c H ồ C h í M in h . Đ ề tài K X - 0 2

- 08. HN 1994.

............ C ó n h iều tư liệu , n h iều lu ận đ iể m k h o a h ọ c r ấ t q u í nh ư n g ch ư a

trự c tiế p lý g iả i “ T ru n g với n ư ớ c, h iếu với d â n ” tro n g tư tư ởn g đ ạ o đ ứ c H ồ C h í

M in h . N h iề u h ồ i k ý c ủ a c á c n h ân ch ứ n g lịc h sử d o n h iề u sử liệ u m ớ i, sinh

đ ộ n g n h ư n g k h ô n g h ệ th ố n g th e o v ấ n đ ề c ủ a đ ề tài .

T ìn h h ìn h n g h iê n cứ u trên c h o th ấ y v ấ n đ ề “ T ru n g với n ư ớ c, h iế u với

d â n ” tr o n g tư tư ở n g đ ạ o đ ứ c H ồ C h í M in h , c ầ n p h ải đ ư ợ c là m sá n g rõ h ơ n .

3. M ụ c đích, yêu cầu của luận văn

M ụ c đích : L u ậ n v ăn g ó p p h ần là m s á n g r õ n h ữ n g q u an đ iể m , tư tư ởn g

c ủ a H ồ C h í M in h “T ru n g v ớ i n ư ớ c , h iế u v ớ i d â n ” tro n g tư tư ở n g đ ạ o đ ứ c c ủ a

N g ư ờ i. T ừ đ ó n h ậ n th ứ c m ộ t c á c h sâ u s ắ c n h ữ n g g iá trị tư tư ở n g c ủ a N g ư ờ i v ề

g iá o d ụ c , r è n iu y ệ n đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g c h o n h â n d â n ta , đ ặ c b iệ t là đ ố i với

c á n b ộ , đ ả n g v iê n . T ừ th ự c t ế n g h iê n cứ u đ ó , đ ể v ậ n d ụ n g v à o sự n g h iệ p c á c h

m ạ n g h iệ n n a y trên lĩnh v ự c g iá o d ụ c ch ín h trị tư tư ở n g tro n g to à n d ân , đ ẩ y

m ạ n h v à th ự c h iệ n c ó h iệu q u ả N g h ị q u y ế t T ru n g ư ơ n g 5 v à N g h ị q u y ế t T ru n g

ư ơ n g (lầ n 2 - k h o á V I I I ) th ự c h iện th ắn g lợ i N g h ị q u y ế t Đ ạ i h ộ i lần th ứ I X

c ủ a Đ ả n g , đ ặ c b iệ t là tro n g c u ộ c c h iế n đ ấu tran h c h ố n g th a m n h ũ n g v à c á c

n g u y c ơ , tiê u c ự c tro n g x ã h ộ i h iện n a y , tă n g c ư ờ n g đ o à n k ế t to à n d ân .

N hiệm vụ : L u ậ n v ă n trìn h b à y m ộ t c á c h k h o a h ọ c , c ó h ệ th ố n g v ề

n h ữ n g q u a n đ iể m , tư tư ởn g c ủ a H ồ C h í M in h “ T ru n g v ớ i n ư ớ c, h iếu v ớ i d â n ”

tro n g tư tư ở n g đ ạ o đ ứ c c ủ a N g ư ờ i, đ ồ n g th ờ i ch ín h b ản th ân H ồ C h í M in h là

m ộ t b iể u tư ợ n g c a o đ ẹp c ủ a nh ữ n g q u an đ iể m , tư tư ở n g ấ y . T rê n c ơ s ở c ủ a

v iệ c n g h iê n cứ u đ ó , rú t ra m ộ t s ố bài h ọ c , c ó th ể v ậ n d ụ n g v à o v iệ c g iá o d ụ c

m ụ c tiê u , lý tư ở n g c á c h m ạ n g v à bồi d ư ỡ n g rèn lu y ệ n p h ẩ m c h ấ t đ ạ o đ ứ c c á c h

m ạ n g tro n g n h â n d ân ta v à n h ấ t là đ ố i với đ ả n g v iê n , c á n b ộ , th iết th ự c g ó p

 7

phần vào thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước

theo định hướng xã hội chủ nghĩa, vì mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội

công bằng, dân chủ, văn minh.

4. C ơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

- Cơ sở lý luận để tiến hành nghiên cứu là truyền thống đạo đức dân tộc,

những nguyên, lý của chủ nghĩa M ác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí M inh và quan

điểm đường lối của Đảng cộng sản V iệt Nam về đạo đức và xây dựng nền đạo

đức mới của giai cấp vô sản.

- Đ ề tài luận văn : Tìm hiểu: “Trung với nước, hiếu với dân” trong tư

tưởng đạo đức Hồ Chí M inh”, sử dụng phương pháp chuyên ngành ỉô g íc và

lịch sử, sự k ết hợp hai phương pháp là chủ yếu. Ngoài ra còn sử dụng các

phương pháp : thống kê, so sánh, phân tích, tổng hợp ... trong từng nội dung

cụ thể.

5. Phạm vi và nguồn tư liệu :

- Luận văn chỉ giới hạn trình bày “Trung với nước, hiếu với dân” trong

tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh.

- Nguồn tư liệu để thực hiện luận văn gồm : Trước tác của Chủ tịch Hồ

Chí Minh, văn'kiện Đảng, các luận văn có tính chất tổng kết của các đồng chí

lãnh đạo Đảng, Nhà nước, quân đội, các công trình khoa học chuyên để về đạo

đức Hồ Chí M inh, tác phẩm nghiên cứu lịch sử, các hồi ký, các báo, tạp chí tư

liệu nước ngoài có liên quan đến đề t à i ...

6. Ý nghĩa của luận văn :

Luận văn trình bày một cách hệ thống và khoa học tư tưởng Hồ Chí

Minh về “Trung với nước, hiếu với dân” ừong tư tưởng đạo đức của Người.

Luận văn còn làm sâu sắc thêm những quan điểm đúng đắn, sáng tạo của Hồ

Chí Minh về một phẩm chất cụ thể trong những chuẩn mực cơ bản trong tư

tưởng đạo đức, của Hồ Chí Minh, nhưng là phẩm chất căn bản, quan trọng

nhất. Bởi từ phẩm chất này, nó chi phối các phẩm chất khác trong nhận thức,
 8

c ũ n g n h ư tro n g th ự c h à n h tu d ư ỡ n g rèn lu y ệ n đ ạ o đ ứ c c ủ a n g ư ờ i c á c h m ạ n g .

L u ậ n v ă n k h ô n g ch ỉ g ó p ph ần k h ẳn g định g iá trị đ ú n g đ ắ n v à k h o a h ọ c c u ả tư

tư ở n g , k h ẳ n g đ ịn h c ô n g lao to lớn c ủ a H ồ C h í M in h là n g ư ờ i đ ặ t n ền m ó n g

đ ầu tiên c h o n ề n đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g c ủ a n ư ớ c n h à , đ ồ n g th ờ i b ổ su n g làm

p h o n g p h ú v à s â u s ắ c th ê m nh ữ n g g iá trị đ ạ o đ ứ c tru y ề n th ố n g c ủ a d ân tộ c , m à

c ò n c ó ý n g h ĩa v ề p h ư ơ n g p h áp lu ận đ ể Đ ả n g ta v ậ n d ụ n g v ạ c h ra c á c ch ủ

trư ơ n g , g iả i p h á p đ ú n g đ ắ n , đ ể g iá o d ụ c , b ồ i d ư ỡ n g v à rè n lu y ệ n c á n b ộ , đ ản g

v iê n n ó i riê n g v à n h â n d ân ta n ó i ch u n g tro n g sự n g h iệ p c á c h m ạ n g c ủ a d ân

tộ c , k iê n đ ịn h ,với c o n đ ư ờ n g lên ch ủ n g h ĩa x ã h ộ i m à Đ ả n g v à B á c H ồ đ ã lựa

c h ọ n từ đ ầ u , n h ấ t là đ ó n g g ó p th ự c tiễn v à o c ô n g tá c g i á o d ụ c h iệ n n a y .

7. K ết cấ u luận vãn :

L u ận văn g ồ m : M ở đ ầ u , h ai ch ư ơ n g ( 4 tiế t), k ế t lu ậ n v à d an h m ụ c tài

liệu th a m k h ả o .
 9

CHƯƠNG 1

QUAN N IỆ M CỦA H ổ C H Í M IN H V Ể ĐẠO ĐỨC C Á C H MẠNG

1.1. C ơ sở (trực tiếp) hình thành tư tưởng đạo đức H ồ Chủ Tịch.
T ro n g lịc h sử tư tư ởn g n h ân lo ạ i, từ x ư a tớ i n a y , đ ã c ó n h iều h ọ c th u y ết,

tư tư ởn g đ ề c ậ p đ ến s ố p h ận c o n n g ư ờ i, p h ản á n h tâ m tư, n g u y ệ n v ọ n g c ủ a c o n

n g ư ời m u ố n đ ư ợ c g iả i to ả k h ỏi n h ữ n g b ế tắ c c u ộ c s ố n g , g iả i th o á t k h ỏi những

h ạ n c h ế rà n g b u ộ c c ủ a tự n h iên , x ã h ộ i v à c ủ a b ả n th ân c o n n g ư ờ i. Đ ó ch ín h là

tư tư ởn g n h â n v ă n , n h ân đ ạ o đ ư ợ c th ể h iện ở n h ữ n g m ứ c đ ộ , trình đ ộ k h á c

n h a u , tiếp c ậ n từ n h ữ n g g iá c đ ộ k h á c n h au . N h ư n g n h ữ n g tư tư ở n g ấ y th ư ờn g

c h ỉ dừ ng lại ở ư ớ c m ơ , ả o tư ở n g , ch ỉ là sự p h ản á n h n h ữ n g n g u y ệ n v ọ n g c ủ a

c o n n g ư ời v ề m ộ t tư ơ n g lai, v ề n h ữ n g m ố i q u an h ệ g iữ a n g ư ờ i v ớ i n g ư ờ i đ ư ợ c

tố t đ ẹp h ơ n . Đ iề u n à y c ó th ể th ấ y tro n g k h á n h iề u h ọ c th u y ế t, k ể c ả c á c tôn

g iá o . N h ư n g ch ỉ c ó h ọ c th u y ế t n à o m a n g tính c á c h m ạ n g v à k h o a h ọ c m ớ i c ó

th ể b iến những' n g u y ệ n v ọ n g , ư ớ c m ơ ch â n ch ín h th àn h h iệ n th ự c.

