თვითრეგულაციის განვითარების მექანიზმები

გეგმა:

1. რა არის თვითრეგულაცია
2. რა ტიპის პრობლემებია ( ინტელექტუალური,
3. სწავლების თავისებურებანი
4. კვლევები

მე მაინტერესებს როგორე ახდენსს ბავშვები თვითკონტროლსს

წავიკითხე მაგ.ეს წიგნი. და ანალიზი

file:///C:/Users/User/Downloads/Developing_Mechanisms_of_Self-Regulation%20(1).pdf

ანოტაცია

სახელმძღვანელოში წარმოდგენილია მასალები კოგნიტური აქტივობის

ნებაყოფლობითი რეგულირების შესწავლის შესახებ ხანდაზმულ სკოლამდელ და
გონებრივი ჩამორჩენილობის მქონე უმცროსი სკოლის
მოსწავლეებში,დასაბუთებულია მათი სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებები
თვითრეგულირების უნარების ჩამოყალიბებაზე მიზანმიმართული მუშაობის
თვალსაზრისით, წარმოდგენილია მაკორექტირებელი განმავითარებელი სამუშაოს
პროგრამა, მოცემულია მეთოდოლოგიური რეკომენდაციები ფსიქოლოგთან
ინდივიდუალური და ჯგუფური სესიების ორგანიზებისთვის, რეკომენდაციები
მასწავლებლებისთვის მოსწავლეებისადმი ინდივიდუალური და
დიფერენცირებული მიდგომების დანერგვის შესახებ; რეკომენდაციები
მშობლებისთვის.

შესავალი

ბავშვის უნარი ნებაყოფლობით მოაწესრიგოს საკუთარი საქმიანობა და, უპირველეს

ყოვლისა, შემეცნებითი აქტივობა, მისი გონებრივი და სოციალური განვითარების
ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი პირობაა, რომლის მოთხოვნებიც მკვეთრად იზრდება
სისტემატური სწავლის დაწყებისთანავე.

გონებრივი ჩამორჩენის მქონე ბავშვებში შემეცნებითი აქტივობის, ემოციურ-

ნებაყოფლობითი სფეროსა და ქცევის გამოხატული დარღვევების მიზეზები
შეიძლება იყოს ცერებრალური ქერქის მოუმწიფებლობა, აგრეთვე ტვინის ღეროს
მარეგულირებელი სტრუქტურების ფუნქციური მდგომარეობის ცვლილებები.
შუბლის ქერქის არასაკმარისი სიმწიფის გამო, ისინი ამჟღავნებენ მუდმივ
ყურადღების გაფანტულობას, ერთ კონკრეტულ მოქმედებაზე ან ობიექტზე
ყურადღების ფოკუსირების შეუძლებლობას; აღინიშნება სამოქმედო გეგმის
შემუშავების სირთულეები და საკუთარი საქმიანობის არასაკმარისი კონტროლი.
გონებრივი ჩამორჩენილობის მქონე ბავშვებს ახასიათებთ თავიანთი აქტივობების
დაქვემდებარების უუნარობა, მოქმედებების გონებრივი დაგეგმვის განუვითარებელი
უნარები, თვითკონტროლი, არაადეკვატური თვითშეფასება, ემოციური
არასტაბილურობა, გაზრდილი ვარაუდობა, პასუხისმგებლობის თავიდან აცილება,
თამაშის ინტერესების გაბატონება. საგანმანათლებლო და სიტუაციის მოთხოვნების
შესაბამისად ქცევის უუნარობა.

ასევე არის სისუსტე მოქმედებების მეტყველების რეგულირებაში, რაც გამოიხატება

მათი მეტყველების დიზაინის სირთულეებში, არასაკმარისი ფოკუსირების უნარში.
სიტყვიერი მითითებების მოთხოვნები. შინაგანი მეტყველების განვითარების
მნიშვნელოვანი შეფერხება ართულებს გონებრივი ჩამორჩენის მქონე ბავშვებს
საკუთარი საქმიანობის ნებაყოფლობითი რეგულირებისა და მისი შედეგების
პროგნოზირების უნარს.

ყოველივე ზემოთქმული უდავოდ უდევს საფუძვლად ამ ბავშვების

საგანმანათლებლო საქმიანობის დაუფლების სირთულეებს. რაც შეეხება აქტივობის
რეგულირების არარსებობას, ის ვლინდება სასწავლო პროცესის ყველა ნაწილში,
განსაკუთრებით სისტემატური მომზადების პროცესში. აქ დამახასიათებელი
ნიშნებია შემოთავაზებული ამოცანებისადმი მუდმივი ინტერესის ნაკლებობა, ახალ
მასალაზე ორიენტაციის იმპულსურობა და ზედაპირულობა და აქტივობის
არასაკმარისი ფოკუსირება. გარდა ამისა, მისი პროდუქტიულობის ზოგადი ვარდნა
დიდწილად განპირობებულია ინიციატივის ნაკლებობით, მისი შედეგების
გაუმჯობესების სურვილის ნაკლებობით, სამუშაოს მთლიანობაში გაგებით და
შეცდომების მიზეზების გაგებით.

