15 ГЛАВА

• ШТО ПРЕТСТАВУВА ФИСКАЛЕНИОТ СИСТЕМ ?

Фискалниот систем е систем на јавни приходи и јавни расходи кои се
применуваат во една економија.
Јавни приходи се приходите кои ги прибира државата односно тие се збир на
сопствените приходи на државата + приходите кои таа ги собира од граѓаните.
Јавни расходи се употребата на средствата од јавните приходи.

Фискалниот систем се состои од два дела :

• генерирање на јавните финансии – даночен систем

• трошење на јавните финансии

Сушrински дел на секој фискален систем претставува, даночниот систем, кој

претставува збир на правила и процедури за генерирање на јавни приходи (т.е.
финансиски средства што ги троши владата). Даноците заедно со царините (иако
издашноста на царините како иэвор на јавни приходи денес се намалува речиси во
сите држави}, дефинитвно претставуваат најбитен извор на јавните приходи во
секоја држава, исrо така и во Македонија. А покрај тоа даноците, односно;
nолитиката на дефинирање на видовите даноци и на обемот на даночното
оптоварување, се користат и како инструмент эа влијаење врз однесувањето на
економските субјекти, поточно за определување на степенот на нивната
(де)мотивираност за (не)ангажирање во деловни потфати и се дел од фискалната
политика.

Набљудувани на тај начин, даноците претставуваат законски определена и

наметната јавна давачка. задолжителна за сите обврзници дефинирани со
даночните закони. Зад остварувањето (наплатата) на даноците стои авторитетот на
државната власт, поточно эаканата за нивна присилна нaплата доколку е потребно.
Понатаму, друга битна карактеристика на даноците а тука се вбројуваат и акцизите
и царините која ги разликува од сите други давачки, е и тоа што тие nретставуваат
плаќање без директен надомест плаќањето даноци не значи купување на конкретен
производ или услуга. Всушност токму во тоа е и основната причина за појавата
наречена даночна евазија (иэбегнување на плаќањето даноци), која постои во многу
држави и против која се nреземаат раэлични мерки 3а нејзиното. суэбивање (а ако е
можно, т.е исплатливо и целосно елиминирање). Од,друга страна, посгојат четири
аспекти (или прашања) -кои мора да бидат прецизно определени .пред
воспоставувањето на. кој било даночен систем, односна.пред воспоставувањето на
кај било вид данок. Tиe се:

• што ќе се оданочува или што e предмет на oданочувањето?

• кој се е носител на даночната обврска или кој е даночен обврзник?

• на кој износ ќе се плаќа данокот, или која е даночната основа?

• колкава е висината на даночното оптоварување или која е даночната стапка?

Предмет на оданочување

• приход – на граѓани и деловни субјекти

• потрошувачка

• имот

Кој е даночен обрзник

• граѓаните

• деловните субјекти

Даночна основа

• дел од предметот на оданочување на кој ќе се пресмета данокот

Даночни стапки

• пропорционални

• прогресивни

Директни даноци: конкретно е определен даночниот обврзник. Тука се вбројуваат:

данок на приход, даноци на имот.

Индиректни даноци: се даноци каде што не е конкретно определен носителот на

даночната обврска, даночната обврска е еднаква за сите и даночен обврзник е секој
краен потрошувач и даночната обврска е еднаква за сите. Всушност тука се работи
за секој краен потрошувач.

Тука се вбројува даанок на промет.

• КОИ ЗАКОНИ ЈА СОЧИНУВААТ ПРАВНАТА РАМКА И КАКВА Е

ИНСТИТУЦИОНАЛНАТА СТРУКТУРА НА ДАНОЧНИОТ СИСТЕМ ?

• КОИ ЗАКОНИ ЈА СОЧИНУВААТ ПРАВНАТА РАМКА НА

ДАНОЧНИОТ СИСТЕМ ВО РМ?

Институционалната рамка ја сочинуваат следниве институции:

• Министерство за финансии – ја креира политиката и изготвува законски

прописи од област на оданочување.

• Управа за јавни приходи (државен орган во рамките на Министерство за

 финансии) ги утврдува и наплатува јавните приходи уредени со Закон за
утврдувањеи наплата на јавни приходи.

• Царинска управа (државен орган во рамките на Министерство за финансии)

наплаќа даноци при увоз и царини

• Советите на општините и на градот Скопје – ги утврдува даноците кои се

на локално ниво.

• КОИ СЕ ОСНОВНИТЕ ПРАВА И ОБВРСКИ НА ДАНОЧНИТЕ

ОБВРЗНИЦИ ВО МАКЕДОНИЈА И КАКВА Е ОПШТАТА ДАНОЧНА
ПОСТАПКА ?

