Фискален систем

Персонален данок на доход

 Дефинирање на доходот
• Според Хејг и Симонс (Х-С) доходот е
дефиниран како вредноста на парите на
нето зголемувањето на куповната моќ на
поединецот во текот на даден период. Ова
е еднакво на износот кој реално се
конзумира плуис нето додатоци за за
богатство. Нето богатството – заштедите,
треба да бидат вклучени во доходот
бидејќи тие претставуваат зголемување во
потенцијалната потрошувачка.
 Дефинирање на доходот
• Според дефиницијата на Хејг и Симонс,
потребно е да постои вклучување на сите
извори на потенцијално зголемување на
потрошувачката, без оглед дали се случува
реална потрошувачка и без оглед на формата
во која таа потрошувачка се одвива. Х-С
критериоумот истотака подразбира дека
секое намалување на на можноста на
поединецот за потрошувачка треба да се
минусира при оданочување на доходот.
 Дефинирање на доходот
• Ставки вклучени во Х-С доходот
Пензиски придонеси и купување на осигурување –
претставуваат зголемување на потрошувачкиот
потенцијал. Секое примање претставува дохот –
трансфер на исплати, надоместоци за пензиско
социјално осигурување, компензација за невработеност
и благосостојба.
Добивка на вложен капитал – реализирана добивка на
капитал е добивка која резултира од продажба на
средства. Нерелизирана добивка од капитал е добивка
на капитал од средства кои се уште не се продадени.
Гледано од асспект на Х-С не се прави разлика меѓу
различната употреба на доходот ( дали средствата се
реинвестирани или потрошени).
 Дефинирање на доходот
• И покрај своите недостатоци Х-С критериумот
се смета за идеален бидејќи доходот треба да
се дефинира колку што е можно поопсежно и
поизводливо, а сите извори на доход кои
одредено лице ги добива би требало да се
оданочуваат со иста стапка. Треба да се има во
предвид дека во голем број на даночни
системи постои делумно отстапување во
оданочувањето на доходите според Х-С
критериум.
 Дефинирање на доходот
• Форми на паричен доход кои можат да се
исклучат

– Камати на државни и локални обврзници

– Одредени дивиденди (избегнување на двојно
оданочување)
– Добивки на вложен капитал
(реализирана/нереализирана добивка)
– Придонеси на работодавачот во планот на
придобивки
– Некои видови штедење (пензиски сметки)
 Даночно изземање и одбивање
• Даночно изземање – најчесто е дефиниран износ
кој ја намалува даночната основа. Даночното
изземање може да се разгледа како метод за
ослободување од данок за семејства со ниски
доходи. Пример: на семејство може да му биде
дозволено изземање за секој негов челен до
одредена висина. Целта на ваквото изземање е
постотењето на трошоци при одгледување на деца.
• Даночни одбивања – се трошоци кои сме ги
платиле во претходниот период и за кои можеме
да бараме да бидат одбиени од даночната основа
(алиментација, преселба, итн.)
 Даночни стапки
• Маргинална даночна стапка – е висината на
данок кој што се плаќа за секоја дополнителна
заработка. За индивидуи маргиналната
даночна стапка се зголемува со зголемување
на приходите. Овој метод на оданочување има
за цел еднакво оданочување на физичките
лица во зависност од нивните приходи. Во
случајот на маргинална даночна стапка,
обврзниците се поделени во различни
категории кои имаат соодветна даночна
стапка.
 Даночни стапки
• Пример:

Тие со најмали приходи плаќаат најниска даночна стапка, со зголемување на

приходите се зголемува и маргиналната даночна стапка на обврзникот.
Треба да се има во предвид дека обврзник кој заработува 100.000,00
долари не се оданочува со даночна стапка од 28% на сите приходи.
Данокот се пресметува за секоја категорија посебно:
 Даночни стапки