T ư tư ở n g H ồ C h í M in h v ề đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g đ ư ợ c h ìn h th àn h từ y êu

c ầ u g iả i p h ó n g d ân tộ c , g iả i p h ó n g x ã h ộ i v à g iả i p h ó n g c o n n g ư ờ i. Đ iề u đ ổ

ch ứ n g tỏ , H ồ C h í M in h k h ô n g ch ỉ là m ộ t lãn h tụ c á c h m ạ n g , m à c ò n là m ộ t

n h à tư tư ở n g rấ t q u an tâ m đ ến v ấn đ ề đ ạ o đ ứ c v à c ó n h iề u c ố n g h iến v ề tư

tư ởn g đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g . K h ô n g n h ữ n g th ế , b ản th â n n g ư ờ i c ò n là m ộ t tấ m

g ư ơ n g m ẫ u m ự c v ề đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g c h o n ê n tư tư ở n g đ ó c u ả n g ư ời th ự c sự

là m ộ t k h o a h ộ c . B ở i, tư tư ởn g đ ó c ủ a n g ư ờ i, trư ớ c h ế t là sự k ế thừ a, tiếp thu

c ó c h ọ n lọ c nh ữ n g tru y ề n th ố n g đ ạ o đ ứ c tố t đ ẹ p c ủ a d ân tộ c v à đ ư ợ c n gư ời

n â n g lên m ộ t tầ m c a o m ớ i, phù h ợ p v ớ i đ iều k iệ n v à h o à n cả n h m ớ i.

I

Đ ó là tru y ền th ố n g “ n h iễu đ iều phủ lấ y g iá g ư ơ n g ” , q u an tâ m g iú p đ ỡ

lẫn n h au “ th ư ơ n g n g ư ời như th ể th ư ơ n g th â n ” ; “ s ố n g trọ n g tìn h , trọ n g n g h ĩa ” ...

T ru y ề n th ố n g tố t đ ẹp đ ó đ ư ợ c hun đ ú c từ th ự c tiễ n c ủ a c u ộ c đ ấ u tran h dựng

n ư ớ c v à g iữ n ư ớ c c ủ a d ân tộ c . H ơ n n ữ a, H ồ C h í M in h sin h ra ở q u ê hư ơng
 10

N g h ệ T ĩn h , tro n g m ộ t g ia đình n h à n h o . T ư tư ởn g đ ạ o đ ứ c c ủ a q u ê h ư ơ n g (n ế t

đ ấ t) v à c ủ a g ia đình (n ế t n h à ) đ ã c ó ản h h ư ở n g sâ u s ắ c đ ến tư tư ở n g b ản thân

H ồ C h í M in h . T ín h c á c h x ứ N g h ệ v ớ i n h ữ n g đ ặ c đ iể m : L ý tư ởn g tro n g tâm

h ồ n , k iê n tru n g tro n g b ản c h ấ t, k h ắ c k h ổ tro n g sin h h o ạ t, cứ n g c õ i tro n g g ia o

lưu v .v ... đ ều là n h ữ n g tính c á c h c ó ý n g h ĩa đ ạ o đ ứ c.

Đ ặ c b iệ t n ổ i lên ở đ ại đ a s ố c o n n g ư ờ i đ ạ o đ ứ c ở N g h ệ T ĩn h tro n g c á c

th ế k ỷ trư ớ c, là g ư ơ n g h y sin h vì đ ộ c lập tự d o c ủ a đ ấ t n ư ớ c (từ M a i H ắ c Đ ế

đ ến P h a n Đ ìn h P h ù n g ) là tinh th ần “k h ắ c k ỷ p h ụ c lễ ” . T iế p thu tư tư ởn g đ ạ o

đ ứ c c ổ t r u y ề n 'c ủ a d ân tộ c , H ồ C h í M in h đ ã m ặ c n h iê n th ấ m n h u ần nh ữ n g

đ iể m trê n đ â y , nh ư n g n g ư ời c ó c á c h riê n g đ ể th ể h iệ n m ìn h c ả tro n g n h ận th ứ c

q u an n iệ m lẫ n tro n g sin h h o ạ t ứ ng x ử . Đ ó là n é t đ ộ c đ á o c ủ a H ồ C h í M in h vừ a

th ể h iện sự x â m n h ập sâ u s ắ c lư ơn g tri c ủ a d ân tộ c , đ ồ n g th ời lại c ó sự m ẫ u

c ả m c ủ a lư ơ n g tri th ời đ ạ i; c á i x ấ u , c á c lạ c h ậ u bị n g ư ờ i p h ê p h án c ầ n p h ải lo ại

b ỏ ; c á i h a y , c á i đ ẹp đ ư ợ c n g ư ờ i n â n g n iu , b ồ i đ ắp đ ể d ầ n d ần h ìn h th àn h n ên

thói q u e n , n é t đ ẹp c ủ a n ền đ ạ o đ ứ c m ớ i p h ù h ợ p v ó i x u t h ế p h át triển tấ t y ếu

c ủ a n h â n lo ạ i. C h o n ê n , c ó th ể n ó i H ồ C h í M in h đ ã tiế p th u tru y ề n th ố n g đ ạ o

đ ứ c d ân tộ c , lò n g n h ân á i, lò n g y ê u th ư ơ n g q u í m ế n c o n n g ư ờ i v à n â n g n ó lên

th àn h ch ủ n g h ĩa n h â n v ăn c á c h m ạ n g .

T ro n g tư tư ở n g đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g c ủ a H ồ C h í M in h đ ó là sự h ấp thụ

tinh h o a đ ạ o đ ứ c c ủ a đ ô n g tâ y k im c ổ , n h ữ n g tin h h o a từ n h iều n g ọ n n g u ồ n

lịch sử v à đ ịa lý , n h ư nh ữ n g v ố n ch u n g c ủ a n h â n lo ạ i. S o n g ở H ồ C h í M in h sự

tiếp thu đ ó b a o g iờ c ũ n g là sự tiếp thu trên c ơ s ở c ó p h ê p h án .

N h o g iá o c h ẳ n g h ạn . Đ ạ o đ ứ c n h o g iá o th ấ m v à o tư tư ở n g , tình c ả m c ủ a

N g ư ờ i trư ớ c h ế t k h ô n g ph ải nh ữ n g lý th u y ế t k h ô k h a n v ề tô n ti, đ ẳn g c ấ p m à

là nổi c a n h c á n h “ q u ố c g ia hư n g v o n g th ấ t phu hữ u tr á c h ” th ể h iện sinh đ ộ n g

q u a tấ m lò n g ưu th ời m ẫ n th ế c ủ a đ ô n g đ ả o s ĩ ph u tro n g v ù n g là b ạn hữu cù n g

c h í h ư ớ n g th ư ờ n g đ à m đ ạ o với c h a m ìn h v ề lò n g d â n , v ậ n n ư ớ c. H ồ C h í M in h

tiếp thu n h ữ n g y ế u tố tích c ự c c ủ a K h ổ n g T ử , k h ai th á c triệ t để nh ữ n g m ặ t tích

 11

c ự c ấ y p h ụ c vụ c h o v iệ c tu y ên tru y ền c á c h m ạ n g v à c h ủ n g h ĩa M á c . N hư ng

q u an n iệ m siêu hình về x ã h ộ i, h ư ớ n g đ ạ o đ ứ c c ủ a n g ư ờ i q u ân tử v ào v iệ c b ảo

vệ c h ế đ ộ p h o n g k iến , củ n g c ố trậ t tự, đ ẳn g c ấ p , đ ò i h ỏ i lò n g tru n g th àn h tu y ệt

đ ối với n h à v u a , c o i n h ân d ân là đối tư ợn g đ ể c h ă n d ắ t v à sa i k h iến thì H ồ C h í

M in h k iên q u y ế t phê p h án . N g ư ờ i c h o rằ n g “ h ọ c th u y ế t c ủ a K h ổ n g T ử c ó ưu

đ iể m c ủ a n ó là sự tu d ư ỡ n g đ ạ o đ ứ c c á n h â n ” , k h u y ê n c o n n g ư ời m u ố n là m

v iệ c lớn ph ải b iế t ‘tu n h ân tích đ ứ c ” ; đ ứ c K h ổ n g T ử v ĩ đ ại đ ã k h ởi x ư ớ n g n ền

đ ại đ ồ n g v à th u y ế t g iá o q u y ền bình đ ẳn g v ề c ủ a c ả i. “ K h ô n g s ợ th iếu ch ỉ sợ

k h ô n g c ô n g b ằ n g ” . Sự c ô n g b ằn g sẽ x ó a b ỏ n g h è o k h ổ ... V à m ô n đ ồ c ủ a

K h ổ n g T ử là M ạ n h T ử k ế tụ c h ọ c th u y ế t c ủ a N g à i đ ã v ạ c h ra m ộ t k ế h o ạ c h chi

tiế t v ề v iệ c tổ c h ứ c sự sản x u ấ t v à sự tiê u d ù n g , b ả o d ư ỡ n g v à p h á t triển lành

m ạ n h c á c trẻ n h ỏ , g iá o d ụ c v ề n g h ĩa v ụ la o đ ộ n g đ ố i v ớ i n g ư ời lớ n , lên án

n g h iê m k h ắ c tệ ă n b á m , c h ă m lo n g h ỉ n g ơ i c ủ a n g ư ờ i g ià c ả . T h ủ tiêu sự b ất

b ìn h đ ẳ n g v ề h ư ở n g th ụ , m ư u c ầ u đ ờ i s ố n g h a n h p h ú c k h ô n g p h ải ch ỉ c h o

th iểu s ố , m à c h o h ế t th ả y m ọ i c o n n g ư ờ i, đ ó ỉà ch ín h s á c h k in h t ế c ủ a b ậ c h iển

n h â n . N h ư v ậ y , bên cạ n h nh ữ n g y ế u tố tích c ự c tro n g N h o g iá o n ó i trên v à ở

tính h ư ớ n g th iện c ủ a c o n n g ư ờ i, k h u y ên c o n n g ư ờ i rè n lu y ệ n đ ạ o đ ứ c c á n h ân ,

H ồ C h í M in h c ũ n g ch ỉ ra nh ữ n g h ạn c h ế lớ n c ủ a h ọ c th u y ế t đ ó , n ổ i b ật là sự

đ ề c a o đ ạ o đ ứ c c á n h ân th e o m ộ t trật tự c ủ a lễ g iá o p h o n g k iến , rà n g b u ộ c co n

n gư ời tro n g v ò n g lu ẩn q u ẩn , g ắ n với s ố p h ận (m ệ n h trờ i) đ ó là sự p h ản k h o a

h ọc.

