marina sexniaSvili

biologia
X klasi
maswavleblis wigni
meore ნაწილი

grifminiWebulia saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis

saministros mier 2022 wels
marina sexniaSvili

biologia
X klasi, maswavleblis wigni

meore nawili

redaqtori neli elizbaraSvili

kompiuteruli uzrunvelyofa
manana kvernaZe

© gamomcemloba `klio~, (2022)

© gamomcemloba `meridiani~, (2022)

© marina sexniaSvili, (2022)

yvela ufleba da culia

ISBN 978-9941-496-46-2
pirveli gamocema (2022)

Sps `gamomcemloba klio~

aRmaSeneblis gamz., #181-2, Sps gamomcemloba `meridiani~
Tbilisi, 0112 al. yazbegis #47, Tbilisi
tel.: (+995 32) 234 04 30 tel.: (+995 32) 239 15 22
E-mail: book@klio.ge; www.klio.ge E-mail: meridiani777@gmail.com
 sarCevi

moswavlis wignis koncefcia .............................................................................................................. 4

X klasis standarti da me-3 Taobis erovnuli saswavlo gegmis
Taviseburebani ......................................................................................................................................... 6
moswavlis wignis Sesatyvisoba standartiT gansazRvruli savaldebulo
Temebis Sinaarssa da samizne cnebebTan .................................................................................... 43
Tematuri matricebi .............................................................................................................................. 46
კომპლექსური დავალების baraTebi ............................................................................................... 83
Sefasebis sistema .................................................................................................................................... 60
pasuxebi davalebebze ............................................................................................................................81
danarTi _ სამუშაო ფურცელი ........................................................................................................... 93
gamoyenebuli literatura............................................................................................................... 95
 moswavlis wignis koncefcia

X klasis biologiis moswavlis wignis meore nawili moicavs me-2 Temasa da 9 paragrafs. igi
Tavisi SinaarsiT Seesabameba erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebul sagnis swavlebis
miznebsa da sagnobriv standarts. saxelmZRvanelos Sinaarsi faravs erovnuli saswavlo geg-
miT gaTvaliswinebul misaRwev Sedegebs.

Tema saxelmZRvaneloSi gaSuqebulia sxvadasxva sakiTxis magaliTze, romelTaganac zogier-

Ti sakmaod Rrmadaa ganxiluli. maswavlebels Tavisi Sexedulebisamebr SeuZlia gadawyvitos,
TemaSi kompleqsur davalebebs romeli sakiTxebis Rrmad Seswavlisken mimarTavs.

moswavlis wignSi mocemulia saSualo safexuris samizne cnebebisa da maTTan dakavSirebuli

mkvidri warmodgenebis Sesabamisi kompleqsuri davalebebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs
sxvadasxva saxis produqtis Seqmnas, magaliTad, kognituri sqemis, biologiuri sistemebisa da
procesebis amsaxveli modelebis, situaciuri amocanebis, monacemebis grafikebis saxiT warmod-
genis, saTavgadasavlo moTxrobis, samecniero moxsenebisa da sxv. Temis farglebSi kompleqsu-
ri davalebebi moicavs yvela samizne cnebas. zogierT sakiTxTan mimarTebiT SemoTavazebulia
2-3 sxvadasxva tipis kompleqsuri davaleba (gansxvavdeba davalebis pirobiTa da Semoqmedebi-
Ti produqtiT), rac maswavlebels aZlevs arCevanis saSualebas, rom SearCios is kompleqsuri
davaleba, romelic yvelaze metad Seesabameba misi moswavleebis SesaZleblobebsa da intere-
sebs.

moswavlis wigni agebulia konstruqtivizmis ZiriTadi principebis gaTvaliswinebiT:

yoveli momdevno sakiTxisa da paragrafis Sinaarsi eyrdnoba wina Temisa da paragrafis Si-
naarss; gaTvaliswinebulia moswavlis winare codna da gamocdileba, amas emsaxureba rubrika:
`gaixsene, imsjele~; am rubrikaSi mocemulia rogorc winare codnis gaaqtiurebisken mimarTuli
kiTxvebi, aseve, sadiskusio Tema da kiTxva/kiTxvebi; paragrafSi mocemuli davalebebi iZleva
sagakveTilo procesSi moswavlis aqtiuri CarTvis saSualebas; iseTi tipis davalebebia, rom
moswavles aZlevs saSualebas, TviTon `aRmoaCinos kanonzomiereba~, `daadginos mizezSedegob-
rivi kavSiri~, ხელს უწყობს ცოდნათა ურთიერთდაკავშირებასა და ორგანიზებას; yovel paragrafsa
da sakiTxis SejamebaSi mocemuli mravalferovani davaleba uzrunvelyofs moswavleebis mier
samive kategoriis _ deklaratiuli, proceduruli da pirobiseuli _ codnis dauflebas. dava-
lebebi gaTvlilia rogorc damoukidebeli, ise jgufuri muSaobisTvis, rac xels uwyobs moswa-
vleebSi axali codnisa da gamocdilebis miRebas socialuri gziT.

4
moswavlis wignSi gamoyenebulი rubrikebi

samizne cnebebi, qvecnebebi, samecniero terminebi da maTTan daka-

vSirebuli sakiTxebi.

gaixsene, imsjele _ biologiaSi an sxva sagnebSi miRebuli codnis

gaxseneba; problemur kiTxvaze/Temaze diskusia.

praqtikuli davalebebi _ kvleviTi samuSao: dakvirveba, eqsperi-

menti, Catarebuli kvlevis monacemebis analizi, daskvna, kvlevis
angariSis momzadeba; modelis Seqmna da gamoyeneba.

davalebebi _ kiTxvebze pasuxebis gacema, muSaoba savarjiSoebsa

da situaciur amocanebze; suraTebze, grafikebsa da cxrilebSi
mocemuli monacemebis analizi, monacemebis organizeba sqemebSi.

mecniereba praqtikaSi _ mecnieruli Teoriis kavSiri da gamo-

yeneba realur cxovrebaSi, mniSvnelovani mecnieruli aRmo-
Cenebi da maTi Sefaseba, gavlena teqnologiebis ganviTarebaze,
sazogadoebasa da garemoze.

Sejameba _ paragarafis ZiriTadi ideebi.

5
 X klasis standarti da me-3 Taobis
erovnuli saswavlo gegmis Taviseburebani

biologia
saSualo safexuris standarti
Sesavali
საSualo საფეხურის ბიოლოგიის სტანდარტი შედგება შემდეგი ნაწილებისაგან:
ა) საგნის სწავლა-სწავლების მიზნები;
ბ) სტანდარტის შედეგები და შინაარსი;
გ) მეთოდიკური ორიენტირები;
დ) შეფასება.
sagan „biologiis“ swavla-swavleba gulisxmobs cocxali sistemebis (ujredidan ekosistemis
CaTvliT) Seswavlas, garemos dacvisa da janmrTelobis SenarCunebis mniSvnelobis gaazrebas.
saswavlo kursis ganmavlobaSi moswavle gaecnoba sicocxlis organizaciis sxvadasxva doneze
biologiuri sistemebis struqturasa da funqciebs, organizmis sxvadasxva jgufs, agreTve, zogierT
evoluciur, ekologiur da genetikur kanonzomierebas.
sagnis swavla-swavlebisas moswavle CarTuli iqneba aqtivobebSi, romlebic mas movlenebis
arsis gagebaSi, axali codnis Seqmnasa da am codnis praqtikaSi gamoyenebaSi daexmareba.
a) sagnis swavla-swavlebis miznebi
biologiis swavla-swavleba miznad isaxavs:
• moswavles gauCndes interesi cocxali samyaros Seswavlis mimarT;
• moswavlem SeZlos biologiuri kanonzomierebebis gaanalizeba;
• moswavlem SeZlos sxvadasxva doneze biologiuri sistemebis struqturisa da funqciebis
urTierTSesabamisobis dadgena;
• moswavlem SeZlos organizmsa da garemoSi mimdinare biologiuri procesebis urTi-
erTdakavSireba;
• moswavles gamoumuSavdes kvleviTi unar-Cvevebi;
• moswavles Camouyalibdes gare samyaros mimarT mzrunveli damokidebuleba;
• moswavlem gaaanalizos janmrTelobisa da jansaRi cxovrebis wesis mniSvneloba;
• moswavles SesZinos dargobrivi eniT operirebis unari.
am miznebze muSaobiT biologia Tavis wvlils Seitans erovnuli saswavlo gegmisa da ganaTlebis
reformis miznebis miRwevaSi.
ganaTlebis reforma miznad isaxavs swavla-swavlebis xarisxis gaumjobesebas da skolaSi
kargi pirovnebisa da moqalaqis aRzrdisTvis xelsayreli pirobebis Camoyalibebas.
erovnuli saswavlo gegma aris mTavari instrumenti ganaTlebis reformis miznebis
misaRwevad. dokumenti gansazRvravs savaldebulo moTxovnebs saskolo sazogadoebisadmi sami
mimarTulebiT:
1. swavla-swavlebis procesis orientireba moswavlis pirovnul ganviTarebaze;
2. saswavlo procesis dafuZneba konstruqtivistul saganmanaTleblo principebze;
3. zrunvasa da mxardaWeraze orientirebuli saskolo kulturis Camoyalibeba.
erovnul saswavlo gegmaSi es mimarTulebebi SemTxveviT ar aris arCeuli; TiToeuli
maTganis ukan dgas ganaTlebis mecnierebisTvis aqtualuri sakiTxebi: pirveli mimarTuleba
amTlianebs diskusias zogadi ganaTlebis miznebTan dakavSirebiT. swavla-swavlebis procesSi
maswavlebeli mkafiod unda xedavdes, Tu ra wvlili Seaqvs ama Tu im sagnobriv sakiTxze muSaobas
moswavlis holistur (fizikur, kognitur, socio-emociur) ganviTarebaSi; meore mimarTuleba

6
gulisxmobs diskusias imasTan dakavSirebiT, Tu rogor dainergos swavla-swavlebis moswavleze
orientirebuli midgoma, romlis Tanaxmadac moswavle saswavlo procesis subieqti da sakuTari
swavlis procesis warmmarTvelia. aq gaTvaliswinebulia kognituri fsiqologiisa da ganaTlebis
fsiqologiis miRwevebi, romlebic swavlis konstruqtivistuli filosofiis Camoyalibebis
safuZvels qmnis; mesame mimarTulebas ki safuZvlad udevs mecnieruli Teoriebi da kvlevebi
imis Sesaxeb, Tu ra roli aqvs saswavlo garemos moswavlis pirovnuli zrdisa da codnis
konstruirebis procesSi; Tu rogor yalibdeba skolis „faruli kurikulumi“; rogori unda
iyos marTvis efeqturi modelebi skolaSi; aqcenti keTdeba demokratiuli saskolo kulturis
Camoyalibebaze, rac xels uwyobs moswavlis akademiur winsvlasa da pirovnul ganviTarebas.
biologiis standarti Sedgenilia mesame Taobis erovnuli saswacvlo gegmis moTxovnebis
Sesabamisad. ra TaviseburebiT gamoirCeva mesame Taobis erovnuli saswavlo gegma?
I. moswavlis pirovnul ganviTarebaze orientireba uzrunvelyofilia maSin, roca saswavlo
procesi efuZneba erovnuli saswavlo gegmis grZelvadian miznebsa da meTodologiur orien-
tirebs.
erovnul saswavlo gegmaSi grZelvadiani miznebi Camoyalibebulia sagnobrivi samizne cnebebisa
da safexuris Sedegebis saxiT.
1. safexuris Sedegi - safexuris Sedegebi (cxrili 1) aris zogadi orientirebi, romlebic saskolo
sazogadoebisTvis sagnis swavlebis miznebs gansazRvravs. pasuxs scems SekiTxvas: ra unda SeeZlos
moswavles safexuris (da ara konkretuli saswavlo wlis) bolos? TiToeuli skola valdebulia
maTze dafuZnebiT Seqmnas saskolo kurikulumi/saskolo saswavlo gegma, romelSic aCvenebs, Tu
rogor miiRweva safexuris Sedegebi skolis saWiroebebisa da SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT.
სტანდარტის შედეგების ინდექსების განმარტება
მაგ.,ბიოლ.საS.1.:
„ბიოლ.“ – მიუთითებს საგანს „ბიოლოგია’’;
„საS.“ – მიუთითებს საSualo საფეხურს
„1“ – მიუთითებს სტანდარტის შედეგის ნომერს.
cxrili 1

ბიოლოგიის სტანდარტის შედეგები

Sedegebis moswavlem unda SeZlos: სამიზნე ცნებები
indeqsebi
biol.saS. 1. mecnierebis miRwevebisa da kvleviTi unar-Cvevebis სტრუქტურა, ფუნქცია
gamoyenebiT cocxali sistemis struqturisa da funqciis (ბიოლ.საშ.1.2,3,4,5)
aRwera SedarebiTi daxasiaTebisaTvis.
biol.saS. 2. mecnierebis miRwevebisa da kvleviTi unar-Cvevebis სასიცოცხლო თვისება
gamoyenebiT sicocxlis organizaciis sxvadasxva donis (ბიოლ.საშ.1.2,3,4,5)
cocxali sistemis Tvisebebis aRwera SedarebiTi
daxasiaTebisaTvis.
biol.saS. 3. mecnierebis miRwevebisa da kvleviTi unar-Cvevebis ბიომრავალფეროვნება
gamoyenebiT cocxal sistemebSi energiis gardaqmnisa (ბიოლ.საშ.1.2,3,4,5)
da nivTierebebis mimocvlis aRwera maT Soris mizez-
Sedegobrivi kavSirebis dasadgenad.
ჯანმრთელობა და
biol.saS.4. mecnierebis miRwevebisa da kvleviTi unar-Cvevebis gamoye- დაავადება (ბიოლ.
nebiT biomravalferovnebis warmoqmnis kanonzomierebebis საშ.1.2,3,5)
axsna, garemos dacvis kuTxiT misi SenarCunebis mniSvnelo-
bis gasaanalizeblad.

7
biol.saS.5 mecnierebis miRwevebisa da kvleviTi unar-Cvevebis
gamoyenebiT adamianis janmrTelobaze garemo faqtorebis
zemoqmedebis Seswavla jansaRi cxovrebis wesis
mniSvnelobis gasaazreblad.

Sedegi moicavs rogorc unarebsa da faqtobriv masalas, ise mizans/daniSnulebas, risTvisac

moswavles SeZenili codna sWirdeba:
unarebi + samizne codna + risTvis sWirdeba moswavles SeZenili codna
2. erovnuli saswavlo gegmis TiToeuli Sedegi ukavSirdeba sagnobriv samizne cnebas. erovnul
saswavlo gegmaSi yvela sagnisTvis gansazRvrulia ramdenime samizne cneba. safexuris doneze maTi
daufleba, SedegebTan erTad, sagnis swavla-swavlebis grZelvadian mizans warmoadgens. qvemoT
CamoTvlilia samizne cnebebi biologiisTvis. TiToeuli cnebis gverdiT frCxilebSi weria, Tu
romel Sedegebs ukavSirdeba:
struqtura da funqcia (Sedegi: 1,2,3,4,5 )
sasicocxlo Tvisebebi (Sedegi: 1,2,3,4,5 )
biomravalferovneba (Sedegi: 1,2,3,4)
janmrTeloba da daavadeba (Sedegi: 1,2,3,5)
grZelvadian miznebs (Sedegebsa da samizne cnebebs) azustebs da ufro mkafios xdis cnebasTan
dakavSirebuli mkvidri warmodgenebi da qvecnebebi. Tu cnebebis saxiT gansazRvrulia is codna,
romelsac moswavle sagnis farglebSi unda daeuflos, mkvidri warmodgenebi SemosazRvravs
cnebis moculobas da azustebs, ra unda hqondes gacnobierebuli moswavles am cnebasTan
mimarTebiT safexuris bolos (cxrili 2).
ცხრილი 2
სამიზნე ცნება სამიზნე ცნებასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები
მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს, რომ
1. biologiuri sistema organizaciis yovel doneze Sedgeba sxvadasxva
struqturisgan da TiToeuli struqtura Seesabameba mis funqcias;
sxvadasxva biologiuri sistemis struqturebsa da funqciebs Soris
SeiZleba iyos rogorc msgavseba, aseve gansxvaveba; biologiuri
სტრუქტურა, ფუნქცია sistemis struqturebi erTmaneTTan dakavSirebulia, rac ganapirobebs
sistemis mTlianobas.
2. biologiuri sistemebi adaptirebulia garemosTan; misma cvlilebam
SeiZleba gavlena iqonios biologiuri sistemis struqturebsa da
funqciebze.
3. teqnologiebi da mecnieruli kvlevebi xels uwyobs biologiuri
sistemebis struqturebsa da funqciebTan dakavSirebuli kanon-
zomierebebis aRmoCena/gaazrebas.
1. yvela organizmisTvis damaxasiaTebelia sasicocxlo Tvisebebis
erToblioba; sasicocxlo Tvisebebi urTierTdakavSirebulia da
TiToeulis cvlilebam/darRvevam, SeiZleba gamoiwvios sxva Tvisebis
cvlileba/darRveva.
2. sasicocxlo Tvisebebi adaptirebulia garemo pirobebTan; sxvadasxva
სასიცოცხლო თვისება organizmis sasicocxlo Tvisebebs Soris SeiZleba iyos rogorc
msgavseba, aseve gansxvavebac.
3. teqnologiebi da mecnieruli kvlevebi xsnis/asabuTebs cocxal
sistemebSi mimdinare nivTierebaTa cvlisa da energiis gardaqmnis
procesebs da asabuTebs organuli samyaros mTlianobas.

8
 1. organizmebi dajgufebulia msgavsi niSan-Tvisebebis mixedviT da
qmnian sistematikur jgufebs;

2. Seguebulobebi garemo pirobebTan xels uwyobs organizmis

gadarCenas/saxeobis mdgradobas;

ბიომრავალფეროვნება 3. saxeobaTa mravalferovneba warmoiqmneba memkvidreobiTobis,

cvalebadobisa da bunebrivi gadarCevis Sedegad;

4. mecnieruli kvlevebi xsnis da/an asabuTebs biomravalferovnebis

warmoqmnisa da misi SenarCunebis mniSvnelobas.
1. janmrTeloba aris adamianis organizmis mdgomareoba, romlis drosac
SenarCunebulia homeostazi da Sromisunarianoba, maTi darRveva ki
ganapirobebs avadobas;

2. sxvadasxva daavadebas aqvs gansxvavebuli gamomwvevi mizezebi,

simptomebi da prevenciis gzebi.
ჯანმრთელობა და
დაავადება 3. garemos dacviTi RonisZiebebi da jansaRi cxovrebis wesis dacva
mniSvnelovania adamianis imunitetis gaZlierebisa da avadobis
prevenciisaTvis.

4. teqnologiebi da mecnieruli miRwevebi xels uwyobs daavadebaTa

prvencias, janmrTelobis SenarCunebasa da sicocxlis gaxangrZlivebas.
II. Sedegebi Camoyalibebulia imgvarad, rom isini aqtualuria sagnis standartiT an saskolo
saswavlo gegmiT gansazRvrul nebismier TemasTan mimarTebiT. samizne cnebebi SedegebTan
erTad unda damuSavdes moswavlisTvis nacnob konteqstebSi. es konteqstebi savaldebulo
Temebis saxiTaa warmodgenili. erovnuli saswavlo gegmiT saSualo safexurze savaldebulo
Temebis gasaSlelad saWiro sakiTxebi savaldebulo saxiT aris gansazRvruli.

