ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ- ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

1. «Είναι πάντα μεγάλη χαρά για έναν συγγραφέα να βλέπει τη γραφή του να ξεπερνά τα σύνορα και να
διαβάζεται από ένα κοινό που δεν περίμενε να προσεγγίσει μέσα από το βιβλίο του.»
Να εντοπίσεις δύο παραδείγματα ποιητικής/μεταφορικής λειτουργίας της γλώσσας στην παραπάνω περίοδο λόγου
του Κειμένου 2 (μονάδες 4) και να τα μετασχηματίσεις έτσι, ώστε η γλώσσα να λειτουργεί αναφορικά-
κυριολεκτικά, χωρίς όμως να αλλοιώνεται το νόημα (μονάδες 6).

2. Εγκώμιο της Φιλίας

Απόσπασμα από την επιστολή της Πηνελόπης Σ. Δέλτα, στο βιβλίο «Αλληλογραφία», βιβλιοπωλείο της ΕΣΤΙΑΣ, 2 η
έκδοση, Αθήνα: 1997.

[…] Στα όσα μου γράφετε έχετε δίκιο. Η κοινωνικότητα του ανθρώπου, βαθιά ριζωμένη στη φύση του, ακόμα και
τη ζωτική του φύση, επιτρέπει, κι απαιτεί, να γυρεύει βάλσαμο σε μεγάλους ψυχικούς πόνους, σε κάτι που να είναι
απέξω του, είτε φίλος είναι αυτό, που να καταλαβαίνει και να πονεί, είτε ένα βιβλίο, μέσα στο οποίο μας
ξεσκεπάζεται μια μεγάλη ψυχή, που να γνώρισε κι αυτή την οδύνη της ζωής. Οι σκέψεις των μεγάλων πεθαμένων
είναι πάντα βολικότερες, συχνά και βαθύτερες. Δεν ξέρω όμως αν μπορεί τίποτε να μπει κοντά στο θέση του
φίλου, του σύγχρονου, με τον οποίο ενώνει, έστω κι από μακριά, κοινότητα στη σκέψη και την αντίληψη.
Δε νομίζω όμως, και θα λυπούμαι, να ήταν το ξεσκέπασμα επικίνδυνο. Κάθε πληγής σκάλισμα πονεί, ίσως όμως
καλύτερα να δίνει σ’ αυτό αφορμή η παρουσία φίλου, και μου φαίνεται πως έπειτα μια καθαρότερη, αμιγέστερη
εσωτερική γαλήνη, μπορεί να δώσει γέννηση σε κάποιο θαρρετότερο αντίκρυσμα των περασμένων και σε
πραγματικότερους καρπούς για το μέλλον. Αφού ξεπονέσουν λίγο, και πάρουν καινούριο αίμα μέσα τους οι πληγές
[…]
α) Να εντοπίσεις δύο παραδείγματα συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας στο Κείμενο 1 (μονάδες 2) και
να εξηγήσεις την επικοινωνιακή τους λειτουργικότητα (μονάδες 2).

3. Ο James Baldwin είπε ότι τα παιδιά και οι νέοι πάντοτε δυσανασχετούν στις παραινέσεις των μεγάλων, αλλά και
πάντοτε μιμούνται με απόλυτη επιτυχία τη συμπεριφορά τους. Οι έφηβοι δε μπορούν να μεγαλώσουν και να
αυτονομηθούν, χωρίς να απορρίψουν και να αμφισβητήσουν. Η διαδικασία της ωρίμανσης είναι από τη φύση της
συγκρουσιακή. Η ύπαρξη διαλόγου δε σημαίνει πως δεν υπάρχει καμιά εξουσία ή πως οι γονείς μπορεί να
φέρονται σαν συνομήλικοι με τα παιδιά τους. Γιατί η οικογένεια είναι το μεγάλο εργαστήρι, όπου ο έφηβος
μαθαίνει να διαπραγματεύεται κάτω από συνθήκες άνισης δύναμης, όπως θα χρειαστεί να το κάνει αργότερα στην
κοινωνία, τη ζωή.
Όμως, αγαπητοί φίλες και φίλοι, η οικογένεια δε γίνεται να λειτουργήσει μ’ αυτόν τον καταλυτικό και
πυροσβεστικό τρόπο στην έκρηξη της εφηβείας, αν δεν έχει μάθει να λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο από τη βρεφική
και παιδική ηλικία των εφήβων. Οι γονείς δε γνωρίζονται για πρώτη φορά με τα παιδιά τους στην εφηβεία. Οι
σχέσεις τους χτίζονται αμοιβαία σε κάθε στάδιο ανάπτυξης και εξέλιξης των παιδιών. Όσο πιο έγκαιρα οι σχέσεις
αυτές παγιώνονται και από τις δύο πλευρές, τόσο η προπαρασκευαστική περίοδος για την εφηβεία εγγυάται την
άμβλυνση αντιπαραθέσεων και εντάσεων.[…]
Να βρεις στο Κείμενο τέσσερις φράσεις με μεταφορική/συνυποδηλωτική λειτουργία της γλώσσας (μονάδες
4) και να δικαιολογήσεις αυτή την επιλογή