M ặ t k h á c , H ồ C h í M in h tiếp thu N h o g iá o k h ô n g p h ải là sự “ sa o c h é p ” ,

“ m á y m ó c ” , m à b a o g iờ cũ n g trên tinh th ần c ó p h ê p h á n , c ó c h ọ n lọ c . N g ư ờ i

th ư ờn g m ư ợ n c á c “ c ụ m từ” c ủ a N h o g iá o v ố n đ ã q u e n v ớ i “ lời ăn , tiế n g nói “

tro n g n h â n d ân , n h ư n g th a y v à o đ ó b ằn g m ộ t n ộ i d u n g m ớ i, tiến b ộ , phù hợp

với đ iều k iệ n , h o à n c ả n h m ớ i đ ể k h u y ên b ảo n h ân d ân m ộ t c á c h c ó tình, c ó lý ,

n h ư n g rấ t dễ h iểu , d ễ th u ộ c, dễ làm th e o : N h ư “ T ru n g , h iế u ” tro n g N h o g iá o ,

đ ư ợ c N g ư ờ i th a y v à o nội d u n g m ớ i.
 12

“ T ru n g với Đ ả n g

T ru n g với n ư ớ c

H iế u với d â n ” [ 1 0 , T l l , 3 5 0 ] .

V ì v ậ y , c ó thể n ó i đối với tư tư ởn g n h o g iá o thái đ ộ c ủ a H ồ C h í M in h :

với tư c á c h h ệ ý th ứ c trự c tiếp p h ụ c vụ c h o v iệ c b ả o vộ lợ i íc h đ ặ c thù c ủ a g iai

c ấ p th ố n g trị tro n g x ã h ộ i p h o n g k iến c ó k ế th ừ a v à p h á t triển là m p h o n g phú

th ê m c h o n ền đ ạ o đ ứ c m ớ i - đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g .

H ồ C h í M in h là n g ư ời g ià u lò n g n h ân á i, k h ô n g c h ỉ v ớ i đ ồ n g b à o m ìn h ,

m à c ò n với n h ân d ân la o đ ộ n g bị áp b ứ c, b ó c lộ t trê n th ế g iớ i. C h o n ê n , tro n g

tư tư ởn g đ ạ o đ ứ c c ủ a N g ư ờ i p h ản á n h k h á t v ọ n g m o n g m u ố n g iả i p h ó n g c h o

to à n th ể n h â n lo ạ i, m à trư ớ c h ế t là đ ố i v ớ i n h â n d â n la o đ ộ n g . N h ư n g lò n g

n h ân ái ở H ồ C h í M in h k h ô n g ch ỉ là lò n g th ư ơ n g n g ư ờ i ch u n g c h u n g , k h ô n g

ph ải từ b ên trên rủ lò n g th ư ơ n g x u ố n g q u ần c h ú n g bị á p b ứ c m à b ằ n g tấ m lò n g

n h â n ái c a o c ả g iữ a n g ư ờ i với n g ư ờ i.

K in h th án h từ ng d ạ y : “ H ã y y ê u k ẻ th ù m ìn h , là m ơ n c h o k ẻ g h é t m ìn h ,

c h ú c p h ư ớ c c h o kẻ rủ a m ìn h v à c ầ u n g u y ệ n c h o n g ư ờ i, k h ô n g c ố ch ấ p , m à

k h o a n d u n g , đ ộ lư ợ n g , c h ứ k h ô n g p h ải là “m ắ t đ ền m ắ t, ră n g đ ền ră n g ” .

N g ư ờ i c h o rằ n g “ tô n g iá o G iê su c ó ưu đ iể m là lò n g n h â n á i c a o c ả ” . S o n g H ồ

C h í M in h c ũ n g th ấ y rõ m ặ t tiê u c ự c c ủ a tô n g iá o , n h ư th ần h ọ c thời tru n g c ổ

đ ã h ạn c h ế k h o a h ọ c , h ạn c h ế m ọ i sự h iểu b iế t c ủ a c o n n g ư ờ i, n g o à i kinh

th án h , h o ặ c sự trừ n g p h ạt c ủ a g iá o h ộ i đ ố i v ớ i n h ữ n g n g ư ờ i n ó i k h á c th ần h ọ c .

C h ín h n h ữ n g m ặ t tiêu c ự c đ ó đ ã k h iến c h o c ơ đ ố c g iá o m ộ t thời trở th àn h đối

tư ợn g c ủ a c á c h m ạ n g tư sả n . N g ư ờ i cũ n g p h ân b iệ t rõ tư tư ởn g n h ân ái c ủ a

n h ữ n g n g ư ờ i s á n g lập ra tô n g iá o như G iê su , T h íc h C a , M a h ô m é t v ớ i những

I
h àn h vi c ủ a N h à n ư ớ c p h o n g k iến v à n h ữ n g p h ần tử lợ i d ụ n g tô n g iá o để

c h ố n g lại n h ân d ân v à d u y trì h o ặ c k h ôi p h ụ c c h ế đ ộ á p b ứ c, b ó c lộ t.

D o n h ận th ứ c k h á c h q u an v à đ ú n g đ ắn v ề tô n g iá o , k h ô n g ch ỉ th ấ y m ặ t

tiêu c ự c , m à c ò n th ấ y m ặ t tích c ự c c ủ a n ó , d o k iế n th ứ c v à b ằn g th ự c tiễn

 13

c u ộ c số n g b ản th ân m ìn h , H ồ C h í M in h k h ô n g “ V ơ đ ũ a c ả n ắ m ” , ch ư a h ề b ao

g iờ m ạ t sá t c á c tôn g iá o , lu ô n lu ô n y ê u th ư ơ n g m ọ i n g ư ờ i, b a o g ồ m c á c tín đ ồ

c ủ a tôn g iá o v à nh ữ n g n gư ời k h ô n g th e o tô n g iá o . C h ín h v ì th ế tro n g tư tư ởn g

đ ạ o đ ứ c c ủ a N g ư ờ i lu ô n to ả sán g m ộ t tình n g ư ờ i sâu n ặ n g v à c ó sứ c h ấp d ẫn

lôi cu ố n m ọ i n g ư ờ i tro n g h àn h đ ộ n g . C ũ n g ở p h ư ơ n g T â y , đ iều h ấp d ẫn n h ất

đ ố i với H ồ C h í M in h n g a y khi c ò n ở tro n g n ư ớ c là k h ẩ u h iệu “ T ự d o , B ìn h

đ ẳ n g , B á c á i” c ủ a c á c h m ạ n g tư sản P h á p . Đ iề u đ ó đ ã th ô i th ú c N g ư ờ i ra đi

tìm đ ến tận q u ê h ư ơ n g c ủ a n h ữ n g k h ẩu h iệu đ ẹp đ ẽ đ ó , đ ể tìm h iể u n g u ồ n v ố n

ra đời v à sự th ự c h iện c ụ th ể c ủ a c á c k h ẩu h iệ u ấ y , k h ô n g ch ỉ tro n g c á c s á c h

v ở , m à c ò n tro n g c u ộ c số n g th ự c t ế h à n g n g à y . N g ư ờ i đ ã tìm đ ến n ư ớ c P h áp

đ ể tìm h iểu lý tư ởn g “ T ự d o - B ìn h đ ẳ n g - B á c á i” . C u ố i n ă m 1 9 1 1 . N g ư ờ i đ ã

đ ư ợ c h ư ở n g k h ô n g k h í c á c h m ạ n g c ủ a n h ân d â n P h á p , c h ủ n h ân c ủ a m ộ t n ền

v ă n h o á s a y m ê tự d o , d ân c h ủ v à n h ân đ ạ o . H ồ C h í m in h rú t ra k ế t lu ận , v ề

m ặ t x ã h ộ i, k h ẩ u h iệu tự d o , bình đ ẳ n g , b ái á i c h ỉ c ò n tồ n tại trên lý th u y ế t, m à

th ự c t ế đ ã m ấ t d ần ý n g h ĩa tro n g đời s ố n g . T h ự c t ế n h ư ở A n h , P h á p , T â y B an

N h a , B ồ Đ à o N h a v .v ... là k h ô n g c ó tự d o , m à c h ỉ c ó á p b ứ c, tró i b u ộ c n h ân

d â n tro n g n ư ớ c , áp b ứ c v à đ àn á p tàn b ạ o n h â n d â n c á c n ư ớ c th u ộ c đ ịa . T h ự c

t ế k h ô n g c ó b ìn h đ ẳ n g , m à ch ỉ c ó sự p h ân h o á sâ u s ắ c g iữ a g ià u v à n g h è o , sự

p h ân h o á tạ o ra m ọ i b ấ t c ô n g trên m ọ i lĩnh v ự c k in h tế , ch ín h trị, x ã h ộ i v à v ăn

h o á . K h ô n g c ó b á c ái ở g ia i c ấ p th ố n g trị tà n s á t h à n g triệ u c o n n g ư ờ i tro n g

c á c c u ộ c đ àn áp , tro n g c á c c u ộ c tran h cư ớ p , g ià n h g iậ t q u y ề n lợ i d iễn ra trên

m ọ i m iề n c ủ a trái đ ất. B á c ái c ò n c h ă n g ch ỉ ở tầ n g lớ p n h â n d ân la o đ ộ n g bị áp

b ứ c, ở n h ữ n g trí th ứ c th ứ c tỉnh trư ớ c sứ c m ạ n h v à tiề n đ ồ c ủ a n h ân lo ạ i. N g ư ờ i

đ ã ph ân b iệ t rõ h ai m ặ t tiến b ộ v à p h ản đ ộ n g tro n g x ã h ộ i tư b ản v à tro n g tư

tư ởn g đ ạ o đ ứ c c ủ a p h ư ơ n g T â y . B ê n c ạ n h sự đ á n h g iá c a o tư tư ởn g tiến b ộ c ủ a

“ T ự d o , B ìn h đ ẳ n g , B á c á i” , c ó sứ c m ạ n h to lớ n , c u ố n h ú t n h ân d ân la o đ ộ n g