სასწავლო თემები
X კლასი
1. უჯრედის ბიოლოგია
2. უჯრედის გამრავლება

III. თითოეულ თემას ახლავს შეფასების ინდიკატორები. ისინი განსაზღვრავს, თუ რა უნდა შეფასდეს
სწავლა-სწავლების პროცესში (ცხრილი 3).
X კლასი
ცხრილი 3
Tema 2: ujredis gamravleba
Temis farglebSi ganixileba:
ujreduli cikli (interfaza, mitozi), meiozi; ujredebis diferencireba, Rerovani ujredebi
da maTi praqtikuli gamoyeneba; memkvidruli informaciis organizeba prokariotebsa da
eukariotebSi; memkvidruli informaciis gadacemis gzebi prokariotebSi (transduqcia,
transformacia, koniugacia); memkvidruli informaciis realizeba ujredebSi.

თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები _ მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

სტრუქტურა და ფუნქცია
• უჯრედულ გამრავლებასთან დაკავშირებული სტრუქტურების დაკავშირება მათ ფუნქციებთან;
• მემკვიდრული ინფორმაციიის ორგანიზების დახასიათება პროკარიოტებსა და ეუკარიოტებში;

9
 ბიომრავალფეროვნება
• უჯრედებში მემკვიდრული ინფორმაციის რეალიზების (ტრანსკრიpცია, ტრანსლაცია) აღწერა და
დაკავშირება ბიომრავალფეროვნებასთან.
სასიცოცხლო თვისებები
• უჯრედის გამრავლების მნიშვნელობის დასაბუთება და სხვა სასიცოცხლო თვისებებთან დაკავშირება;
• უჯრედის გამრავლებისას (მიტოზი,მეიოზი) შვილეულ უჯრედებში ქრომოსომების განაწილების
კანონზომიერებების ახსნა;
• პროკარიოტებსა და ეუკარიოტებში მემკვიდრული ინფორმაციის გადაცემის გზების (ტრანსდუქცია,
ტრანსფორმაცია, კონიუგაცია) აღწერა;
ჯანმრთელობა და დაავადება
• ღეროვანი უჯრედებით სხვადასხვა დაავადების განკურნების მნიშვნელობაზე მსჯელობა.
ქვეცნებები გამომდინარეობს სამიზნე ცნებიდან. მათი საშუალებით სასკოლო კურიკულუმში
განისაზღვრება კონკრეტული საკითხები და ქვესაკითხები (ცხრილი 4):
ცხრილი 4
თემა: უჯრედის გამრავლება
სამიზნე ცნება ქვეცნებები ქვესაკითხის მაგალითები
სტრუქტურა და ფუნქცია ეუკარიოტული უჯრედის უჯრედულ გამრავლებაში მონაწილე
გამრავლებასთან უჯრედის სტრუქტურები და მათი
დაკავშირებული სტრუქტურები ფუნქციები
(ბირთვი, ქრომოსომები,
ცენტრიოლები)
ნივთიერება (დნმ, ცილები) მემკვიდრეობითი ინფორმაციის
ორგანიზება ეუკარიოტებში
მემკვიდრული ინფორმაციის ორგანიზება
პროკარიოტებში
სასიცოცხლო თვისებები მიტოზი უჯრედების მიტოზური გამრავლება

ქრომოსომების განაწილება შვილეულ

უჯრედებში მიტოზის დროს
მიტოზის ბიოლოგიური როლი

მეიოზი უჯრედების მეიოზური გამრავლება

ქრომოსომების განაწილება შვილეულ

უჯრედებში მეიოზის დროს
მეიოზის ბიოლოგიური როლი
ბინარული გაყოფა პროკარიოტებში მემკვიდრული
ინფორმაციის გადაცემის გზები
ტრანსდუქცია
ტრანსფორმაცია
კონიუგაცია
ბიომრავალფეროვნება უჯრედების დიფერენციაცია უჯრედში მემკვიდრული ინფორმაციის
რეალიზება (გენების აქტივობის
რეგულაცია, ტრანსკრიპცია, ტრანსლაცია)
qromosomebisa da გენების გენების რეკომბინაციის წყარო
რეკომბინაცია ეუკარიოტებში
გენების რეკომბინაციის წყარო
პროკარიოტებში

10
 გენერაციული და სომატური გენში ნუკლეოტიდური თანმიმდევრობის
მუტაციები შეცვლა და მისი გავლენა ტრანსკრიპციისა
და ტრანსლაციის პროდუქტებზე
მეიოზის პროცესის დარღვევის შედეგის
გავლენა ბიომრავალფეროვნებაზე
ჯანმრთელობა და დაავადება, სიმპტომები, უჯრედული ციკლის რეგულაციის
დაავადება გამომწვევი მიზეზები, დარღვევა და უჯრედების უკონტროლო
მკურნალობა ზრდა
ღეროვანი უჯრედების გამოყენება
მედიცინაში
მუტაციები და მემკვიდრეობითი
დაავადებები
გენური ინჟინერიის გამოყენება
მედიცინაში

IV. გრძელვადიანი მიზნების საფუძველზე შუალედური სასწავლო მიზნების ჩამოყალიბება.

გრძელვადიანი მიზნების მისაღწევად საჭიროა სასწავლო პროცესი დაიყოს შუალედურ სასწავლო
მიზნებად. განსხვავებით გრძელვადიანი მიზნებისგან (რომლebიც უკვე განსაზღვრულია ეროვნული
სასწავლო გეგმით), შუალედურ სასწავლო მიზნებს სკოლა განსაზღვრავს საკუთარი საჭიროებებისა და
შესაძლებლობებიდან გამომდინარე.
გრძელვადიანი მიზნების საფუძველზე შუალედური მიზნების გამოსაყოფად, უპირველეს ყოვლისა,
აუცილებელია სასწავლო თემის, როგორც სტრუქტურული ერთეულის, მნიშვნელობის გააზრება. ეროვნული
სასწავლო გეგმის მოთხოვნების მიხედვით, თემა წარმოადგენს კონტექსტს, რომლის ფარგლებშიც
უნდა დამუშავდეს ეროვნული სასწავლო გეგმის ყველა შედეგი და სამიზნე ცნება. მნიშვნელოვანია
მასწავლებელმა სწორად დაინახოს, თუ თემის ფარგლებში რა კონკრეტულ სახეს მიიღებს ეროვნული
სასწავლო გეგმის გრძელვადიანი მიზნები (შედეგები და სამიზნე ცნებები). ამის გააზრებაში მას დაეხმარება:
• შედეგების მიღწევის ინდიკატორები _ ინდიკატორები აკავშირებს თემას საფეხურის შედეგებთან.
• თემატური მკვიდრი წარმოდგენები _ აკავშირებს თემას სამიზნე ცნების მკვიდრ წარმოდგენებთან.
მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის მოთხოვნების მიხედვით, შუალედური მიზანი, რომელიც
თემის ფარგლებში გამოიყოფა, გულისხმობს სამ აუცილებელ კომპონენტს:
(1) პროდუქტი, რომელსაც ქმნის მოსწავლე (მაგ. ბიოლოგიაში შეიძლება შეიქმნას შემდეგი პროდუქტები:
კვლევის ანგარიში, პოსტერი, ბუკლეტი, მოდელი, კოგნიტური სქემა და სხვა);
(2) ძირითადი საკითხი, რომელსაც შეეხება კომპლექსური დავალება;
(3) შეფასების კრიტერიუმები, რომლებიც მიემართება სამიზნე ცნების მკვიდრ წარმოდგენებს.
შუალედური სასწავლო მიზნის სტატუსი კომპლექსურ დავალებას აქვს მინიჭებული. ქვემოთ ახსნილია,
თუ რა არის კომპლექსური დავალება და რატომ ასრულებს ის შუალედური სასწავლო მიზნის როლს.
მასწავლებელი სასწავლო პროცესის დაგეგმვისას უნდა ითვალისწინებდეს შემდეგს: 1) რისთვის
ვასწავლი? _ სამიზნე ცნება და მკვიდრი წარმოდგენები; 2) რას ვასწავლი? _ საგნობრივი საკითხი, 3)
როგორ ვასწავლი? _ კომპლექსური დავალება.
რა არის კომპლექსური დავალება? რით განსხვავდება კომპლექსური დავალება სხვა ე.წ.
„ჩვეულებრივი“დავალებებისგან? რატომ არის მნიშვნელოვანი შეფასების კომპლექსურ დავალებებზე
დაფუძნება?
კომპლექსური დავალების შესრულება მოსწავლისგან მოითხოვს შემოქმედებითი პროდუქტის
(მაგალითად, კომიქსიs, მოთხრობis, ვიდეორგოლიs, პლაკატიs, კვლევის ანგარიშიs, კვლევის გეგმis,
საინფორმაციო ბუკლეტიs და სხვა) შექმნას, რომლის საშუალებითაც საკუთარ ცოდნას ადასტურებს
საგნობრივ საკითხებთან/შესასწავლ მასალასთან მიმართებით (მაგალითად, ადასტურებს, თუ

11
როგორ გაიგო ტექსტის შინაარსი, ამა თუ იმ ბუნებრივი მოვლენის არსი და სხვა). პროცედურებსა და
დამახსოვრებაზე ორიენტირებული დავალებებისგან (მაგალითად, არჩევითპასუხიანი ტესტებისგან)
განსხვავებით, კომპლექსური დავალების პირობა იმგვარადაა ჩამოყალიბებული, რომ მოსწავლისგან
ახლად შესწავლილი/გასამეორებელი მასალის რეალურ ცხოვრებასთან და სხვა საგნობრივ საკითხებთან
დაკავშირებას მოითხოვს (მაგალითად, არ არის საკმარისი მოსწავლემ ზოგადი დებულებები ჩამოაყალიბოს
ცვალებადობასთან დაკავშირებით; საჭიროა, რომ მან ყოველდღიურ ცხოვრებაში ცვალებადობის
მაგალითი/მაგალითები აღმოაჩინოს და ის თანაკლასელების/მასწავლებლის წინაშე კომპლექსური
დავალების საშუალებით წარმოადგინოს და გააანალიზოს). სწავლა-სწავლებისა და შეფასების
დაფუძნება კომპლექსურ დავალებებზე ხელს უწყობს სასწავლო პროცესის მიმართვას სასწავლო მასალის
სიღრმისეულi გააზრებisaken და არა საგნობრივი საკითხების ზედაპირულ დასწავლisaken.
რა არის საჭირო იმისთვის, რომ კომპლექსურმა დავალებამ შუალედური სასწავლო მიზნის როლი
შეასრულოს?
რათა კომპლექსურმა დავალებამ შუალედური სასწავლო მიზნის როლი შეასრულოს, საჭიროა რიგი
ნიუანსების გათვალისწინება:
1. მკაფიოდ უნდა იყოს განსაზღვრული, თუ კომპლექსური დავალება რომელ სამიზნე ცნებაs/ ცნებებს
შეესაბამება (საბუნებისმეტყველო საგნების სპეციფიკისგან გამომდინარე _ თემები და საკითხები
ერთმანეთთან დაკავშირებულია ლოგიკური კავშირებით, ამიტომ კომპლექსური დავალებები, უფრო
ხშირად, ერთზე მეტ სამიზნე ცნებაზე გადის);
2. მკაფიოდ უნდა იყოს განსაზღვრული კონკრეტული (და არა ზოგადი) საკითხი, რომლის
შესწავლასაც კომპლექსური დავალება ემსახურება _ ანუ განსაზღვრული უნდა იყოს საკითხი, რომლის
ღრმად შესწავლასაც ემსახურება კომპლექსური დავალება, მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ თემასთან
დაკავშირებულ სხვა საკითხებს ყურადღება არ ექცევა; კომპლექსური დავალება ისეთი უნდა იყოს, რომ
ის შესრულებამდე რამდენიმე გაკვეთილის განმავლობაში მოსწავლემ უნდა შეასრულოს აქტივობები,
რომლebიც ხელს შეუწყობs კომპლექსური დავალების დამოუკიდებლად შესრულებისათვის საჭირო
ცოდნისა და უნარების შეძენას; ანუ სწავლა-სწავლების პროცესში ყველა აქტივობა მიმართულია იმisken,
რომ მოსწავლეებს კომპლექსური დავალების შესრულებაში დაეხმაროს _ განხორციელებული აქტივობები
უნდა წარმოადგენდეს მასწავლებლის პასუხს შეკითხვაზე - რას ვაკეთებ სწავლა-სწავლების პროცესში
იმისთვის, რათა ჩემმა მოსწავლეებმა კომპლექსური დავალება შეასრულონ;
3. მითითებული უნდა იყოს თემა, რომლის ფარგლებშიც მუშავდება ეს კომპლექსური დავალება (ერთი
თემის ფარგლებში iseTi Sinaarsisa da იმდენი კომპლექსური დავალება უნდა შეიქმნას, რომ ყველა
სამიზნე ცნებაs მოიცaვdes);
4. მკაფიოდ უნდა იყოს განსაზღვრული შემოქმედებითი პროდუქტი, რომელიც მოსწავლემ კომპლექსური
დავალების ფარგლებში უნდა შექმნას _ პროდუქტი ისეთი ფორმის უნდა იყოს შეთავაზებული, რომ
მოსწავლისათვის ნაცნობი და გასაგები იყოს; თუ მსგავსი ტიპის პროდუქტი ჯერ მოსწავლეს არ შეუქმნია,
მასწავლებელმა უნდა გააცნოს და აუხსნას, თუ რას გულისხმობს ეს პროდუქტი და როგორ უნდა შექმნას;
5. კომპლექსურ დავალებას უნდა ახლდეს შეფასების კრიტერიუმები, რომლებიც მას სამიზნე ცნების
მკვიდრი წარმოდგენებისკენ (ანუ გრძელვადიანი მიზნობრივი ორიენტირებისკენ) მიმართავს, ამავე დროს,
შეფასების კრიტერიუმებში უნდა ჩანდეს კავშირი შესასწავლ საკითხთან).
6. კომპლექსური დავალების პირობა მოსწავლეებისთვის ცნობილი უნდა იყოს საგნობრივი საკითხის
დაანონსებისთანავე _ მასწავლებელი წინდაწინვე უნდა დარწმუნდეს, რომ ყველა მოსწავლემ იცის, თუ
რისთვის/რა კომპლექსური დავალების შესასრულებლად სჭირდება მას საგნობრივი საკითხის/ საკითხების
შესწავლა;
7. კომპლექსური დავალება უნდა შეასრულოს კლასში ყველა მოსწავლემ _ ყველა ბავშვი დარწმუნებული
უნდა იყოს, რომ მასწავლებელი მას შესრულებული კომპლექსური დავალების შესახებ ჰკითხავს და
მიაწვდის სათანადო უკუკავშირს;

12
 8. კომპლექსურ დავალებას მოსწავლე წარადგენს ინდივიდუალურად _ კომპლექსური დავალება
ინდივიდუალურადაც შეიძლება შესრულდეს, წყვილებში და ჯგუფურადაც; მასზე მუშაობა საკლასო ოთახშიც
შეიძლება მიმდინარეობდეს და - დამოუკიდებლადაც, თუმცა დასრულებული ნაშრომის პრეზენტაცია
ყველა მოსწავლემ ინდივიდუალურად უნდა განახორციელოს;
9. სასურველია მოხდეს კომპლექსური დავალების პირობის ადაპტირება მოსწავლეების ინტერესებისა
და შესაძლებლობების შესაბამისად _ კლასში მოსწავლეებმა შეიძლება იმუშაონ სხვადასხვა კომპლექსურ
დავალებაზე ან ერთი და იმავე დავალების სხვადასხვაგვარად ადაპტირებულ ვარიანტზე, თუმცა ყველა
მათგანი ერთსა და იმავე საკითხს უნდა ეხებოდეს.
კომპლექსური დავალება მოსწავლეს უნდა შევთავაზოთ კომპლექსური დავალების ბარათის სახით. ამ
ნიუანსების ასახსნელად გამოვიყენებთ ცხრილს (ცხრილი 5), რომელიც გზადაგზა ივსება და მაგალითების
სახით წარმოაჩენს კომპლექსური დავალების პირობის შექმნის პროცესს.
ცხრილი 5
სამიზნე ცნება _
თემა _
საკითხი _
qvesakiTxebi _
კომპლექსური დავალების პირობა:

ა) მკაფიოდ უნდა იყოს განსაზღვრული კონკრეტული (და არა ზოგადი) საკითხი და/ან ქვესაკითხი/
ქვესაკითხები, რომლის შესწავლასაც კომპლექსური დავალება ემსახურება; მაგალითად, კონკრეტულ
საკითხად შეგვიძლია მოვიაზროთ საკითხი _ უჯრედების მიტოზური გამრავლება.
სამიზნე ცნება _

თემა _
sakiTxi _ ujredebis mitozuri gamravleba
qveსაკითხebი _
• ujredul gamravlebaSi monawile ujredis struqturebi da maTi funqciebi;
• qromosomebis ganawileba Svileul ujredebSi mitozis dros;
• mitozis biologiuri roli.
კომპლექსური დავალების პირობა:

ბ) გასათვალისწინებელია ასევე ისიც, რომ შერჩეული საკითხი უნდა შეესაბამებოდეს სავალდებულო

თემის კონტექსტს. თემა ყველგან წარმოaდგენს კონტექსტს, romelSiც უკლებლივ ყველა სამიზნე ცნება
უნდა დამუშავდეს და სასწავლო პროცესი დაიგეგმოს თემების მიხედვით.
სამიზნე ცნება _
თემა _ უჯრედის gamravleba
საკითხი _ ujredis mitozuri gamravleba
qveსაკითხebი _
• ujredul gamravlebaSi monawile ujredis struqturebi da maTi funqciebi;
• qromosomebis ganawileba Svileul ujredebSi mitozis dros;
• mitozis biologiuri roli.

