Obrazovni sistem

"Ruđer Bošković"
Beograd
“Wellness - Ruđer Bošković”

(pilot studija)

Prevalenca gojaznosti kod dece Obrazovnog sistema "Ruđer Bošković"

(Prevalence of obesity among children Education system "Rudjer Boskovic")

Želimo da unapređujemo zdravlje i blagostanje dece i adolescenata,

kako bi postali zdravi odrasli ljudi!

UVOD

Gojaznost je proglašena za globalnu epidemiju još pre desetak godina (1). Ukoliko se gojaznost
pojavi u detinjstvu veoma često se nastavlja u adultnoj dobi, predstavlja faktor rizika za mnoge masovne
nezarazne bolesti (2,3) i dovodi do značajnih zdravstvenih i socio-ekonomskih komplikacija (4,5). Posebno
zabrinjava što je proteklih dve decenije broj gojazne dece u svetu narastao više puta, tako da je danas u svetu
preko 150 miliona dece gojazno (6). Mada je gojaznost najzastupljenija u visokorazvijenim zemljama, brzo se
širi ka svetu u razvoju posebno ka državama u tranziciji (7,8), tako da je trendove gojaznosti dece potrebno
brižljivo i kontinuirano pratiti. U strukturi morbiditeta i mortaliteta dece i omladine u Republici Srbiji
gojaznost postaje sve značajniji problem čije rešavanje zahteva urgentan, celovit i dugoročan program
multidisciplinarnih mera i aktivnosti.
Procenat gojazne savremene svetske populacije je oko 7%, dok dva do tri puta više ljudi ima
preveliku težinu (5). Procenjuje se da je u SAD 2000. godine bilo 20% gojaznih odraslih osoba (BMI - 30
kg/m ), a predviđa se da će ih 2015. godine biti 30%, a 2025.godine preko 40% (5). U našoj zemlji,
2

prema podacima iz 2000.godine, od ukupnog broja odraslih osoba 54% je prekomerno uhranjeno – od
toga 36,7% spada u kategoriju predgojaznih, a 17,3% u kategoriju gojaznih (6). Stepen gojaznosti je
porastao čak 300% u periodu od 1989. do 2009.godine.
Gojaznost u detinjstvu dostiže epidemijske razmere u svim industrijalizovanim zemljama.
Najveći porast gojaznosti među decom i mladima je registrovan u SAD gde se svaki treći mališan muči sa
povećanom težinom. Učestalost gojaznosti među decom u Evropi se kreće između 25 i 30 %. Od 1960.
godine incidencija gojaznosti kod dece uzrasta 6-11 godina je porasla za 54%, a kod mladih uzrasta 12-
17 godina skoro 40% (2,8).
U Srbiji je gojazno oko 15% mališana, što znači da im telesna masa za 20 % i više premašuje idealnu.
Prosečna vrednost BMI u populaciji školske dece je Srbije je 26+/- 4,74kg/m . Pothranjenost dece, koja je do
2

pre nekoliko decenija bila veliki problem u Srbiji, zadržala se u 5 % dečje populacije.
Istraživanja ove problematike u našoj zemlji su nedovoljno rađena, te ih je neophodno aktuelizirati. U
našoj zemlji ne postoje nacionalni standardi rasta i razvoja dece (grafikoni rasta), što dodatno otežava problem
monitoringa. U svakom slučaju, antropometrijska merenja, primenjena u ovoj studiji su univerzalan, jeftin,
prikladan, primenljiv i neinvazivan metod koji se najčešće koristi u praksi.
Utvrđivanje gojaznosti: Suština ove dijagnostike je u tome da se svaki izmereni rezultat
upoređuje sa odgovarajućim standardima po uzrastima koji su preuzeti od svetski najprestižnijih
organizacija koje se bave aktuelnom problematikom kod dece. To su (WHO) - Svetska zdravstvena
organizacija kao i druge najprestižnije organizacije koje se bave statistikom zdravlja i prevencijom
hroničnih bolesti, pre svega u SAD-a – (NCHS) - National Center for Health Statistics in
collaboration with the National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion), zatim
(ECOG) - European Childhood Obesity Group i dr. Preporuka WHO (Svetska zdravstvena
1
 asocijacija) je da se procena stepena uhranjenosti izračunava primenom BMI-a (Body Mass Index)
koji predstavlja odnos telesne mase izražene u kilogramima i kvadrata telesne visine izražene u
metrima (kg/m ). Na osnovu legitimiteta konsultovanih institucija, u ovoj studiji se definisanje i
2