đ a n g đ ấ u tran h c h ố n g áp b ứ c, b ó c lộ t, đ ồ n g th ờ i H ồ C h í M in h k ịc h liệ t lên án

I

g ia i c ấ p tư sản lợi d ụ n g k h ẩu h iệu đ ó đ ể m ỵ d â n , ch ỉ n h ằ m p h ụ c vụ c h o lợi ích

 14

c ủ a b ọ n th ố n g trị, b ó c lộ t. V ì sau c á c h m ạ n g , q u ần ch ú n g n h ân d ân la o đ ộ n g

v ẫn bị á p b ứ c, b ó c lộ t.
I

N h ư v ậ y , trên c ơ sở n ền tản g là nh ữ n g tru y ề n th ố n g tố t đ ẹp c ủ a đ ạ o đ ứ c

d ân tộ c , H ồ C h í M in h đ ã tiếp n h ận đ ạ o đ ứ c p h ư ơ n g Đ ô n g (c h ủ y ế u là n h ân

v ăn c ủ a N h o g iá o ), rồ i đ ạ o đ ứ c p h ư ơn g T â y (c h ủ y ế u là lò n g n h ân ái c ủ a G iê

su v à tư tư ởn g T ự d o - B ìn h đ ẳ n g - B á c á i ) ... V ì sự p h á t triển , tiến b ộ x ã h ộ i,

vì h ạ n h p h ú c c ủ a c o n n g ư ờ i, H ồ C h í M in h trân trọ n g , c h ọ n lọ c , tiếp thu c á c

y ế u tố đ ạ o đ ứ c m a n g tính tíc h c ự c tiến b ộ đ ể m ư u c ầ u h ạ n h p h ú c. Đ â y cũ n g

ch ín h là đ iều k iệ n n â n g c a o trí tu ệ, m ở rộ n g tầ m n h ìn là m c h o k iến th ứ c c ủ a

H ồ C h í M in h th ê m u y ê n b á c đ ể tiếp n h ận n ền đ ạ o đ ứ c c a o c ả v à tro n g sán g

c ủ a c h ủ n g h ĩa M á c L ê n in . H ồ C h í M in h k h ô n g tiếp th u ở c h ủ n g h ĩa M á c

p h ư ơ n g p h áp là m v iệ c b iện ch ứ n g , m à c ò n tiế p th u , p h ép b iện ch ứ n g ấ y tro n g

p h ư ơ n g p h áp n h ậ n th ứ c th ế g iớ i, p h ư ơ n g p h áp h à n h đ ộ n g c á c h m ạ n g , ph ư ơng

p h á p tu d ư ỡ n g đ ạ o đ ứ c. Đ ố i v ớ i H ồ C h í M in h c h ủ n g h ĩa M á c k h ô n g p h ải là

k in h th á n h đ ể c h o m ọ i n g ư ờ i tụ n g n iệ m , m à là k im c h ỉ n a m d ẫn đ ư ờ n g c h o

m ọ i s u y n g h ĩ v à h àn h đ ộ n g . T in h th ần ấ y đ ư ợ c q u án triệ t tro n g tư tư ởn g H ồ

C h í M in h kh i n g ư ời v ận d ụ n g án h sá n g c ủ a c h ủ n g h ĩa M á c đ ể tự m ìn h tìm ra

c o n đ ư ờ n g c h o c á c h m ạ n g V iệ t N a m v à n ê u lên n h ữ n g p h ẩ m c h ấ t đ ạ o đ ứ c c ầ n

p h ải c ó ở V iệ t N a m đ ể n h ân d ân ta c ó đủ b ản lĩn h v ư ợ t q u a m u ô n trù n g k h ó

k h ă n đi tới th ắ n g lợi cu ố i c ù n g . Đ ặ c b iệt, đ ố i v ớ i L ê n in , H ồ C h í M in h c ó m ộ t

n iề m k ín h trọ n g sâu s ắ c “ k h ô n g phải ch ỉ th iên tài c ủ a N g ư ờ i, m à ch ín h là tính

c o i k h in h sự x a h o a , tinh th ần y ê u la o đ ộ n g , đ ờ i tư tro n g s á n g , n ế p số n g g iả n

d ị, tó m lại là đ ạ o đ ứ c v ĩ đ ại v à c a o đ ẹp c ủ a n g ư ờ i th ầ y , đ ã ản h h ư ở n g lớ n lao

đ ế n c á c d ân tộ c C h âu Á v à k h iến c h o trái tim c ủ a h ọ h ư ớ n g v ề N g ư ờ i, k h ô n g

g ì n g ă n c ả n n ổ i” [ 1 0 , T l , 2 9 5 ] . C ũ n g nh ư L ê n in , H ồ C h í M in h lên á n những

h à n h đ ộ n g b ạ o n g ư ợ c c ủ a ch ủ n g h ĩa đ ế q u ố c v à p h o n g k iế n ở V iệ t N a m , lên

án tộ i á c c ủ a ch ủ n g h ĩa tư b ản trên p h ạm vi th ế g iớ i. V ớ i tinh th ần sán g tạo

c ủ a c h ủ n g h ĩa M á c - L ê n in , H ồ C h í M in h đ ã đ ề ra p h ư ơ n g h ư ớ n g lớn c h o sự
 15

n g h iệp c á c h m ạ n g ở V iệ t N a m th ích h ợ p với đ iều k iệ n x ã h ộ i c ủ a đ ấ t n ư ớ c. V à

cũ n g n h ư L ê n in , H ồ C h í M in h đòi hỏi n g ư ời c á c h m ạ n g ph ải c ó đ ạ o đ ứ c.

T ro n g h o à n c ả n h c ủ a c á c n ư ớ c p h ư ơn g Đ ô n g đ ặ c b iệ t là ở V iệ t N a m , H ồ C h í

M in h c ò n đ ặ t đ ạ o đ ứ c ở m ộ t vị trí c a o h ơ n n ữ a. Đ ạ o đ ứ c là y ê u c ầ u đ ầu tiên

c ủ a c á n b ộ v à n h ân d ân V iệ t N a m trên c o n đ ư ờ n g c á c h m ạ n g .

Đ ố i v ớ i L ê n in cũ n g nh ư đ ố i với H ồ C h í M in h đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g là m ộ t

c u ộ c c á c h m ạ n g trên lĩnh v ự c đ ạ o đ ứ c. L ê n in p h ê p h án m ọ i th ứ đ ạ o đ ứ c lạ c

h ậu v à p h ản đ ộ n g , n h ữ n g th ứ đ ạ o đ ứ c k h ô n g x u ấ t p h á t từ lợ i íc h c ủ a g ia i c ấ p

c ô n g n h â n , k h ô n g p h ản án h đ ư ợ c nhu c ầ u p h á t triể n c ủ a L ị c h sử. Đ ó là nh ữ n g

thứ đ ạ o đ ứ c c h ủ q u an đ ư ợ c g á n g h ép m ộ t c á c h tu ỳ tiệ n v à o đời s ố n g x ã h ộ i.

Đ ó là n h ữ n g th ứ đ ạ o đ ứ c rú t ra từ m ộ t k h ái n iệ m đ ứ n g n g o à i lo à i n g ư ờ i, đứng

n g o à i g ia i c ấ p . Đ ó c h ẳ n g q u a là m ộ t sự d ố i trá lừ a bịp v à sự n h ồ i sọ c ô n g n h ân

v à n ô n g d ân đ ể p h ụ c vụ c h o lợi ích c ủ a b ọ n đ ịa c h ủ v à b ọ n tư b ản . H ồ C h í

M in h kh i x â y d ự n g đ ạ o đ ứ c m ớ i cũ n g p h ê p h án n h ữ n g c á i lạ c h ậ u c ủ a đ ạ o đ ứ c

c ũ v à p h ân b iệ t r õ rà n g đ ạ o đ ứ c c ũ với đ ạ o đ ứ c m ớ i. M ặ t k h á c tro n g khi đ ề c a o

v à tiếp n h ận c h ủ n g h ĩa M á c - L ê n in n ó i ch u n g v à v ề đ ạ o đ ứ c n ó i riê n g , H ồ

C h í M in h lu ô n trê n tư d u y đ ộ c lập , s á n g tạ o tro n g tiế p n h ậ n . N ế u L ê n in n h ấn

m ạ n h tín h g ia i c ấ p c ủ a đ ạ o đ ứ c, c o i đ ấu tran h g ia i c ấ p là m ộ t y ê u c ầ u đ ạ o đ ứ c

ở thời k ỳ L ê n in , đ ấ u tran h g ia i c ấ p d iễn ra r ấ t g a y g ắ t tro n g c á c h m ạ n g T h á n g

M ư ờ i, vì b ọ n p h ản đ ộ n g v à lính đ án h th u ê c ủ a g ia i c ấ p p h o n g k iế n v à tư sản

N g a p h ối h ợ p v ớ i b ọ n đ ế q u ố c b ên n g o à i, thì ở V iệ t N a m , H ồ C h í M in h lãnh

đ ạ o c á c h m ạ n g tro n g h o à n c ả n h c ả d ân tộ c b a o g ồ m c ả tư sản v à đ ịa ch ủ y êu

n ư ớ c, k iê n q u y ế t c h ố n g lại k ẻ thù ch ín h là b ọ n đ ế q u ố c v à p h o n g k iến V iệ t

N a m . ở N g a đ ô n g lự c c ủ a c á c h m ạ n g là đ ấu tran h g ia i c ấ p . Ở V iệ t N a m , đ ộ n g

lự c c ủ a c á c h m ạ n g là đ o à n k ế t to à n th ể d ân tộ c c h ố n g k ẻ thù c h u n g . D o đó

đ ấ u tran h g ia i c ấ p v à đ o à n k ế t d ân tộ c ch ỉ là h ai đ iề u k iệ n , h ai b iện p h áp ở h ai

h o à n c ả n h k h á c n h au . N h ư n g tấ t c ả đ ều h ư ớ n g v ề c ù n g m ộ t m ụ c đ ích g iố n g

n h au v à n h ữ n g m ụ c tiêu g iố n g n h au . Đ ạ o đ ứ c m ớ i ở c ả L ê n in v à H ồ C h í M in h
 16

đ ều đ ư ợ c th ự c h iện , tro n g tinh th ần c h iế n đ ấu d ũ n g c ả m , c h ố n g k ẻ thù ch u n g ,

tro n g la o đ ộ n g sán g tạ o đ ể x â y dựng đ ấ t n ư ớ c , tro n g tìn h hữu ái g iữ a g iai cấ p

c ô n g n h ân v à n h ân d ân la o đ ộ n g , tro n g ch ủ n g h ĩa q u ố c t ế v ô sản v à tro n g sự

n g h iệ p x â y d ự n g những c o n n g ư ời m ớ i đ ư ợ c p h át triể n n h iều m ặ t.