კომპლექსური დავალების პირობა:

13
 გ) კომპლექსური დავალება ორიენტირებული უნდა იყოს გრძელვადიან მიზნებზე _ მკაფიოდ უნდა
განისაზღვროს გრძელვადიანი მიზანი, რომლის დაძლევა/გააზრებასაც მოსწავლის მხრიდან საგნობრივი
საკითხის შესწავლა ემსახურება (ანუ პასუხი უნდა გაეცეს შეკითხვას _ რატომ ვასწავლით ამ საკითხის
შესახებ მოსწავლეს?). ეროვნულ სასწავლო გეგმაში გრძელვადიანი მიზნები საფეხურის შედეგებისა და
სამიზნე ცნებების სახითაა ჩამოყალიბებული.

samizne cnebebi _
• struqtura da funqcia
qvecnebebi: ujredi _ diploiduri da haploiduri ujrdebi; ujredis struqturebi - birTvi,
qromosomebi, qromatidebi, centriolebi, mikromilakebi, Rerovani ujredebi
• sasicocxlo Tvisebebi
qvecnebebi: ujredis mitozuri gamravleba, memkvidreobiToba, cvalebadoba, organizmis
gamravleba da zrda-ganviTareba, transkripcia, translacia
• janmrTeloba da daavadeba
qvecnebebi: simsivne, daavadeba, gamomwvevi mizezebi, simptomebi, mkurnaloba, Rerovani ujredebiT
mkurnaloba
• biomravalferovneba
qvecnebebi: mutaciebi - generaciuli da somaturi, transkripciisa da translaciis produqtebis
cvlileba
კომპლექსური დავალების პირობა:

დ) კომპლექსური დავალების ფარგლებში მოსწავლემ უნდა შექმნას კონკრეტული შემოქმედებითი

პროდუქტი _ რომლის საშუალებითაც იგი ცხოვრებისეულ კონტექსტში ცოდნის ტრანსფერს გააკეთებს
და შესასწავლ საკითხთან მიმართებით საკუთარ ცოდნას წარმოაჩენს. მაგალითად, ქვემოთ მოცემული
კომპლექსური დავალების შემთხვევაში შემოქმედებითი პროდუქტია სათავგადასავლო მოთხრობა.

samizne cnebebi _
• struqtura da funqcia
qvecnebebi: ujredi _ diploiduri da haploiduri ujrdebi; ujredis struqturebi _ birTvi,
qromosomebi, qromatidebi, centriolebi, mikromilakebi, Rerovani ujredebi
• sasicocxlo Tvisebebi
qvecnebebi: ujredis mitozuri gamravleba, memkvidreobiToba, cvalebadoba, organizmis
gamravleba da zrda-ganviTareba, transkripcia, translacia
• janmrTeloba da daavadeba
qvecnebebi: simsivne, daavadeba, gamomwvevi mizezebi, simptomebi, mkurnaloba, Rerovani ujredebiT
mkurnaloba
• biomravalferovneba
qvecnebebi: mutaciebi _ generaciuli da somaturi, transkripciisa da translaciis produqtebis
cvlileba
თემა _ უჯრედის გამრავლება
საკითხი _ უჯრედების მიტოზური გამრავლება;
ქვესაკითხები _
• უჯრედულ გამრავლებაში მონაწილე უჯრედის სტრუქტურები და მათი ფუნქციები;
• ქრომოსომების განაწილება შვილეულ უჯრედებში მიტოზის დროს;
• მიტოზის ბიოლოგიური როლი.

14
კომპლექსური დავალების პირობა:
dawere saTavgadasavlo moTxroba: aRwere Tavgadasavali erTi qromosomisa, romelic
gadis ujreduli ciklis yvela etapsa da fazas. moTxrobaSi aRwere ujreduli ciklis TiToeul
etapsa da fazaSi ra cvlilebebs ganicdi da ra mniSvneloba aqvs am cvlilebebs. iyavi kreatiuli,
gamoiyene iumori. ar dagaviwydes procesis TiToeuli detalis aRwera saTanado samecniero
terminologiis gamoyenebiT.
ე) როგორ უნდა დაუკავშირდეს კომპლექსური დავალების პირობა სამიზნე ცნებას? ამისათვის
კომპლექსური დავალების პირობაშივე ჩაშენებული შეფასების კრიტერიუმები გამოიყენება. კრიტერიუმები
უნდა შეირჩეს იმგვარად, რომ, ერთი მხრივ, შეესაბამებოდეს კომპლექსური დავალების კონტექსტს, მეორე
მხრივ კი, მოსწავლის ყურადღება უნდა მიმართოს სამიზნე ცნების მკვიდრი წარმოდგენებისკენ. მაგ., ქვემოთ
მოცემული ცხრილის (ცხრილი 6) საშუალებით ჩანს, თუ როგორ ჩამოყალიბდება შეფასების კრიტერიუმები
კომპლექსური დავალებისთვის. პირველ სვეტში ჩამოწერილია სამიზნე ცნების მკვიდრი წარმოდგენები.
მეორე სვეტში მოცემულია შეფასების კრიტერიუმები. ეს კრიტერიუმები ზოგადია და გამოიყენება ყველა
იმ კომპლექსურ დავალებასთან მიმართებით, რომლebიც სამიზნე ცნებis _ „struqtura da funqcia~,
`sasicocxlo Tvisebebi~, `biomravalferovneba~ da/an `janmrTeloba da daavadeba~ _ დამუშავებას
ისახავს მიზნად. მესამე სვეტში კი ეს ზოგადი კრიტერიუმები მისადაგებულია კომპლექსურ დავალებაsTan
_ ujredebis mitozuri gamravlebis dros qromosomebis cvlilebis warmodgena saTavgdasavlo
moTxrobis saSualebiT.
ცხრილი 6
სამიზნე ცნება და მასთან კომპლექსური დავალების კონკრეტული კომპლექსური
დაკავშირებული მკვიდრი შეფასების კრიტერიუმები დავალების მოდიფიცირებული
წარმოდგენები (ზოგადი) კრიტერიუმების ნიმუშები
სტრუქტურა და ფუნქცია კომპლექსურ დავალებაში/ კომპლექსურ დავალებაში/
მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს, დავალების პრეზენტაციისას დავალების პრეზენტაციისას
რომ: ხაზგასმით წარმოაჩინე: ხაზგასმით წარმოაჩინე:
1. biologiuri sistema organi- 1. რomeli სტრუქტურებისგან 1. ujredis ra struqturebi mo-
zaciis yovel doneze Sedgeba შედგება ბიოლოგიური nawileoben ujredul ciklSi
sxvadasxva struqturisgan სისტემა და რაში გამოიხატება da ra funqciebia maTTan da-
da TiToeulis struqtura ბიოლოგიური სისტემის kavSirebuli?
Seesabameba mis funqcias; sxva- სტრუქტურის შესაბამისობა 2. garemo pirobebma ra gav-
dasxva biologiuri sistemis მის ფუნქციასთან? რა lena SeiZleba moaxdinos
struqturebsa da funqciebs მსგავსება/განსხვავებაა ujredul ciklSi monawile
Soris SeiZleba iyos rogorc სხვადასხვა ბიოლოგიური ujredis struqturebze?
msgavseba, aseve gansxvaveba; სისტემის სტრუქტურებსა და 3. ra roli Seasrula mi-
biologiuri sistemis struq- მათ ფუნქციებს შორის? kroskopis ganviTarebam
turebi erTmaneTTan dakav- 2. როგორაა ადაპტირებული da mecnierulma kvlevebma
Sirebulia, rac ganapirobebs ბიოლოგიური სისტემები ujredul ciklSi monawile
sistemis mTlianobas. გარემო პირობებთან? რა ujredis struqturebis aR-
2. biologiuri sistemebi adap- გავლენას ახდენს გარემო moCenasa da funqciebis Seswa-
tirebulia garemosTan; misma პირობები ბიოლოგიური vlaze?
cvlilebam SeiZleba gavlena სისტემის სტრუქტურასა და
iqonios biologiuri sistemis ფუნქციებზე.
struqturebsa da funqciebze. 3. როგორ უწყობს ხელს
3. teqnologiebi da mecnieruli ტექნოლოგიები და
kvlevebi xels uwyobs biolo- მeცნიერული კვლევები
giuri sistemebis struqturebsa ბიოლოგიური სისტემების
da funqciebTan dakavSirebuli სტრუქტურებსა
kanonzomierebebis aRmoCena/ და ფუნქციებთან
gaazrebas. დაკავშირებული
კანონზომიერებების
აღმოჩენა/გააზრებას?

15
სამიზნე ცნება და მასთან კომპლექსური დავალების კონკრეტული კომპლექსური
დაკავშირებული მკვიდრი შეფასების კრიტერიუმები დავალების მოდიფიცირებული
წარმოდგენები (ზოგადი) კრიტერიუმების ნიმუშები

სასიცოცხლო თვისებები კომპლექსურ დავალებაში/ კომპლექსურ დავალებაში/

მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს,
რომ:
1. ყველა ორგანიზმისთვის
დამახასიათებელია სასიცოცხლო
თვისებების ერთობლიობა;
სასიცოცხლო თვისებები
ურთიერთდაკავშირებულია
და თითოეულის ცვლილებამ/
დარღვევამ, შეიძლება
გამოიწვიოს სხვა თვისების
ცვლილება/დარღვევა.
2. სასიცოცხლო თვისებები
ადაპტირებულია გარემო
პირობებთან; სხვადასხვა
ორგანიზმის სასიცოცხლო
თვისებებს შორის შეიძლება
იყოს როგორც მსგავსება, ასევე
განსხვავებაც.
3. ტექნოლოგიები და მეცნიერული
კვლევები ხსნის/ასაბუთებს
ცოცხალ სისტემებში მიმდინარე
ნივთიერებათა ცვლისა და
ენერგიის გარდაქმნის პროცესებს
და ასაბუთებს ორგანული
სამყაროს მთლიანობას.
დავალების პრეზენტაციისას დავალების პრეზენტაციისას
ხაზგასმით წარმოაჩინე: ხაზგასმით წარმოაჩინე:
1. რა სასიცოცხლო თვისებებია 1. rogor ukavSirdeba memkvid-
დამახასითებელი ყველა reobiToba da mravalujre-
ორგანიზმისთვის? რა diani organizmis zrda-gan-
კავშირია სხვადასხვა viTareba ujredis mitozur
სასიცოცხლო თვისებებს gamravlebas?
შორის და თითოეულის 2. ra gavlenas axdens garemo
ცვლილება რა გავლენას faqtorebi ujredebis mi-
ახდენს სხვა თვისებაზე? tozur gayofaze?
2. როგორაა ადაპტირებული 3. ra biologiuri roli aqvs
სასიცოცხლო თვისებები mitozs da mecnieruli kvle-
გარემო პირობებთან? რა vebi rogor asabuTebs mas?
მსგავსება-განსხვავებაა kvlevebiT dadgenil mitozis
სხvადასხვა ორგანიზმის procesis Sesaxeb codnas ro-
სასიცოცხლო თვისებებს gor iyeneben praqtikaSi?
შორის?
3. როგორ უწყობს ხელს
ტექნოლოგიები და
მeცნიერული კვლევები
სასიცოცხლო პროცესების
ახსნას და ასაბუთებს
ორგანული სამყაროს
მთლიანობას?

სამიზნე ცნება და მასთან კომპლექსური დავალების კონკრეტული კომპლექსური

დაკავშირებული მკვიდრი შეფასების კრიტერიუმები დავალების მოდიფიცირებული
წარმოდგენები (ზოგადი) კრიტერიუმების ნიმუშები

ბიომრავალფეროვნება კომპლექსურ დავალებაში/ კომპლექსურ დავალებაში/

მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს,
რომ:
1. ორგანიზმები დაჯგუფებულია
მსგავსი ნიშან-თვისებების
მიხედვით და ქმნიან
სისტემატიკურ ჯგუფებს.
2. შეგუებულობები გარემო
პირობებთან ხელს უწყობს
ორგანიზმის გადარჩენას/
სახეობის მდგრადობას.
3. სახეობათა მრავალფეროვნება
წარმოიქმნება მემკვიდრეობი-
თობის, ცვალებადობისa და
ბუნებრივი გადარჩევის შედეგად.
4. მეცნიერული კვლევები
ხსნის და/ან ასაბუთებს
ბიომრავალფეროვნების
წარმოქმნისა და მისი
შენარჩუნების მნიშვნელობას.
დავალების პრეზენტაციისას
ხაზგასმით წარმოაჩინე:
1. რა ნიშან-თვისებების მიხედვით
აჯგუფებენ ორგანიზმებს
სისტემატიკურ ჯგუფებში?
2. გარემო პირობებთან
შეგუებულობები როგორ უწყობს
ხელს სახეობის მდგრადობას?
3. რა მნიშვნელობა აქვს
მემკვიდრეობითობასა და
ცვალებადობას სახეობათა
მრავალფეროვნების
წარმოქმნაში?
4. მეცნიერული კვლევები
როგორ ხსნის და/ან ასაბუთებს
ბიომრავალფეროვნების
წარმოქმნასა და მისი
შენარჩუნების მნიშვნელობას?
დავალების პრეზენტაციისას
ხაზგასმით წარმოაჩინე:
1. ra kavSiria kariotipsa da
saxeobas Soris?
2. ra rols asrulebs usqe-
so gamravlebaSi mitozi
stabilur da xelsayrel
garemo pirobebTan saxeo-
bis mdgradobis SenarCu-
nebaSi?
3. ras iwvevs dnm-is replika-
ciisas nukleotiduri Tan-
mimdevrobis cvlileba?
4. rogor ukavSirdeba
transkripciisa da trans-
laciis produqtebis
cvlileba biomravalfe-
rovnebis warmoqmnis ka-
nonzomierebis mecnierul
axsnas?

16
სამიზნე ცნება და მასთან კომპლექსური დავალების კონკრეტული
დაკავშირებული მკვიდრი შეფასების კრიტერიუმები კომპლექსური დავალების
წარმოდგენები (ზოგადი) მოდიფიცირებული
კრიტერიუმების ნიმუშები

ჯანმრთელობა და დაავადება კომპლექსურ დავალებაში/ კომპლექსურ დავალებაში/

მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს, რომ:
1. ჯანმრთელობა არის ადამიანის
ორგანიზმის მდგომარეობა,
რომლის დროსაც შენარჩუნებულია
ჰომეოსტაზი და შრომისუნარიანობა,
მათი დარღვევა კი განაპირობებს
ავადობას.
2. სხვადასხვა დაავადებას აქვს
განსხვავებული გამომწვევი მიზეზები,
სიმპტომები და პრევენციის გზები.
3. გარემოს დაცვითი ღონისძიებები
და ჯანსაღი ცხოვრების წესის
დაცვა მნიშვნელოვანია ადამიანის
იმუნიტეტის გაძლიერებასა და
ავადოbის პრევენციისათვის.
4. ტექნოლოგიები და მეცნიერული
მიღწევები ხელს უწყობს
დაავადებათა პრვენციას,
ჯანმრთელობის შენარჩუნებასა და
სიცოცხლის გახანგრძლივებას; ასევე,
დაავადების დიაგნოსტირებასა და
მკურნალობას.
დავალების პრეზენტაციისას
ხაზგასმით წარმოაჩინე:
1. რატომ არის მნიშვნელოვანი
ჰომეოსტაზის შენარჩუნება
ჯანმრთელობისთვის?
2. რა სიმპტომები ახასიათებს
დაავადებას, რა არის
გამომწვევი მიზეზები და
როგორია პრევენციის გზები?
3. რა მნიშვნელობა აქვს გარემოს
დაცვით ღონისძიებებსა და
ჯანსაღი ცხოვრების წესს
ჯანმრთელობისთვის?
4. ტექნოლოგიები და
მეcნიერული მიღწევები
როგორ უწყობს ხელს
ჯანმრთელობის შენარჩუნებასა
და სიცოცხლის gaxangrZ-
livebas, ასევე, დაავადების
დიაგნოსტირებასა და
მკურნალობას?
დავალების პრეზენტაციისას
ხაზგასმით წარმოაჩინე:
1. genebis regulaciis
darRvevam da/an ge-
nurma mutaciam rogor
SeiZleba gamoiwvios
homeostazis darRveva?
2. ra simptomebi axasia-
Tebs simsivnes da ra
aris misi gamomwvevi
mizezebi?
3. garemos dabinZureba
da jansaRi cxovrebis
wesis darRveva rogor
SeiZleba iyos simsivnis
ganviTarebis mizezi?
4. teqnologiebis ganvi-
Tareba da mecnieru-
li miRwevebi rogor
uwyobs xels Rerovani
ujredebis gamoyenebas
sxvadasxva daavadebis
samkurnalod?

სამიზნე ცნება -

• struqtura da funqcia
qvecnebebi: ujredi _ diploiduri da haploiduri ujredebi; ujredis struqturebi _ birTvi,
qromosomebi, qromatidebi, centriolebi, mikromilakebi, Rerovani ujredebi
• sasicocxlo Tvisebebi
qvecnebebi: ujredis mitozuri gamravleba, memkvidreobiToba, cvalebadoba, organizmis gamra-
vleba da zrda-ganviTareba, transkripcia, translacia
• janmrTeloba da daavadeba
qvecnebebi: simsivne, daavadeba, gamomwvevi mizezebi, simptomebi, mkurnaloba, Rerovani ujredebiT
mkurnaloba
• biomravalferovneba
qvecnebebi: mutaciebi - generaciuli da somaturi, transkripciisa da translaciis produqtebis
cvlileba
Tema _ ujredis gamravleba
sakiTxi _ ujredis mitozuri gamravleba
qvesakiTxebi _
• ujredul gamravlebaSi monawile ujredis struqturebi da maTi funqciebi;
• qromosomebis ganawileba Svileul ujredebSi mitozis dros;
• mitozis biologiuri roli.