poređenje rezultata svakog ispitanog deteta bazira na primeni osnovnog standarda, a on je referentna
percentilna vrednost indeksa telesne mase (BMI) kod dece. Prema tom standardu, gojaznost
(pretilost) kod dece se prema uzrastu konstatuje kada su vrednosti indeksa telesne mase jednake ili
iznad P95%ile ili >2 SD, odnosno umerena gojaznost (prekomerna masa) kada je vrednost indeksa
iznad P85%ile. Visine i težine, samim time i (BMI) poželjno uhranjene dece je između 25 i 75-og
percentila, a decu čije su vrednosti visine i/ili težine ispod 5-og i iznad 95-og percentila potrebno je
dodatno pratiti. Po preporuci SZO prihvaćene su referentne vrednosti indeksa telesne mase (BMI
kg/m2) za decu od 6-18 godina.

Cilj ove studije je bio utvrditi prevalencu (aktuelnu učestalost) gojaznosti kod dece Obrazovnog
sistema "Ruđer Bošković". Poznavanje učestalosti zdravstvenog problema na nivou dečje populacije, koja je
posebno vulnerabilna (ranjiva - manje otporna na negativan uticaj nekih faktora sredine) grupa omogućava
kasniju evaluaciju preduzetih preventivnih mera i bolju kontrolu bolesti. Zbog povezanosti sa brojnim
faktorima rizika za nastanak masovnih nezaraznih bolesti, trendove u gojaznosti kod dece je neophodno
brižljivo i kontinuirano pratiti.

MATERIJAL I METODE

Istraživanje je rađeno kao epidemiološka studija preseka i deo je projekta “WELLNESS -

Ruđer Bošković” koji je sproveo "pro-WELLNESS-tim" stručnjaka sa Fakulteta za sport i fizičko
vaspitanje u Beogradu pod rukovodstvom prof. dr Zorana Pajića, nastavnika na predmetu Antropomotorika,
katedra za Opštu motoriku čoveka.

Uzorak

U ovoj studiji su prikazani podaci dobijeni antropometrijskim merenjem 389 dece (201 dečaka i 188
devojčica) Obrazovnog sistema "Ruđer Bošković" svih razreda Osnovne škole (248) i Gimnazije (141), kao
i predškolskog uzrasta (19). Uzorak dece je predstavljen u tabeli 1. Dečaci i devojčice u obe škole su bili
približno zastupljeni u studiji, a, dakle, nije bilo statistički značajne razlike u distribuciji ispitanika po polu ni
po uzrasnim grupama.

Tabela 1. Struktura uzorka ispitanika po polu i razredima u obe škole

Osnovna škola Gimnazija
uzrast (raz) muški ženski ukupno muški ženski ukupno
K1 9 10 19
I 14 9 23 15 10 25
II 14 14 28 21 17 38
III 9 14 23 22 14 36
IV 15 17 32 20 22 42
V 12 17 29
VI 21 15 36
VII 15 14 29
VIII 14 15 29
ukupno 123 125 248 78 63 141 389

Antropometrijska merenja

Merenja morfoloških karakteristika dece su sprovedena standardnim postupcima. Podaci o datumu