4.Η ηλεκτρονική επικοινωνία περιόρισε τη φυσική συνομιλία, που συνοδεύεται από χειρονομίες, νεύματα,
βλέμματα, υπόρρητες1 συμπαραδηλώσεις2 – την εύγλωττη γλώσσα του σώματος, η οποία αποσαφηνίζει τα
λεχθέντα. Και η γλώσσα έγινε περισσότερο διφορούμενη. Συνομιλούμε στα κοινωνικά δίκτυα χωρίς να
αντιλαμβανόμαστε ότι ακολουθούμε διαφορετικούς κανόνες στη χρήση των λέξεων. Φορτίζουμε τις έννοιες με την
υποκειμενική προσέγγιση του πραγματικού, τις ποτίζουμε με προσωπικές δοξασίες, ιδεολογίες. Λέξεις όπως
«γυναικοκτονία», «ρατσισμός», «δικαιωματισμός» αποκτούν μια πολυεπίπεδη ρευστότητα. Όμως δεν υπάρχει
χρόνος ή χώρος (ειδικά στο Twitter) για να ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε.
Να εντοπίσεις τρία παραδείγματα συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας και να εξηγήσεις την
επικοινωνιακή τους λειτουργικότητα σε κάθε περίπτωση

5. Λίγες μόλις ώρες πριν από την έναρξη του νέου lockdown και την εφαρμογή των μέτρων για την αντιμετώπιση
της πανδημίας, καταναλωτές έσπευσαν να προμηθευτούν διάφορα είδη, πρώτης ανάγκης και μη, ώστε να μην τους
λείψει κάτι την περίοδο που ακολουθεί. Μάλιστα, το καταναλωτικό «κύμα» δεν φάνηκε να έχει προτίμηση σε

1 υπόρρητος: αυτός που δηλώνεται έμμεσα και συγκεκαλυμμένα

2 ρευστές σημασίες που αποκτά μια λέξη/φράση λόγω κοινωνικοπολιτιστικών και προσωπικών συνειρμών, ανεξάρτητα ή πρόσθετα
στη βασική της σημασία
κάποια συγκεκριμένα είδη, καθώς οι αγορές κάλυπταν ένα μεγάλο φάσμα προϊόντων, από τρόφιμα και είδη
ρουχισμού μέχρι καλλυντικά και βαφές μαλλιών.
Και μπορεί κάτι τέτοιο να φαίνεται λογικό όταν πρόκειται για υλικά αγαθά, ωστόσο προκαλεί δεύτερες σκέψεις
όταν αφορά την υγεία ή την παιδεία. «Για παράδειγμα, είναι πιθανό να υπάρχουν ακόμη και επτά διαγνωστικά
κέντρα σε μια γειτονιά, ή να διαφημίζονται διαρκώς προπτυχιακές ή μεταπτυχιακές σπουδές. Πλέον τα παιδιά
αρχίζουν φροντιστήριο από το δημοτικό σχολείο για να προετοιμάζονται καλά ώστε να ανταπεξέλθουν αργότερα
στις πανελλήνιες. Πιεζόμαστε μόνοι μας να κάνουμε ένα ακόμη μεταπτυχιακό, ένα ακόμη διδακτορικό, να
μάθουμε μια ακόμη ξένη γλώσσα, για να έχουμε περισσότερα εφόδια στην αγορά εργασίας. Τελικά δημιουργείται
μια προκλητή ζήτηση, η οποία μας εμπλέκει σε έναν διαρκή αγώνα, ο οποίος όμως τελικά, λόγω έλλειψης χρόνου
και αποθεμάτων ενέργειας, μπορεί να μας απογυμνώσει από την εσωτερικότητά μας. Είμαστε πια άδειοι από
αξίες», υπογραμμίζει χαρακτηριστικά η κ. Πατίδου.
Να εντοπίσεις τρία παραδείγματα συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας στο Κείμενο και να εξηγήσεις την
επικοινωνιακή λειτουργικότητά τους