17
კომპლექსური დავალების პირობა:
dawere saTavgadasavlo moTxroba: aRwere Tavgadasavali erTi qromosomisa, rome-
lic gadis ujreduli ciklis yvela etapsa da fazas. moTxrobaSi aRwere ujreduli cik-
lis TiToeul etapsa da fazaSi ra cvlilebebs ganicdi da ra mniSvneloba aqvs am cvli-
lebebs. iyavi kreatiuli, gamoiyene iumori. ar dagaviwydes procesis TiToeuli detalis
aRwera saTanado samecniero terminologiis gamoyenebiT.
Seni naSromis prezentaciisas xazgasmiT warmoaCine:
• ujredis ra struqturebi monawileoben mitozSi da ra funqciebia maTTan dakavSire-
buli? (str. da funq. m.w. 1)
• garemo pirobebma ra gavlena SeiZleba moaxdinos ujredul ciklSi monawile ujre-
dis struqturebze? (str. da funq. m.w. 2)
• ra roli Seasrula mikroskopis ganviTarebam da mecnierulma kvlevebma ujredul
ciklSi monawile ujredis struqturebis aRmoCenasa da funqciebis dadgenaSi? (str.
da funq. m.w. 3)
• rogor ukavSirdeba memkvidreobiToba da mravalujrediani organizmis zrda-ganvi-
Tareba ujredis mitozur gamravlebas? (sasic.Tv. m.w.1)
• ra biologiuri roli aqvs mitozs da mecnieruli kvlevebi rogor asabuTebs mas? k
rogor iyeneben praqtikaSi mitozis procesis Sesaxeb kvlevebiT dadgenil codnas?
(sasic.Tv. m.w.4)
• ra kavSiria kariotipsa da saxeobas Soris? (biomravalf. m.w.1)
• ra rols asrulebs usqeso gamravlebis dros mitozi stabilur da xelsayrel gare-
mo pirobebTan saxeobis mdgradobis SenarCunebaSi? (biomravalf. m.w.2)
• ras iwvevs dnm-is replikaciisas nukleotiduri Tanmimdevrobis cvlileba? (biomra-
valf. m.w.3)
• rogor ukavSirdeba transkripciisa da translaciis produqtebis cvlileba biomra-
valferovnebis warmoqmnis kanonzomierebis mecnierul axsnas? (biomravalf. m.w.4)
• genebis regulaciis darRvevam da/an genurma mutaciam rogor SeiZleba gamoiwvios
homeostazis darRveva? (janmrT. da daav. m.w. 1)
• ra simptomebi axasiaTebs simsivnes da ra aris misi gamomwvevi mizezebi? (janmrT. da
daav. m.w. 2)
• garemos dabinZureba da jansaRi cxovrebis wesis darRveva rogor SeiZleba iyos sim-
sivnis ganviTarebis mizezi? (janmrT. da daav. m.w. 3)
• teqnologiebis ganviTareba da mecnieruli miRwevebi rogor uwyobs xels Rerovani
ujredebis gamoyenebas sxvadasxva daavadebis samkurnalod? (janmrT. da daav. m.w. 4)

V. erovnuli saswavlo gegmis danergvis procesSi gadamwyveti mniSvneloba aqvs swavla-

swavlebis procesis grZelvadiani da moklevadiani miznebisken mimarTvas. yvela saswavlo
resursi, saklaso aqtivoba da saSinao davaleba orientirebuli unda iyos imaze, rom moswavles
kompleqsuri davalebis SesrulebaSi daexmaros. sxvagvarad rom vTqvaT, skolis kurikulumebSi
moswavlis ganviTarebis gza dagegmili unda iyos, rogorc svla erTi kompleqsuri davalebidan
meorisaken, meoridan mesamisken da a.S. rogor unda warimarTos saswavlo procesi kompleqsur
davalebebze dayrdnobiT? ეროვნული სასწავლო გეგმის დანერგვის პროცესში თემატური მატრიცა
გამოიყენება სწავლა-სწავლების პროცესის/თემატური ერთეულის დასაგეგმად. Tematur matricebs
gTavazobT X-gv.-dan.
Sualeduri saswavlo miznebis raodenoba erovnul saswavlo gegmaSi savaldebulod ar
aris gansazRvruli. maTi raodenoba da moculoba damokidebulia konkretuli skolis/klasis
mocemulobaze. magaliTad, SeiZleba Camoyalibdes:

18
 • Sualeduri mizani, romelic erT sakiTxsა da erT samizne cnebas Seexeba;
• Sualeduri mizani, romelic erTi sakiTxis gamoyenebiT 2-3 samizne cnebis damuSavebas
gulisxmobs;
• Sualeduri mizani, romlis safuZvelzec Temis farglebSi yvela samizne cneba da maTTan
dakavSirebuli sakiTxebi damuSavdeba erToblivad.
erTmaneTisgan ganvasxvaoT erTi saswavlo erTeuli, Tematuri erTeuli, klasis sagnobrivi
kurikulumi da saskolo sagnobrivi kurikulumi.

saskolo sagnobrivi kurikulumi _ yvela klasisTvis saganSi Seqmnili Tematuri

matricebis erToblioba

klasis sagnobrivi kurikulumi _ saganSi erTi klasisTvis yvela savaldebulo Temaze

Seqmnili Tematuri matricebis erToblioba

Tematuri erTeuli _ saganSi erTi konkretuli Temis Tematuri matrica

erTi saswavlo erTeuli _ TemaSi erTi konkretuli kompleqsuri davaleba cxrilis

saxiT warmodgenili

19
20
moswavlis wignis Sesatyvisoba standartiT gansazRvruli savaldebulo
Temebis Sinaarssa da samizne cnebebTan

Tema da Temis Sesabamisi samizne cnebebi

sakiTxebi
Tema 2 _ ujredis გამრავლება
2.1. ujreduli cikli
struqtura da funqcia sasicocxlo Tvisebebi biomravalferovneba ჯანმრთელობა და
(შედეგი: 1,2,3,4,5) (შედეგი: 1,2,3,4,5 ) (შედეგი: 1,2,3,4) დაავადება
(შედეგი: 1,2,3,5)

2.2. ujredebis mitozuri

gamravleba
2.3. ujreduli ciklis
regulacia
2.4. mitozis biologiuri
roli
2.5. ujredebis diferencireba
mravalujredian
organizmebSi
2.6. ujredebis meiozuri
gamravleba
2.7. meiozis procesi

2.8. gametogenezi

2.9. memkvidruli infor-

maciis gadacemis gzebi
prokariotebSi
 Tematuri matrica
თემა 2. უჯრედის გამრავლება

თემა - უჯრედის გამრავლება საათების სავარაუდო რაოდენობა - 15

სამიზნე ცოდნა / ცოდნის სტრუქტურა, რომელიც მოსწავლემ თემის ფარგლებში უნდა შეიძინოს
სამიზნე ცნება ქვეცნება ქვესაკითები ტრანსფერის თემასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები
არეალი/ (განზოგადებები თემის ფარგლებში)
განზოგადება
სტრუქტურა და ფუნქცია უჯრედი - ბირთვი, ეუკარიოტულi კარიოტიპის • eukariotuli ujredis gayofaSi monawileobs
ქრომოსომები, უჯრედის მიკროსკოპული birTvi, qromosomebi, mikromilakebi, centri-
ქრომატიდები, გამრავლებაში კვლევა; olebi;
ცენტრიოლები, მონაწილე სხვადასხვა • eukariotebSi memkvidruli informaciis Ziri-
მიკრომილაკები, სტრუქტურები; ქსოვილის
მიტოზური Tadi nawili birTvSia da organizebulia
სომატური უჯრედები მემკვიდრული
ინდექსის კვლევა qromosomebSi;
და გამეტები; ინფორმაციის და მსჯელობა • mitozurad mravldeba rogorc diploiduri,
ქრომოსომები და ორგანიზება უჯრედული ციკლის
ქრომატიდები; ეუკარიოტებში; ise haploiduri ujredebi;
მიმდინარეობაზე;
დიპლოიდური მემკვიდრული • prokariotebSi memkvidruli informacia
კლონირება
და ჰაპლოიდური ინფორმაციის - უსქესო organizebulia citoplazmaSi ganTavsebul
უჯრედები ორგანიზება გამრავლების სახე; rgoluri formis orjaWvian dnm-is erT
პროკარიოტებში misi gamoyeneba molekulaSi. garda amisa, zogierT baqterias
soflis aqvs plazmidebic.
meurneobaSi
სასიცოცხლო თვისება უჯრედის მემკვიდრული უჯრედებისა და • ujreduli cikli moicavs ujredis arsebobis
გამრავლება, ინფორმაციის ქსოვილების mTel periods am ujredis gayofis CaTvliT;
ორგანიზმის გადაცემის გზები კულტივირება და sxvadasxva ujredis ujreduli cikli gansxva-
გამრალების ეუკარიოტებში; მისი გამოყენება vebuli xangrZlivobisaa;
ფორმები, უჯრედული ციკლი; მედიცინასა და • mitozi _ es aris birTvis gayofisa da maT
მემკვიდრეობითობა, უჯრედების მიტოზური მრეწველობის Soris qromosomebis (Sesabamisad, dnm-is)
ცვალებადობა, გამრავლება; სხვადასხვა Tanabrad ganawilebis meqanizmi; ujredis
ზრდა-განვითარება, დარგში gayofiT miRebuli yoveli Svileuli ujredi
მიტოზი და მემkვი-
რეგენერაცია, genetikurad erTmaneTisa da sawyisi ujredis
დრეობითობა; მიტოზი
უჯრედთა identuria;
და ორგანიზმის
დიფერენციაცია,
ზრდა-განვითარება; • mitozi mravalujredianebSi aris organizmis
გამეტოგენეზი,
ქრომოსომების zrda-ganviTarebis, dazianebuli da dabere-
ტრანსდუქცია,
განაწილება მიტოზსა buli ujredebisa da qsovilebis aRdgenis
ტრანსფორმაცია,
saSualeba;

21
22
კონიუგაცია, და მეიოზში; • mitozi aris erTujrediani da zogierTi
რეკომბინაცია გენების აქტივობის mravalujrediani eukarioti organizmis usqe-
რეგულაცია so gamravlebis safuZveli;
და უჯრედების • mravalujredian organizmebSi ujredebi dife-
დიფერენცირება; rencirdebian konkretuli funqciebis Sesas-
ujredebis meiozuri ruleblad;
gamravleba, meiozi • Rerovani ujredebi aris specialuri tipis
da genetikuri ujredebi, romlebic diferencirdebian sxva-
mravalferovneba; dasxva tipis ujredebad; ujredis speciali-
მემკვიდრული zacia ganisazRvreba ara yvela geniT, aramed
ინფორმაციის im genebiT, romlebic „CarTulia“ da ro-
გადაცემის გზები melTa informaciis mixedviT mimdinareobs
პროკარიოტებში transkripcia da Semdeg translacia;
• meiozi mimdinareobs mxolod diploidur
ujredebSi da Sedegad, haploiduri ujredebi
warmoiqmneba;
• prokariotebSi memkvidruli informaciis ga-
dacemis gzebia binaruli gayofa, transduqcia,
transformacia da koniugacia;
• mecnierebi transduqcias, transformaciasa da
koniugacias genur inJineriaSi iyeneben rekom-
binantuli genetikuri masalis misaRebad.
ბიომრავალფეროვნება მუტაციები, მუტაციები - უსქესო გამრავლე- • dnm-is replikaciis dros nukleotiduri
გენეტიკური გენერაციული ბაში მიტოზის Tanmimdevrobis clileba iwvevs transkrif-
რეკომბინაცია და სომატური, როლი სახეობის ciisa da translaciis produqtebis (m-rnm-sa
ტრანსკრიpციისა მდგრადობის da cilis) cvlilebas _ mutaciebs; genuri
და ტრანსლაციის შენარჩუნებაში; mutaciebi genetikuri mravalferovnebisa da
პროდუქტების მეიოზის როლი biomravalferovnebis ZiriTadi wyaroa;
ცვლილება; გენეტიკური
მრავალფერონე- • haploiduri gametebis birTvebis Serwymis,
გენებისა და anu ganayofierebis Sedegad warmoiqmneba
ქრომოსომების ბისა და
ბიომრავალფე- diploiduri zigota, romelsac aqvs misi sax-
რეკომბინაცია eobisaTvis damaxasiaTebeli qromosomebis
როვნების
წარმოქმნაში; nakrebi/kariotipi;
გარემო ფაქტორე- • meiozuri gayofa aris genetikuri mraval-
ბის გავლენა ferovnebis wyaro da biomravalferovnebis
მიტოზისა და safuZveli.
მეიოზის პროცე-
სებზე
 ჯანმრთელობა და სიმსივნე, დაავადება, უჯრედული ციკლის მავნე ჩვევები • ujredebis gamravlebis kontroli sasicocx-
დაავადება გამომწვევი რეგულაციის და კიბოს lod mniSvnelovania; ujredebis ukontrolo
მიზეზები, დარღვევა განვითარების gamravleba simsivnis ganviTarebas iwvevs;
სიმპტომები, და სიმსივნის რისკი;
მკურნალობა, განვითარება; • Rerovan ujredebs iyeneben sxvadasxva daa-
ღეროვანი უჯრედები ღეროვანი vadebis samkurnalod;
ღეროვანი უჯრედების უჯრედების
გამოყენება გამოყენება • meiozuri procesis darRvevam SeiZleba ga-
სხვადასხვა მედიცინასა და moiwvios janmrTelobis problemebi;
დაავადების ფარმაკოლოგიაში;
სამკურნალოდ; • genur inJinerias iyeneben medicinasa da far-
გენური ინჟინერიის makologiaSi.
გენური ინჟინერიის მიღწევების
გამოყენება გამოყენება
მედიცინაში მედიცინასა და
ფარმაკოლოგიაში

კომპლექსური დავალებები სამიზნე ცნებები და ქვეცნებები საკითხები საკვანძო შეკითხვები

(დასახელება)
1.1. „სათავგადასავლო სამიზნე ცნება: საკითხი _ უჯრედების მიტოზური 1.1. როგორ წარმოვადგინო
მოთხრობა“ ujredebis სტრუქტურა და ფუნქცია გამრავლება; saTavgdasavlo moTxrobis
mitozuri gamravlebis ქვეცნებები: უჯრედი: უჯრედის სტრუქტურები ქვესაკითხები _ saSualebiT qromosomebis
dros qromosomebis - ბირთვი, ქრომოსომები, ქრომატიდები, • უჯრედის sasicocxlo cvlilebა ujredebis mitozuri
cvlilebis შესახებ. დიპლოიდური da ჰაპლოიდური ujredebi, ciklSi მონაწილე gamravlebis dros?
ცენტრიოლები, მიკრომილaკები, ღეროვანი უჯრედის სტრუქტურები
1.2. მიტოზური ინდექსის უჯრედები 1.2. როგორ წარმოვადგინო
გამოთვლა და მიტოზის და მათი ფუნქციები; მიტოზური ინდექსის გამოთვლის
სასიცოცხლო თვისებები • ქრომოსომების
პროცესის დახასიათება; შედეგები ელექტრონული
ქვეცნებები: უჯრედის მიტოზური გამრავლება, განაწილება შვილეულ პრეზენტაციით?
მემკვიდრეობითობა, ცვალებადობა, ორგანიზმის უჯრედებში მიტოზის
გამრავლება და ზრდა-განვითარება,
ტრანსკრიpცია, ტრანსლაცია დროს;
ჯანმრთელობა და დაავადება • მიტოზის ბიოლოგიური
როლი;
ქვეცნებები: სიმსივნე, დაავადება, გამომწვევი
მიზეზები, სიმპტომები, მკურნალობა, ღეროვანი • ღეროვანი უჯრედებიs
უჯრედები praqtikuli gamoyeneba.
ბიომრავალფეროვნება
ქვეცნებები: მუტაციები - გენერაციული და
სომატური, ტრანსკრიpციისა და ტრანსლაციის
პროდუქტების ცვლილება

23
24
2.1. გრაფიკების შედგენა სამიზნე ცნება: საკითხი _ უჯრედების meiozuri 2.1. როგორ წარმოვაჩინო მიტოზსა
მიტოზსა და მეიოზში დნმ-ის სტრუქტურა და ფუნქცია გამრავლება და მეიოზში დნმ-ის raodenobis
raodenobis ცვლილების ქვესაკითხები _ ცვლილება გრაფიკების
ქვეცნებები: უჯრედი: უჯრედის სტრუქტურები
შესახებ; • უჯრედის მეიოზურ საშუალებით?
- ბირთვი, ქრომოსომები, ქრომატიდები,
2.2. კოგნიტური სქემა გამრავლებაში მონაწილე 2.2. როგორ წარმოვადგინო
დიპლოიდური da ჰაპლოიდური ujredebi,
მიტოზისა და მეიოზის უჯრედის სტრუქტურები მიტოზსა და მეიოზს შორის
ცენტრიოლები, მიკრომილaკები, გამეტები
შeდარების შესახებ; და მათი ფუნქციები; მსგავსება-განსხვაvება კოგნიტური
სასიცოცხლო თვისებები • ქრომოსომების
2.3. მიტოზისა და მეიოზის სქემის საშუალებით?
ქვეცნებები: უჯრედის მეიოზური გამრავლება, განაწილება შვილეულ
მოდელები. 2.3. როგორ ავხსნა მიტოზისა
მემკვიდრეობითობა, ცვალებადობა, ორგანიზმის უჯრედებში მეიოზის
და მეიოზის პროცესების
სქეsობრივი გამრავლება procesSi;
მიმდინარეობა და მათ შორის
ჯანმრთელობა და დაავადება • მეიოზის ბიოლოგიური
მსგავსება-განსხvავება
როლი;
ქვეცნებები: ტრისომია, მონოსომია მოდელების გამოყენებით?
• გენეტიკური მრავალფე-
ბიომრავალფეროვნება როვნების კავშირი
ქვეცნებები: გენებისა და ქრომოსომების ბიომრავალფეროვ-
რეკომბინაცია ნებასთან
3. სამეცნიერო მოხსენება სამიზნე ცნება: მემკვიდრული მასალის როგორ წარმოვაჩინო
რეკომბინანტული სტრუქტურა და ფუნქცია ორგანიზება და გადაცემა სამეცნიერო მოხსენებაში
გენეტიკური მასალის პროკარიოტებში რეკომბინანტული გენეტიკური
ქვეცნებები: პროკარიოტული უჯრედი: უჯრედის
ხელოვნურად მიღების მასალის ხელოვნურად მიღების
სტრუქტურები - ბაქტერიული ქრომოსომა,
მეთოდებისა და გენური მეთოდები და გენური ინჟინერიის
პლაზმიდა
ინჟინერიის მიღწევების მიღწევები?
შესახებ სასიცოცხლო თვისებები
ქვეცნებები: ბინარული გაყოფა, ტრანსდუქცია,
ტრანსფორმაცია, კონიუგაცია
ჯანმრთელობა და დააvადება
ქვეცნებები: გენური ინჟინერია, დაავადება
გრძელვადიანი მიზანი საკითხი / საკითხები საკვანძო შეკითხვა / საკვანძო შუალედური სასწავლო მიზანი
სამიზნე ცნება და ცნებასთან ქვეცნება/ქვეცნებები: შეკითხვები კომპლექსური დავალების პირობა
დაკავშირებული მკვიდრი
წარმოდგენები
სტრუქტურა და ფუნქცია საკითხი _ უჯრედების მიტოზური გამრავლება; 1.1. როგორ წარმოვადგინო 1.1. დავალების პირობა:
Sedegi: (1, 2, 3, 4, 5) ქვესაკითხები _ saTavgdasavlo moTxrobis dawere saTavgadasavlo
• უჯრედის მიტოზურ გამრავლებაში saSualebiT qromosomebis moTxroba: aRwere
moswavlem unda
მონაწილე უჯრედის სტრუქტურები და cvlilebა ujredebis mitozuri Tavgadasavali erTi
gaacnobieros, rom:
gamravlebis procesSi? qromosomisa, romelic
1. ბიოლოგიური სისტემა
ორგანიზაციის ყოველ
 დონეზე შედგება სხვადასხვა მათი ფუნქციები; 1.2. როგორ წარმოვადგინო gadis ujreduli ciklis
სტრუქტურისგან და • ქრომოსომების განაწილება შვილეულ მიტოზური ინდექსის გამოთვლის yvela etapsa da fazas.
თითოეულის სტრუქტურა უჯრედებში მიტოზის დროს; შედეგები ელექტრონული moTxrobaSi aRwere ujreduli
შეესაბამება მის ფუნქციას; • მიტოზის ბიოლოგიური როლი; პრეზენტაციით? ciklis TiToeul etapsa
სხვადასხვა ბიოლოგიური • გენეტიკური მრავალფეროvნების კავშირი da fazaSi ra cvlilebebs
სისტემის სტრუქტურებსა ganicdi da ra mniSvneloba
ბიომრავალფეროვნებასთან
და ფუნქციებს შორის aqvs am cvlilebebs. iyavi
შეიძლება იყოს როგორც kreatiuli, gamoiyene iumori.
მსგავსება, ასევე განსხვავება; ar dagaviwydes procesis
ბიოლოგიური სისტემის TiToeuli detalis aRwera
სტრუქტურები ერთმანეთთან კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპები (აქტივობები, რესურსები): saTanado samecniero
დაკავშირებულია, რაც I ეტაპი: კომპლექსური დავალების ფორმა terminologiis gamoyenebiT.
განაპირობებს სისტემის
როგორ უნდა წარმოვაჩინო საკუთარი ცოდნა შესასწავლ საკითხთან დაკავშირებით?
მთლიანობას.
1.2. დავალების პირობა:
რესურსი 1. თემის შესავალი _ სადისკუსიო კითხვები (გვ. 9): როგორ ფიქრობ, როგორ suraTi asaxavs erT-erTi
2. ბიოლოგიური სისტემები
ადაპტირებულია იზრდება უჯრედების რიცხვი? როგორ გადაეცემა გენეტიკური ინფორმაცია დედისეული qsovilis ujredebs, romlebic
გარემოსთან; მისმა უჯრედიდან შვილეულ უჯრედებზე? ორგანიზმში არის უჯრედების რიცხვის ზრდის ujreduli ciklis sxvadasxva
ცვლილებამ შიძლება მარეგულირებელი მექანიზმი? stadiaSi imyofebian.
გავლენა იქონიოს აქტივობა 1. დისკუსია: მოსწავლეები მსჯელობენ, თუ როგორ იზრდება უჯრედების რიცხვი
ბიოლოგიური სისტემის და როგორ გადაეცემა გენეტიკური ინფორმაცია დედისეული უჯრედიდან შვილეულ
სტრუქტურებსა და უჯრედებზე (მას უკავშირებენ ქრომოსომებს), ორგანიზმში უჯრედების რიცხვის ზრდის
ფუნქციებზე. მარეგულირებელი მექანიზმის შესახებ გამოთქვამენ სხვადასხვა ვერსიaს.
რესურსი 2. დანართი 5 (მოთხრობა, როგორც ლიტერატურული ნაწარმოები).
3. ტექნოლოგიები და აქტივობა 2. მოსწავლეები ეცნობიან მოთხრობის მახასიათებლებს, მსჯელობენ
მeცნიერული კვლევები მოთხრობის სხვადასხვა ჟანრზე.
ხელს უწყობს ბიოლოგიური
სისტემების სტრუქტურებსა
და ფუნქციებთან სამიზნე ცოდნის • რა საკითხს ეხება კომპლექსური დაvალება? რა
დაკავშირებული (დეკლარატიული, იცით ამ საკითხის შესახებ? • suraTze amoicani mitozis
კანონზომიერებების • რა შემოქმედებითი პროდუქტის საშუალებით fazebi da Seavse cxrili:
პროცედურული,
აღმოჩენა/გააზრებას. mitozis fazebi

პირობისეული) უნდა დაადასტურო, რა ისწავლე ამ საკითხთან profaza metafaza anafaza telofaza

ujredebis
დაკავშირებით? raodenoba
%-uli
კონსტრუირებაზე maCvene-
beli
• რა მახასიათებლებია დამახასითებელი
ორიენტირებული 2) aage svetovani diagrama,
მოთხრობისთვის?
შეკითხვები romelic asaxavs mitozis
• დაგიწერია მოთხრობა? თუ დაგიწერია, რას
sxvadasxva fazaSi myofi
ეხებოდა და რა ჟანრის იყო?
ujredebis raodenobas.