  Вкупна даночна обврска: $21.720,00

• Ефективна даночна стапка – е даночната

стапка која што реално ја плаќа обврзникот.
Ефективната даночна стапка е резултат на
соодносот помеѓу платениот данок и
остварениот доход, во претходниот пример
тоа би било ефективна даночна стапка од
21.72 %.
 Двојно оданочување
• Двојно оданочување – претставува оданочување
на ист даночен обврзник за ист објект на
оданочување и за ист период од две или повеќе
јурисдикции. Најчест пример е оданочување на
приходите на корпоративно ниво и на ниво на
дивиденда за акционери. Двојно оданочување
може да постои во рамките на домашната
економија или кога фискални власти на различни
држави наметнуваат посебна даночна обврска
односно постои меѓународно двојно оданочување.
Изворот на проблемот со двојно оданочување е во
разликите на даночните принципи на
јурисдикциите
 Двојно оданочување
• Двојно оданочување постои кога се
исполнети следните услови:
– Ист даночен обврзник
– Ист даночен објект (предметот на
оданочување)
– Ист данок
– Ист временски период
– Две или повеќе независни власти
 Двојно оданочување
• Мерки за избегнување на двојно
оданочување:
– Унилатерлани мерки – се состојат во
приспособување на домашните даночни прописи
на правилата според кои се спречува, односно
елиминира двојното оданочување. Со оваа мерка
може да се избегне и домачното и меѓунардоното
двојно оданочување.
– Меѓународни мерки – се состојат во вклучување на
договори со кои се регулира избегнувањето на
двојното оданочување помеѓу државите.
 Даночни системи
• Системи за оданочување на приходи на
физички лица:

– Цедурален систем

– Глобален или синтетички систем

 Даночни системи
• Цедурален систем – поаѓа од ставот дека секој приход на
физичкото лице независно по кој основ е примен
приходот,треба да се оданочува одвоено со примена на
соодветен данок и различни дано чни стапки. Овој систем не ги
зема во предвид фамилијарната и финансиската состојба на
обврзникот.
Цедуралниот систем е потежок за администрирање бидејќи
ресурсите се насочени кон дефинирање на различите категории
на приходи и соодветно администрирање. Во рамките на
системот, даночниот обврзник може да ги насочува своите
приходи кон категоријата со најниска даночна стапка.
Настанува неефикасност бидејќи даночните обврзници може да
се пренасочат кон неефикасни активности кои се помалку
оданочени.
 Даночни системи
• Глобален систем – ги оданочува сите
приходи на обврзникот заедно, независно
од природата на приходите и нивните
извори. Вкупните приходи се намалуваат
соодветно на дозволените одбивања после
што се оданочуваат најчесто со
прогресивни даночни стапки.
 Даночни системи
• Со комбинирање на елементите од
претходните два система, развиени се
следните системи:
– Комбиниран систем
– Моделот на рамен данок
– Двоен персонален данок на доход
 Даночни системи
• Комбиниран систем - каде персоналниот
доход се оданочува при изворот на
доходот, со рамна даночна стапка, доколку
вкупните приходи преминат одредено ниво
тие се оданочуваат со прогресивни даночни
стапки
 Даночни системи
• Моделот на рамен данок – приходите од сите
извори се оданочуваат со една даночна стапка
(рамен данок). Рамниот данок (flat tax)
кратенка од рамна даночна стапка (flat rate
tax) или пропорционален данок (proportional
tax) ги оданочува сите персонални (семејни)
приходи, а можно е и корпорациски профити,
со иста даночна стапка. Земјите од Централна
и Источна Европа го имаат прифатено овој
модел на оданочување.
 Даночни системи
• Предности – Наспроти прогресивните системи
на одано­чување, системот на рамен данок е
едноставен, фер и добар за растеж.
Споредено со многуте потребни форми за
пресметување во системите со прогресивни
стапки, во системот на рамен данок би
требало да се употребуваат само две форми
на пресметување: една за персонален данок
(данок кој претставува давачка по основ на
лични т.е. приходи) и една за оданочување на
бизнисот и капиталните приходи.
 Даночни системи
• Спротивно на сегашните системи, кои се засноваат на
стапката изворот на приходи, (употребата и висината на 
приходот), рамниот данок ги третира сите даночни
обврзници еднакво, промовирајќи и исполнувајќи го
принципот "еднакво право по закон". И спротивно на
системите, кои на извесен начин ги казнуваат субјектите
