Η µετάβαση από την πρωτοβάθµια στη

δευτεροβάθµια εκπαίδευση

Βασίλης Χαρίτος ΣΕΕ(ΠΕ70), 5ο ΠΕΚΕΣ Αττικής

 Οι µεταβάσεις των µαθητών κατά τη διάρκεια
της σχολικής τους ζωής.

1. Έναρξη µε υπηρεσίες φροντίδας και εκπαίδευσης.

2. ∆ηµοτικό σχολείο.
3. Αλλαγή τάξεων στο δηµοτικό σχολείο.
4. Μεταφορά από ένα σχολείο σε άλλο (µετεγγραφές).
5. Μετάβαση από το δηµοτικό σχολείο στο γυµνάσιο.
6. Αλλαγή τάξεων ή και σχολείων στο γυµνάσιο και το λύκειο.
7. Μετάβαση από τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση στην
τριτοβάθµια, στην κατάρτιση και την απασχόληση.

Κάθε φορά οι µαθητές πρέπει να προσαρµοστούν σε νέο περιβάλλον, να

εξοικειωθούν µε τους νέους εκπαιδευτικούς και τους συµµαθητές τους, να
µάθουν νέους τρόπους εργασίας και να κατανοήσουν τους κανόνες και
τις ρουτίνες που λειτουργούν στις τάξεις τους (Sanders et al, 2005).
 ∆υσκολίες κατά τη µετάβαση (1)

Αρκετοί µαθητές αντιµετωπίζουν µια σειρά

δυσκολιών προσαρµογής στη δευτεροβάθµια
εκπαίδευση και φαίνεται από τους χαµηλούς
βαθµούς, τις επαναλαµβανόµενες απουσίες και
το αυξηµένο άγχος.
Η σταθερότητα στις φιλικές σχέσεις έχει µικρή
αλλά σηµαντική επίδραση στην ακαδηµαϊκή
επίδοση, σε προβλήµατα συµπεριφοράς και
στην κοινωνική εν γένει συµπεριφορά
(McLaughlin & Clarke, 2010).
 ∆υσκολίες κατά τη µετάβαση (2)

∆ιαπιστώθηκε έντονη συσχέτιση µεταξύ του βαθµού

δυσκολίας της µετάβασης και της πιθανότητας εγκατάλειψης
του σχολείου (McGee et al., 2003).

Συχνά, οι κακές µεταβάσεις επηρεάζουν την ευηµερία των

µαθητών και την επίτευξη των στόχων τους στο µέλλον
(West et al., 2008).

Οι πρώτες εβδοµάδες είναι ζωτικής σηµασίας για την ένταξη

στο νέο σχολείο και η κακή προετοιµασία µπορεί να
οδηγήσει σε µακροχρόνια προβλήµατα (Χαρίτος, 2017).

Όπου οι µαθητές βιώνουν πολλαπλές µεταβάσεις

υπάρχουν αναγνωρίσιµες αρνητικές επιπτώσεις.
 ∆υσκολίες κατά τη µετάβαση (3)

Κατά τη διάρκεια της µετάβασης τα παιδιά διέρχονται από δύο

τύπους ασυνέχειας (Anderson et αl., 2000):

1. Οργανωτική / τυπική.

2. Κοινωνική (φόβος να χαθούν ή να θυµατοποιηθούν).

∆ιαπιστώθηκε ότι οι προσδοκίες των εκπαιδευτικών του δηµοτικού

συχνά διαφέρουν από εκείνες των εκπαιδευτικών του γυµνασίου
(McGee et αl., 2004). ∆ηλαδή, οι καθηγητές του γυµνασίου
κατανοούν το έργο των δασκάλων στο δηµοτικό; Πρέπει να
ληφθούν µέτρα για να διασφαλιστεί η οµαλότητα της συνέχειας;

Τα σχολεία της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης δεν φαίνεται να

εµπιστεύονται τα δεδοµένα από τα δηµοτικά σχολεία και η
προηγούµενη εµπειρία ή η επίτευξη στόχων συχνά αγνοούνται
(Ευαγγέλου κ.ά., 2008).
 Τι είναι διαφορετικό
Οι τάξεις µπορεί να είναι απρόσωπες.
Το σχολικό περιβάλλον είναι πρωτόγνωρο και ίσως
µεγαλύτερο.
Καθηγητές διαφορετικοί για κάθε ειδικότητα.
Ανεξάρτητη µετακίνηση από και προς το σχολείο.
Εργασίες στο σπίτι µε µεγαλύτερη ένταση και προσδοκία.
Ανάγκη για µεγαλύτερες οργανωτικές δεξιότητες και
τήρηση προθεσµιών.
Επιλογές κρίσιµες για το µέλλον σε µια εποχή που το
παιδί µπορεί να µην έχει κατασταλάξει.
 ∆εδοµένα

∆εν υπάρχει ένα ενιαίο σύνολο παραγόντων που να

αυξάνουν την πιθανότητα µιας κακής µετάβασης.