25
26
სასიცოცხლო თვისებები • Sen ra tipis moTxrobis dawera gevaleba kom- 3) normalur mdgomarebaSi
(შედეგი: 1,2,3,4,5 ) pleqsuri davalebis farglebSi? organizmSi ujredebis gayofis
procesi kanonzomieria da
moswavlem unda • mogwons saTavgadasavlo Janris literaturu- organizmis ganviTarebis
gaacnobieros, rom: li nawarmoebebi? რomeli nawarmoebi gaxsen- sxvadasxva etapsa da qsovilSi
deba? gansxvavebuli siswrafiT
1. ყველა ორგანიზმისთვის • ra iqneba Seni moTxrobis mTavari personaJi/ mimdinareobs. organizmSi
დამახასიათებელია gmiri? arsebobs ujreduli ciklis
სასიცოცხლო თვისებების maregulirebeli meqanizmebi.
ერთობლიობა; Tumca, SesaZlebelia,
სასიცოცხლო თვისებები II ეტაპი: კომპლექსური დავალების შინაარსი ujreduli ciklis darRveva,
ურთიერთდაკავშირებულია ris Sedegadac ujredebi
და თითოეულის ukontrolod mravldeba.
ნაბიჯი 1: რა როლი შეასრულა მიკროსკოპის გაუმჯობესებამ და მეცნიერულმა კვლევებმა aRniSnuli darRvevis Sedegad
ცვლილებამ/დარღვევამ,
უჯრედულ ციკლში მონაწილე უჯრედის სტრუქტურების აღმოჩენასა და მათი ფუნქციების viTardeba mravali paTologia,
შეიძლება გამოიწვიოს
დადგენაში? maT Sorisaa simsivne.
სხვა თვისების ცვლილება/ organizmSi ujredebis dayofis
დარღვევა. რესურსი 1. პარაგრაფი სახელმძღვანელოდან: უჯრედული ციკლი (§2.1), რუბრიკაში
procesis mimdinareobis
- „გაიხსენე, იმსჯელე“ - მოცემული სადისკუსიო კითხვები (გვ. 10): როგორ ფიქრობ,
Sesaswavlad gamoiyeneba e.w.
რა არის მრავალუჯრედიანი ორგანიზმების ზრდა-განვითარების საფუძველი? სად
2. სასიცოცხლო თვისებები mitozuri indeqsis dadgena.
უფრო სწრაფად მიმდინარეობს უჯრედების გამრავლება: ემბრიონში, მოზარდებსა თუ
ადაპტირებულია გარემო suraTze mocemuli informaciis
ზრდასრულებში? რატომ? ადამიანში განსაკუთრებით რომელი ქსოვილის უჯრედები
პირობებთან; სხვადასხვა safuZvelze awarmoe maTema-
მრავლდებიან სწრაფად? რატომ?
ორგანიზმის სასიცოცხლო tikuri gamoTvla da daadgine
თვისებებს შორის შეიძლება აქტივობა1. დისკუსია: მოსწავლეები მსჯელობენ, თუ ორგანიზმის განვითარების რა mitozuri indeqsi (იხ. გვ. 40).
ეტაპზე მრავლდებიან ujredebi სწრაფად და რატომ. ასევე, ასახელებენ ადამიანის იმ Sesrulebuli davalebis
იყოს როგორც მსგავსება,
ქსოვილებს, რომელთა უჯრედები მრავლდებian სწრაფად და ასაბუთებენ თავიანთ eleqtronuli prezentacia
ასევე განსხვავებაც. მოსაზრებას. moamzade SenTvis sasurveli
რესურსი 2. §2.1-ის ტექსტი (გვ. 10) programis saSualebiT.
3. ტექნოლოგიები და
მეცნიერული კვლევები აქტივობა 2. ტექსტის გააზრებული კითხვა: მოსწავლეები ეცნობიან ტექსტს და uპასუხeბენ
ხსნის/ასაბუთებს ცოცხალ კითხვას, თუ მიკროსკოპის გაუმჯობესებისა და მეცნიერული კვლევების საფუძველზე Seni naSromis prezentaciisas
სისტემებში მიმდინარე როგორ ვითარდებოდა წარმოდგენა უჯრედული ციკლის შესახებ. xazgasmiT warmoaCine:
ნივთიერებათა ცვლისა რესურსი 3. სახელმძღვანელოში მოცემული სურ.2.1 და ტექსტი (გვ. 11). • უჯრედის რა სტრუქტურები
და ენერგიის გარდაქმნის აქტივობა 3. მოსწავლეები სურათისა და ტექსტიდან მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე მონაწილეობენ უჯრედულ
პროცესებს და ასაბუთებს მოკლედ აღწერენ უჯრედული ციკლის სტადიებს და ამ სტადიებზე მიმდინარე პროცესებს. ციკლში და რა ფუნქციებია
ორგანული სამყაროს რესურსი 4. დავალებები ?7, 8, 9 (გვ.13) მათთან დაკავშირებული?
მთლიანობას. (სტრუქტ. და ფუნქ. მ.წ.1)
აქტივობა 4. მოსწავლეები მსჯელობენ, თუ უჯრედული ციკლის რომელ სტადიაზე შეიძლება
შეჩერდეს ნეირონი, რომელი ქსოვილების უჯრედული ციკლის ხანგრძლივობაა უფრო
მცირე და რატომ.
 ბიომრავალფეროვნება სამიზნე ცოდნის • ახსენი, როგორ იცვლებოდა უჯრედული ციკლის • გარემო პირობებმა
Sedegi: (1, 2, 3, 4, 5) რა გავლენა შეიძლება
(დეკლარატიული, აღწერილობა მიკროსკოპის გაუმჯობესებისა და კვლევის
moswavlem unda მოახდინოს მიტოზში
პროცედურული, მეთოდების სრულყოფასთან ერთად.
gaacnobieros, rom: მონაწილე უჯრედის
1. ორგანიზმები პირობისეული) • რა ეტაპებისგან შედგება უჯრედული ციკლი? სტრუქტურებზე? (სტრუქტ. და
დაჯგუფებულია მსგავსი • როგორაა დამოკიდებული უჯრედების გაყოფის სიჩქარე ფუნქ. მ.წ.2)
კონსტრუირებაზე
ნიშან-თვისებების მიხედვით ორგანიზმის ასაკსა და ქსოვილის ტიპზე? • რა როლი შეასრულა
და ქმნიან სისტემატიკურ ორიენტირებული მიკროსკოპის გაუმჯობესებამ
• გამოთქვი მოსაზრება: რა შეიძლება მოხდეს, თუ
ჯგუფებს; შეკითხვები და მეცნიერულმა კვლევებმა
უჯრედებში შეწყდა G2 ფაზის საკონტროლო ცენტრის უჯრედულ ციკლში მონაწილე
2. შეგუებულობები გარემო რეგულაცია?
პირობებთან ხელს უწყობს უჯრედის სტრუქტურების
ორგანიზმის გადარჩენას/ ნაბიჯი 2: აღმოჩენასა და მათი
სახეობის მდგრადობას; • უჯრედის რა სტრუქტურები მონაწილეობენ უჯრედულ ციკლში და რა ფუნქციებია ფუნქციების დადგენაze?
3. სახეობათა მათთან დაკავშირებული? (სტრუქტ. და ფუნქ. მ.წ.3)
მრავალფეროვნება • გარემო პირობებმა რა გავლენა შეიძლება მოახდინოს მიტოზში მონაწილე უჯრედის • როგორ უკავშირდება
წარმოიქმნება სტრუქტურებზე? მემკვიდრეობითობა
მემკვიდრეობითობის, და მრავალუჯრედიანი
ცვალებადობისა და • როგორ უკავშირდება მემკვიდრეობითობა უჯრედის მიტოზურ გამრავლებას?
ორგანიზმის ზრდა-
ბუნებრივი გადარჩევის • რა კავშირია კარიოტიპსა და სახეობას შორის? განვითარება უჯრედის
შედეგად; რესურსი 1. პარაგრაფი სახელმძღვანელოდან: უჯრედების მიტოზური გამრავლება (§ 2.2), მიტოზურ გამრავლებას?
4. მეცნიერული კვლევები რუბრიკაში - „გაიხსენე, იმსჯელე“ - მოცემული სადისკუსიო კითხვა: როგორ ფიქრობ, (სასიცოცხ. თვ. მ.წ.1)
ხსნის და/ან ასაბუთებს ზუსტად ამ მომენტში შენს ორგანიზმში მიმდინარეობს უჯრედების მიტოზური გამრავლება?
ბიომრავალფეროვნების • რა ბიოლოგიური როლი
აქტივობა 1. დისკუსია: მოსწავლეები გამოთქვამენ მოსაზრებებს და ცდილობენ აქვს მიტოზს და მეცნიერული
წარმოქმნისა და მისი არგუმენტირებული მსჯელობით მის დასაბუთებას. კვლევები როგორ
შენარჩუნების მნიშვნელობას.
რესურსი 2. სურ. 2.3 ადასტურებს მას? როგორ
იყენებენ praqtikaSi
ჯანმრთელობა და დაავადება აქტივობა 2. მოსწავლეები სურათის მიხედვით აღწერენ ბირთვს, ქრომოსომასა და დნმ-ს მიტოზის პროცესის შესახებ
Sedegi: (1, 2, 3, 4, 5) შორის კავშირს, მსჯელობენ თითოეულის ფუნქციაზე. კვლევებით დადგენილ
moswavlem unda რესურსი 3. სურ. 2.4 და დავალება ?1 (გვ.15). ცოდნას (სასიცოც. თვ. მ.წ.4)
gaacnobieros, rom:
აქტივობა 3. სურათზე მოცემული ინფორმაციის ანალიზი: მოსწავლეები აანალიზებენ • რა კავშირია კარიოტიპსა
1. ჯანმრთელობა არის სურათზე მოცემულ ინფორმაციას და uპასუხeბენ დავალება 1-ის კითხვებს, მაგალითად, და სახეობას შორის?
ადამიანის ორგანიზმის აღწერენ დნმ-ის რაოდენობისა და ქრომოსომების სტრუქტურის ცვლილებას უჯრედული (ბიომრავალფ. მ.წ.1)
მდგომარეობა, რომლის ციკლის განმავლობაში, მსჯელობენ დნმ-ის როლზე უჯრედიდან უჯრედზე მემკვიდრული
დროსაც შენარჩუნებულია ინფორმაციის გადაცემაze. • რა როლს ასრულებს უსქესო
ჰომეოსტაზი და გამრავლების დროს მიტოზი
რესურსი 4. სურ. 2.5. სტაბილურ და ხელსაყრელ
შრომისუნარიანობა, მათი
აქტივობა 4. მასწავლებლის ინტერაქტიული მინილექცია: სურათზე მოცემული ადამიანის გარემო პირობებში
დარღვევა კი განაპირობებს
ქრომოსომული ნაკრების მიხედvით განუმარტავს კარიოტიპს და უკავშირებს სახეობას; სახეობის მდგრადობის
ავადობას; ცნებებს - ჰომოლოგიური ქრომოსომები, ქრომოსომების დიპლოიდური და ჰაპლოიდური შენარჩუნებაში?
ნაკრები. (ბიომრავალფ. მ.წ.2)

27
28
1. სხვადასხვა დაავადებას რესურსი 5.1. სურ. 2.6 და დავალებები ?2, 4, 5 (გვ. 17) • რას იწვევს დნმ-
აქვს განსხვავებული რესურსი 5.2. ვიდეომასალა - მიტოზი https://bit.ly/3cLIuhT ის რეპლიკაციისას
გამომწვევი მიზეზები, ნუკლეოტიდური
აქტივობა 5. სურათსა და/ან ვიდეომასალაში მოცემული ინფორმაციის ანალიზი: თანმიმდევრობის
სიმპტომები და პრევენციის მოსწავლეები აანალიზებენ სურათსა და/ან ვიდეომასალაში მოცემულ ინფორმაციას
გზები. ცვლილება? (ბიომრავალფ.
და uპასუხeბენ დავალება 2-ის კითხვებს, მაგალითად, სურათის მიხედვით აღწერენ მ.წ.3)
2. გარემოს დაცვითი მიტოზის ფაზებს და თითოეულ ფაზაში ქრომოსომის სტრუქტურის ცვლილებას;
ღონისძიებები და ხსნიან, თუ მიტოზური გამრავლებით მიღებული შვილეული უჯრედები რატომ არიან • როგორ უკავშირდება
ჯანსაღი ცხოვრების წესის გენეტიკურად საწყისი უჯრედისა და ერთმანეთის იდენტური; გამოთქვამენ მოსაზრებას, ტრანსკრიpციისა
დაცვა მნიშვნელოვანია თუ მიკროსკოპით ხედავენ უბირთვო უჯრედს, როგორ daadgenen, rom es ujredi და ტრანსლაციის
ადამიანის იმუნიტეტის mitozuri gayofis procesSi myofi eukariotuli ujredia. პროდუქტების ცვლილება
რესურსი 6. დავალება ?14 (გვ. 19) ბიომრავალფეროვნების
გაძლიერებiსა და ავადოbის
წარმოქმნის
პრევენციისათვის. აქტივობა 6. მათემატიკური გამოთვლა: მონაცემების საფუძველზე გამოთვლიან, თუ კანონზომიერების
3. ტექნოლოგიები და საშუალოდ ყოველდღიურად კანის რამდენი უჯრედი იყოფა მიტოზურად. მეცნიერულ ახსნას?
მეცნიერული მიღწევები რესურსი 7. დავალება ?15 (გვ. 19) (ბიომრავალფ. მ.წ.4)
ხელს უწყობს დაავადებათა აქტივობა 7. მოსწავლეები სურათის მიხედვით ამოიცნობენ მიტოზის ფაზებს და • გენების რეგულაციის
პრeვენციას, ჯანმრთელობის ასაბუთებენ, გამოთქვამენ მოსაზრებას, თუ როგორ იმოქმედებს მიტოზურ გაყოფაზე დარღვევამ და/ან გენურმა
შენარჩუნებასა უჯრედების მარილის კონცენტრირებულ ხსნარში მოთავსება. მუტაციამ როგორ შეიძლება
და სიცოცხლის რესურსი 8. რუბიკაში - „პრაქტიკული დავალებები“ - მოცემული კვლევა (გვ. 19): როდის გამოიწვიოს ჰომეოსტაზის
გახანგრძლივებას. ჩანან ქრომოსომები სინათლის მიკროსკოპში? კვლევისთვის საჭირო რესურსები: დარღვევა? (ჯანმრთ. და
მიკროსკოპი, ხახვის ფესვის უჯრედების მიტოზური გაყოფის მზა მიკროპრეპარატები. დაავ. მ.წ.1)
აქტივობა 8. პრაქტიკული სამუშაო: რუბიკაში აღწერილი პროცედურების მიხედვით • რა სიმპტომები ახასიათებს
მიკროპრეპარატებზე დაკვირვება და თანმხლებ კითხვებზე პასუხის გაცემა. სიმსივნეს და რა არის
მისი გამომწვევი მიზეზები?
(ჯანმრთ. და დაავ. მ.წ.2)
სამიზნე ცოდნის • რა სტადიებისა და ფაზებისგან შედგება უჯრედული
ციკლი და როგორ იცვლება დნმ-ის რაოდენობა • გარემოს დაბინძურება
(დეკლარატიული,
და ქრომოსომების სტრუქტურა უჯრედული ციკლის და ჯანსაღი cxovrebis
პროცედურული, წესის დარღვევა როგორ
განმავლობაში.
პირობისეული) შეიძლება იყოს სიმსივნის
• რა არის კარიოტიპი და როგორ არის იგი დაკაშირებული განვითარების მიზეზი?
კონსტრუირებაზე სახეობასთან? (ჯანმრთ. და დაავ. მ.წ.3)
ორიენტირებული
• როგორ განაპირობებს მიტოზი მემკვიდრული • ტექნოლოგიების
შეკითხვები ინფორმაციის გადაცემას საწყისი უჯრედიდან შვილეულ განვითარება და
უჯრედებზე და უჯრედის რა სტრუქტურები მონაწილეობენ მეცნიერული მიღწევები
ამ ფუნქციის შესრულებაში? როგორ უწყობს ხელს
• რატომ არიან შვილეული უჯრედები გენეტიკურად ღეროვანი უჯრედების
ერთმანეთისა და საწყისი უჯრედის იდენტური? გამოყენებას სხvადასხვა
დაავადების სამკურნალოდ?
(ჯანმრთ. და დაავ. მ.წ.4)
 • როგორ განასხვავებ ერთმანეთისგან
პროკარიოტულ უჯრედსა და მეტაფაზაში მყოფ
ეუკარიოტულ უჯრედებს?
• ზემოქმედებს თუ არა გარემო ფაქტორები
უჯრედის სტრუქტურებსა და მიტოზურ გაყოფაზე?
დაასაბუთე შენი პასუხი.