кои придонесуваат за националното ниво на богатство,
системот на рамен данок  би ги намалил крајните 
стапки на данокот и би ги елеминирал даночните
дубиози за предрасуди кои во определен момент се
присутни кај штедењето и инвестирањето, при што би
придонело за подобра и посигурна клима  за економски
дејствија во конкурентскиот глобален систем.
 Даночни системи
• Негативности – системот на рамен данок ги
намалува фискалните приходи, бидејќи
богатите се оданочуваат со иста даночна
стапка. Голем дел од фискалните приходи
потекнуваат токму од директните даноци.
Рамниот данок ја нарушува социјалната
праведност со еднаквото оданочување на
богатите и сиромашните.
 Даночни системи
• Двоен персонален данок на доход – двата главни
извори на персонален доход се приходи од работење
(плати, останати бенефиции и надоместоци) и приходи
од капитал (дивиденда, камата, рента и капитална
добивка). Глобалниот даночен систем не прави разлика
помеѓу приходи од работење и приходи од капитал. Со
системот на двоен персонален доход, приходите од
работење се оданочуваат со прогресивни даночни
стапки, додека приходите од капитал се оданочуваат со
рамни даночни стапки. Даночната стапка со која се
оданочуваат приходите од капитал, најчесто е еднаква
на најниската маргинална даночна стапка со која се
оданочува приходот од работење.
 Даночни системи
• Предности – оданочување на приходите од капитал со
рамен данок го дестимулира движењето на капиталот
надвор од економијата и во одредени случаи може да
привлечен дополнителен надворешен капитал.
Оданочување на приход од капитал при изворот на
исплата, ја елиминира потребата за поднесување на
даночна пријава и со тоа се намалуваат
административните трошоци. Намалувањето на бројот
на одбитоците истотака ја поедноставува процедурата
за подмирување на даноци и ги намалува соодветните
трошоци.
Ниска даночна стапка на приходи од капитал дестимулира
даночна евазија.
 Даночни системи
• Негативности - противниците на овој систем наведуваат дека
како псоледица на раздвојување на приходите кои се
оданочуваат и оданочување со различни даночни стапки,
доведува до намалување на собраните фискални приходи.
Овој систем е критикуван поради оданочувањето на приходите од
работење со повисока даночна стапка, кое се смета дека не е
праведно. Истотака, од теоретски аспект овој систем го
наручува принципот на хоризонтална правичност бидејќи
обврзници со иста економска сила може да бидат предмет на
различен даночен товар.
Самата имплементација на овој систем е критикуван од јавноста
бидејќи оданочувањето на приход од капитал со пониска
даночна стапка иде во прилог на богатите даночни обврзници
со што се наручува принципот на еднаквост во оданочувањето.
 Данок на добивка
• Даночен обврзник - Даночен обврзник на
данокот на добивка е правно лице (субјект)
- резидент кој остварува добивка од
вршење на дејност во земјата и странство.
Даночен обврзник на данокот на добивка е
и правно лице кое не е резидент меѓутоа со
закон е дефиниран како обврзник на данок
за добивката што ја остварува од вршење
на дејност на територијата земјата.
 Данок на добивка
• Даночна основа – даночната основа е утврдена со
законодавството на државата. Најчесто основа за
пресметување на данокот од добивка е добивката која се
утврдува во даночниот биланс. Добивката претставува
разлика меѓу вкупните приходи и вкупните расходи на
даночниот обврзник во износи утврдени согласно со
прописите за сметководството и сметководствените
стандарди, освен приходите и расходите за кои со закон е
пропишан друг начин на утврдување.
Вредноста на залихите на недовршеното производство,
полупроизводите и готовите производи се проценуваат
најмногу по полната цена на чинење во согласност со
прописите за сметководството и сметководствените
стандарди.
 Данок на добивка
• Расходи – расходите кои се прифатливи се
дефинирани со правата и прописите на
даночниот системсо кои што пресметката на
трошоците и кои трошоци може да се
признаат за цел намалување на даночната
основа, како и начинот на пресметка на
амортизацијата.
• Даночна стапка – е воспоставена зависно од
примената на даночниот систем и законската
регулатива.
 Данок на имот
• Под даноци на имот во основа може да
разликуваме:

