Professional Documents
Culture Documents
48NTCCCQL - 1 - Đ NG Chơi TR I
48NTCCCQL - 1 - Đ NG Chơi TR I
Luôn khéo léo làm cho cấp trên cảm thấy họ hơn bạn.
Trong khi gây ấn tượng và thỏa mãn họ, bạn đừng quá
đ{, nghĩa l{ đừng bộc lộ t{i năng, nếu không bạn sẽ bị
phản tác dụng: bạn sẽ khiến họ e ngại và bất an. Hãy
làm sao cho những ông thầy, ông chủ của bạn cảm thấy
giỏi giang hơn l{ thực chất của họ, bạn sẽ đạt được tầm
cao của uy quyền.
48 NGUYÊN TẮC CHỦ CHỐT CỦA QUYỀN LỰC
Robert Greene & Joost Elffers
22
ĐỪNG BAO GIỜ CHƠI TRỘI QUAN THẦY
Đích th}n Fouquet hướng dẫn nhà vua trẻ thưởng lãm
những chòm kiểng và luống hoa xếp đặt hết sức khéo léo theo hình
học. Vua vừa bước đến hệ thống thủy lợi thì hàng loạt pháo bông
được bắn lên rực rỡ, v{ ngay sau đó vở kịch của Molière bắt đầu.
Yến tiệc còn tiếp diễn thật khuya v{ ai ai cũng gật gù t|n thưởng
rằng trong đời chưa bao giờ mục kích màn trình diễn nào ấn tượng
đến thế.
Hôm sau, Fouquet bị thủ lĩnh ngự l}m qu}n l{ D’Artagnan
đến bắt giữ. Vài tháng sau Fouquet bị xử vì tội biển thủ quốc khố.
(Thật ra, hầu hết tài sản đều được Fouquet biển thủ với sự chấp
thuận của nh{ vua v{ nh}n danh nh{ vua.) Sau đó Fouquet bị nhốt
v{o lao tù đìu hiu nhất nước Pháp, gần đỉnh d~y núi Pyrénées, nơi
ông đơn đọc trải qua hai mươi năm cuối cùng của đời mình.
Diễn giải
Louis XIV, vị vua Mặt trời, l{ người kiêu căng ngạo mạn, luôn
muốn l{ t}m điểm chú ý của mọi thời đại. Ông không thể để cho
bất kỳ ai trội hơn mình về mặt xa hoa, và càng không thể là bộ
trưởng tài chính. Để có người kế nhiệm Fouquet, vua chọn Jean-
Baptiste Colbert, vốn nổi tiếng về tính tằn tiện, về những buổi tiếp
t}n ch|n chường nhất Paris. Colbert khôn khéo tính toán sao cho
mỗi đồng xu giải ng}n đều chui thẳng vào túi nhà vua. Với dòng
chảy này, Louis XIV cho xây dựng một hoàng cung còn lộng lẫy hơn
tòa l}u đ{i của Fouquet, đó chính l{ cung điện Versailles còn tồn
tại đến ng{y nay. Vua trưng dụng những kiến trúc sư, nghệ nhân
thiết kế v{ trang trí vườn tược của Fouquet. Và tại hoàng cung
Versailles, Louis XIV tổ chức những yến tiệc còn linh đình hơn buổi
dạ hội m{ Fouquet đ~ trả giá bằng những ngày tù tội của mình.
23
48 NGUYÊN TẮC CHỦ CHỐT CỦA QUYỀN LỰC
Robert Greene & Joost Elffers
V{o đầu buổi dạ tiệc, Fouquet đang ở đỉnh cao của thế giới.
Đến tàn cuộc, ông ta đ~ rơi xuống đ|y.
(Voltaire, 1694-1778)
V{o đầu những năm 1600, nh{ thiên văn v{ to|n học người Ý
tên Galileo lọt vào một tình thế gieo neo. Các công trình nghiên cứu
24
ĐỪNG BAO GIỜ CHƠI TRỘI QUAN THẦY
của ông đều phụ thuộc vào những nh{ l~nh đạo và vì vậy như
những nhà khoa học khác của thời Phục hưng, đôi khi ông phải
tặng các phát minh và sáng chế cho những gương mặt lỗi lạc nhất
thời bấy giờ. Chẳng hạn như có lần ông trao tặng một la bàn quân
sự cho Công tước Gongaza. Sau đó ông lại đề tặng một quyển sách
hướng dẫn sử dụng la bàn cho dòng họ Medici. Những lãnh tụ vừa
kể đều hài lòng và không bạc nghĩa; v{ qua họ, Galileo tìm thêm
được học viên để dạy. Tuy nhiên cho dù phát minh sáng chế của
Galileo có quan trọng cách mấy thì những gia đình quyền uy kia
đều luôn thưởng công cho ông bằng quà biếu chứ không có tiền
mặt. Điều này làm cho cuộc sống của Galileo luôn bấp bênh và lệ
thuộc. Ông tự nhủ phải tìm ra cách sống kh| hơn.