ნაბიჯი 3:
• რა სიმპტომები ახასიათებს სიმსივნეს და რა არის მისი გამომწვევი მიზეზები?

• გარემოს დაბინძურება და ჯანსაღი cxovrebis წესის დარღვევა როგორ შეიძლება

იყოს სიმსივნის განვითარების მიზეზი?
რესურსი 1. პარაგრაფი სახელმძღვანელოდან: უჯრედული ციკლის რეგულაცია (§ 2.3),
რუბრიკაში - „გაიხსენე, იმსჯელე“ - მოცემული სადისკუსიო თემა: სამეცნიერო მიზნით
მეცნიერები ლაბორატორიებში ხელოვნურად ამრავლებენ უჯრედებს და იღებენ ე.წ.
უჯრედულ კულტურას. ზოგიერთ უჯრედულ კულტურაში უჯრედები გარკვეულ ეტაპზე
წყვეტენ გამრავლებას, ზოგიერთში კი უსასრულოდ აგრძელებენ გაყოფას. ასეთ
უჯრედებს მეცნიერებმა უკვდავი უწოდეს. როგორ ფიქრობ, რა ტიპის უჯრედებს უწოდეს
მეცნიერებმა უკვდავი?
აქტივობა 1. დისკუსია: მოსწავლეები გამოთქვამენ სხვადასხვა ვარაუდსა და მოსაზრებას.
რესურსი 2. სურ.2.7
აქტივობა 2. მასწალებლის ინტერაქტიული მინილექცია: მასწავლებელი აცნობს მათ
უჯრედული ციკლის მარეგულირებელ მექანიზმებსა და ფაქტორებს, უჯრედებისა და
ქსოვილების კულტივირების მეთოდს.
რესურსი 3. დავალება ?3 (გვ. 25).
აქტივობა 3. მოსწავლეები აღწერენ, თუ ადამიანი როგორ ეგუება მაღალმთიან რეგიონში
ჟანგბადის დაბალ დონეს.
რესურსი 4. დავალება ?7 (გვ. 25).
აქტივობა 4. მოსწავლეები გამოთქვამენ მოსაზრებებს, თუ როგორ იმოქმედებს ბავშვის
ზრდა-განვითარებაზე ზრდის ჰორმონის შესაბამისი რეცეპტორების დაზიანება.
რესურსი 5. სურათები 2.10 და 2.11, პარაგრაფის ტექსტი (გვ. 22-23).
აქტივობა 5. სურათებსა და ტექსტზე დამოუკიდებელი მუშაობა: მოსწავლეები მსჯელობენ
უჯრედული ციკლის რეგულაციის მექანიზმის დარღვევის შედეგებზე, კიბოს უჯრედის
თვისებებს aსხვავებენ ჯანმრთელი უჯრედისგან, ასევე, კეთილთვისებიან და ავთვისებიან
სიმსივნეებს erTmaneTisgan.

29
30
რესურსი 6. დავალება ?9 (გვ.25)
აქტივობა 6. მოსწავლეები ხსნიან, თუ ულტრაიისფერი გამოსხივების დამაზიანებელი
ზემოქმედების ნაკლები რისკის წინაშე რატომ დგანან მუქკანიანი ადამიანები ღია
შეფერილობის კანიან ადამიანებთან შედარებით; არგუმენტირებული მსჯელობით
ხსნიან, რატომ არის შემაშფოთებელი გარემოს დამაბინძურებლებით ოზონის შრის
დაზიანება.
რესურსი 7. რუბრიკაში - „მეცნიერება პრაქტიკაში“ - მოცემული ინფორმაცია (გვ. 25) და
დავალება ?10 (გვ. 26)
აქტივობა 7. მოსწავლეები ეცნობიან რუბრიკაში მოცემულ ინფორმაციას ჰელას
უჯრედების შესახებ და მსჯელობენ ბიოეთიკის საკითხებზე.
სამიზნე ცოდნის • რა ფაქტორები მონაწილეობენ უჯრედული ციკლის
(დეკლარატიული, რეგულაციაში?
პროცედურული, • რა მნიშვნელობა აქვს უჯრედული ციკლის
პირობისეული) რეგულაციას?
კონსტრუირებაზე • როგორ ეგუება ადამიანი მაღალმთიანi
რეგიონების ჟანგბადის დაბალ დონეს?
ორიენტირებული
• როგორ ფიქრობ, რა გავლენას მოახდენს ბავშვის
შეკითხვები
ზრდა-განვითარებაზე მის უჯრედებში ზრდის
ჰორმონების რეცეპტორების დაზიანება?
• რა მოხდება, თუ დაირღვა უჯრედული ციკლის
რეგულაცია?
• რით განსხვავდებa კიბოს უჯრედი ჯანმრთელი
უჯრედისგან?
• რატომ არის შემაშფოთებელი გარემოს
დამაბინძურებლით ოზონის შრის დაზიანება?
• რა სახის ბიოეთიკური კითხვები ჩნდება ჰელას
უჯრედების გამოყენებასთან დაკავშირებით?
• რამდენად გამოდგება ჰელას უჯრედები უჯრედული
სასიგნალო პროცესების შესასწავლად? რატომ?
ნაბიჯი 4:
• როგორ უკავშირდება მრავალუჯრედიანი ორგანიზმის ზრდა-განვითარება
უჯრედის მიტოზურ გამრავლებას?
• რა ბიოლოგიური როლი აქვს მიტოზს და მეცნიერული კვლევები როგორ
ადასტურებს მას? როგორ იყენებენ პრაქტიკაში მიტოზის პროცესის შესახებ
კვლევებით დადგენილ ცოდნას?
 • რა როლს ასრულებს უსქესო გამრავლების დროს მიტოზი სტაბილურ და
ხელსაყრელ გარემო პირობებში სახეობის მდგრადობის შენარჩუნებაში?
რესურსი 1. პარაგრაფი სახელმძღვანელოდან: მიტოზის ბიოლოგიური როლი (§
2.4), რუბრიკაში - „გაიხსენე, იმსჯელე“ - მოცემული სადისკუსიო თემა: მეცნიერებმა
გამოიყვანეს კარტოფილის ახალი მაღალპროდუქტიული ჯიში. მათ, დახმარების მიზნით,
ფერმერებს დაურიგეს კარტოფილის გორგლები და ასწავლეს, თუ როგორ უნდა
დაენაწილებინათ გასამრავლებლად კვირტიან ნაწილებად. ორგანიზმის გამრავლების
რა ფორმა შესთავაზეს ფერმერებს? რა უპირატესობა და რისკებია დაკავშირებული
გამრავლების ამ ფორმასთან?
აქტივობა 1. დისკუსია: მოსწავლეები იხსენებენ უსქესო გამრავლების თავისებურებებს
და მსჯელობენ, სქესობრივ გამრავლებასთან შედარებით, მის უპირატესობასა და მასთან
დაკავშირებულ რისკებზე.
რესურსი 2. რუბრიკაში - „პრაქტიკული დავალებები“ - მოცემული დავალება (გვ. 30)
აქტივობა 2. პრაქტიკული მუშაობა: დაკვირვება აღმონაცენის ფესვის ზრდაზე -
მოსწავლეები აწარმოებენ გაზომვას, მონაცემების ორგანიზებას ცხრილში, მათ
გაანალიზებას და გამოაქვთ დასკვნა.
რესურსი 3. სურათები 2.12 და 2.13, პარაგრაფის ტექსტი (გვ. 27)
აქტივობა 3. დამოუკიდებელი მუშაობა სურათებსა და ტექსტზე: მოსწავლეები აჯამებენ
მიტოზის ბიოლოგიურ როლს და ასაბუთებენ მეცნიერული კვლევებით დადგენილი
ფაქტებით.
რესურსი 4. დავალებები ?1 და 2 (გვ. 33)
აქტივობა 4. მოსწავლეები აკავშირებენ ერთმანეთთან ისეთ სასიცოცხლო თვისებებს,
როგორebიცაა: უჯრედის მიტოზური გამრავლება და მემკვიდრეობითობა, უჯრედის
მიტოზური გამრავლება და მრავალუჯრედიანი ორგანიზმის ზრდა-განვითარება.
რესურსი 5. სურათები 2.14, 2.15, 2.16, 2.17 და პარაგრაფის ტექსტი (გვ. 28-30); დავალებები
? 3-7 (გვ. 33)
აქტივობა 5. მოსწავლეები ასხვავებენ ერთმანეთისგან უსქესო და სქესობრივ
გამრავლებას, მსჯელობენ უსქესო გამრავლების უპირატესობასა და ნაკლზე, მას
უკავშირებენ სომატური უჯრედების მიტოზურ გამრავლებას.
რესურსი 6. დავალებები ? 13-15 (გვ.33)
აქტივობა 6. სიტუაციურ ამოცანებზე მუშაობა: მოსწავლეები დავალებებში აღწერილი
სიტუაციების მიხედვით გამოთქვამენ მოსაზრებებს დასმულ პრობლემურ კითხვებზე და
არგუმენტირებული მსჯელობით ასაბუთებენ მას.
რესურსი 7. რუბრიკაში - „მეცნიერება პრაქტიკაში“ - მოცემული ინფორმაცია მცენარეებისა
და ცხოvელების კლონირების, როგორც უსქესო გამრავლების ფორმის, მეცნიერული
მიღწევების შესახებ; დავალება ?16 (გვ. 33)

31
32
აქტივობა 7. მოსწავლეები ეცნობიან რუბრიკაში მოცემულ ინფორმაციას და uპასუხeბენ
დავალების კითხვებს; მაგალითად, გამოთქვამენ ვარაუდებს, თუ კლონირების
მეთოდების სრულყოფა და მათი პრაქტიკაში დანერგვა რა გავლენას მოახდენს
მემცენარეობისა და მეცხოველeობის განვითარებაზე.
სამიზნე ცოდნის • რა სასიცოცხლო პროცესებში მონაწილეობს მიტოზი?
(დეკლარატიული, • რა კავშირია სასიცოცხლო თვისებებს - უჯრედების
პროცედურული, მიტოზურ გამრავლებასა და მემკვიდრეობითობას
შორის?
პირობისეული)
• რა კავშირია სასიცოცხლო თვისებებს - უჯრედების
კონსტრუირებაზე
მიტოზურ გამრავლებასა და მრავალუჯრედიანი
ორიენტირებული ორგანიზმის ზრდა-განვითარებას შორის?
შეკითხვები • რა არსებითი განსხვავებაა უსქესო და სქესობრივ
გამრავლებას შორის?
• რა როლს ასრულებს უჯრედების მიტოზური გაყოფა
უსქესო გამრავლებაში?
• რა არის უსქესო გამრავლების უპირატესობა და ნაკლი?
• რა უპირატესობას აძლევს სახეობას, რომელიც
მრავლდება როგორც უსქესო, ისე სქესობრივი
გამრავლების გზით?
• რატომ მრავლდება ჰიდრა ზაფხულში უსქესოd და
შემოდგომაზე სქესობრივად?
• წარმოიდგინე, რომ ორიდან თითოეულ ორგანიზმს 10
შთამომავალი ჰყავს. ერთი ორგანიზმის შთამომავლობა
მრავლდება მხოლოდ უსქესოდ, მეორე ორგანიზმის
შთამომავლები, რომელთა შორის 5 მდედრია და
5 მამრი, მრავლდებიან სქესობრივად. რომელი
ორგანიზმის შთამომავლობის რიცხვი გაიზრდება უფრო
მეტად? არგუმენტირებული მსჯელობით ახსენი შენი
პასუხი.
• ორი პოპულაცია ცხოვრობს ერთ საარსებო გარემოში
და ერთმანეთს კონკურენციას უწევენ. ერთი პოპულაცია
დიდი ზომისაა და უსქესოდ მრავლდება; მეორე
მრავლდება სქესობრივად. რა უნდა მოხდეს, რომ მეორე
პოპულაციის რიცხოვნობამ პირველს გადააჭარბოს?
• რა გავლენას მოახდენს მემცენარეობისა და
მეცხოველეობის განვითარებაზე კლონირების
მეთოდების სრულყოფა და მათი პრაქტიკაში დანერგვა?
 ნაბიჯი 5.
• რას იწვევს დნმ-ის რეპლიკაციისას ნუკლეოტიდური თანმიმდერობის ცვლი-
ლება?
• როგორ უკავშირდება ტრანსკრიpციისა და ტრანსლაციის პროდუქტების
ცვლილება ბიომრავალფეროვნების წარმოქმნის კანონზომიერების მეცნიერულ
ახსნას?
• გენების რეგულაციის დარღვევამ და/ან გენურმა მუტაციამ როგორ შეიძლება
გამოიწვიოს ჰომეოსტაზის დარღვევა?
• ტექნოლოგიების განვითარება და მეცნიერული მიღწევები როგორ უწყობს ხელს
ღეროვანი უჯრედების გამოყენებას სხvადასხვა დაავადების სამკურნალოდ?
რესურსი 1. პარაგრაფი სახელმძღვანელოდან: უჯრედების დიფერენცირება მრა-
ვალუჯრედიან ორგანიზმში (§ 2.5), რუბრიკაში - „გაიხსენე, იმსჯელე“ - მოცემული
სადისკუსიო კითხვები: როგორ ფიქრობ, ერთი ორგანიზმის სხვადასხვა ქსოვილის
უჯრედი ერთნაირ გენეტიკურ ინფორმაციას შეიცავს, თუ განსხვავებულს? პასუხი
დაასაბუთე. როგორ ვითარდება ერთი უჯრედიდან - ზიგოტიდან - ისეთი მრავალფეროვანი
უჯრედებისგან შედგენილი რთული ორგანიზმი, როგორიც შენ ხარ?
აქტივობა 1. დისკუსია: მოსწავლეები მსჯელობენ და გამოთქვამენ მოსაზრებებს დასმულ
კითხვებზე.
რესურსი 2. სურათები 2.18 და 2.19.
აქტივობა 2. მასწავლებლის ინტერაქტიული მინილექცია: მასწავლებელი ცხოველური
ორგანიზმის მაგალითზე განიხილავს ზიგოტიდან ჩანასახის განვითარებას, აცნობს
მოსწავლეებს ემბრიონულ ღეროვან უჯრედებს და მათ მნიშვნელობას.
რესურსი 3. სურათი 2,20 და პარაგრაფის ტექსტი (გვ. 35-36), დავალება ?1-4 (გვ.39)
აქტივობა 3. სურათებსა და ტექსტზე დამოუკიდებელი მუშაობა: ეცნობიან სურათებსა
და ტექსტში მოცემულ ინფორმაციას და uპასუხeბენ დავალების კითხვებს, მაგალითად,
ასხვავებენ ერთმანეთისგან ემბრიონულ და ზრდასრულ ღეროვან უჯრედებს, მსჯელობენ
მათ როლზე ემბრიონის ადრეუl ეტაპზე უჯრედთა დიფერენცირებაში.
რესურსი 4. პარაგრაფის ტექსტი (გვ. 36-37), დავალება ?5 (გვ. 39)
აქტივობა 4. ტექსტის გააზრებული კითხვა: მოსწავლეები ტექსტში ეცნობიან გენების
აქტივობის რეგულაციის მექანიზმებს და პასუხობენ კითხვას: რა მექანიზმებით
რეგულირდება უჯრედებში ტრანსკრიpცია და ტრანსლაცია.
რესურსი 5. ვირტუალური ლაბორატორია: ტრანსკრიპცია და ტრანსლაცია:
https://bit.ly/3ziQRZX
აქტივობა 5. ლაბორატორიული სამუშაო ვირტუალური ლაბორატორიის გამოყენებით
(იხ. დანართი - სამუშაო ფურცელი)

33
34
რესურსი 6. პარაგრაფის ტექსტი (გვ. 37)
აქტივობა 6. მასწავლებლის ინტერაქტიული მინილექცია: მასწავლებელი ხსნის, თუ დნმ-
ში ნუკლეოტიდური თანმიმდევრობის შეცვლა როგორ იმოქმედებს
ტრანსკრიpციასა და ტრანსლაციაზე, საუბრობს გენერაციულ და სომატურ მუტაციებზე; თუ
რატომ არის მუტაციები გენეტიკური მრავალფეროვნებისა და ბიომრავალფეროვნების
წყარო.
რესურსი 7. დავალება ?6 (გვ. 39)
აქტივობა 7. მოსწავლეები იხსენებენ, რომ ჰემოგლობინის ერთ-ერთ პოლიპეპტიდურ
ჯაჭვში ერთი ამონომაჟავaს შეცვლა მეორით იწვევს ნამგლისებრუჯრედოვან ანემიას;
გენეტიკური კოდის cxrilis გამოყენებით ადგენენ, თუ გენში მომხდარმა რა ცვლილებამ
გამოიწვია ეს შედეგი.
რესურსი 8. დაvალებები ? 7-8 (გვ. 39)
აქტივობა 8. სიტუაციურ ამოცანებზე მუშაობა: მოსწავლეები ადგენენ თუ რა გავლენას
ახდენს ტრანსკრიპციისა და ტრანსლაციის პროდუქტებზე გენში ნუკლეოტიდური
თანმიმდევრობის ცვლილება, მსჯელობენ ამ ცვლილებების ბიოლოგიურ შედეგებზე.
რესურსი 9. რუბრიკაში _ „მეცნიერება პრაქტიკაში“ - მოცემული ინფორმაცია, დავალება
?11 (გვ.39)
აქტივობა 9. მოსწავლეები ეცნობიან რუბრიკაში მოცემულ ინფორმაციას ღეროვანი
უჯრედების ზოგიერთი დაავადების სამკურნალოდ გამოყენების შესახებ, მსჯელობენ,
პაციენტისთვის საკუთარი ღეროვანი უჯრედების გადანერგვის უპირატესობის შესახებ.
სამიზნე ცოდნის • როგორ წარმოიქმნება მრავალუჯრედიან ორგანიზმში
(დეკლარატიული, განსხვავებული სტრუქტურისა და ფუნქციის უჯრედები?
პროცედურული, • რატომაა მნიშვნელოვანი ემბრიონის განვითარების ადრეულ
ეტაპზე უჯრედთა დიფერენცირების რეგულაცია?
პირობისეული)
• რა არის ღეროვანი უჯრედები?
კონსტრუირებაზე
• რა განსხvავებაა ემბრიონულ და ზრდასრულ ღეროვან
ორიენტირებული უჯრედებს შორის?
შეკითხვები • როგორია გენების აქტივობის რეგულაციის მექანიზმი?
• რა მექანიზმებით რეგულირდება უჯრედში ტრანსკრიpცია და
ტრანსლაცია?
• რას გამოიწვევს დნმ-ის ნუკლეოტიდური თანმიმდერობის
ცვლილება?
• ტრანსკრიpციისა და ტრანსლაციის პროდუქტების
ცვლილებამ როგორ შეიძლება მოახდინოს გავლენა უჯრედის
ჰომეოსტაზზე?
 • რა პრაქტიკული გამოყენება აქვს ღეროვან უჯრედებს?
• რის ცოდნა დაგეხმარა გენის დონეზე
ნამგლისებრუჯრედოვანი ანემიის გამომწვევი მიზეზის
დადგენაში?
• რა ცოდნა გამოიყენე სიტუაციურ ამოცანებში
ტრანსკრიpციისა და ტრანსლაციის პროდუქტების
დადგენაში?
• როგორ ფიქრობ, შეიძლება სომატური მუტაციის
მემკვიდრეობით გადაცემა? დაასაბუთე შენი პასუხი.
• რა უპირატესობა აქვს პაციენტისთვის საკუთარი
ღეროვანი უჯრედების გადანერგვას დონორის ღეროვანi
უჯრედების გადანერგვასთან შედარებით?