Καµία οµάδα µαθητών δεν είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε µια

κακή µετάβαση. Μάλλον, µια σειρά από κινδύνους και
κάποιοι παράγοντες προστατευτισµού αυξάνουν την
πιθανότητα µιας δύσκολης µετάβασης.

Υπάρχουν παιδιά µε προβλήµατα συµπεριφοράς και άλλα

προβλήµατα ή που δεν τους αρέσει το σχολείο, στα οποία
πρέπει να γίνει έγκαιρη παρέµβαση τόσο για τη µετάβαση
όσο και για την ικανοποίηση των αναγκών τους.
 Η θετική προσαρµογή στο νέο σχολείο
είναι αναγκαία
Συµβάλλει στα εξής:

1. Στην ακαδηµαϊκή πληρότητα και συνέχεια του

µαθητή.

2. Στην οµαλή συµπεριφορά του στο σχολείο.

3. Στην καλλιέργεια της αίσθησης ότι ο µαθητής

ανήκει στο σχολείο και συµµετέχει ενεργά σε αυτό.
 Υποστήριξη και προετοιµασία µαθητών

1. Γνωστικές παρεµβάσεις:
α. Παροχή πληροφοριών για το σχολείο και τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση.
β. Συζητήσεις στην τάξη σχετικά µε τις ανησυχίες, τις προσδοκίες, το
περιβάλλον κ.ά..

2. Συµπεριφοριστικές παρεµβάσεις:
α. Επισκέψεις στο γυµνάσιο.
β. Αναφορά σε βασικές δεξιότητες, εάν χρειάζεται. Πρόσθετες ευθύνες.
γ. Προσαρµογή στο νέο ωράριο, την κατανοµή του χρόνου και τη διαχείριση
των εργασιών.

3. Συστηµικές παρεµβάσεις:
α. ∆ράσεις γεφύρωσης µε τη συµµετοχή γονέων, οµάδες υποστήριξης από
µεγαλύτερους µαθητές.
β. Εργαστήρια για την ανάπτυξη δεξιοτήτων, µε θεατρικές παραστάσεις,
αθλητικούς αγώνες, εκθέσεις κ.ά..
 Πως το σχολείο µπορεί να βοηθήσει τους
µαθητές που µεταβαίνουν στο γυµνάσιο (1)

1. Επικοινωνία µε σχολεία της ∆ευτεροβάθµιας

εκπαίδευσης.
α. Οµαδικές επισκέψεις µαθητών της ΣΤ΄ τάξης στο γυµνάσιο. Στην
προετοιµασία για εξοικείωση βοηθούν φωτογραφίες, σχέδια, χάρτης του
σχολείου κ.ά..

β. Ανταλλαγή επιστολών µεταξύ των παιδιών.

γ. Πρόσκληση πρώην µαθητών του δηµοτικού για να συζητήσουν µε

συµµαθητές τους.

δ. Συµµετοχή σε κοινούς αθλητικούς αγώνες, παιχνίδια, δραστηριότητες,

θεατρικά δρώµενα κ.ά..
 Πως το σχολείο µπορεί να βοηθήσει τους
µαθητές που µεταβαίνουν στο γυµνάσιο (2)

2. Ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ των εκπαιδευτικών.

3. ∆ιαχείριση του φόβου των παιδιών µε συχνές

συζητήσεις στην τάξη για την επίλυση αποριών.

4. Οικοδόµηση εµπιστοσύνης των παιδιών της

χαµηλότερης βαθµίδας.
Τα παιδιά µε υψηλή αυτοεκτίµηση είναι σε θέση να ανταποκρίνονται
ευκολότερα σε δύσκολες αποφάσεις.
Τα δηµοτικά σχολεία µπορούν να υποδέχονται επισκέπτες στο σχολείο
τους από το γυµνάσιο.
Εκπονούνται δραστηριότητες που αρχίζουν στην τάξη της αποφοίτησης και
ολοκληρώνονται στην τάξη της υποδοχής.
5. Εµπλοκή των γονέων στην όλη διαδικασία
(πληροφόρηση, ενηµερώσεις, επισκέψεις κά.).
 Ο ρόλος των γονέων

1. Αδιάκοπη επικοινωνία µε το παιδί σε σχέση µε τη

συµπεριφορά και τις ανησυχίες του.
2. Ενθάρρυνση, στις αρχές τουλάχιστον, για τις
σχολικές εργασίες.
3. Βοήθεια για τον προγραµµατισµό των εργασιών και
έλεγχος της επίδοσης.
4. Υποστήριξη του παιδιού στην κατανόηση των
οδηγιών των εργασιών και στην έγκαιρη εκπόνησή
τους.
5. Επίσκεψη στο σχολείο όποτε τους ζητηθεί, αλλά και
πριν τη µετάβαση πρέπει να έχουν την ευκαιρία να
επισκεφθούν το σχολείο.
Ευρωπαϊκή εµπειρία - Ενδεικτικές συστάσεις (1)