Galileo quyết thực thi một chiến lược mới v{o năm 1610, khi
ông khám phá ra các vệ tinh của hành tinh Jupiter. Thay vì san sẻ
khám phá này cho những bảo trợ - tặng viễn vọng kính m{ ông đ~
sử dụng cho nh{ n{y, đề tặng quyển sách cho nhà kia, vân vân –
như từng làm trong quá khứ, Galileo quyết định tập trung vào gia
đình Medici. Lý do: Ngay sau khi thiết lập triều Medici v{o năm
1540, Cosimo I tuyên bố Jupiter là hùng mạnh nhất trong thiên
vương v{ lấy Jupiter làm biểu tượng cho họ Medici – một biểu
tượng quyền uy vượt trên cả sức mạnh của chính trị và tài chính,
biểu tượng tìm về đế chế La Mã cổ xưa cùng với những vị thần linh
thời ấy.
Galileo biến việc khám phá các vệ tinh của hành tinh Jupiter
thành một sự kiện thiên văn để tôn vinh sự vĩ đại của dòng họ
Medici. Không lâu sau cuộc khám phá, ông tuyên bố rằng „những vì
sao sáng [các vệ tinh của Jupiter] tự xuất hiện trên nền trời“ ngay
trong tầm ngắm kính viễn vọng của ông vào lúc Cosimo II lên ngôi.
Galileo mắm muối thêm rằng số lượng bốn vệ tinh hợp với gia
25
48 NGUYÊN TẮC CHỦ CHỐT CỦA QUYỀN LỰC
Robert Greene & Joost Elffers
Diễn giải
Chỉ với một phát, chiến lược mới giúp Galileo thu hoạch còn
nhiều hơn l{ bao năm th|ng phải đi n{i nỉ được đỡ đầu. Lý do rất
đơn giản: Tất cả các vị chủ nh}n đều muốn mình s|ng chói hơn
người khác.
Họ không quan t}m đến khoa học hoặc sự thật trực quan hay
phát minh mới nhất. Họ chỉ quan t}m đến vinh quang và tên tuổi.
Galileo đ~ mang đến cho dòng Medici sự vinh quang bao la, bằng
cách liên hệ dòng họ này với sức mạnh của trời đất, còn hơn l{ khi
ông ta tuyên bố dòng Medici đ~ bảo trợ cho một thiết bị hay khám
phá khoa học mới lạ.
Nhà khoa học cũng không tho|t khỏi những thăng trầm của
đời sống triều thần và việc bảo trợ. Họ cũng phải phục vụ cho giới
chủ cảm thấy mất tự tin, như thể vai trò của mình chỉ l{ đứng ra
chi tiền – một vai trò rất khó chịu v{ đ|ng ghét. Người sản xuất ra
một công trình lớn muốn cảm thấy mình còn l{ gì đó hơn l{ c|i vai
tài trợ. Hắn muốn mọi người cảm thấy quyền uy và sức sáng tạo
26
ĐỪNG BAO GIỜ CHƠI TRỘI QUAN THẦY
của mình, và còn quan trọng hơn l{ c|i công trình mang tên hắn.
Thay vì làm cho hắn bất an, bạn phải mang đến vinh quang cho
hắn. Với khám phá của mình, Galileo không thách thức uy quyền
trí thức của dòng Medici, m{ cũng không l{m cho họ cảm thấy thua
kém chút nào về mặt hiểu biết. Khi tôn họ lên hàng „sao“, Galileo
đ~ giúp họ chói sáng giữa các triều đình ở Ý. Galileo đ~ không chơi
trội sư phụ m{ còn giúp sư phụ chói sáng hơn tất cả những người
khác.
27
48 NGUYÊN TẮC CHỦ CHỐT CỦA QUYỀN LỰC
Robert Greene & Joost Elffers
sáng chói bằng Colbert nhạt nhẽo. V{ cũng như Louis, tuy không
thừa nhận sự thật, nhưng sư phụ bạn sẽ nại ra một cái cớ để đẩy
bạn đi cho khuất mắt.
Nguyên tắc này có hai quy luật mà bạn phải ý thức. Thứ nhất,
bạn có thể vô tình chơi trội sư phụ khi sống thực với con người
mình. Trên đời này có những đấng bề trên rất dễ cảm thấy bất an,
mất tự tin một cách khủng hoảng. Chỉ với nét duyên dáng và tao
nhã tự nhiên của mình, bạn có thể vô tình làm lu mờ sư phụ.