კომპლექსური დავალების შესრულებისa და პრეზენტაციის პროცესში მასწავლებლის

მიერ დასმული კითხვები კონკრეტულ მოსწავლესთან ინდივიდუალური მუშაობის
საწარმოებლად

აღწერე, როგორ მიმდინარეობს/წარიმართა დავალებაზე მუშაობის პროცესი;

• როგორ გეგმავ/დაგეგმე კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესი? რას
ითვალისწინებდი სამუშაო პროცესის დაგეგმვისას?
• დაგეხმარა თუ არა პირველადი გეგმა მუშაობის პროცესში?
• რა დეტალებზე აკეთებდი აქცენტს სათავგადასავლო მოთხრობის დაწერის
დროს?
• წარიმართა თუ არა კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესი დაგეგმილის
შესაბამისად?
• გახდა თუ არა საჭირო თავდაპირველად შემუშავებულ გეგმებში ცვლილებების
შეტანა?
• რატომ არის საჭირო დავალების პირველადი ვერსიის შექმნა?
• რით განსხვავდება შესრულებული დავალების პირველადი ვერსია საბო-
ლოოსგან?
• რა ფაქტორებმა გამოიწვია პირველადი დასკვნების გადასინჯვა?

35
36
• რა პროდუქტი შექმენი კომპლექსური დავალების სახით?
• რატომ ფიქრობ, რომ შენ მიერ შექმნილი პროდუქტი სათავგადასავლო
მოთხრობაა?

ახსენი, რატომ დაწერე სათავგადასავლო მოთხრობა? რა საკითხის შესახებ გამოხატე

შენი ცოდნა კომპლექსური დავალების საშუალებით?
• რატომ განახორციელე კომპლექსური დავალება?
• რა გრძელვადიან და მოკლევადიან მიზნებს ისახავდი კომpლექსურ დავალებაზე
მუშაობის პროცესში?
• ვისთვის და რატომ არის ეს პროდუქტი სასარგებლო და საინტერესო?
• რა იცოდი შესასწავლი საკითხის შესახებ? რა გაიგე ახალი? დამატებით რის
გაგებას ისურვებდი?
• რა დასკვნებამდე მიხვედი კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
რითი დასტურდება შენ მიერ გაmotanili დასკვნების მართებულობა/
თანმიმდევრულობა? (მაგ.: რა ფაქტებზე დაყრდნობით აფასებ უჯრედების
მიტოზური გამრავლების ბიოლოგიურ როლს?);
• რა ხერხები გამოიყენე სასწავლო მასალის უკეთ გასააზრებლად? / კომპლექსური
დავალების უკეთ შესასრულებლად?

რა დაბრკოლებებს წაააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში? რა დაგეხმარა

კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• ვის წინაშე იყავი ანგარიშვალდებული სამუშაო პროცესში (მასწავლებლის,
თანაკლასელების)?
• რა საერთო მიზანი გქონდაT შენ და შენს მასწავლებელს კომპლექსურ
დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• გქონდა თუ არა საერთო მიზნები თანაკლასელებთან ერთად? იყო თუ არა
საინტერესო და სასიამოვნო Senთვის კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესი?
• რა გააკეთე დამოუკიდებლად კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• რა გამოგივიდა კარგად კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• ვინ და როგორ დაგეხმარა კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
ვისთან ითანამშრომლე კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში? (რა
დახმარება გაუწიე თანაკლასელებს/მასწავლებელს; რა მხარდაჭერა მიიღე
მათგან);
 • წააწყდი თუ არა კონფლიქტურ სიტუაციებს კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესში? როგორ შეძელი კონფლიქტის დარეგულირება?
• წააწყდი თუ არა გაურკვევლობებს კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესში? როგორ გაერკვიე ბუნდოვანებით მოცულ საკითხებში?
• შეხვდი თუ არა განსხვავებულ მოსაზრებებს კომპლექსურ დავალებაზე მუ-
შაობის პროცესში? რამდენად შეძელი თანამშრომლობა განსხვავებული შე-
ხედულებების ადამიანებთან? რა დაგეხმარება, რომ უკეთ გაიგო თანაკ-
ლასელების, მასწავლებლის სათქმელი?
• გააანალიზე რა წესებს/კანონებს იცავდი და რატომ კომპლექსურ დავალებაზე
მუშაობის პროცესში?
• რით დაგეხმარა მასწავლებელთან, სხვა მოსწავლეებთან დიალოგი კომპ-
ლექსური დავალების შესრულებაში?
• რით შეიძლება დახმარება გაუწიოს Senმა შეკითხვებმა თანაკლასელებს
სათქმელის უკეთ ჩამოყალიბებაში?
• რა ფაქტორები გაითვალისწინე/უნდა გაითვალისწინო საიმისოდ, რომ Sე-
ნი კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია მსმენელისთვის გასაგები და
მისაღები ყoფiლიყო (მაგ.: ფუნქციური სამეტყველო ქმედების (თხრობა,
აღწერა, მსჯელობა) სწორად შერჩევა, სენსიტიური ნიუანსების წინ წამოწევა;
ჟესტიკულაციის, მიმიკის, არავერბალური სიგნალების გამოყენება).
• გამოიყენე თუ არა ტექნოლოგიები კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პრო-
ცესში? რაში დაგეხმარა ტექნოლოგიების გამოყენება?
• რას გააკეთებდი სხვაგვარად, ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?
• შენი აზრით, რით ჰგავს და რით განსხვავდება შენი დავალება თანაკლასელების
ნაშრომებისგან? როგორ წარმოაჩენ ამ განსხვავებებს შეკითხვების სახით?
• შეაფასე, რამდენად გამოგივიდა ის, რაც მასწავლებლისგან გქონდა დავა-
ლებული?

37
38
გრძელვადიანი მიზანი
სამიზნე ცნება და ცნებასთან
დაკავშირებული მკვიდრი წარ-
მოდგენები
სტრუქტურა და ფუნქცია
Sedegi: (1, 2, 3, 4, 5)
moswavlem unda gaacnobieros,
rom:
1. ბიოლოგიური სისტემა
ორგანიზაციის ყოველ
დონეზე შედგება სხვადასხვა
სტრუქტურისგან და
თითოეულის სტრუქტურა
შეესაბამება მის ფუნქციას;
სხვადასხვა ბიოლოგიური
სისტემის სტრუქტურებსა და
ფუნქციებს შორის შეიძლება
იყოს როგორც მსგავსება, ასევე
განსხვავება; ბიოლოგიური
სისტემის სტრუქტურები
ერთმანეთთან დაკავშირებულია,
რაც განაპირობებს სისტემის
მთლიანობას.
2. ბიოლოგიური სისტემები
ადაპტირებულია გარემოსთან;
მისმა ცვლილებამ შიძლება
გავლენა იქონიოს ბიოლოგიური
სისტემის სტრუქტურებსა და
ფუნქციებზე.
3. ტექნოლოგიები და
მeცნიერული კვლევები
ხელს უწყობს ბიოლოგიური
სისტემების სტრუქტურებსა და
ფუნქციებთან დაკავშირებული
კანონზომიერებების აღმოჩენა/
გააზრებას.
საკითხი / საკითხები საკვანძო შეკითხვა / საკვანძო შუალედური სასწავლო მიზანი
ქვეცნება/ქვეცნებები: შეკითხვები კომპლექსური დავალების პირობა
საკითხები: 2.1. როგორ წარმოვაჩინო მიტოზსა 2.1. დავალების პირობა:
• ენერგეტიკული ცვლა. და მეიოზში დნმ-ის რაოდენობის დავალების პირობა:
უჯრედული სუნთქვა ცვლილება გრაფიკების
მიტოზი და მეიოზი არის უჯრედების
საშუალებით?
• ცილების ბიოსინთეზი გამრავლების ორი ფორმა,
2.2. როგორ წარმოვადგინო მიტოზსა რომელთა შორის არსებითი
• ფოტოსინთეზი და მეიოზს შორის მსგავსება- განსხვავება გამოიხატება შვილეულ
სამიზნე ცნება: სასიცოცხლო თვისება განსხვავება კოგნიტური სქემის უჯრედებს შორის ქრომოსომებისა და
ქვეცნებები: საშუალებით? მათთან ერთად დნმ-ის განაწილების
2.3. როგორ ავხსნა მიტოზისა მექანიზმიT. გრაფიკების მეშვეობით
პლასტიკური ცვლა, ენერგეტიკული ცვლა
და მეიოზის პროცესების წარმოადგინე დნმ-ის რაოდენობის
ჯანმრთელობა და დაავადება მიმდინარეობა და მათ შორის ცვლილება მიტოზსა და მეიოზში
ქვეცნებები: მსგავსება-განსხვავება მოდელების მათი თითოეული სტადიისა და ფაზის
დაავადება, სიმპტომები, გამომწვევი გამოყენებით? მიხედვით. გრაფიკები წარმოადგინე
მიზეზები ფლიპჩარტზე ან ელექტრონული
ფორმატით.
კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპები (აქტივობები, რესურსები):
I ეტაპი: კომპლექსური დავალების ფორმა
შენი ნაშრომის პრეზენტაციისას
როგორ უნდა წარმოვაჩინო საკუთარი ცოდნა შესასწავლ საკითხთან დაკავ- თვალსაჩინოდ წარმოაჩინე:
შირებით?
რესურსი 1. პარაგრაფი სახელმძღვანელოდან: უჯრედების მეიოზური გამ- 2.2. დავალების პირობა:
რავლება (§2.6), რუბრიკაში - „გაიხსენე, იმსჯელე“- მოცემული კითხვები: რა
mitozi da meiozi gansxvavdeba
არის ორგანიზმთა გამრავლება და რა მნიშვნელობა აქვს მას? ორგანიზმთა rogorc procesebis
გამრავლების რა ფორმებია ცნობილი და რა არსებითი განსხვავებაა მათ შორის? mimdinareobiT, ise SedegebiT.
აქტივობა 1. კითხვებზე პასუხის გაცემა: მოსწავლეები იხსენებენ განვლილ Seadare es procesebi erTmaneTs,
მასალას და სცემენ კითხვებზე პასუხს. daadgine maT Soris msgavseba-
gansxvaveba da Sedarebis
რესურსი 2.1. https://bit.ly/3bchyre - გრაფიკების ნიმუშები
monacemebi warmoadgine qvemoT
რესურსი 2.2. https://bit.ly/33TvtLF - კოგნიტური სქემების ნიმუშები mocemuli kognituri sqemis
რესურსი 2.3. https://bit.ly/3bDfJ3F - მიტოზის მოდელი saSualebiT. sqema warmoadgine
რესურსი 2.3. https://bit.ly/3v0wFZJ - მეიოზის მოდელი flipCartze an eleqtronuli
formatiT.
აქტივობა 2. მოსწავლეები ეცნობიან ელექტრონულ მასალაში წარმოდგენილ
ნიმუშებს, აკეთებენ არჩევანს, თუ კომპლექსური დავალებისთვის რომელ
შემოქმედებით პროდუქტს შექმნიან.
 სასიცოცხლო თვისებები
(შედეგი: 1,2,3,4,5 )
moswavlem unda gaacnobieros,
rom:
1. ყველა ორგანიზმისთვის
დამახასიათებელია სასიცოცხლო
თვისებების ერთობლიობა;
სასიცოცხლო თვისებები
ურთიერთდაკავშირებულია
და თითოეულის ცვლილებამ/
დარღვევამ, შეიძლება
გამოიწვიოს სხვა თვისების
ცვლილება/დარღვევა.
2. სასიცოცხლო თვისებები
ადაპტირებულია გარემო
პირობებთან; სხვადასხვა
ორგანიზმის სასიცოცხლო
თვისებებს შორის შეიძლება
იყოს როგორც მსგავსება, ასევე
განსხვავებაც.
3. ტექნოლოგიები და
მეცნიერული კვლევები ხსნის/
ასაბუთებს ცოცხალ სისტემებში
მიმდინარე ნივთიერებათა
ცვლისა და ენერგიის
გარდაქმნის პროცესებს და
ასაბუთებს ორგანული სამყაროს
მთლიანობას.
ბიომრავალფეროვნება
(შედეგი: 1,2,3,4,5 )
moswavlem unda gaacnobieros,
rom:
1. ორგანიზმები დაჯგუფებულია
მსგავსი ნიშან-თვისებების
მიხედვით და ქმნიან
სისტემატიკურ ჯგუფებს;
2. შეგუებულობები გარემო
პირობებთან ხელს უწყობს
39
სამიზნე ცოდნის • რა საკითხს ეხება კომპლექსური დავალება? რა იცი ამ 2.3. დავალების პირობა:
(დეკლარატიული, საკითხის შესახებ? Seqmeni mitozisa da meiozis
• რა შემოქმედებითი პროდუქტის საშუალებით modelebi (ix. danarTi 3).
პროცედურული,
უნდა დაადასტურო, რა ისწავლე ამ საკითხთან modelebi gamoiyene am procesebis
პირობისეული) mimdinareobis sademonstraciod
დაკაშირებით?
კონსტრუირებაზე da maT Sesadareblad.
ორიენტირებული • შეგიქმნია გრაფიკები მონაცემის ინტერპრეტაციის
მიზნით/კოგნიტური სქემა/ მოდელი?
შეკითხვები Seni naSromis prezentaciisas
• რესურsში მოცემული ნიმუშებიდან შენ რომელს
xazgasmiT warmoaCine:
შეარჩეvდი? რატომ?
• თუ შეგიდგენია შეგროვებული მონაცემების მიხედვით • უჯრედის რა სტრუქტურები
გრაფიკები, ეს როგორ დაგეხმარა ცვლადებს შორის მონაწილეობენ მეიოზის
კავშირის დაnახვაში, მიღებული შედეგების ანალიზსა პროცესში და რა ფუნქციებია
და დასკვნის გამოტანაში? მათთან დაკავშირებული? (სტრ.
და ფუნქ. მ.წ.1)
• შეგიქმნია კოგნიტუსი სქემა? რატომ არის
მოსახერხებელი ინფორმაციის ორგანიზება კოგნიტურ • რა როლს ასრულებს
სქემებში? მეიოზი სახეობისათვის
• შეგიქმნია ბიოლოგიური სისტემის მოდელი და თუ დამახასიათებელი კარიოტიპის
შეგიქმნია, რა შეზღუდვები ჰქონდა მას ბუნებრივ შენარჩუნებაში? (ბიომრავალფ.
სისტემასთან შედარებით? მ.წ. 1)
• როგორ უკავშირდება
II ეტაპი: კომპლექსური დავალების შინაარსი
მემკიდრეობითობა და
ნაბიჯი 1: გენეტიკური ინფორმაციის
• უჯრედის რა სტრუქტურები მონაწილეობენ მეიოზის პროცესში და რა ცვალებადობა უჯრედის მეიოზურ
ფუნქციებია მათთან დაკავშირებული? გამრავლებას? (სასიცოცხ.თვ.
• რა როლს ასრულებს მეიოზი სახეობისათვის დამახასიათებელი კარიოტიპის მ.წ.1)
შენარჩუნებაში? • რა მსგავსება-განსხვავებაა
რესურსი 1. პარაგრაფი სახელმძღვანელოდან: უჯრედების მეიოზური გამრავლება მეიოზსა და მიტოზს შორის?
(§ 2.6), რუბრიკაში - „გაიხსენე, იმსჯელე“ - მოცემული სადისკუსიო კითხვა: (სასიცოცხ.თვ. მ.წ.2)
როგორ ფიქრობ, სქესობრივი გამრავლების გზით მიღებული შთამომავალი • რა ბიოლოგიური როლი
როგორ ინარჩუნებს მისი სახეობისთვის დამახასიათებელ კარიოტიპს? აქვს მეიოზს და მეცნიერული
აქტივობა 1. დისკუსია: მოსწავლეები იხსენებენ წინა კლასში ნასწავლს მეიოზის კვლევები როგორ ასაბუთებს
შესახებ და გამოთქვამენ მოსაზრებებს. მას? (სასიცოცხ.თვ. მ.წ.3)
რესურსი 2. პარაგრაფის ტექსტი (გვ. 42-43), სურ. 2.22 და 2.23, დავალებები ? 1-7 • რა როლს ასრულებს
(გვ.45) სქესობრივი გამრავლების
აქტივობა 2: პარაგრაფის ტექსტსა და სურათებზე დამოუკიდებელი მუშაობა: დროს მეიოზი ცვალებად
მოსწაvლეები ეცნობიან სურათებსა და ტექსტში მოცემულ ინფორმაციას, გარემო პირობებთან სახეობის
uპასუხeბენ დავალების კითხვებს. შეგუებულობაში? (ბიომრავალფ.
მ.წ. 2)
რესურსი 3. რუბრიკა - „პრაქტიკული დავალებები“.
40
ორგანიზმის გადარჩენას/
სახეობის მდგრადობას;
3. სახეობათა მრავალფეროვნება
წარმოიქმნება
მემკვიდრეობითობის,
ცვალებადობისა და ბუნებრივი
გადარჩევის შედეგად;
4. მეცნიერული კვლევები
ხსნის და/ან ასაბუთებს
ბიომრავალფეროვნების
წარმოქმნისა და მისი
შენარჩუნების მნიშვნელობას.
ჯანმრთელობა და დაავადება
(შედეგი: 1,2,3,4,5 )
moswavlem unda gaacnobieros,
rom:
1. ჯანმრთელობა არის
ადამიანის ორგანიზმის
მდგომარეობა, რომლის დროსაც
შენარჩუნებულია ჰომეოსტაზი
და შრომისუნარიანობა, მათი
დარღვევა კი განაპირობებს
ავადობას;
2. სხვადასხვა დაავადებას აქვს
განსხვავებული გამომწვევი
მიზეზები, სიმპტომები და
პრევენციის გზები.
3. გარემოს დაცვითი
ღონისძიებები და ჯანსაღი
ცხოვრების წესის დაცვა
მნიშვნელოვანია ადამიანის
იმუნიტეტის გაძლიერებiსა და
ავადოbის პრევენციისათვის.
4. ტექნოლოგიები და
მეცნიერული მიღწევები ხელს
უწყობს დაავადებათა პრვენციას,
ჯანმრთელობის შენარჩუნებასა
აქტივობა 3. მონაცემების ანალიზი: მოსწავლეები აანალიზებენ სვეტოვან • როგორ განაპირობებს მეიოზი
დიაგრამაზე მოცემულ ინფორმაციას და uპასუხeბენ თანდართულ კითხvებს. გენეტიკურ მრავალფეროვნებას
რესურსი 4. დავალება ?8 (გვ. 45) და როგორ უკავშირდება
იგი ბიომრავალფეროვნების
აქტივობა 4. კითხვაზე პასუხი: მოსწავლეები uპასუხeბენ დასმულ კითხვას და
წარმოქმნის კანონზომიერების
ასაბუთებენ.
მეცნიერულ ახსნას?
სამიზნე ცოდნის • რას ნიშნაvს ტერმინები - დიპლოიდური და (ბიომრავალფ. მ.წ. 3 და 4)
(დეკლარატიული, ჰაპლოიდური უჯრედები? • მეიოზის პროცესის დარღვევამ
პროცედურული, • როგორ ქრომოსომებს უწოდებენ ჰომოლოგიურს? როგორ შეიძლება გამოიწიოს
პირობისეული) • როგორ ფიქრობ, აბსოლuტურად იდენტურია მემკვიდრული დაავადება?
ჰომოლოგიური ქრომოსომები? რატომ ფიქრობ ასე? (ჯანმრთ. და დაავ. მ.წ. 2)
კონსტრუირებაზე
ორიენტირებული • როგორაა დაკავშირებული კარიოტიპი
შეკითხვები სახეობასთან? მოიყვანე მაგალითები.
• როგორ ფიქრობ, არის თუ არა ქრომოსომების
რიცხვის ზედა ზღვარი? რატომ ფიქრობ ასე?
• რატომ არის მნიშვნელოვანი, რომ გამეტები
ჰაპლოიდური უჯრედებია?
• განაყოფიერების შედეგად მიღებული უჯრედი
დიპლოიდურია თუ ჰაპლოიდური?
ნაბიჯი 2:
• როგორ უკავშირდება მემკიდრეობითობა და გენეტიკური ინფორმაციის
ცვალებადობა უჯრედის მეიოზურ გამრავლებას?
• რა მსგავსება-განსხვავებაა მეიოზსა და მიტოზს შორის?
• რა ბიოლოგიური როლი აქვს მეიოზს და მეცნიერული კვლევები როგორ
ასაბუთებს მას?
• რა როლს ასრულებს სქესობრივი გამრავლების დროს მეიოზი ცვალებად
გარემო პირობებთან სახეობის შეგუებულობაში?
• როგორ განაპირობებს მეიოზი გენეტიკურ მრავალფეროვნებას და როგორ
უკავშირდება იგი ბიომრავალფეროვნების წარმოქმნის კანონზომიერების
მეცნიერულ ახსნას?
• მეიოზის პროცესის დარღვევამ როგორ შეიძლება გამოიწიოს
მემკვიდრული დაავადება?
რესურსი 1. პარაგრაფი სახელმძღვანელოდან: მეიოზის პროცესი (§ 2.7),
რუბრიკაში - „გაიხსენე, იმსჯელე“- მოცემული სადისკუსიო თემა: მამრი ფუტკრის
ყველა სომატური უჯრედი ჰაპლოიდურია. როგორ ფიქრობ, მასში გამეტების
წარმოქმნა წინასასქესო უჯრედის მიტოზური გაყოფით წარიმართება თუ
მეიოზური გაყოფით? დაასაბუთე შენი პასუხი.
 და სიცოცხლის აქტივობა 1. დისკუსია: მოსწავლეები გამოთქვამენ სხვადასხვა მოსაზრებaს და
გახანგრძლივებას. არგუმენტირებული მსჯელობით ცდილობენ მის დასაბუთებას.
რესურსი 2. პარაგრაფის ტექსტი (გვ. 46-47), სურათები 2.26 და 2.28
აქტივობა 2. ტექსტის გააზრებული კითხვა და სურათებზე მოცემული ინფორმაციის
ანალიზი: მოსწავლეები ეცნობიან ტექსტსა და სურათებზე მოცემულ
ინფორმაციას და uპასუხeბენ მასწავლებლის მიერ წინასწარ მიცემულ კითხებს:
რა მნიშვნელოვანი პროცესი მიმდინარეობს პირველ პროფაზაში? რა არის
ამ პროცესის შედეგი? რას უწოდებენ გენების ახალი კომბინაციის წარმოქმნის
პროცესს?
რესურსი 3. დავალება ?13 (გვ. 51)
აქტივობა 3. სურათზე მოცემული ინფორმაციის ანალიზი და შესაბამისობის
დადგენა: მოსწავლეები სურათზე ამოიცნობენ ინტერფაზასა და პირველ მეიოზურ
გაყოფაში ქრომოსომების ცვლილებებს, შესაბამისობას ადგენენ G1, G2 და
პროფაზასთან.
რესურსი 4. დავალება ?14 (გვ. 52)
აქტივობა 4. ვარაუდის გამოთქმა და დასაბუთება არგუმენტირებული
მსჯელობით: მოსწავლეები გამოთქვამენ ვარაუდს მიტოზის პროფაზაში შესაძლო
კროსინგოვერის გენეტიკურ მრავალფეროვნებაზე გავლენის შესახებ.
რესურსი 5. პარაგრაფის ტექსტი - მეტაფაზა I (გვ. 47-48), სურათები 2.29
აქტივობა 5. მასწავლებლის ინტერაქტიული მინილექცია: მასწავლებელი
საუბრობს დედისეული და მამისეული ქრომოსომების მეტაფაზა I-ში თავისუფალი
და შემთხვეvითი განლაგების გამო ქრომოსომების სხვადასხა კომბინაციის
წარმოქმნასა და გენეტიკურ მრავალფეროვნებაზე მისი გავლენის შესახებ.
რესურსი 6. დავალება ?3 (გვ. 50), ?9, 12 (გვ. 51)
აქტივობა 6. მოსწავლეები uპასუხeბენ დავალებებში დასმულ კითხვებზე,
მაგალითად, აწარმოებენ მათემატიკურ გამოთვლას და განსაზღვრავენ ხილის
ბუზის გამეტებსა და ზიგოტაში ქრომოსომების მოსალოდნელი კომბინაციების
რაოდენობას.
რესურსი 7. დავალება ?9 (გვ. 45) და ?5 (გვ. 50), სურ. 2.27
აქტივობა 7. პროცესების შედარება და მსგავსება-განსხვავების დადგენა:
მოსწავლეები ადარებენ ერთმანეთს მიტოზსა და მეიოზს, ადარებენ მათ შორის
მსგავსება-განსხvავებას.
რესურსი 8. სურათი 2.30, რუბრიკა - „პრაქტიკული დავალებები“ .
აქტივობა 8. მონაცემების ანალიზი: მოსწავლეები აანალიზებენ სვეტოვან დიაგ-