T ó m lạ i, trên đ â y là nh ữ n g c ơ s ở c ó ý n g h ĩa trự c tiếp n h ấ t đ ến sự hình

th àn h tư tư ở n g đ a o đ ứ c H ồ C h í M in h . T ro n g đ ó tru y ề n th ố n g đ ạ o đ ứ c tố t đ ẹp

c ủ a d ân tộ c là n ền tả n g , c ộ i n g u ồ n đ ư ợ c H ồ C h í M in h k ế th ừ a, p h át triển v à

trê n n ề n tả n g đ ó , đ ể H ồ C h í M in h tiếp n h ận n h ữ n g tin h h o a c ủ a đ ạ o đ ứ c

p h ư ơ n g Đ ô n g v à p h ư ơ n g T â y . C h ín h trên c ơ s ở tiế p thu c ó c h ọ n lọ c tinh h o a

c ủ a n ền đ ạ o đ ứ c p h ư ơ n g Đ ô n g v à p h ư ơ n g T â y đ ã g iú p c h o H ồ C h í M in h th êm

u y ên b á c đ ể tiếp n h ận đ ạ o đ ứ c c a o c ả v à tro n g s á n g c ủ a ch ủ n g h ĩa M á c -

L ê n in , là m p h o n g phú v à b ổ su n g th ê m n ề n đ ạ o đ ứ c c ủ a d ân tộ c . C ó đ ư ợ c sự

k ế t h ợp v ớ i đ ạ o đ ứ c c ủ a ch ủ n g h ĩa M á c - L ê n in là m c h o tư tư ở n g đ ạ o đ ứ c c ủ a

H ồ C h í M in h th ê m h o à n th iện v à th ự c sự trở th àn h đ ạ o đ ứ c m ớ i - đ ạ o đ ứ c c á c h

m ạ n g . S o n g đ ể h ìn h th àn h n ên tư tư ởn g đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g đ ó , đ iều c ó ý

n g h ĩa q u y ế t đ ịn h , ch ín h là ở p h ẩm c h ấ t, n h â n c á c h c ủ a H ồ C h í M in h . C ó thể

n ó i, n ổ i b ậ t ở H ồ C h í M in h là m ộ t tình c ả m sâ u s ắ c , y ê u th ư ơ n g v à g ắ n b ó với

c o n n g ư ờ i - trư ớ c h ế t là n g ư ờ i la o đ ộ n g . V ớ i tư c h ấ t th ô n g m in h , tri th ứ c u y ên

b á c v à b ằ n g n h ữ n g tư d u y đ ộ c đ á o , sá n g tạ o N g ư ờ i lu ô n k h a o k h á t, “m ộ t h a m

m u ố n , h a m m u ố n tộ t b ậ c , là là m sa o c h o n ư ớ c ta đ ư ợ c h o à n to à n đ ộ c lập , d ân

ta đ ư ợ c h o à n to à n tự d o , đ ồ n g b à o ta ai cũ n g c ó c ơ m ă n , á o m ặ c , ai cũ n g đ ư ợ c

h ọ c h à n h ” . [ 1 0 , T 4 , 1 6 1 ] v à v ố n tro n g p h o n g c á c h “n ó i ít là m n h iề u ” ; “ n ó i đi

đ ô i với là m ” , tư tư ở n g đ ạ o đ ứ c H ồ C h í M in h c h ắ c c h ắ n sẽ đi v à o lò n g ngư ời

k h ô n g c h ỉ h ô m n a y m à c ả m ã i m ã i m a i sau .

1.2. Quan niệm của Hồ Chí Minh vê đạo đức mới - đạo đức cách

mạng.
H ồ C h í M in h tiêu b iểu c h o ch ủ n g h ĩa n h ân đ ạ o , là m ộ t n g ư ờ i k h ô n g ch ỉ

c h iế n đ ấ u c h o d ân tộ c m ìn h , m à c ò n c h o c ả n h â n lo ạ i. K h ô n g ch ỉ q u an tâm
 17

đ ến n h iệ m v ụ h ô m n a y m à c ò n m a n g nh ữ n g h o à i b ã o lớ n đ ố i với x ã h ộ i n g à y

m a i. T ư tư ởn g đ ạ o đ ứ c v à đ ạ o đ ứ c H ồ C h í M in h g ắ n liền với th ự c tiễn c á c h

m ạ n g V iệ t N a m . B ả n th ân H ồ C h í M in h , n g a y từ khi b ắ t đ ầu h o ạ t đ ộ n g c á c h

m ạ n g đ ã c ó ý th ứ c rấ t rõ rà n g v ề v ai trò c ủ a đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g . N g ư ờ i n ó i :

“ L à m c á c h m ạ n g để c ả i tạ o x ã h ộ i c ũ trở th àn h x ã h ộ i m ớ i, là m ộ t sự n g h iệp

rấ t v ẻ v a n g , n h ư n g n ó cũ n g là m ộ t n h iệ m v ụ rấ t n ặ n g n ề , m ộ t c u ộ c đ ấu tran h

p h ứ c tạp, lâ u d à i, v à g ia n k h ổ . Sứ c c ó m ạ n h m ớ i g á n h đ ư ợ c n ặ n g v à đi đ ư ợ c

x a . N g ư ờ i c á c h m ạ n g p h ải c ó đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g là m n ền tả n g m ớ i h o àn

th àn h đ ư ợ c n h iệ m v ụ c á c h m ạ n g v ẻ v a n g ” [ 1 0 , T 9 , 2 8 3 ] . T ừ ý th ứ c v ề v ai trò

c ủ a đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g , tro n g tá c p h ẩm v iế t v ề “ Đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g ” , với bút

d a n h “ T rầ n L ự c ” - H ồ C h í M in h đ ã n ê u ra m ộ t c á c h c ă n b ản v à rấ t c ụ th ể v ề

đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g . T h e o N g ư ờ i, đ ạ o đ ứ c trư ớ c h ế t g ắ n liề n v ới h o ạ t đ ộ n g c ủ a

c o n n g ư ời v à đ ư ợ c h ìn h th àn h tro n g q u á trìn h đ ấ u tra n h c h ố n g c h ọ i v ớ i thiên

n h iê n k h ắ c n g h iệ t v ớ i k ẻ thù x â m lư ợ c v à c á c k ẻ th ù k h á c , v ì lẽ “ sin h tồ n ” . Đ ể

g ià n h đ ư ợ c th ắ n g lợ i, thì k h ổ n g th ể từ n g c á n h â n riê n g lẻ , m à p h ải d ự a v à o lự c

lư ợ n g c ủ a tậ p th ể, c ủ a x ã h ộ i. D o đ ó ch ủ n g h ĩa c á n h â n là trái n g ư ợ c với ch ủ

n g h ĩa tập th ể , v ì “ ch ủ n g h ĩa c á n h ân là m ộ t k ẻ th ù r ấ t g ia n g iả o , x ả o q u y ệ t, n ó

k h é o d ỗ d à n h n g ư ờ i ta đi x u ố n g d ố c , m à ai c ũ n g b iế t x u ố n g d ố c d ễ h ơ n lên

d ố c” [1 0 , T ậ p ’ 9 , 2 8 4 ]. C h ủ n g h ĩa c á n h â n là v ế t tíc h x ấ u x a v à n g u y h iể m

n h ấ t c ủ a x ã h ộ i c ũ . C h o n ên q u an n iệ m đ ầu tiên c ủ a N g ư ờ i là ph ải p h ân b iệ t rõ

rà n g sự k h á c n h au v ề c ă n b ản g iữ a đ ạ o đ ứ c c ũ v ớ i đ ạ o đ ứ c m ớ i - (đ ạ o đ ứ c
I

c á c h m ạ n g ). H ồ C h í M in h ch ỉ rõ : “Đ ạ o đ ứ c cũ như ngư ời đ ầu n g ư ợ c xu ố n g đất

ch â n ch ổ n g lên trời. Đ ạ o đứ c m ới như ngư ời hai ch â n đứ ng vững đ ư ợ c dưới đất,

đ ầu n g ẩn g lên ư ờ i. B ọ n phong kiến n g à y xư a n êu ra cầ n , k iệm , liêm , chính, nhưng

k h ôn g b ao g iờ làm m à b ắt nh ân dân ta phải tuân th eo đ ể ph ụng sự ch o qu yền lợi

c ủ a ch ú n g . N g à y n ay đề ra cần , k iệm , liêm ch ín h ch o c á n b ộ thực hiện làm gương

c h o nh ân d ân th e o đ ể lợi c h o n ư ớ c c h o d ân ” [1 0 , T 6 , 3 2 0 , 3 2 1 ] . Đ â y là quan

n iệ m thể h iện thái đ ộ rõ rà n g , dứt k h o át c ủ a H ồ C h í M in h . V ì nói đ ến đ ạo đứ c

|I r i O O V l Ệ N C t Á H T R | 3 6 I
' h ô ' CHÍ m in h í

I THƯ Ị .c 27D 7
 18

m ới trư ớ c h ế t, đ ó là n ền đ ạ o đ ứ c m a n g b ản c h ấ t c ủ a g ia i c ấ p c ô n g n h ân , (m à

Đ ả n g c ộ n g sản là bộ th am m ư u c ủ a g ia i c ấ p c ô n g n h â n ) là n g ư ời lãn h đ ạ o v à

n ền đ ạ o đ ứ c đ ó lu ôn g ắ n liền với m ụ c tiêu , n h iệ m vụ c ủ a c á c h m ạ n g ph ải vì sự

n g h iệ p g iải p h ó n g d ân tộ c , g iả i p h ó n g x ã h ộ i v à g iả i p h ó n g c o n n g ư ờ i. N gư ờ i

c á c h m ạ n g p h ải th ấ y th ật rõ đ iều đ ó v à đ ứ n g v ữ n g trê n lậ p trư ờ n g g iai cấ p

c ô n g n h â n , đ ể h ế t lò n g h ế t sứ c đ ấu tran h c h o ch ủ n g h ĩa x ã h ộ i, ch ủ n g h ĩa c ộ n g

sả n , c h o g ia i c ấ p c ô n g n h ân v à c h o to à n th ể n h â n d ân la o đ ộ n g , v à N g ư ờ i đi