Ít ai có nhiều t{i năng tự nhiên như Astorre Manfredi, quận
công xứ Faenza. L{ người đẹp trai nhất trong số c|c vương tôn Ý,
quận công này luôn mê hoặc quần thần bằng sự hào phóng và cởi
mở.
Năm 1500, Cesare Borgia bao vây Faenza. Khi thành phố đầu
hang, dân chúng trông chờ Borgia giáng cho họ những điều tệ hại
nhất, vì Borgia nổi tiếng t{n |c. Nhưng không, lần này Borgia chỉ
chiếm lấy th{nh lũy nhưng không giết dân mà lại còn cho phép
vương tôn trẻ Manfredi, lúc ấy vừa 18 tuổi, được hoàn toàn tự do ở
lại triều đình.
Tuy nhiên vài tuần sau đó binh lính đưa Astorre Mafredi đến
một ngục thất La Mã xa xôi. Một năm sau, người ta vớt được xác
Manfredi từ dòng song Tiber với một khối đ| cột vào cổ. Borgia
biện minh h{nh động dã man này bằng cách vu cáo Manfredi âm
mưu tạo phản, nhưng sự thật là Borgia vẫn nổi tiếng kiêu ngạo và
đa nghi. Ngay cả khi không cố ý, Manfredi cũng l{m cho Borgia bị
lu mờ. Vì những t{i năng tự nhiên, vị vương tôn trẻ chỉ cần xuất
hiện là Borgia có vẻ bớt lôi cuốn và hấp dẫn. Bài học ở đ}y thật
đơn giản: Nếu không thể n{o ngăn chăn tinh hoa của mình phát
tiết ra ngoài, bạn nên tránh gặp những con quỷ kiêu ngạo như thế.
28
ĐỪNG BAO GIỜ CHƠI TRỘI QUAN THẦY
Hoặc là tránh xa chúng, hoặc bạn phải tìm ra cách che giấu những
đức tính của mình khi ở gần bên một Cesare Borgia.
Thứ hai, đừng bao giờ nghĩ rằng vì được sư phụ tin yêu nên
mình muốn làm gì thì làm. Biết bao giấy mực đ~ kể lại trường hợp
những bầy tôi từng được thương yêu nhất nhưng lại đột nhiên thất
sủng vì nghĩ rằng chức vụ, vị trí của mình là tất yếu, rồi từ đó chơi
trội quan thầy. Sen no Rikyu là một sủng thần của thiên hoàng
Hideyoshi vào những năm cuối thế tỷ XVI ở Nhật. Là nghệ nhân
bậc nhất về tr{ đạo, Sen no Rikyu trở thành một trong các cố vấn
được tin cẩn nhất của Hideyoshi. Thiên hoàng ban phòng ốc riêng
trong ho{ng cung cho ông v{ ông được trọng vọng khắp nước
Nhật. Thế m{ v{o năm 1591, Hideyoshi lại xử ông tội chết. Rikyu
tự tử. Sau n{y người ta mới khám phá ra nguyên nhân khiến ông ta
bị thất sủng: Hình như vì xuất thân là nông dân và sau này mới
được vào cung, Rikyu lại cho tạc tượng chính mình đang mang dép
quai (một dấu hiệu của giai cấp quý tộc) trong tư thế ngạo nghễ.
Ấy vậy mà Rikyu lại còn cho đặt tượng trong ngôi đền quan trọng
nhất ở các cổng ho{ng cung, trơ trơ trước nơi qua lại của hoàng
tộc. Với Hideyoshi, điều n{y có nghĩa l{ Rikyu đ~ qu| quắt lắm. Giả
định Rikyu có được ban cho những quyền thế của quan nhất phẩm
thì ông ta cũng phải nhớ rằng mình được thế là nhờ thiên hoàng,
nhưng tr|i lại ông những tưởng tất cả đều do mình đạt được. Đ}y
làm một tính toán sai lầm không thể tha thứ, do đó Rikyu đ~ phải
trả giá bằng chính mạng sống. Bạn hãy nhớ điều sau đ}y: Đừng bao
giờ nghĩ rằng mình được vị trí này là tất nhiên, v{ đừng bao giờ để
cho quyền thế bổng lộc bốc mình lên qu| đ{.
Biết được những mối nguy của việc chơi trội sư phụ, bạn có
thể l{m ngược lại để được lợi lạc. Trước tiên phải thổi phồng và xu
nịnh sư phụ. Xu nịnh một cách lộ liễu cũng được, nhưng hiệu quả
29
48 NGUYÊN TẮC CHỦ CHỐT CỦA QUYỀN LỰC
Robert Greene & Joost Elffers
rất hạn chế. Hơn nữa những quần thần khác sẽ đố kỵ. Ta nên xu
nịnh kín đ|o thôi. Chẳng hạn nếu “chẳng may” lại thông minh hơn
sư phụ, bạn hãy tỏ vẻ ngược lại, l{m cho sư phụ thấy thông minh
hơn bạn. Vờ h{nh động ngây ngô. Làm cho sư phụ thấy là bạn cần
đến sự tinh thông của hắn ta. Làm bộ gây ra một vài lỗi nhỏ vô hại,
mục đích l{ để cầu cứu sư phụ. Sư phụ n{o cũng kho|i những loại
cầu xin như thế. Nếu không có cơ hội gia ân cho bạn, sư phụ sẽ tìm
c|ch đổ lên đầu bạn nhiều ý ác.