rođenja dece dobijeni su iz zdravstvenih kartona i zajedno sa rezultatima merenja beleženi u odgovarajuće
formulare. Ispitanici su mereni u prepodnevnim satima.
2
 U realizaciji procene i analize sastava tela korišćen je jedan od najsavremenijih načina procene i
analize telesnog sastava - Body-impedance sistem - primenom analizatora bioelektrične impedance (OMRON -
body composition monitor for body fat muscle, bmi - clinically validated). Ovo je način procene i analize
telesnog sastava koji funkcioniše na osnovu električnog otpora i provodljivosti u organizmu. Jedan par
elektroda se nalazi u rukama, a drugi par na stopalima. Na osnovu protoka signala veoma blage i za zdravlje
neškodljive naizmenične struje (oko 50kHz, 500mA) detektuju se ćelije masnog i ćelije mišićnog tkiva. Masne
ćelije nemaju provodljivost pa se rezultat dobija inverzno od tzv. električne neprovodljivosti organizma.
Merenjem se (pored ostalog) pre svega utvrđuje da li dete ima višak masnog tkiva. Aparat za monitoring
koji se koristi u merenju ima odgovarajući sertifikat prema kome se dobijeni rezultati mogu smatrati
kliničkim. Metode za validaciju BIA-e bazirane su na poređenju sa zlatnim standardima koji se
koriste za određivanje telesnog sastava kao što su denzitometrija – podvodno merenje težine, zatim
pletizmografija, nuklearna magnetna rezonanaca (NMR), čak i dvostruko-energetska
apsorpciometrija X zraka (DEXA). U realizaciji procene i analize longitudinalne dimenzionalnosti
korišćen je laserski antropometar visoke preciznosti sa tačnošću od ±0.1cm. Ispitanici su mereni bez obuće
sa sastavljenim petama i glavom u horizontalnoj poziciji u tzv. Frankfurtskoj ravni. U realizaciji procene
telesne mase korišćena je posebna opcija na Body composition monitor-u sa mogućnošću merenja od 0 do
150 kg i prirastom mere od 0.1 kg., a isto tako posebna opcija za softversko izračunavanje indeksa telesne
mase (body mass index - BMI). U realizaciji procene i analize osnovnih energetskih transformacija u
organizmu (testovi procene energetskih rashoda), koristi se posebna opcija za softversko izračunavanje na
Body composition monitor- u.
Nakon realizovanog merenja vrši se adekvatna softverska analiza izmerenih rezultata primenom
aplikativnog softwera “Morfo-2”. Rezultat ovih aktivnosti su pojedinačni izveštaji za svako dete.

Statistička obrada podataka

Podaci su obrađeni standardnim statističkim metodama uz pomoć statističkog programa SPSS/20.

Dobijeni podaci su obrađeni osnovnom deskriptivnom statistikom (min, max, prosek i standardna
devijacija). Za izračunavanje percentilnih vrednosti postignutih rezultata korišćen je poseban
aplikativni softwer (Children's BMI Group Calculator - Metric Version Microsoft Excel file (XLS-
3).
REZULTATI

Ovo istraživanje je realizovano 16 i 17.12. 2013. godine. Rezultati deskriptivne statistike

morfoloških varijabli muškog i ženskog uzorka ispitanika Osnovne škole i Gimnazije prikazani su u
tabelama 2,3,4 i 5. Rezultati dobijeni u ovoj studiji se u pojedinim varijablama neznatno razlikuju,
dok se u drugim varijablama slažu sa rezultatima dobijenim u različitim studijama.
Tabela 2 Rezultati deskriptivne statistike morfoloških varijabli muškog uzorka ispitanika Osnovne škole

Descriptive Statistics - dečaci

N Range Minimum Maximum Mean Std. Deviation

Tv 123 70,00 117,00 187,00 1,48 15,91202

Tm 123 86,10 21,70 107,80 43,4 15,15358
BMI 123 17,80 13,00 30,80 19,1 3,47858
%D 123 34,50 5,50 40,00 19,6 7,02209
%M 123 34,20 24,20 58,40 34,6 4,91528
Valid N (listwise) 123

3
Tabela 3 Rezultati deskriptivne statistike morfoloških varijabli ženskog uzorka ispitanika Osnovne škole

Descriptive Statistics - devojčice

N Range Minimum Maximum Mean Std. Deviation

Tv 125 60,00 113,00 173,00 1,46 15,31060

Tm 125 64,70 17,40 82,10 41,7 14,93999
BMI 125 231,40 13,60 24,50 20,8 20,54726
%D 125 33,70 5,60 39,30 21,6 7,95802
%M 125 19,40 22,20 41,60 32,3 3,03532
Valid N (listwise) 125

Tabela 4 Rezultati deskriptivne statistike morfoloških varijabli muškog uzorka ispitanika Gimnazije

Descriptive Statistics – dečaci

N Range Minimum Maximum Mean Std. Deviation

Tv 78 42,00 162,00 204,00 1,80 6,36230

Tm 78 58,50 52,80 111,30 79,0 11,69490
BMI 78 81,30 17,80 29,10 25,1 9,15273
%D 78 31,00 5,30 36,30 18,9 7,49917
%M 78 17,60 31,40 49,00 40,0 3,72265
Valid N (listwise) 78