6. Μέσα σε ένα σκηνικό παγκόσμιας ιδεολογικής σύγχυσης και κοινωνικής και οικονομικής ανασφάλειας,
ο σύγχρονος άνθρωπος ψάχνει να βρει τον δρόμο του, συχνά παλεύοντας μεταξύ της Σκύλλας του εγωπαθούς και
αντικοινωνικού ατομικισμού και της Χάρυβδης του πλήρους αφανισμού του μέσα στον απρόσωπο χυλό μιας
παγκοσμιοποιημένης εξουσιαστικής υπερδομής, που άλλοτε του αφήνει λάσκα το χαλινάρι και άλλοτε του δείχνει
το εξουσιαστικό ολοκληρωτικό της πρόσωπο.
Στον δρόμο αυτό οι οδοδείκτες, ανεπαρκείς και «πειραγμένοι», συχνά εκπέμπουν νεφελώδη,
δυσανάγνωστα και παραπειστικά σήματα, που δρουν αποπροσανατολιστικά και επιτείνουν τη σύγχυση.Ενόσω
λοιπόν ο άνθρωπος θα βρίσκεται μακριά από τον μέσο δρόμο της αυτογνωσίας, αλλά και της κοινωνικής
ευαισθησίας και της ισότιμης και αλληλέγγυας κοινωνικής του συμμετοχής, είτε αυτοεγκλωβισμένος στην
αντιπαραγωγική και μοναχική αυταρέσκεια του ατομικισμού του, από τη μια μεριά, είτε στην ισοπεδωτικά
οργανωμένη μαζοποίηση και ομογενοποίησή του, στο επικυρίαρχο ρεύμα της παγκοσμιοποίησης, από την άλλη,
θα αισθάνεται πάντοτε την αβάσταχτη μοναξιά της ύπαρξής του.
Να εντοπίσεις τρία παραδείγματα συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας στο Κείμενο και να
εξηγήσεις την επικοινωνιακή τους λειτουργία

ANAΦΟΡΙΚΗ-ΠΟΙΗΤΙΚΗ
1. «Είναι πάντα μεγάλη χαρά για έναν συγγραφέα να βλέπει τη γραφή του να ξεπερνά τα σύνορα και να
διαβάζεται από ένα κοινό που δεν περίμενε να προσεγγίσει μέσα από το βιβλίο του.»
Παραδείγματα ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας:
o να βλέπει τη γραφή του να ξεπερνά τα σύνορα
o να προσεγγίσει
Μετασχηματισμός στην αναφορική λειτουργία της γλώσσας:
«Είναι πάντα μεγάλη χαρά για έναν συγγραφέα να μαθαίνει/πληροφορείται ότι το έργο του γίνεται γνωστό στο
εξωτερικό και διαβάζεται από ένα κοινό που δεν περίμενε να συγκινήσει/ευαισθητοποιήσει μέσα από το βιβλίο
του.»
2. α) Παραδείγματα συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας στο Κείμενο 1 :
•να γυρεύει βάλσαμο
•να δώσει γέννηση
•πραγματικότερους καρπούς για το μέλλον
•πάρουν καινούριο αίμα μέσα τους οι πληγές
Με τη χρήση της συνυποδήλωσης τονίζεται εναργέστερα ο θεραπευτικός ρόλος της φιλίας στον ψυχισμό του
ατόμου. Η συντάκτρια της επιστολής απευθύνεται στο συναίσθημα, αποσκοπώντας στην πρόκληση
συναισθημάτων και την αισθητική απόλαυση.Καθιστά το κείμενο ζωντανό και παραστατικό και του προσδίδει
λογοτεχνική απόχρωση, όπως ταιριάζει σε επιστολή. Γίνεται πιο ενδιαφέρον στην ανάγνωση, αλλά και
προκλητικό, καθώς η μεταφορική λειτουργία δημιουργεί ερέθισμα για προβληματισμό (το μήνυμα προβάλλεται με
έμμεσο τρόπο και όχι πληροφοριακά).

3. - Η διαδικασία της ωρίμανσης είναι από τη φύση της συγκρουσιακή (2η παράγραφος),
- Γιατί η οικογένεια είναι το μεγάλο εργαστήρι (2η παράγραφος),
- πυροσβεστικό τρόπο στην έκρηξη της εφηβείας (3η παράγραφος),
- Οι σχέσεις τους χτίζονται αμοιβαία (3η παράγραφος)
Πρόθεση τη ομιλήτριας με την επιλογή της μεταφορικής λειτουργίας της γλώσσας είναι να αναδείξει το θέμα της
ομιλίας της, να τονίσει τον νευραλγικό ρόλο της οικογένειας στην αγωγή των παιδιών, ειδικά στη δύσκολη
περίοδο της εφηβείας. Με τη μεταφορική γλώσσα δημιουργείται προβληματισμός στους ακροατές για το θέμα και
παράλληλα προωθείται με έμμεσο τρόπο η θέση της ομιλήτριας, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει τους
αποδέκτες του μηνύματός της και να τους κάνει κοινωνούς/συμμέτοχους των απόψεών της