ონტოგენეზში, ნორმალურ განვითარებად ბავშვებში კოგნიტური აქტივობის

შეგნებული რეგულირების უნარი ყალიბდება სკოლის დაწყებისთანავე, რაც
შესაძლებელს ხდის ამ ასაკობრივი პერიოდის იდენტიფიცირებას, როგორც
მგრძნობიარე საკუთარი საქმიანობის ორგანიზების ტექნიკის დაუფლებისა და ქცევის
თვითნებობის ფორმირებისთვის. .

გონებრივი ჩამორჩენილობის მქონე ბავშვების კოგნიტურ საქმიანობაში

თვითრეგულირების სპეციფიკური გამოვლინებების სისტემატიზაცია და ანალიზი
ნორმალურად განვითარებულ თანატოლებთან შედარებით შესაძლებელს ხდის მათი
სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების იდენტიფიცირებას და მეცნიერულად
დაასაბუთოს სპეციალური საგანმანათლებლო პირობები, რაც ხელს უწყობს
მარეგულირებელი სფეროს მიზანმიმართულ განვითარებას. აქცევს მას ბავშვთან
ფსიქოლოგიური და პედაგოგიური მაკორექტირებელი მუშაობის „სამიზნედ“, ხელს
უწყობს პიროვნული განვითარებისთვის მისი პოტენციალის ეფექტურ
აქტუალიზაციას, რაც თანამედროვე სასკოლო განათლების მთავარი ამოცანაა.

თავი 1. თვითრეგულირების არსი და მისი გამოვლინების თავისებურებები

თვითრეგულირება, როგორც სამეცნიერო კვლევის საგანი

ადამიანის, როგორც ცხოვრების სუბიექტის ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელია

მისი საქმიანობის თვითრეგულირების უნარი.

თვითრეგულირების ფსიქოლოგიის საგანი ყველაზე ზოგადი თვალსაზრისით არის

არსებითი ინტეგრაციული ფსიქიკური პროცესები, რომლებიც დაკავშირებულია
ფსიქიკის მარეგულირებელ ფუნქციასთან და უზრუნველყოფს ადამიანის გონებრივი
საქმიანობის სხვადასხვა ტიპის თვითორგანიზებას, მის სუბიექტურ საქმიანობას,
ინდივიდუალურობის მთლიანობას და. პიროვნება (V. I. Morosanova, 1998).

ფუნქციური თვითრეგულირების სისტემის იდეები შეიმუშავეს P.K.Anokhin-მა და

N.A. Bernstein-მა. სუბიექტის ცნობიერი აქტივობის ბუნების, არსის და როლის
განსაზღვრის ფუნდამენტური მიდგომები სხვადასხვა ტიპის საქმიანობაში აისახება
ლ.ს.ვიგოტსკის, ა.ნ.ლეონტიევის, ს. -რეგულაცია მოახდინეს ადგილობრივმა
მეცნიერებმა ფსიქოლოგებმა (პ. ია. გალპერინი, ა. ვ. ზაპოროჟეც, ა. ვ. ზახაროვა, ვ. ა.
ივანიკოვი, ო. ა. კონოპკინი, ნ. ს. ლეიტესი, ბ. ფ. ლომოვი, ვ. ი. მოროსანოვა, ე. ო.
სმირნოვა, ტ. დ.
ფართო გაგებით, თვითრეგულირება გაგებულია, როგორც თვითშემეცნების ერთ-
ერთი კომპონენტი; როგორც სისტემატურად ორგანიზებული პროცესი, რომელიც
უზრუნველყოფს პიროვნების მდგომარეობებისა და მოქმედებების ადეკვატურობას
მიზნის, საგნის, საქმიანობის პირობებთან (ო. ა. კონოპკინი, ნ. ფ. კრუგლოვა, ბ. ფ.
ლომოვი, ვ. ი. მოროსანოვა, ა. კ. ოსნიცკი); როგორც ადამიანის უნარი შეგნებულად
მოაწესრიგოს სხვადასხვა ფსიქიკური პროცესები და მდგომარეობა (ე. ო. სმირნოვა),
უნარი მართოს საკუთარი მოქმედებები სოციალურად განსაზღვრული მიზნებისა და
საქმიანობის პირობების შესაბამისად (ო. იუ. ოსადკო); როგორც ინდივიდის უნარის
მდგრადი განხორციელების მდგრადი საქმიანობის პროგრამა, საქმიანობის მიზნებისა
და მეთოდების შენარჩუნების უნარი (V.D. Nebylitsyn, V.S. Yurkevich). ზოგიერთი
ფსიქოლოგი (ნ. ა. ბატურინი და სხვები) თვითრეგულირების პროცესს უკავშირებენ
შეფასების აქტივობას, მიაჩნიათ, რომ მისი არსი მდგომარეობს პირობების,
შესაძლებლობების, შერჩეული პროგრამების, მიმდინარე და საბოლოო შედეგების
შეფასებაში და ა.შ. I.I. Kondratyeva, N A. Menchinskaya, U.V. განიხილავს
თვითრეგულირებას, როგორც ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან კომპონენტს
ზოგადი სწავლის უნარის სტრუქტურაში და ხაზს უსვამს მისი განვითარების
მაქსიმალური გაძლიერების აუცილებლობას.