Tabela 5 Rezultati deskriptivne statistike morfoloških varijabli ženskog uzorka ispitanika Gimnazije

Descriptive Statistics - devojčice

N Range Minimum Maximum Mean Std. Deviation

Tv 63 31,00 152,00 183,00 1,67 5,87679

Tm 63 43,40 43,00 86,40 60,7 8,24117
BMI 63 17,90 15,40 33,30 21,6 2,96140
%D 63 32,70 10,90 43,60 28,5 7,31125
%M 63 26,80 17,40 44,20 30,5 3,87175
Valid N (listwise) 63

4
 Iz prethodnih tabela se ne mogu uočiti neke posebne različitosti u vrednostima merenih varijabli u
odnosu na uobičajene standarde. Ipak uočljivo je npr. da je prosečni procenat telesne masnoće kod devojčica
srednje škole (28,5%), znatno viši nego što su uobičajene vrednosti preporučene od konsultovanih institucija.
Zatim, zabrinjavajuće izgledaju neki od maksimalnih rezultata za BMI i ukupnu telesnu masnoću. Npr. kod
devojčica Gimnazije vrednosti dostižu vrednost 33,3, a masnoća 44,2%, zatim kod devojčica Osnovne škole
masnoća dostiže 39,3%, kod dečaka 36,3% itd.

Primenom posebno dizajniranog aplikativnog softwera za proračun percentilnih vrednosti analiziranih

rezultata, dobijena je sledeća percentilna distribucija za obe škole (tabele 6 i 7, grafikoni 1, 2, 3 i 4).

Tabela 6. Percentilna distribucija BMI-a uzorka ispitanika Osnovne škole    

Summary of Children's BMI-for-Age

Boys Girls Total

Number of children assessed: 120 123 243
Underweight (< 5th %ile) 3% 3% 3%
Normal BMI (5th - 85th %ile) 64% 70% 67%
Overweight or obese (≥ 85th %ile)* 33% 27% 30%
Obese (≥ 95th %ile) 12% 4% 8%

*Terminology based on: Barlow SE and the Expert Committee. Expert committee recommendations regarding the prevention,
assessment, and treatment of child and adolescent overweight and obesity: summary report. Pediatrics. 2007;120 (suppl 4):s164-
92.

Grafikon 1. Percentilna distribucija učestalosti predgojaznosti i gojaznosti ukupnog uzorka ispitanika Osnovne
škole   

5
Grafikon 2. Percentilna distribucija učestalosti predgojaznosti i gojaznosti muškog i ženskog uzorka ispitanika
Osnovne škole   

Analizom percentilne distribucije učestalosti predgojaznosti i gojaznosti muškog i ženskog uzorka

ispitanika Osnovne škole  može se uočiti da je 30% ukupnog uzorka dece obuhvaćeno stanjem predgojaznosti
kao i da je 8% gojazne dece. Analizom istog uzorka po polu može se konstatovati da ima 33% dečaka i 27%
devojčica sa povišenom telesnom masom (predgojazni – BMI ≥ 85th %ile). Isto je uočljivo da ima 12%
dečaka i 4% devojčica koji su gojazni (BMI ≥ 95th %ile).

Tabela 7. Percentilna distribucija BMI-a uzorka ispitanika Gimnazije    

Summary of Children's BMI-for-Age

Boys Girls Total

Number of children assessed: 78 63 141
Underweight (< 5th %ile) 0% 6% 3%
Normal BMI (5th - 85th %ile) 69% 83% 75%
Overweight or obese (≥ 85th %ile)* 31% 11% 22%
Obese (≥ 95th %ile) 13% 2% 8%

*Terminology based on: Barlow SE and the Expert Committee. Expert committee recommendations regarding the prevention,
assessment, and treatment of child and adolescent overweight and obesity: summary report. Pediatrics. 2007;120 (suppl 4):s164-
92.