1. Οι πρακτικές µετάβασης από το ένα σχολείο στα άλλο θα

πρέπει να υποστηρίζουν εκείνους που ενδέχεται να
αντιµετωπίσουν τα περισσότερα προβλήµατα (Benner,
Boyle & Bakhtiari, 2017).
2. Τα σχολεία της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης υποστηρίζουν
τη δηµιουργία οµάδων µαθητών µέσω προγραµµατισµένων
δραστηριοτήτων. Είναι σηµαντικό, µαθητές από το ίδιο
σχολείο, να είναι µαζί µε συνοµηλίκους τους από την
προηγούµενη βαθµίδα.
3. Παροχή ευκαιριών στους µαθητές της πρωτοβάθµιας ώστε
να έρθουν σε επαφή και να γνωρίσουν το προσωπικό και
τους συµµαθητές τους από το «µεγαλύτερο» σχολείο
(Topping, 2011). Για παράδειγµα, χρήση εγκαταστάσεων
για µικρό χρονικό διάστηµα, διοργάνωση και συµµετοχή σε
κοινές εκδηλώσεις, αθλητικούς αγώνες κ.ά..
 Ευρωπαϊκή εµπειρία - Ενδεικτικές συστάσεις (2)

4. ∆ιάλογος µεταξύ των εκπαιδευτικών των δύο σχολείων ώστε να

διασφαλίζεται ή συνέχεια της παιδαγωγικής προσέγγισης. Στη Μ.
Βρετανία οι εκπαιδευτικοί συχνά έχουν ευκαιρίες να αλλάζουν τάξεις έτσι
ώστε να είναι σε θέση να κατανοήσουν τις παιδαγωγικές προσεγγίσεις
του άλλου και να πετυχαίνουν µεγαλύτερη συνοχή.
5. Προσαρµογή του προγράµµατος σπουδών, όπου είναι εφικτό, µε έµφαση
στη απόκτηση κοινωνικών και συναισθηµατικών δεξιοτήτων (Madjar,
Cohen & Shoval, 2018).
6. Οι γονείς θα πρέπει να συµµετέχουν ως ισότιµοι εταίροι
στον προγραµµατισµό και την προετοιµασία της µετάβασης (Jindal-
Snape, 2016).
7. Ιδιαίτερη προετοιµασία για µαθητές µε πρόσθετες ανάγκες υποστήριξης.

Η διάχυση όλων των θετικών εµπειριών θα µπορούσε να µειώσει τις

ανησυχίες των µαθητών πριν από τη µετάβαση.
 Για περισσότερη µελέτη (1)

Προσωπικά χαρακτηριστικά των παιδιών, όπως η

ικανότητα, η αυτοεκτίµηση, το άγχος, το φύλο, καθώς και
οικογενειακά χαρακτηριστικά, µπορεί να οδηγήσουν σε µια
προβληµατική µετάβαση (West et al. 2010).

Όλοι οι ενδιαφερόµενοι, γονείς-µαθητές, πρωτοβάθµια,

δευτεροβάθµια, φαίνεται να προσεγγίζουν τη διαδικασία
µετάβασης από τη δική τους, διαφορετική προοπτική, και
να προσαρµόζουν τις παρεµβάσεις σύµφωνα µε τις δικές
τους προοπτικές. Η αποτελεσµατικότητα αυτών των
προσπαθειών δεν αξιολογείται συχνά.
 Για περισσότερη µελέτη (2)

Ενώ η στήριξη από την οικογένεια περιγράφεται ως

εξαιρετικά σηµαντική (Coffey 2013; Lester et αl.,
2012a, b), είναι συχνά παραµεληµένη από τα σχολεία
µε αποτέλεσµα να µη συµµετέχουν
στις αποφάσεις σχετικά µε τη µετάβαση.

Ο ενεργός ρόλος των παιδιών, στη διαδικασία της

µετάβασης, παραµένει διεθνώς ανεξερεύνητος. Για
παράδειγµα, θα µπορούσαν τα σχολεία
δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης να µάθουν από τα
παιδιά, ζητώντας τους να παραθέσουν τις σκέψεις τους
σχετικά µε τη µετάβαση, τι θα άλλαζαν από τις
εµπειρίες τους, σχετικά µε αυτά που πέρασαν
πρόσφατα ή τι θα µπορούσαν να προτείνουν για την
εξοµάλυνση της µετάβασης για όλα τα παιδιά.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας

Βασίλης Χαρίτος ΣΕΕ(ΠΕ70), 5ο ΠΕΚΕΣ Αττικής