Nếu bạn nảy sinh nhiều ý hay hơn ý của sư phụ thì cứ hô
hoán lên rằng đó l{ “th|nh ý anh minh”, v{ để cho càng nhiều
người biết càng tốt. Nếu ý của bạn có hiệu quả tốt thì cứ tung hô
rằng đó chỉ phản ánh ý của sư phụ.
Nếu bạn hóm hỉnh hơn sư phụ và muốn đóng vai thằng hề
trong ho{ng cung thì cũng tốt thôi, nhưng nhớ đừng để mọi người
thấy ngược lại rằng sư phụ quá lạnh lùng và cáu kỉnh. Nếu cần, bạn
nên hạ bớt ngọn lửa dí dỏm xuống và tìm cách cho mọi người thấy
chính sư phụ là suối nguồn của niềm vui và sự phấn khởi. Nếu bản
tính tự nhiên của bạn lại chan hòa v{ h{o phóng hơn sư phụ, hãy
cẩn thận đừng để vô tình mình trở th{nh đ|m m}y che khuất sự
tỏa sáng của hắn ta. Phải l{m cho sư phụ an tâm với cái vị trí của
Mặt trời với tất cả những người khác xoay quanh, một Mặt trời
quyền uy và sáng chói, một cái rốn của vũ trụ. Nếu bị đặt vào thế
phải giải khu}y sư phụ, thỉnh thoảng bạn nên lù khù một chút để
được sư phụ thương hại. Mọi nỗ lực gây ấn tượng bằng sự duyên
dáng và hào phóng có thể chí tử: nếu không thuộc long bài học của
Fouquet, bạn sẽ trả gi| đắt.
Trong tất cả những trường hợp trên, việc giấu giếm sở
trường của mình không phải là biểu hiện của sự yếu đuối, nếu cuối
cùng việc giấu giếm ấy đưa bạn đến uy quyền. Cứ để cho người
30
ĐỪNG BAO GIỜ CHƠI TRỘI QUAN THẦY
kh|c s|ng chói, như thế bạn có khả năng kiểm soát tình hình, vậy
còn hơn l{ trở thành nạn nhân khi họ trở nên bất an. Tất cả những
mưu kế ấy sẽ có ích vào ngày mà bạn quyết định vượt lên trên thân
phận thấp hèn. Nếu l{m được như Galileo, tức l{ để cho sư phụ
c{ng s|ng chói hơn trong c|i nhìn của mọi người thì bạn sẽ được
sư phụ xem như của trời cho và lập tức được thăng quan tiến chức.
NGHỊCH ĐẢO
Không phải gặp bất kỳ ai thì mình cũng sợ mất lòng, nhưng
bạn phải học cách trở nên tàn nhẫn một cách có chọn lọc. Nếu sư
phụ bạn l{ vì sao đang rơi, thì bạn không ngần ngại gì khi phải chơi
31
48 NGUYÊN TẮC CHỦ CHỐT CỦA QUYỀN LỰC
Robert Greene & Joost Elffers
trội hắn. Không nên thương hại – khi chòi đạp để vươn lên đỉnh
cao, bản th}n sư phụ bạn cũng không hề |y n|y gì đ}u. H~y chứng
minh sức mạnh với hắn ta. Nếu hắn yếu, bạn kín đ|o l{m cho hắn
rớt đ{i nhanh hơn nữa: chờ đến thời điểm then chốt, bạn chứng tỏ
mình không hơn, giỏi hơn, duyên hơn hắn. Nhưng nếu hắn đ~ quá
yếu và sập tiệm đến nơi, cứ để dòng đời lo liệu. Lúc này bạn không
nên chơi trội một sư phụ suy thế, vì có thể mọi người đ|nh gi| bạn
là tàn nhẫn và thù vặt. Khi vị trí sư phụ còn vững nhưng bạn biết
mình giỏi giang hơn, bạn hãy ẩn nhẫn chờ thời. Tự nhiên uy quyền
của sư phụ sẽ mai một v{ suy nhược dần. Sẽ đến lúc sư phụ sụp đổ
và nếu tính toán kỹ lưỡng đúng đắn, bạn sẽ sống còn và ngày nào
đó vượt trội hắn.
32