• СО ШТО ЗАПОЧНУВА ДАНОЧНАТА ПОСТАПКА ЗА УТВРДУВАЊЕ

НА ДАНОКОТ ?

Општата даночна постапка започнува со:

• поднесување на даночна пријава (еквивалент на решение за утврдување на

данокот)

• при утврдување на грешки или непотполни податоци се поднесува нова

даночна пријава,

• при неподнесување на даночна пријава УЈП може по службена должност да

поднесе даночна пријава во името на даночниот обврзник.

• КОЈА ИНСТИТУЦИЈА Е НАДЛЕЖНА ЗА УТВРДУВАЊЕ НА

ДАНОЦИТЕ ?

УЈП Управа за јавни приходи е надлежна институција за утврдување на даноците.

Инспекциски надзор
Се врши од страна на даночни инспектори и опфаќа:

• преверка на водење на деловни книги (правилност и точност)

• документација и евиденција на работење

• пресметката на даноците (навременост и проверка)

• преглед на потрошениот материјал и залихите

• инвентар

• суровини и полупроизводи

• готови производи

• основни средства

• проверка на деловни и други простории (канцеларии и магацини)

• имотот, проверка на состојба на недвижностите

• ШТО Е ПРЕДМЕТОТ НА ПРИСИЛНА НАПЛАТА НА ДАНОЧНИОТ

ДОЛЖНИК СОГЛАСНО ОПШТАТА ДАНОЧНА ПОСТАПКА ?

Ако даночниот обврзник не го платил пристигнатиот даночен долг и каматите во

пропишан долг УЈП наплатата ја врши по присилен пат. Пред тоа се доставува
писмена опомена на должникот за плаќање на долгот и каматата. Каматата е во
висина на 0,05% на дневно ниво.

Ако е погрешно пресметан или повеќе наплатен данок, камата и трошоци за

присилна наплата тие средства се враќаат.

• КОИ ВИДОВИ НА ИНДИРЕКТИ ДАНОЦИ ПОСТОЈАТ ВО РМ И КОИ СЕ

НИВНИТЕ ОСНОВНИ АСПЕКТИ ?

• НА ШТО СЕ ОДНЕСУВА ДАНОКОТ НА ДОДАДЕНА ВРЕДНОСТ ?

 • ДДВ данок на додадена вредност од 2000 г. спаѓа во даноците на
потрошувачка

• даночна основа:

Додадената вредност на производите и услугите односно вкупниот износ на

надоместок што е добиен или треба да се добие но без вклучување на данокот
кој претходно бил платен. ДДВ се наплаќа во сите фази на производството и
трговијата, како и во целокупниот услужен сектор. Преку инструментот на
одбивка на претходниот данок се одбегнува даночното оптоварување во
целокупниот претприемачки домен. Согласно со неговата цел, ДДВ ја
оптоварува целокупната приватна и јавна крајна потрошувачка, како и крајната
потрошувачка во претприемачкиот домен, доколку согласно законот не е
растоварена преку одбивката на претходниот данок.

• цена на производи и услуги,

• кај увоз вредноста на увезените добра

• даночни обврзници

• правни лица

• физички лица

• даночна стапка

• 18% целокупен промет на добра и услуги како и увоз

• 5% повластена (храна, вода за пиење, книги, брошури, весници,

компјутерска опрема, јавен превоз на патници)

Ослободување од ДДВ:

• ДДВ кој е извршен спрема даночен обврзник од страна на други даночни

обврзници

• ДДВ за плаќање за промет кој се уште не е извршен

• ДДВ за увоз на добра кои се употребуваат во стопански дејности

Секој даночен обврзник мора да:

 • Води евиденција на основите за пресметување (особено на неговиот
промет и претходниот данок коој може да го одбие)

• КАКО СЕ УТВРДУВА ДАНОЧНАТА ОСНОВА ЗА ПЛАЌАЊЕ НА

ДАНОК НА ДОДАДЕНА ВРЕДНОСТ ПРИ УВОЗ НА ДОБРА И
УСЛУГИ

ДДВ ја исклучува даночната евазија (даночно избегнување) затоа што даночните

обврски. ДДВ е двофазен данок и се плаќа на секоја фаза од прометот (данокот на
промет е еднофазен), и даночната основа на која се пресметува не е целокупната
вредност на прометот туку само на додадената вредност како разлика од
претходната фаза. Производството на најголем дел од производи и услуги поминува
низ повеќе фази на преработка пред стигнување до крајниот производ или услуга,
ДДВ се наплаќа во секоја фаза па се врши враќање на данокот се додека не стигне
до крајниот потрошувач. Така да сите правни лица што вршат стопанска дејност се
носители обврска за плаќање на ДДВ.