6
Grafikon 3 Percentilna distribucija učestalosti predgojaznosti i gojaznosti ukupnog uzorka ispitanika Gimnazije

Grafikon 4. Percentilna distribucija učestalosti predgojaznosti i gojaznosti muškog i ženskog uzorka ispitanika
Gimnazije

Analizom percentilne distribucije učestalosti predgojaznosti i gojaznosti muškog i ženskog uzorka

ispitanika Gimnazije  može se uočiti da je 22% ukupnog uzorka dece obuhvaćeno stanjem predgojaznosti kao
i da je 8% gojazne dece. Analizom istog uzorka po polu može se konstatovati da ima 31% dečaka i 11%
devojčica sa povišenom telesnom masom (predgojazni – BMI ≥ 85th %ile). Isto je uočljivo da ima 13%
dečaka i 2% devojčica koji su gojazni (BMI ≥ 95th %ile).

Ukupno gledano u Obrazovnom sistemu “Ruđer Bošković” oko 30% dece osnovnoškolskog i
srednješkolskog uzrasta ima problema sa prekomernom telesnom masom (predgojazno je ili gojazno). U
Srbiji je gojazno oko 15% mališana, što znači da im telesna masa za 20% i više premašuje idealnu (30).
Pothranjenost dece, koja je do pre nekoliko decenija bila veliki problem u Srbiji, zadržala se u 5 %
dečje populacije. U našoj studiji nalazi ukazuju da u Osnovnoj školi ima 3% pothranjenih i kod dečaka i kod
devojčica (<5th %ile). Isto tako nađeno je da u Srednjoj školi nema pothranjenih dečaka, ali ima 6%
7
pothranjenih devojčica. Ukupno posmatrano u obe škole ima po 3% pothranjene dece što je skoro duplo
manje od proseka pothranjene dece u Srbiji.

DISKUSIJA

Ova pilot studija predstavlja aktuelno istraživanje prevalence gojaznosti i prekomerne telesne mase
među školskom decom Obrazovnog sistema “Ruđer Bošković”. Prevalenca prekomerne telesne težine i
gojaznosti kod školske dece Obrazovnog sistema “Ruđer Bošković” razlikuje se u odnosu na razvijene zemlje.
Poredeći rezultate ovog istraživanja sa podacima iz sličnih istraživanja u svetu, može se reći da su deca
osnovnoškolskog i srednješkolskog uzrasta u Obrazovnom sistemu “Ruđer Bošković” u većem procentu
preuhranjena i gojazna u odnosu na vršnjake iz razvijenih zemalja, naročito u odnosu na Zapadnu Evropu i
SAD (19-22). Međutim, ove zemlje takođe beleže i veću prevalencu predgojaznosti i gojaznosti kod odraslih
(23).

Više studija pokazuje da se učestalost gojaznosti u evropskim zemljama tokom protekle dve do
tri decenije stalno povećava (9,10). Najveća prevalencija preuhranjenosti ili gojaznosti je registrovana u
južnoevropskim zemljama, posebno u Španiji (27% dece i adolescenata), Italiji (36% dece uzrasta 9
godina) i Grčkoj (26% dečaka, odnosno 19% devojčica uzrasta 6 – 17 godina). U zemljama Severne
Evrope prevalencija preuhranjenosti i gojaznosti je nešto niža; u Velikoj Britaniji 20% dece, u Švedskoj
18% u uzrastu od 10 godina, a Finskoj 13% dece (10, 11). Razlozi navedenih razlika između severnih i
južnih zemalja Evrope nisu jasni. Te razlike se ne mogu pripisati genetskim činiocima s obzirom na to da
se one registruju i u okviru granica jedne zemlje kao što je npr. Italija (12).

U studiji Bogaluza, posvećenoj praćenju nastanka i razvoja kardiovaskularnih bolesti, nađeno je da je

broj dece s indeksom telesne mase (BMI) iznad 85. percentila u istraživanju iz 1990. godine veći za 22%
u odnosu na broj takve dece u sličnom istraživanju iz 1980. godine.