– Данок на имот;
– Данок на наследство и подарок; и
– Данок на промет на недвижности.
 Даноци на имот
• Поими кои што треба да бидатдефинирани се:
– Недвижен имот се земјишта (земјоделски,
градежни, шумски и пасишта) и зградите-станбени
згради или станови, деловни згради и деловни
простории, административни згради и
административни простории, згради и станови за
одмор и рекреација и други градежни објекти,
како и инсталациите подигнати врз нив или под
нив и трајно споени со нив.
• Сопственик на недвижен имот е лице кое има
право својата недвижност целосно да ја
користи и да располага со неа по своја волја
 Даноци на имот
• Сосопственост е право на сопственост на повеќе
лица на неподелен недвижен имот на кој делот
на секој од нив е определен сразмерно според
целината (идеален, сосопственички дел).
• Корисник е лице кое користи недвижен имот
на кој сопственикот не е познат или не е
достапен или користи недвижен имот во
сопственост на државата и општината.
• Пазарна вредност на недвижниот имот е
вредноста на имотот која може да се постигне
во слободниот промет во моментот на
настанување на даночната обврска.
 Даноци на имот
• Данок на имот – се плаќа на недвижен имот
– Даночен обврзник – обврзник на данокот на имот
е правно и физичко лице сопственик на имотот.
Обврзник на данокот на имот е правно и физичко
лице корисник на имотот, во случаи кога
сопственикот не е познат или не е достапен.
Обврзник на данокот на имот може да биде и
плодоуживателот на имотот согласно закон. Ако
имотот е во сопственост на повеќе лица, секој од
нив е обврзник на данокот на имот сразмерно на
сопственичкиот дел. Обврзник на данокот на имот
е и правно и физичко лице-корисник на недвижен
имот во сопственост на државата и општината.
 Даноци на имот
– Даночна основа – Основа на данокот на имот
претставува пазарната вредност на недвижниот
имот. Методологијата за утврдување на пазарната
вредност на недвижниот имот е дефинирана во
рамките на правата и прописите
– Настанување на даночна обврска - Даночната
обврска за данокот на имот настанува со денот на
стекнувањето на имотот, издавањето на
одобрение за употреба на недвижниот имот од
надлежен орган или од денот на отпочнување на
користењето на имотот од обврзникот на данокот.
 Даноци на имот
– Даночни ослободувања и олеснувања – некои
видови на имот се одлободени од данок. Данок на
имот не се плаќа на:
Недвижен имот на странски дипломатски и
конзуларни претставништва и на претставништва
на меѓународни организации, ако се во нивна
сопственост, под услов на реципроцитет;
Зградите и земјиштето кои се во сопственост
на верските заедници;
Недвижности кои согласно со закон се
прогласени за културно наследство;
 Даноци на имот
• Данок на наследство и подарок - Предмет на оданочување може да
биде:
- Данок на наследство и подарок се плаќа на недвижен имот и право
на плодоуживање и користење на недвижен имот, кои наследниците
односно примателите на подароци ги наследуваат, односно примаат врз
основа на Законите за наследување, односно договорот за подарок.
- Данок на наследство и подарок се плаќа и на готови пари, парични
побарувања, хартии од вредност и друг подвижен имот, ако пазарната
вредност на наследството, односно договорот за подарок е повисока од
износот на едногодишната просечна плата во Република Македонија во
претходната година, според податоците на Државниот завод за статистика.
- Вредноста на сите подароци примени во текот на една календарска
година, може да претставува една даночна основа.
 Даноци на имот
– Даночен обврзник - Обврзник на данокот на наследство и
подарок е физичко и правно лице-резидент кое наследува
имот од, како и физичко и правно лице кое прима имот на
подарок, во земјата и во странство.
Обврзник на данокот на наследство и подарок е и
странско физичко и правно лице-нерезидент
за недвижниот и подвижниот имот што го
наследува, односно прима.
– Даночна основа - Основа на данокот на наследство и
подарок претставува пазарната вредност на наследениот,
односно на подарок примениот имот во моментот на
настанувањето на даночната обврска, намалена за
долговите и трошоците што го товарат имотот кој е предмет
на оданочување.
 Даноци на имот
• Данок на промет на недвижности - Предмет на
оданочување е:
- На остварениот промет на недвижности се плаќа
данок на промет на недвижности. Под промет на
недвижности може да се смета и преносот со
надоместок на правото на сопственост на недвижности,
замената на една недвижност за друга недвижност,
како и друг начин на стекнување на недвижности со
надоместок меѓу правни и физички лица.
- Под промет на недвижности може да се смета и
преносот на хартии од вредност, врз основа на
компензација.
 Даноци на имот
– Даночен обврзник - Обврзник на данокот на промет на
недвижности е правно и физичко лице - продавач на
недвижноста.
- Обврзник на данокот на промет на недвижности
може да биде правно лице и физичко лице - купувач на
недвижноста, доколку во договорот за купопродажба на
недвижноста, е договорено данокот да го плати купувачот.
- При замена на недвижности даночен обврзник е
учесникот во замената кој дава во замена недвижност од
поголема вредност.
- Ако се пренесува идеален дел на сопственост на
недвижноста, даночен обврзник е секој сопственик
посебно.
 Данок на додадена вредонст
• Со овој закон за данокот на додадена вредност се
уредува неговото пресметување и плаќање.
Данокот на додадена вредност, како општ
потрошувачки данок, може да се пресметува и
плаќа во сите фази на производството и трговијата,
како и во целокупниот услужен сектор, зависно од
законските прописи.
• Предмет на оданочување со данокот на додадена
вредност е: Прометот на добра и услуги кој се врши
со надоместок во земјата од страна на даночниот
обврзник во рамките на неговата стопанска дејност
и Увозот на добра.