4. Περιπτώσεις συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2 και η
επικοινωνιακή τους λειτουργικότητα:
· την εύγλωττη γλώσσα του σώματος: με τη συνυποδήλωση «γλώσσα του σώματος», που συνοδεύεται από το
πλεοναστικό επίθετο «εύγλωττη», συγκεφαλαιώνονται τα εξωγλωσσικά στοιχεία και υπογραμμίζεται ο
ουσιαστικός ρόλος τους στην επικοινωνία, καθώς συνιστούν μια συνοδευτική της γλώσσας «γλώσσα», η οποία
χάνεται κατά την ηλεκτρονική επαφή των ανθρώπων στα κοινωνικά δίκτυα
· Φορτίζουμε τις έννοιες με την υποκειμενική προσέγγιση του πραγματικού: με μια μεταφορά από τον χώρο των
συσκευών, με τον οποίο έχει μεγάλη εξοικείωση ο σύγχρονος αναγνώστης, η αρθρογράφος υπογραμμίζει δίσημα
την απόδοση φόρτισης, αλλά και φορτίου-βάρους στις λέξεις κατά την ηλεκτρονική επικοινωνία, καθώς
αδυνατούμε να τις αναλύσουμε και να τις διασαφηνίσουμε
· τις ποτίζουμε με προσωπικές δοξασίες, ιδεολογίες: με τη μεταφορική χρήση του ρήματος «ποτίζω» η
αρθρογράφος τονίζει τη σε βάθος σηματοδότηση των λέξεων με προσωπικές δοξασίες και ιδεολογίες έτσι ώστε να
ενισχύεται η υποκειμενικότητα και η αλλαγή των όρων επικοινωνίας στα δίκτυα
· Και προκύπτει ένα κουβάρι συγχύσεων και παρεξηγήσεων: η μεταφορά δηλώνει τον φαύλο κύκλο της
προβληματικής επικοινωνίας στα δίκτυα και την αδυναμία επίλυσης των προβλημάτων της
· μια Βαβέλ ασυντόνιστων φωνών: η μεταφορά, παρμένη από την Παλαιά Διαθήκη, αποτυπώνει με έμφαση την
αναποτελεσματική διαδικτυακή επικοινωνία, καθώς ο καθένας μιλά «τη δική του γλώσσα»
· που στενεύουν και θολώνουν έναν κόσμο γεμάτο χαρακώματα: η μεταφορική παρουσίαση των διαδικτυακής
επικοινωνίας ως «κόσμου γεμάτου χαρακώματα» συνδυάζεται με το δίσημο της λέξης «χαρακώματα»: η
διαδικτυακή επικοινωνία είναι γεμάτη «χαρακώματα», δηλαδή γραμμές τραβηγμένες με τον χάρακα, άρα όρια και
περιχαρακώσεις των ανθρώπων, αλλά και «χαρακώματα», δηλαδή τάφρους όπου περιχαρακώνεται ο καθένας στον
«πόλεμο» με τον άλλον. κ.λπ.

5. Στο Κείμενο 1 υπάρχουν αρκετές φράσεις όπου γίνεται συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας, όπως:
 το καταναλωτικό «κύμα» δεν φάνηκε να έχει προτίμηση σε κάποια συγκεκριμένα είδη
  μας εμπλέκει σε έναν διαρκή αγώνα, ο οποίος όμως τελικά, λόγω έλλειψης χρόνου και αποθεμάτων ενέργειας,
μπορεί να μας απογυμνώσει από την εσωτερικότητά μας
 Είμαστε πια άδειοι από αξίες Η συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας συμβάλλει στην αφύπνιση του
αναγνώστη/-στριας, καθώς ο εικονοπλαστικός και μεταφορικός λόγος δημιουργούν προβληματισμό για τις
αρνητικές πτυχές του καταναλωτικού τρόπου ζωής.

6. Στο Κείμενο 1 υπάρχουν αρκετές φράσεις στις οποίες η λειτουργία της γλώσσας είναι
συνυποδηλωτική/μεταφορική, όπως:
· Στον δρόμο αυτό, οι οδοδείκτες, ανεπαρκείς και «πειραγμένοι»,
· παλεύοντας μεταξύ της Σκύλλας του εγωπαθούς και αντικοινωνικού ατομικισμού και της Χάρυβδης,
· Ενόσω λοιπόν ο άνθρωπος θα βρίσκεται μακριά από τον μέσο δρόμο της αυτογνωσίας.
Η συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας συμβάλλει στην αφύπνιση του αναγνώστη/-στριας, καθώς ο
εικονοπλαστικός και μεταφορικός λόγος δημιουργούν προβληματισμό για τις αρνητικές πτυχές του σύγχρονου
τρόπου ζωής.