Tabela 8. Globalni porast prevalencije gojaznosti u detinjstvu u nekim zemljama (3)

Zemlja Kriterijum za Period Uzrasna Porast prevalencije

gojaznost pracenja grupa (god.) % Indeks*
6 – 11 4 -13 3,3
SAD ITM >P95 1971 – 1999
12 – 19 6 -14 2,3
Dečaci 2,8
ITM >30 kg/m2
Engleska 1984 – 1994 4 – 11 0,6 -1,7
prilagoden uzrastu
Devojčice 2,0
1,3 -2,6
Dečaci
ITM >30 kg/m2 2,3
Škotska 1984 – 1994 4 – 11 0,9 - 2,1
prilagoden uzrastu
Devojčice
1,8
1,8 -3,2
Dečaci
Masa >120% od 2,5
Japan 1970 – 1996 10 <4 -10
standardne 2,3
Devojčice
4 -9
*Indeks = porast prevalencije

Na osnovu rezultata jedne regionalne studije procenjuje se da je učestalost gojaznosti kod dece i
adolescenata u našoj zemlji nešto manja u odnosu na druge zemlje južne Evrope (10).
U Srbiji je 2000. god. 36,7% odraslih bilo predgojazno, a 16,2% odraslog stanovništva gojazno (4).U
nedostatku poredljivih podataka iz drugih područja Srbije, u ovom trenutku ne može se reći koliko je to u
odnosu na druge regione, budući da se rezultati nacionalne studije praćenja rasta i razvoja dece u Srbiji tek
8
očekuju. U poređenju sa nedavnim studijama sprovedenim na teritoriji Vojvodine (13, 14), zastupljenost dece
sa prekomernom telesnom težinom i gojazne dece je u ozbiljnom porastu. Naime, tradicionalno je Vojvodina
smatrana za područje Srbije sa nepravilnim navikama u ishrani i visokim procentom gojaznih u mnogim
populacionim grupama, značajno višim u odnosu na ostala područja Srbije (Tabela 9).

Tabela 9. Prevalenca predgojaznoti i gojaznost kod odraslog stanovništva Srbije (IZZZ, 2000)

Kategorije Beograd Vojvodina Srbija ukupno

uhranjenosti
n % n % n %
prema BMI
Pothranjenost 172 8,7 170 7,3 699 7,4
Normalna 810 41,0 789 34,1 3641 38,6
Predgojaznost 716 36,2 820 35,5 3455 36,7
Gojaznost 264 13,4 492 21,3 1531 16,2
Ukupno 1974 100 2311 100 9432 100
EPIDEMIOLOGIJA GOJAZNOSTI

Na visoku prevalencu poremećaja stanja ishranjenosti kod dece na našim prostorima ukazivano je i
pre više decenija (15,16), tako da je čest monitoring na nacionalnom i regionalnim nivoima nužan. Rezultati
ovog istraživanja ukazuju da je problem gojaznosti kod dece prisutan i u Obrazovnom sistemu “Ruđer
Bošković”. Rezultati ukazuju da je u Obrazovnom sistemu “Ruđer Bošković” svako treće školsko dete sa
prekomernom telesnom težinom, a svako osmo školsko dete - gojazno.

Ovi rezultati ukazuju da je potrebno i opravdano pratiti adipoznost kod školske dece u Srbiji na
populacionom nivou. Monitoring je i do sada bio inkorporiran u postojeći sistem zdravstvene zaštite školske
dece, ali rezultati često nisu bili objedinjeni i problem dečje gojaznosti nije mogao biti u potpunosti sagledan.
Mere za prevenciju gojaznosti u dečjem uzrastu nije moguće evaluirati bez merljivih varijabli kao što su
prevalenca1 i incidenca2 i sl.

Dobijeni podaci kao i primenjena metodologija predstavljaju dobru osnovu za praćenje trendova
gojaznosti u budućnosti u Obrazovnom sistemu “Ruđer Bošković”i preduzimanje odgovarajućih preventivnih
mera za rešavanje ovog rastućeg zdravstevnog problema.