đ ến k ế t lu ận “ Đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g là tu y ệ t đ ố i tru n g th àn h v ớ i Đ ả n g với n h ân

d â n ” [ 1 0 , T 9 , 2 8 5 ] c h o n ê n , q u á trìn h h ìn h th àn h tư tư ở n g đ ạ o đ ứ c H ồ C h í

M in h là m ộ t c u ộ c c á c h m ạ n g trên lĩn h v ự c đ ạ o đ ứ c , n ó th ể h iện m ộ t thái đ ộ

k h o a h ọ c c ủ a N g ư ờ i đ ố i v ới v ấn đ ề đ ạ o đ ứ c. T rê n c ơ s ở c ủ a c h ủ n g h ĩa M á c -

L ê n in , H ồ C h í M in h g ạ t b ỏ nh ữ n g c á i lỗ i th ờ i, p h á t h u y n h ữ n g n h ân tố tích

c ự c c ủ a đ ạ o đ ứ c c ũ đ ể x â y dự n g m ộ t k iểu đ ạ o đ ứ c m ớ i . N g ư ờ i c o i đ ó là m ộ t

c u ộ c b iế n đ ổ i k h ó k h ă n p h ứ c tạp v à sâu s ắ c n h ấ t, n h ằ m th a y đ ổ i triệ t đ ể n ếp

số n g , th ó i q u en , su y n g h ĩ v à th àn h k iến c ó g ố c rễ sâ u x a từ h à n g n g à n n ă m

n a y đ ã ăn sâu , b á m c h ắ c tro n g n h ân d ân .

M ặ t k h á c d o tính c h ấ t sâu s ắ c , triệ t đ ể v à to à n d iệ n c ủ a c u ộ c c á c h m ạ n g

đ ấ u tran h g ia i c ấ p n ó i ch u n g v à trên lĩnh v ự c tư tư ở n g n ó i riê n g , H ồ C h í M in h

lu ôn q u a n tâ m , c o i trọ n g n h ân tố c o n n g ư ờ i tro n g x â y d ự n g c h ế đ ộ m ớ i. N g ư ờ i

c h o rằ n g : “ M u ố n x â y dự n g ch ủ n g h ĩa x ã h ộ i, trư ớ c h ế t c ầ n ph ải c ó c o n ngư ời

x ã h ộ i c h ủ n g h ĩa ” [ 1 0 , T 1 0 , 3 1 0 ] . Đ ó là n h ữ n g c o n n g ư ờ i “ v ừ a h ồ n g , vừ a

c h u y ê n ” n g h ĩa ’ là v ừ a ph ải c ó tài, v ừ a p h ải c ó đ ứ c , tro n g đ ó đ ứ c là g ố c . V ì th eo

H ồ C h í M in h đ ạ o đ ứ c là n ền tả n g c ủ a n g ư ờ i c á c h m ạ n g , là tiê u c h í đ ầu tiên

c ầ n p h ải c ó đ ố i v ớ i nh ữ n g n g ư ời c ó n h iệ m vụ g iá o d ụ c v à lãn h đ ạ o n h ân d ân .

N g ư ờ i n h ấn m ạ n h “ C ũ n g nh ư sô n g thì c ó n g u ồ n m ớ i c ó n ư ớ c , k h ô n g c ó n g u ồ n

thì sô n g c ạ n . C â y p h ải c ó g ố c , k h ô n g c ó g ố c th ì c â y h é o . N g ư ờ i c á c h m ạ n g

ph ải c ó đ ạ o đ ứ c, k h ô n g c ó đ ạ o đ ứ c thì dù tài g iỏ i m ấ y cũ n g k h ô n g lãn h đ ạ o

đ ư ợ c n h â n d ân . V ì m u ố n g iả i p h ó n g c h o d ân tộ c , g iả i p h ó n g c h o loài n g ư ờ i, là
 19

m ộ t c ô n g v iệ c to tát, m à tự m ìn h k h ô n g c ó đ ạ o đ ứ c, k h ô n g c ó c ă n b ản , tự

m ìn h đ ã h ủ h o á , x ấ u x a thì c ò n là m n ổ i v iệ c g ì ? . [ 1 0 , T 5 . 2 5 2 .2 5 3 ] .

K h i Đ ả n g ta ch ư a ra đ ờ i, tro n g tá c p h ẩm “Đ ư ờ n g c á c h m ệ n h ” , d o N gư ờ i

v iế t n ă m 1 9 2 7 , n g a y ở tran g đ ầu tiên N g ư ờ i đ ã đ ề c ậ p đ ế n . “T ư c á c h ngư ời

c á c h m ệ n h ” . T ro n g c u ố n “ c o n đ ư ờ n g g iả i p h ó n g ” , d o N g ư ờ i so ạ n th ả o n ă m

1 9 4 0 đ ể h u ấn lu y ện c h o c á n b ộ , c ó 6 b ài thì b ài th ứ 6 là “T ư c á c h n g ư ờ i c á n

b ộ c á c h m ệ n h ” . N ă m 1 9 4 6 dù v ô cù n g b ận rộ n , N g ư ờ i đ ã v iế t n h iều thư gửi

c á c đ ồ n g c h í N g h ệ T ĩn h , c á c đ ồ n g c h í B ắ c K ỳ , T ru n g K ỳ n h ắ c n h ở ph ải g iữ

g ìn tư c á c h đ ạb đ ứ c n g ư ờ i c á n b ộ c á c h m ạ n g , n g ă n n g ừ a v à k iê n q u y ế t đ ấu

tran h k h ắ c p h ụ c n h ữ n g k h u y ế t đ iể m , sai lầ m tro n g tư c á c h n g ư ờ i lãn h đ ạ o ,

n g ư ời n ắ m ch ín h q u y ề n . N ă m 1 9 4 7 tro n g c u ố n “ Sử a đ ổ i lố i là m v i ệ c ” , k ý tên

“ T â n S in h ” tro n g đ ó N g ư ờ i c ă n d ặn p h ải rè n lu y ệ n đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g , ra sứ c

c h ố n g c á c th ó i h ư tậ t x ấ u nh ư q u an c á c h m ạ n g , h ủ h o á , h ẹ p h ò i, tư t ú i ...

V à N g ư ờ i c ò n v iế t n h iều b ài v ề “ Đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g ” v ề “ C ầ n k iệ m ,

liê m , c h ín h ” . C h o đ ến n ă m 1 9 6 9 , trư ớ c lú c đi x a , N g ư ờ i v iế t bài “N â n g c a o

đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g , q u é t s ạ c h ch ủ n g h ĩa c á n h â n ” . Đ iề u đ ó ch ứ n g tỏ H ồ C h í

M in h đ ặ c b iệ t c o i trọ n g đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g đ ố i v ớ i n h â n d ân ta n ó i ch u n g v à

đ ố i với c á n bộ„ đ ả n g v iê n n ó i riê n g . N g ư ờ i c h o rằ n g đ ạ o đ ứ c c ó ản h h ư ở n g lớ n

đ ế n sự n g h iệ p đ ổ i x ã h ộ i c ũ th àn h x ã h ộ i m ớ i v à x â y dự n g m ỹ tụ c , thuần

p h o n g . “ C ó đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g thì khi g ặ p k h ó k h ă n , g ia n k h ổ , th ấ t b ại, cũ n g

k h ô n g s ợ sệ t, rụ t rè , lùi b ư ớ c. V ì lợi íc h ch u n g c ủ a Đ ả n g , c ủ a c á c h m ạ n g , c ủ a

g ia i c ấ p , c ủ a d ân tộ c v à c ủ a lo ài n g ư ời m à k h ô n g n g ầ n n g ạ i h y sin h tấ t c ả lợi

íc h riê n g c ủ a c á n h ân m ìn h . K h i c ầ n , thì sẵn s à n g h y sin h c ả tính m ạ n g c ủ a

m ìn h cũ n g k h ô n g tiế c . Đ ó là b iểu h iện rõ rệ t, c a o q u í c ủ a đ ạ o đ ứ c c á c h

m ạ n g ” . [ 1 0 , T 9 , 2 8 4 ] . N g ư ờ i c ó đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g th ì k h i g ặ p th u ận lợi v à

th àn h c ô n g c ũ n g v ẫ n g iữ vữ n g tinh th ần g ia n k h ổ , c h ấ t p h á c , k h iê m tố n , “ lo

trư ớ c th iên h ạ , vui sau th iên h ạ ” , lo h o à n th àn h n h iệ m v ụ c h o tố t ch ứ k h ô n g

k èn cự a về m ặ t h ư ở n g th ụ ; k h ô n g c ô n g th ần , k h ô n g q u a n liêu , k h ô n g k iêu
 20

n g ạ o ; lu ô n đ ặ t lợi ích c ủ a Đ ả n g , c ủ a n h ân d â n la o đ ộ n g lên trên h ết, trên lợi

íc h riê n g c ủ a c á n h ân m ìn h , h ế t lò n g h ế t sứ c p h ụ c vụ n h â n d ân . V ì Đ ả n g , vì

d â n m à đ ấu tran h q u ên m ìn h , g ư ơ n g m ẫ u tro n g m ọ i v iệ c .

Đ ề c a o đ ạ o đ ứ c c ủ a n g ư ời c á c h m ạ n g , đ ồ n g thời p h ải k iên q u y ế t c h ố n g

c h ủ n g h ĩa c á n h â n là h ai m ặ t c ủ a v ấn đ ề tro n g sự n g h iệ p x â y dự n g c h ế đ ộ m ớ i,

“ c h o n ên th ắ n g lợi c ủ a ch ủ n g h ĩa x ã h ộ i k h ô n g th ể tá c h rờ i th ắn g lợ i c ủ a c u ộ c

đ ấ u tran h trừ b ỏ ch ủ n g h ĩa c á n h â n ” . [ 1 0 , T 9 , 2 9 1 ] n h ư n g đ ấu tran h c h ố n g ch ủ

n g h ĩa c á n h ân th e o H ồ C h í M in h k h ô n g p h ải là “ g ià y x é o lê n lợ i íc h c á n h â n ” .