უცხოურ ფსიქოლოგიაში რეგულირების პრობლემები თავდაპირველად ძირითადად

კონტროლის კიბერნეტიკური მეტაფორის ფარგლებში განვითარდა. მაგრამ ბოლო
დროს სულ უფრო მეტი ყურადღება ექცევა რეგულირების შემეცნებითი, პიროვნული
და სოციალურ-ფსიქოლოგიური ასპექტების შესწავლას მათ
ურთიერთდამოკიდებულებაში.

თანამედროვე დასავლურ ფსიქოლოგიაში თვითრეგულირების მრავალი და

მრავალფეროვანი განმარტების მიუხედავად (მაგალითად, ზრდასრულთა
მოთხოვნების შესრულების უნარი, მორჩილება და ადეკვატური სოციალური ქცევის
დემონსტრირება გარე კონტროლის არარსებობის შემთხვევაში, მოტორული და
სიტყვიერი აქტივობის კონტროლი და ა.შ. .), ავტორთა უმეტესობას ესმის
თვითრეგულირება, როგორც სოციალური, დამტკიცებული ქცევის ნიმუშების
ზუსტად დაცვა. ამავდროულად, თვითრეგულირების ჩამოყალიბება განიხილება,
პირველ რიგში, როგორც ბავშვის დაქვემდებარება უფროსების მოთხოვნებისადმი,
არსებითად დაწესებული გარედან, ეწინააღმდეგება საკუთარ სურვილებს (ვ. ი.
მოროსანოვა, ე. ო. სმირნოვა).

***
ამრიგად, რუსულ ფსიქოლოგიაში, დასავლური ფსიქოლოგიისგან განსხვავებით,
თვითრეგულაციის გაგების მიდგომები ემყარება იდეებს თავად პიროვნების
აქტიური როლის შესახებ ცხოვრების პროცესში. ლ.ს ვიგოტსკიმ აჩვენა, რომ
ნებაყოფლობითობა, არა მხოლოდ თავისი წარმოშობითა და შინაარსით, არამედ
მექანიზმებითაც, არის სოციალური ფორმაცია. თვითრეგულირების პროცესები არის
ადამიანის შინაგანი, მიზანმიმართული აქტივობა. ბავშვი არ ეგუება საზოგადოების
მოთხოვნებს, რომლებიც მას ეწინააღმდეგება და არ ემორჩილება მათ: ის
თავდაპირველად მდებარეობს და ვითარდება ამ საზოგადოების შიგნით, მასთან
პრაქტიკულ კავშირში. ამავდროულად, თვითრეგულირება არის ადამიანის, როგორც
ცხოვრების სუბიექტის ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელი, რომელიც წარმოადგენს
სხვადასხვა სახის საქმიანობის წარმატების პროგნოზს.

თვითრეგულირების კვლევის თეორიული და ექსპერიმენტული მიდგომები

ფსიქიკის მარეგულირებელი ფუნქციის შესწავლისადმი მიძღვნილი ლიტერატურის

ანალიზმა შესაძლებელი გახადა ამ მიმართულებით კვლევის ძირითადი ასპექტების
გამოვლენა.

კვლევის ფიზიოლოგიური ასპექტის მთავარი მიზანია ქცევითი აქტის

ფიზიოლოგიური მექანიზმების შესწავლა: მიზნის დასახვა, პროგნოზირება,
დაგეგმვა, გეგმის განხორციელება. მიზნის დასახვის პროცესი და მისი მიღწევის
პროცესი მოიცავს მრავალდონიანი რეგულირების კომპლექსურ მექანიზმებს,
რომელიც დაფუძნებულია ადაპტაციური აქტის კერძო მექანიზმების მრავალდონიან
ინტეგრაციაზე და მათ მუდმივ კორექტირებაზე უკუკავშირის გათვალისწინებით (N.
A. Bernstein). პ.კ. ანოხინმა, შეიმუშავა აქტივობის რეგულირების პრობლემა, აჩვენა
საავტომობილო აქტების პროგნოზირებისა და აგების მექანიზმები, საპირისპირო
აფერენტაციის მექანიზმები და გამოავლინა სენსორული კორექციის კონცეფცია.

ნეიროფსიქოლოგიური მიდგომა აქტივობის თვითრეგულირების ტვინის

მექანიზმების გასაგებად ჩამოყალიბებულია A.R.Luria-ს, P.K.Anokhin-ის ნაშრომებში
და შემუშავებულია მათი სტუდენტების მიერ.