ZAKLJUČAK

Rezultati ove studije ukazuju da gojaznost dece školskog uzrasta u Obrazovnom sistemu “Ruđer
Bošković” postaje sve značajniji socijalno medicinski problem.
Sama gojaznost predstavlja zdravstveni problem, ali pored toga i povećava rizik za razvoj drugih
ozbiljnih poremećaja zdravlja kao što su visok krvni pritisak, dijabetes melitus i psihološki poremećaji.
Dobijeni rezultati potvrđuju da je neophodna hitna, dobro osmišljena akcija za sprečavanje,
možemo slobodno konstatovati "epidemije" gojaznosti u Obrazovnom sistemu “Ruđer Bošković”.
Neophodno je uključivanje u opšti i/ili specifični program za smanjenje gojaznosti sve dece koja
imaju BMI ≥ 85th %ile, a prema dobijenim rezultatima ove studije njih je oko 30%.
Kod dela ove dece je hitno i potrebno isključiti postojanje drugih oboljenja, jer je velikom
verovatnoćom indikovana komplikovana gojaznost.
1
prevalenca - ukupan broj obolelih osoba unutar neke populacije u datom vremenskom trenutku u odnosu na celu
populaciju, bez obzira na to kada se konkretna bolest pojavila. Dobijeni podatak predstavlja relativni broj i izražava se u
procentima ili promilima.
2
incidenca - broj novozaraženih ili novoobolelih osoba na najčešće milion stanovnika, u toku nekog vremenskog
perioda. Uglavnom se ovaj podatak odnosi na jednu kalendarsku godinu, mada to ne mora da bude slučaj. Izražava se u
vidu broja ili procenta.
9
 Primena najmanje opšteg, a posebno individualnog programa, koji škola nudi, bi omogućila hitnu
profilaktičnu terapiju - promena stila života (promena načina ishrane i uvođenje redovne
programirane fizičke aktivnosti).
Na stavovima iznetim u ovom Projektu biće utemeljeni programi promocije ovog značajnog
sociomedicinskog problema mladih i edukacija ciljnih grupa (adolescenti, roditelji, nastavnici i dr).

Ovo istraživanje upućuje na to da:

 su gojazna deca u ovoj studiji kandidati i za gojaznost u odrasloj dobi
 je gojaznost dokazani faktor rizika za mnoge hronične bolesti, pre svega kardiovaskularne i šećernu
bolest
 škola treba pokrenuti jedinstven, urgentan, celovit i dugoročan multidisciplinaran program ovog
vida zdravstvene zaštite školske populacije
o Ovakav program podrazumeva
 promotivne aktivnosti,
 obezbeđivanje preventive koja je najvažnija,
 edukaciju različitih ciljnih grupa (mladi, roditelji, nastavnici, mediji),
 obezbeđivanje i pružanje potrebnih redovnih dijagnostičkih i terapijskih usluga
za gojaznu decu i adolescente
 s obzirom na kompleksnu etiopatogenetsku osnovu gojaznosti, tog savremenog poremećaja
zdravlja, treba angažovati specijalizovani tim stručnjaka
 treba aktivno uključiti porodicu gojaznog deteta, koju škola aktiviranjem svog programa treba
ubediti da obavezno leči dete

Pored navedenog, ova studija je pokazala da postoji potreba da se dobiju nacionalni standardi za
ocenu stanja ishranjenosti (tablice rasta i razvoja) dece u Srbiji.