B ở i n g ư ời c h o rằ n g m ỗ i n g ư ời đ ều c ó tín h c á c h riê n g , s ở trư ờ n g riê n g đời

s ố n g riê n g c ủ a b ản th ân v à g ia đình m ìn h . N ế u n h ữ n g lợ i íc h c á n h ân đ ó

k h ô n g trái v ớ i lợ i íc h tập th ể thì k h ô n g p h ải là x ấ u . H ơ n n ữ a, x é t c h o cù n g

th ự c h iện th ắ n g lợi sự n g h iệ p g iả i p h ó n g d ân tộ c , g iả i p h ó n g x ã h ộ i, cũ n g ch ỉ

v ì m ụ c đ íc h đ e m lại tự d o , h ạn h p h ú c c h o c o n n g ư ờ i. C h o n ên tiến lên ch ủ

n g h ĩa x ã h ộ i c ũ n g c ó n g h ĩa là đ ể tạ o ra n h ữ n g đ iề u k iệ n tố t n h ấ t đ ả m b ả o đời

s ố n g v ậ t c h ấ t, tinh th ần c h o c o n n g ư ờ i, p h á t h u y tính c á c h riê n g v à s ở trư ờng

riê n g c ủ a c o n n g ư ờ i. D o đ ó đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g th e o tư tư ỏ n g H ồ C h í M in h

ch ín h là sự tô n trọ n g c o n n g ư ờ i, đ ề c a o p h ẩ m g iá tố t đ ẹ p c ủ a c o n n g ư ờ i, hư ớn g

c h o c o n n g ư ờ i lu ô n v ư ơ n tới nh ữ n g g iá trị c h â n c h ín h , tố t đ ẹp , g iú p c h o c o n

n g ư ờ i k h ô n g Iigừ ng đ ư ợ c h o à n th iện . S o n g lợ i íc h c ủ a c á n h ân p h ải g ắ n liền

v ớ i lợi íc h tập th ể, n h u c ầ u c ủ a c á n h ân ph ải đ ư ợ c g ắ n liề n v ớ i đ iều k iệ n , h o àn

c ả n h c ụ th ể c ủ a đ ấ t n ư ớ c. “ N ế u lợi íc h c á n h ân m â u th u ẫ n với lợi íc h tập th ể,

I
th ì đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g đ ò i h ỏ i lợi ích riê n g c ủ a c á n h â n p h ải p h ụ c tù n g lợi ích

ch u n g c ủ a tập th ể ” . [ 1 0 , T 9 , 2 9 1 , 2 9 2 ] . V ì v ậ y đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g , n ó th ể h iện

h o à m ìn h v ớ i q u ần ch ú n g th àn h m ộ t k h ố i, tin y ê u q u ầ n c h ú n g , h iểu qu ần

c h ú n g , lắ n g n g h e ý k iến c ủ a q u ần c h ú n g . Đ o à n k ế t q u ần ch ú n g c h ặ t c h ẽ ch u n g

q u an h Đ ả n g , tổ c h ứ c , tu y ên tru y ề n v à v ận đ ộ n g q u ần c h ú n g h ăn g h ái th ự c hiện

ch ín h s á c h v à n g h ị q u y ế t c ủ a Đ ả n g .
 21

T u y n h iên khi n g h iên cứ u tư tư ởn g đ ạ o đ ứ c H ồ C h í M in h , m ộ t điều

ch ú n g ta p h ải h ế t sứ c lưu ý tro n g q u an n iệ m c ủ a N g ư ờ i v ề m ố i q u an h ệ đ ứ c v à

tài, tro n g đ ó đ ứ c là “ g ố c ” .

T u y ệ t n h iê n k h ô n g đ ư ợ c su y lu ận , x u y ê n tạ c th e o k iểu “ th ô tụ c h o á ”

nh ư m ộ t s ố k ẻ x ấ u d ụ n g ý x u y ê n tạ c , b ô i n h ọ , tầ m th ư ờ n g h o á tư tư ởn g c ủ a

N g ư ờ i. M à c ầ n ph ải th ấ y đ ư ợ c ở H ồ C h í M in h n h ấ n m ạ n h đ ứ c là g ố c , nhưng

k h ô n g c o i n h ẹ tài n ă n g , tro n g q u an n iệ m c ủ a n g ư ờ i, n ó i “ đ ứ c ” là b a o h à m c ả

tà i; n ó i “ tà i” , là tài p h ải c ó đ ứ c. “Đ ứ c - T à i” tro n g tư tư ở n g c ủ a N g ư ờ i g ắ n bó

b iện ch ứ n g , th ố n g n h ấ t v ớ i n h au , h ỗ trợ c h o n h a u tro n g đ à o lu y ệ n th àn h n gư ời

c á c h m ạ n g đ ể c ó ích c h o n ư ớ c, c ó lợi c h o d â n . N g ư ờ i c h o rằ n g : “ C ó đ ứ c m à

k h ô n g c ó tà i, thì là m v iệ c g ì cũ n g k h ó , c ó tài m à k h ô n g c ó đ ứ c th àn h n g ư ời v ô

d ụ n g ; c ó h ại c h o d â n , c h o n ư ớ c ” , h a y “ c ó đ ứ c m à k h ô n g c ó tà i, v í n h ư ô n g bụt

n g ồ i tro n g c h ủ a , k h ô n g giú p g ì đ ư ợ c c h o a i, c ó tài m à k h ô n g c ó đ ứ c th a m ô ,

hủ h o á thì c ó h ại c h o n ư ớ c ” . V ì v ậ y , n g ư ờ i c á c h m ạ n g p h ải c ó đủ c ả đ ứ c v à tài

thì m ớ i h o à n to à n v à m ớ i c ó đ iểu k iện đ ể x â m n h ậ p v à o q u ần c h ú n g , m ớ i c ó

k h ả n ă n g tiếp n h ận đ ư ợ c ch ủ n g h ĩa M á c - L ê n in , n ắ m v à h iể u đ ư ợ c qu an

đ iể m , đ ư ờ n g lố i c ủ a Đ ả n g đ ể g iá o d ụ c , th u y ế t p h ụ c v à c ả m h o á q u ần ch ú n g

n h â n d â n . N g ư ờ i c o i đ â y là h a i m ặ t c ă n b ản k h ô n g th ể th iếu c ủ a n g ư ờ i c á c h

m ạ n g , đ ặ c b iệ t là đ ố i v ớ i c á n b ộ , đ ả n g v iê n . Đ ồ n g th ờ i đ ó c ũ n g là sự th ể h iện

th ố n g n h ấ t g iữ a đ ạ o đ ứ c với ch ín h trị. “ N ó là đ ạ o đ ứ c m ớ i, đ ạ o đ ứ c v ĩ đ ại, n ó

k h ô n g p h ải vì d an h v ọ n g c ủ a c á n h ân , m à v ì lợi íc h c ủ a Đ ả n g , c ủ a d ân tộ c , c ủ a

lo à i n g ư ờ i” . [ 1 0 , T 5 , 2 5 2 ] .

M ộ t đ iể m n ổ i b ậ t n ữ a tro n g q u an n iệ m c ủ a H ồ C h í M in h v ề đ ạ o đ ứ c

c á c h m ạ n g , đ ó là sự th ố n g n h ấ t g iữ a đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g v ớ i đ ạ o đ ứ c đời

th ư ờ n g . C ó th ể n ó i đ â y là n é t đ ặ c s ắ c tro n g tư tư ở n g đ ạ o đ ứ c H ồ C h í M in h . N ó

v ừ a th ể h iện sự v ăn m in h , h iện đ ạ i, nh ư n g rấ t g ầ n g ũ i v ớ i đ ờ i số n g th ư ờ n g n h ật

c ủ a q u ần ch ú n g n h ân d ân , n ó v ăn m in h , tiến b ộ n h ư n g k h ô n g th o á t ly kh ỏi

c u ộ c số n g h iện th ự c, k h ô n g g iá o đ iều , áp đ ặ t n h ư n g lại “ th ấu lý , đ ạ t tìn h ” , dễ

 22

đi v à o lò n g n g ư ờ i v à đ ư ợ c tiếp n h ận như nh ữ n g c h u ẩ n m ự c tro n g g ia o tiếp,

ứ ng xử . Đ ồ n g th ời n ó ph ản án h đ ư ợ c nh ữ n g n g u y ệ n v ọ n g ch ín h đ án g c ủ a co n

n gư ời đ a n g v ư ơ n tới v à phù h ợ p với sự v ận đ ộ n g , p h át triể n tất y ế u c ủ a n h ân

lo ạ i tiến b ộ . S o n g dù ưu v iệt đ ến m ấ y , về đ ạ o đ ứ c n ó i ch u n g v à đ ạ o đ ứ c c á c h

m ạ n g th e o tư tư ởn g H ồ C h í M in h n ó i riê n g là th u ộ c v ề lĩnh v ự c rấ t n h ạ y c ả m

vì n ó tá c đ ộ n g v à o tình c ả m , ý c h í c ủ a c o n n g ư ờ i n h ằ m th a y đổi n h ữ n g tập tụ c,

th ó i q u e n , lề lối c ũ . C h o n ên đ ó là m ộ t q u á trìn h lâ u d à i, g ia n k h ổ , k h ô n g thể

m ộ t sớ m , m ộ t ch iề u m à là m n g a y đ ư ợ c. V ì v ậ y đ ò i h ỏ i p h ải c ó sự tá c đ ộ n g ,

c ả i tạ o đ ồ n g b ộ c ả v ề đ iều k iện , h o à n c ả n h th ự c tạ i, c ả v ề n h ận th ứ c, tư tư ởng

... n h ư n g tro n g đ ó v à trư ớ c h ế t đ ò i h ỏ i sự k iên trì, n h ẫn n ạ i, ý th ứ c tự g iá c c ủ a

m ỗ i n g ư ờ i, p h ải th ư ờ n g x u y ê n tu d ư ỡ n g v à rè n lu y ệ n th ì m ớ i c ó đ ư ợ c. B ở i th e o

N g ư ờ i : “ Đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g k h ô n g p h ải trên trờ i s a x u ố n g , n ó d o đ ấu tran h ,

rè n lu y ệ n b ền bỉ h ằ n g n g à y m à p h át triển c ủ n g c ố . C ũ n g n h ư n g ọ c c à n g m à i

c à n g s á n g , v à n g c à n g lu y ệ n c à n g tro n g ” [ 1 0 , T 9 , 2 9 3 ] .