Крајниот потрошувач го поднесува товарот на ДДВ-то затоа што нема право на

поврат на ДДВ. За да се води евиденција воведени се фискални каси, како посебен
вид на мерка за избегнување на даночната евазија.

• Акцизи доплнителен данок на промет.

Се наплаќа при промет на :

• Алкохол

• Цигари

• Минерални масла (нафта, бензин)

 • Енергетски продукти (ел. енергија, гас, јаглен)

• Моторни возила

КОЈ Е АКЦИЗЕН ДОЛЖНИК ?

• КОИ ВИДОВИ НА ДИРЕКТНИ ДАНОЦИ ПОСТОЈАТ ВО МАКЕДОНИЈА

И КОИ СЕ НИВНИТЕ ОСНОВНИ АСПЕКТИ ?

8 КОИ СЕ ДАНОЦИ НА ДОХОД ?

• ДАНОЦИ НА ДОХОД

• Данок на добивка

• предмет на оданочување – добивката на деловните субјекти. Доколку во тек

на календарска година деловниот субјект не оствари добивка не плаќа данок.

• даночни обврзници –

• резиденти кои оствариле добивка за вршење на дејност во државаав или

во странство. Резидент е деловен субјект кој е основан или има седиште
на територија на РМ.

• нерезиденти за добивка што е остварена од вршење на дејност на

територија на Македонија.
 • даночна основа од разликата меѓу вкупните приходи и вкупните расходи

• даночна стапка – рамен данок од 10% со единствена даночна стапка

9. ЗА ШТО СЕ ОДОБРУВААТ ДАНОЧНИ ОСЛОБОДУВАЊА И

ОЛЕСНУВАЊА КАЈ ДАНОКОТ НА ДОБИВКА ?

даночни ослободувања и олеснувања:

10. КОИ СЕ ДАНОЧНИ ОБВРЗНИЦИ КАЈ ПЕРСОНАЛНИОТ ДАНОК НА

ДОХОД ?

11. КОИ ПРИХОДИ ВЛЕГУВААТ ВО ДАНОЧНА ОСНОВА КАЈ

ПЕРСОНАЛЕН ДАНОК ОД ДОХОД ?
• КОИ ЗАКОНИ ЈА СОЧИНУВААТ ПРАВНАТА РАМКА И КАКВА Е
ИНСТИТУЦИОНАЛНАТА ПОСТАВЕНОСТ НА БУЏЕТСКОТО
РАБОТЕЊЕ ВО МАКЕДОНИЈА ?

• КОИ ОСНОВНИТЕ КАРАКТЕРИСТИКИ НА БУЏЕТСКОТО РАБОТЕЊЕ

ВО МАКЕДОНИЈА ?
• ШТО Е ТРЕЗОР И ТРЕЗОРСКО РАБОТЕЊЕ ВО МАКЕДОНИЈА ?

• КАКО СЕ ФИНАНСИРААТ ОПШТИНИТЕ ВО РМ ?

• ШТО ПРЕТСТАВУВА ДАНОЧНО ОСЛОБОДУВАЊЕ ОД ДДВ БЕЗ

ПРАВО НА ОДБИТОК И ПРЕТХОДЕН ДАНОК ?

ДАНОЧНИ ОСЛОБОДУВАЊА ВО ЗЕМЈАТА БЕЗ ПРАВО НА ОДБИВКА НА

ПРЕТХОДЕН ДАНОК

Се ослободува од пресметување и плаќање на ДДВ следниот промет :

- промет на станови со исклучок на првиот промет во период од 5 години по
изградбата ( првиот промет се оданочува )
- изнајмување на станови за стамбени цели
- поштенски у слуги и таксени марки
- банкарски услуги
- осигурителни услуги
- игри на срека
- здравствени услуги
- козметички услуги
- ветеринарни услуги
- превоз на болни - брза помош со специјални возила
- погребални услуги
 - мегународен превоз на патници
- услуги во образованието

Сакаме да потенцираме дека субјектите кои извршуваат промет на сите наведени

призводи и услуги не продаваат со ДДВ но и немаат право да вршат одбивање на
влезно ДДВ-е

12. ЧИЈ СОСТАВЕН ДЕЛ Е ЕКОНОМСКАТА И ПРОГРАМСКАТА

КЛАСИФИКАЦИЈА ?

13. ШТО ЗНАЧИ ПОИМОТ ДАНОЧНА ЕВАЗИЈА ?

Даночна евазија значи избегнување на плаќање на данок.