LITERATURA

1. WHO. Obesity: preventing and managing the global epidemic. Report of a WHO consultation. Technical Report Series
No 894. WHO, Geneva, 2000.
2. WHO. Diet, nutrition and the prevention of chronic diseases.Technical Report Series No 916. WHO, Geneva, 2003.
3. Janssen I, Katzmarzyk PT, Ross R. Body mass index, waist circumference and health risk. Evidence in support of
current National Institutes of Health Guidelines. Arch Intern Med 2002;162:2074-9.
4. Republička stručna komisija za izradu i implementaciju vodiča u kliničkoj praksi. Ministarstvo zdravlja Republike
Srbije. Gojaznost. Nacionalni vodič za lekare opšte prakse. 1. izd. Beograd: Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu,
CIBID; 2004.
5. Wolf AM. Economic outcomes of the obese patient. Obes Res 2002;10 Suppl 1:58S-62S.
6. International Obesity Task Force. Childhood obesity. Report 2004;1-5.
7. Lobstein T, Frelut ML. Prevalence of overweight among children in Europe. Obes Res 2003;4(4):195-200.
8. Caballero B, Himes JH, LohmanT, Davis SM, Stevens J, Evans M, Going S, Pablo J. Body composition and
overweight prevalence in 1704 schoolchildren from 7 American Indian communities. Am J Clin Nutr 2003;78:308-12.
9. Luciano A, Bressan F, Bolognani M, Castellarin A, Zoppi G. Childhood obesity: different definition criteria, different
prevalence rate. Minerva Pediatr 2001;53(6):537-41.
10. Mirilov J, Mirosavljev M. Antropometrijski pokazatelji gojaznosti dece školskog uzrasta. Hrana i ishrana 2004;45(1-
2):7-9.
11.WHO.Physical status. The use and interpretation of anthropometry. Report of a WHO expert committee.Technical
Report Series No 854. WHO, Geneva, 1995.
12. Must A, Dallal GE, Dietz WH. Reference data for obesity: 85th and 95th percentiles of body mass index (w/ht2) - a
correction. Am J Nutr 1991;54:773.
13. Mirilov J, Bjelica A. Prevention of child obesity as a measure of preventing malignant diseases. Arch Oncol
2004;12(4):213-4.
14. Mirosavljev M, Martinov-Cvejin M, Ilić G, Mijatović-Jovanović V, Mirilov J. Mogućnost evaluacije stanja
ishranjenosti školske dece kod nas. In: Pavlović M, editors. Ishranjenost dece. Subotica,UNICEF; 1999; 61- 70.
10
15. Mirilov M. Potrebe i mogućnosti za unapređenje ishrane dece u SAP Vojvodini. Hrana i ishrana 1971;11-12:495-504.
16. Radovanović M, Mirilov M, Monarov E. Telesna razvijenost i uhranjenost dece SAP Vojvodine u odnosu na istu
populaciju drugih regiona SFRJ. Socijalna zaštita 1975;3:23-8.
17. Willms JD, Tremblay MS, Katzmarzyk PT. Geographic and demographic variation in the prevalence of overweight
Canadian children. Obes Res 2003;11(5):668-73.
18. Tremblay MS, Willms JD. Secular trends in the body mass index of Canadian children [published erratum appears in
CMAJ 2001;164(7):970]. CMAJ 2000; 163(11): 1429-33.
19. Massa G. Body mass index measurements and prevalence of overweight and obesity in school-schildren living in the
province of Belgian Limburg. Eur J Pediatr 2002;161(6):343-6.
20. Ogden C, Flegal K, Carroll M, Johnson C. Prevalence and trends in overweight among US children and adolescents,
1999–2000. JAMA 2002; 288 (14): 1728-32.
21. Krassas GE, Tzotzas T, Tsametis C, Konstantinidis T. Prevalence and trends in overweight and obesity among
children and adolescents in Thessaloniki, Greece. J Pediatr Endocrinol Metab 2001;14(5):1319-26.
22. Padez C, Mourao I, Moreira P, Rosado V. Prevalence and risk factors for overweight and obesity in Portuguese
children. Acta Paediatr 2005;94(11):1550-7.
23. Obesity Management Task Force Guidelines: Management of Obesity in Adults:Project for European Primary care.
Int J Obes 2004;28:S226-S231.
24. WHO.CINDI Dietary Guide.WHO Regional Office for Europe.Copenhagen, 2000
25. Stojisavljević D, Danojević D, Bojanić J, Jandrić LJ.Uživajte u hrani i budite aktivni, Banja Luka, Institut za zaštitu
zdravlja Republike Srpske, 2005.
26. Kafatas A, Codrington CA. “Eurodiet”. Nutrition and diet for healthy lifestyles in Europe.European Commission,
2001.
27. Fogelholm M, Nuutinen O, Pasanen M, Myohanen E, Saatela T. Parent-child relationship of physical activity patterns
and obesity. Int J Obes Relat Metab Disord 1999; 23:1262-8.
28. Bouchard C. Current understanding of the etiology of obesity: genetic and nongenetic factors. Am J Clin Nutr 1991;
53:1561S
29. Birch LL, Fisher JO. Development of eating behaviors among children and adolescents. Pediatrics 1998;
101(Suppl):539.
30. Gojaznost-Nacionalni vodič za lekare u primarnoj zdravstvenoj zaštiti. Republička stručna komisija za izradu I
implementaciju vodiča u kliničkoj praksi
31. Krassas GE, Tzotzas T, Tsametis C, Konstantinidis T. Determinants of body mass index in Greek children and
adolescents.

"pro-WELLNESS-tim"
prof. dr Zoran Pajić
Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja, Beograd
www.zoranpajic.com
email: zoran.pajic@fsfv.bg.ac.rs
skype:pajic.pajic1

11