T rê n đ â y là n h ữ n g q u an n iệ m ch u n g n h ấ t c ủ a H ồ C h í M in h v ề đ ạ o đ ứ c

m ới - đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g , m ỗ i m ộ t q u an n iệ m , q u an đ iể m c ủ a N g ư ờ i ph ản

á n h ở n h ữ n g g ó c đ ộ , p h ạm vi c ụ th ể k h á c n h au , n h ư n g lại c ó m ố i q u an hộ

k h ă n g k h ít, m ậ t th iết v ớ i n h au cù n g là m to á t lên sự th ố n g n h ấ t g iữ a m ụ c tiêu ,

n ộ i d u n g , n g u y ê n tắ c v à p h ư ơ n g p h áp rè n lu y ệ n đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g th e o tư

tư ởn g H ồ C h í M in h . N ổ i b ậ t, th u y ế t p h ụ c ở H ồ C h í M in h k h ô n g ch ỉ ở qu an

đ iể m , tư tư ở n g k h o a h ọ c , c á c h m ạ n g c ủ a m ìn h m à c ò n ờ tấ m g ư ơ n g m ẫ u m ự c

tro n g tu d ư ỡ n g , rè n lu y ệ n v ề đ ạ o đ ứ c c ủ a ch ín h b ản th ân N g ư ờ i, c h o n ên n ó c ó

sứ c thu h ú t v à lô i c u ố n đ ô n g đ ả o q u ần ch ú n g n h â n d â n la o đ ộ n g k h ô n g những

ở tro n g n ư ớ c m à c ả trên th ế g iớ i đ ề u n g ư ỡ n g m ộ v à c ả m p h ụ c c o n n g ư ời H ồ

C h í M in h . C h ín h vì v ậ y m à N g ư ờ i đ ư ợ c “ U N E S C K O ” , m ộ t tổ c h ứ c c ủ a q u ố c

t ế tặ n g d a n h h iệ u “ A n h h ù n g g iả i p h ó n g d ân t ộ c ” v à là “ N h à v ă n h o á k iệ t

x u ấ t” . Tải bản FULL (52 trang): https://bit.ly/2ZYaY1P

Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net
 23

* *

*
Tải bản FULL (52 trang): https://bit.ly/2ZYaY1P
Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net
K ế th ừ a tru y ề n th ố n g đ ạ o đ ứ c c ủ a d ân tộ c , H ồ C h í M in h n g a y từ n h ỏ đã

số n g tro n g c ả n h n g h è o tú n g c ủ a g ia đình v à q u ê h ư ơ n g tro n g x ã h ộ i đ ầ y rẫ y

b ất c ô n g d o ch ín h q u y ề n th ự c d ân v à triều đ ìn h p h o n g k iế n đ e m lạ i. C h ủ n g h ĩa

y ê u n ư ớ c là sản p h ẩm tất y ế u c ủ a h o à n cả n h v à tâ m trạ n g ấ y . T ìn h th ư ơ n g y êu

c o n n g ư ờ i, y ê u đ ấ t n ư ớ c đ ã đư a H ồ C h í M in h đ ến v ớ i c h ủ n g h ĩa c ộ n g sản . C hủ

n g h ĩa c ộ n g sản ở H ồ C h í M in h lấ y h ạ t n h ân n h ân v ă n v ì h ạn h p h ú c, tiến bộ

c ủ a c o n n g ư ờ i là m m ụ c tiêu p h ấn đ ấu . C á i là m n ên sứ c m ạ n h v à n iề m tin c ủ a

tư tư ởn g đ ạ o đ ứ c H ồ C h í M in h là sự n h ất q u án g iữ a m ụ c tiê u c ủ a c á c h m ạ n g

với m ụ c tiê u v ì c o n n g ư ờ i. T ừ k h i ra đi tìm đ ư ờ n g cứ u n ư ớ c đ ể g iả i p h ó n g c h o

d ân tộ c , c ũ n g n h ư tro n g sự n g h iệ p x â y d ự n g c h ủ n g h ĩa x ã h ộ i, m ụ c tiêu đ ó

đ ư ợ c th ể h iện rấ t rõ tro n g tư tư ở n g đ ạ o đ ứ c c ủ a H ồ C h í M in h . V ì th ế tro n g n ộ i

h à m đ ạ o đ ứ c h a y đ ạ o đ ứ c c á c h m ạ n g c ủ a H ồ C h í M in h m a n g tấ t c ả n h ữ n g g iá

trị n h â n đ ạ o tru y ề n th ố n g c ủ a d ân tộ c v à tin h h o a c ủ a n ề n đ ạ o đ ứ c n h ân lo ại,

đ ồ n g th ời v ẫ n m a n g nh ữ n g đ ặ c thù trí tu ệ v à th ự c tiễ n h à n h vi đ ạ o đ ứ c riên g

c ủ a H ồ C h í M in h . Đ iề u đ ó ch ú n g ta rấ t d ễ tìm th ấ y tro n g q u an n iệ m , h a y

tro n g c á c c h u ẩ n m ự c đ ạ o đ ứ c m à N g ư ờ i đ ề c ậ p , lu ô n đ ặ t c o n n g ư ờ i tro n g sự

v ậ n đ ộ n g , p h át triển , lu ô n h ư ớ n g c h o c o n n g ư ờ i tớ i n h ữ n g g iá trị đ ích th ự c v à

to à n d iệ n : c h â n - th iện - m ỹ . ở H ồ C h í M in h k h i q u an n iệ m v ề đ ạo đ ứ c, cũ n g

nh ư kh i n ê u r a c á c c h u ẩ n m ự c c ụ th ể đ ể c h o m ọ i n g ư ờ i p h ấ n đ ấu v à rè n lu y ện ,

N g ư ờ i v ừ a n êu ra n h ữ n g y ê u c ầ u c h u n g , v ừ a c h ỉ ra n h ữ n g y ê u c ầ u c ụ th ể sát

với từ ng đ ố i tư ợ n g n h ư : đối v ớ i c á n b ộ , đ ả n g v iê n ; đ ố i v ớ i b ộ đ ộ i, đ ố i với phụ

nữ, đ ố i v ớ i th an h n iê n ; đ ố i v ới nhi đ ồ n g v .v ... N h ư n g tro n g đ ó “T ru n g với

n ư ớ c, h iế u v ớ i d â n ” là p h ẩ m c h ấ t c ơ b ản , q u an trọ n g n h ấ t, n ó ch i p h ối tất c ả

c á c p h ẩ m c h ấ t k h á c v à định h ư ớ n g ch u n g c h o m ọ i đ ố i tư ợ n g h ư ớ n g v à o đ ó để

tu d ư ỡ n g v à rè n lu y ệ n bản th ân m ìn h th àn h n g ư ờ i c á c h m ạ n g .
 24

CHƯƠNG 2
T ư TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỂ “TRUNG VỚI NƯỚC, HIẾU VỚI DÂN”
BÀI HỌC VỂ GIÁO DỤC, RÈN LUYỆN CHO CÁN BỘ, ĐẢNG VIÊN
VÀ NHÂN DAN t a

2.1. “T ru n g với nước, hiếu với dân ” là chuẩn m ực c ơ bản, quan trọng

nhất đối với người cách m ạng - trước hết là đối với cán bộ, đảng viên.

T ro n g buổi lễ k h ai g iả n g T rư ờ n g Võ bị T rầ n Q uốc T oản, ngày

2 6 / 5 / 1 9 4 6 . Đ â y là trư ờ n g đ à o tạ o s ỹ q u an đ ầu tiê n c ủ a n ư ớ c V iệ t N a m D ân

c h ủ C ộ n g h o à , th àn h lập tại Sơn T â y . N g ư ờ i c ă n d ặn : “ M o n g rằ n g an h e m ở

đ â y , b a o g iờ c ũ n g p h ải là m th e o h ai k h ẩ u h iệu m à n ó là c á i đ íc h c ủ a an h e m :

“ T ru n g với n ư ồ c , h iếu với d â n ” . [1 0 , T 4 , 2 3 9 ] .

N g h iê n cứ u tư tư ở n g H ồ C h í M in h n ó i c h u n g v à tư tư ở n g đ ạ o đ ứ c H ồ

C h í M in h n ó i riê n g , ch ú n g ta th ấ y n ổ i b ậ t b a o trù m n h ấ t ở c o n n g ư ời H ồ C h í

M in h , đ ó là lò n g y ê u n ư ớ c th ư ơ n g d ân . C ũ n g ch ín h từ lò n g y ê u n ư ớ c, th ư ơn g

d â n là đ ộ n g lự c ch ín h thôi th ú c N g ư ờ i ra đi tìm đ ư ờ n g c ứ u n ư ớ c , đ ể g iả i p h ó n g

c h o d â n tộ c v à g iả i p h ó n g c h o đ ồ n g b à o m ìn h . S au n à y , tro n g q u á trìn h h o ạ t

đ ộ n g , đi đ ến n h iều n ơ i n h iều n ư ớ c trên th ế g iớ i v à g ặ p n h iề u h ạ n g n g ư ờ i, đ ặ c

b iệ t là đ ố i v ớ i n h ân d ân la o đ ộ n g c ó h o à n c ả n h s ố n g tư ơ n g tự nh ư đ ồ n g b à o

m ìn h , s ố n g tro n g cả n h lầ m th an , bị áp b ứ c v à bị b ó c b ộ t. N g ư ờ i rú t ra k ế t luận

“ V ậ y là , dù m à u d a c ó k h á c n h au , trên đ ờ i n à y c h ỉ c ó 2 g iố n g n g ư ờ i : g iố n g

n g ư ời b ó c lộ t v à g iố n g n g ư ờ i bị b ó c lộ t” . [ 1 0 , T l , 2 6 6 ] c h o n ên N g ư ờ i rấ t thấu

h iể u v à th ô n g c ả m sâu s ắ c v ớ i đ iều k iện v à h o à n c ả n h số n g c ủ a n g ư ời la o

đ ộ n g . S au n à y , đ ến với ch ủ n g h ĩa M á c L ê n in , lò n g y ê u n ư ớ c, th ư ơn g d ân c ủ a

H ồ C h í M in h đ ã c ó b ư ớ c p h át triển m ớ i. Y ê u n ư ớ c , th ư ơ n g d ân k h ô n g ch ỉ là

lò n g th ư ơ n g c ả m sâ u s ắ c đ ố i với n h ữ n g n g ư ờ i n g h è o k h ổ , bị á p b ứ c, b ó c lộ t,

m à c ò n b iểu h iện lò n g q u y ế t tâ m g iả i p h ó n g triệ t đ ể c h o c o n n g ư ờ i, trư ớ c h ết

4861699