41
42
რამაზე მოცემულ ინფორმაციას მეიოზის პროცესის დარღვევის შედეგად
გამოწვეულ სხვადასხვა გენეტიკურi სინდრომiს Sesaxeb და uპასუხeბენ
თანდართულ კითხvებს.
სამიზნე ცოდნის • რა განსხვავებაა მეიოზის მეტაფაზა I-სა და მeტაფაზა
(დეკლარატიული, II-ს შორის?
პროცედურული, • ჩამოთვალე ძირითადი განსხვავებები მეიოზ I-სა და
პირობისეული) მეიოზ II-ს შორის.
კონსტრუირებაზე • როგორ ფიქრობ, თუ I მეტაფაზის დროს 23-ვე
ორიენტირებული დედისეული ქრომოსომა უჯრედის ეკვატორის ერთ
მხარეს არის განლაგებული, გაიზრდება გენეტიკური
შეკითხვები მრავალფეროვნება?
• შენ იცი, რომ დნმ-ის ნახევარი მემკვიდრეობით
მიიღე დედისგან, ნახევარი კი - მამისგან. ეს ნიშნავს,
რომ შენი დნმ-ის მეოთხედი მიიღე ბებია-პაპისგან?
ახსენი შენი პასუხი არგუმენტირებული მსჯელობით.
• როგორ უწყობს ხელს კროსინგოვერი გენეტიკურ
მრავალფეროვნებას?
• როგორც იცი, მიტოზის შედეგად მიღებული
შვილეული უჯრედები გენეტიკურად მშობლიური
უჯრედის იდენტურია. მიტოზის დროს ქრომატიდებს
შორის კროსინგოვერი რომ მოხდეს, გაზრდის თუ არა
გენეტიკურ მრავალფეროვნებას? ახსენი შენი პასუხი.
• მოკლედ აღწერე, ეუკარიოტებში როგორ წარმოქმნის
სქესობრივი რეპროდუქცია ალელური გენების ახალ
კომბინაციებს შთამომავლობაში.
• ორივე პროცესი - მიტოზი და მეიოზი - არის
ბირთვული გაყოფის ტიპები, მაგრამ უჯრედებში
ქრომოსომების განაწილების კანონზომიერებით
განსხvაvდებიან. აღწერე, როგორ განსხვავდება
მეიოზის სტადიები მიტოზისგან.
• რა ცოდნის საფუძველზე გამოთვალე ქრომოსომების
რაოდენობა სხვადასხვა სახეoბისთვის?
• რა ცოდნის საფუძველზე გამოთვალე ქრომოსომების
კომბინაციების რაოდენობა ხილის ბუზის გამეტებსა
და ზიგოტაში?
 კომპლექსური დავალების შესრულებისa და პრეზენტაციის პროცესში მასწავ-
ლებლის მიერ დასმული კითხვები კონკრეტულ მოსწავლესთან ინდივიდუალური
მუშაობის საწარმოებლად
აღწერე, როგორ მიმდინარეობს/წარიმართა დავალებაზე მუშაობის პროცესი;
• როგორ გეგმავ/დაგეგმე კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესი?
რას ითვალისწინებდი სამუშაო პროცესის დაგეგმვისას?
• დაგეხმარა თუ არა პირველადი გეგმა მუშაობის პროცესში?
• რა დეტალებზე აკეთებდი აქცენტს კომპლექსური დავალების პროდუქტის
შექმნის დროს?
• წარიმართა თუ არა კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესი
დაგეგმილის შესაბამისად?
• გახდა თუ არა საჭირო თავდაპირველად შემუშავებულ გეგმებში
ცვლილებების შეტანა?
• რატომ არის საჭირო დავალების პირველადი ვერსიის შექმნა?
• რით განსხვავდება შესრულებული დავალების პირველადი ვერსია
საბოლოოსგან?
• რა ფაქტორებმა გამოიწვია/შეუძლია გამოიწვიოს პირველადი
დასკვნების გადასინჯვა?
• რა პროდუქტი შექმენით კომპლექსური დავალების სახით?
• რატომ ფიქრობ, რომ შენ მიერ შექმნილი პროდუქტი შეესაბამება
კომპლექსური დავალების პირობას?

ახსენი, რატომ შექმენი მიტოზსა და მეიოზში დნმ-ის რაოდენობის ცვლილების

ამსახველი გრაფიკები/კოგნიტური სქემა მიტოზისა და მეიოზის შესადარებლად/
მიტოზისა და მეიოზის მოდელები? რა საკითხის შესახებ გამოხატე შენი ცოდნა
კომპლექსური დავალების საშუალებით?
• რატომ განახორციელე კომპლექსური დავალება?
• რა გრძელვადიან და მოკლევადიან მიზნებს ისახავდი კომpლექსურ
დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• ვისთვის და რატომ არის ეს პროდუქტი სასარგებლო და საინტერესო?
• რა იცოდი შესასწავლი საკითხის შესახებ? რა გაიგე ახალი? დამატებით
რის გაგებას ისურვებდი?
• რა დასკვნებამდე მიხვედი კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?

43
44
რით დასტურდება შენ მიერ გაmotanili დასკვნების მართებულობა/
თანმიმდევრულობა? (მაგ.: რა ფაქტებზე დაყრდნობით აფასებ უჯრედების
მეიოზური გამრავლების ბიოლოგიურ როლს?);
• რა ხერხები გამოიყენე სასწავლო მასალის უკეთ გასააზრებლად? /
კომპლექსური დავალების უკეთ შესასრულებლად?

რა დაბრკოლებებს წაააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში? რა დაგეხმარათ

კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• ვის წინაშე იყავით ანგარიშვალდებული სამუშაო პროცესში (მასწავ-
ლებლის, თანაკლასელების, სამეზობლო თემის)?
• რა საერთო მიზანი გქონდათ შენ და შენს მასწავლებელს კომპლექსურ
დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• გქონდა თუ არა საერთო მიზნები თანაკლასელებთან ერთად? იყო თუ
არა საინტერესო და სასიამოვნო შენთვის კომპლექსურ დავალებაზე
მუშაობის პროცესი?
• რა გააკეთე დამოუკიდებლად კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესში?
• რა გამოგივიდა კარგად კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• ვინ და როგორ დაგეხმარა კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესში? ვისთან ითანამშრომლე კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესში? (რა დახმარება გაუწიე თანაკლასელებს/მასწავლებელს; რა
მხარდაჭერა მიიღე მათგან);
• წააწყდი თუ არა კონფლიქტურ სიტუაციებს კომპლექსურ დავალებაზე
მუშაობის პროცესში? როგორ შეძელი კონფლიქტის დარეგულირება?
• წააწყდი თუ არა გაურკვევლობებს კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესში? როგორ გაერკვიე ბუნდოვანებით მოცულ საკითხებში?
• შეხვდი თუ არა განსხვავებულ მოსაზრებებს კომპლექსურ დავალებაზე
მუშაობის პროცესში? რამდენად შეძელი თანამშრომლობა განსხვა-
ვებული შეხედულებების ადამიანებთან? რა დაგეხმარება, რომ უკეთ
გაიგო თანაკლასელების, მასწავლებლის სათქმელი?
• გააანალიზე რა წესებს/კანონებს იცავდით და რატომ კომპლექსურ
დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• რით დაგეხმარა მასწავლებელთან, სხვა მოსწავლეებთან დიალოგი
კომპლექსური დავალების შესრულებაში?
• რით შეიძლება დახმარება გაუწიოს შენმა კითხვებმა თანაკლასელებს
სათქმელის უკეთ ჩამოყალიბებაში?
 • რა ფაქტორები გაითვალისწინე/უნდა გაითვალისწინო საიმისოდ, რომ
შენი კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია მსმენელისთვის გასაგები
და მისაღები ყoფiლიყო (მაგ.: ფუნქციური სამეტყველო ქმედების
(თხრობა, აღწერა, მსჯელობა) სწორად შერჩევა, სენსიტიური ნიუანსების
წინ წამოწევა; ჟესტიკულაციის, მიმიკის, არავერბალური სიგნალების
გამოყენება).
• გამოიყენე თუ არა ტექნოლოგიები კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესში? რაში დაგეხმარა ტექნოლოგიების გამოყენება?
• რას გააკეთებდი სხვაგვარად, ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?
• შენი აზრით, რით ჰგავს და რით განსხვავდება შენი დავალება შენი
თანაკლასელების ნაშრომებისგან? როგორ წარმოაჩენ ამ განსხვავებებს
კითხვების სახით?
• შეაფასე, რამდენად გამოგივიდა ის, რაც მასწავლებლისგან გქონდა
დავალებული?

45
46
გრძელვადიანი მიზანი
სამიზნე ცნება და ცნებასთან
დაკავშირებული მკვიდრი წარ-
მოდგენები
სტრუქტურა და ფუნქცია
(შედეგი: 1,2,3,4,5 )
moswavlem unda gaacnobieros,
rom:
1. ბიოლოგიური სისტემა
ორგანიზაციის ყოველ
დონეზე შედგება სხვადასხვა
სტრუქტურისგან და
თითოეულის სტრუქტურა
შეესაბამება მის ფუნქციას;
სხვადასხვა ბიოლოგიური
სისტემის სტრუქტურებსა
და ფუნქციებს შორის
შეიძლება იყოს როგორც
მსგავსება, ასევე განსხვავება;
ბიოლოგიური სისტემის
სტრუქტურები ერთმანეთთან
დაკავშირებულია, რაც
განაპირობებს სისტემის
მთლიანობას.
2. ბიოლოგიური სისტემები
ადაპტირებულია გარემოსთან;
მისმა ცვლილებამ შeიძლება
გავლენა იქონიოს
ბიოლოგიური სისტემის
სტრუქტურებსა და ფუნქციებზე.
3. ტექნოლოგიები და
მeცნიერული კვლევები
ხელს უწყობს ბიოლოგიური
სისტემების სტრუქტურებსა და
ფუნქციებთან დაკავშირებული
კანონზომიერებების აღმოჩენა/
გააზრებას.
საკითხი / საკითხები საკვანძო შეკითხვა / საკვანძო შუალედური სასწავლო მიზანი
ქვეცნება/ქვეცნებები: შეკითხვები კომპლექსური დავალების პირობა
საკითხი _ მემკვიდრული მასალის როგორ წარმოვაჩინო სამეცნიერო დავალების პირობა:
ორგანიზება და გადაცემა მოხსენებაში რეკომბინანტული მეცნიერები გენურ ინჟინერიაში
პროკარიოტებში გენეტიკური მასალის ხელოვნურად ფართოდ იყენებენ
ქვესაკითხები _ მიღების მეთოდები და გენური ბაქტერიებში გენეტიკური
ინჟინერიის მიღწევები? მასალის რეკომბინაციის
• პროკარიოტებში მემკვიდრული
ინფორმაციის ორგანიზება; გზებს. გამოიკვლიე შესაბამისი
სამეცნიერო ლიტერატურა და
• პროკარიოტებში მემკვიდრული დაწერე სამეცნიერო მოხსენება
ინფორმაციის გადაცემის გზები;
(იხ. დანართი 4), romelSiც
• გენური ინჟინერია და მისი მიღწეები კონკრეტული მაგალითების
სამიზნე ცნებები - საფუძველზე აღწერ, თუ
როგორ იყენებენ ბაქტერიებში
სტრუქტურა და ფუნქცია
მემკვიდრული ინფორმაციის
ქვეცნებები: პროკარიოტული უჯრედი: გადაცემის გზებს ეუკარიოტებში
უჯრედის სტრუქტურები - ბაქტერიული რეკომბინანტული გენეტიკური
ქრომოსომა, პლაზმიდა მასალის ხელოვნურად მისაღებად;
თანამედროვე გენური ინჟინერიის
სასიცოცხლო თვისებები
ქვეცნებები: ბინარული გაყოფა, მიღწევებს.
ტრანსდუქცია, ტრანსფორმაცია, moxsenebis prezentaciisas xazgas-
კონიუგაცია miT warmoaCine:
ჯანმრთელობა და დააvადება • რა განსხვავებაა ეუკარიოტებსა
და პროკარიოტებს შორის
ქვეცნებები: გენური ინჟინერია,
მემკვიდრული ინფორმაციის
დაავადება
ორგანიზების მიხედვით? (სტრ.
კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპები (აქტივობები, რესურსები): და ფუნქ. მ.წ. 1)
I ეტაპი: კომპლექსური დავალების ფორმა • რა არის ეუკარიოტებში
როგორ უნდა წარმოვაჩინო საკუთარი ცოდნა შესასწავლ საკითხთან გენების ახალი კომბინაციის/
რეკომბინაციის წყარო? (sasic.
დაკავშირებით?
Tv. m.w.1)
რესურსი 1. პარაგრაფი სახელმძღვანელოდან: მემკვიდრული ინფორმაციის
• რა არის პროკარიოტებში
გადაცემის გზები პროკარიოტებში (§ 2.9), რუბრიკაში - „გაიხსენე, იმსჯელე“- გენების ახალი კომბინაციის/
მოცემული კითხვა: რა განსხვავებაა პროკარიოტული და ეუკარიოტული რეკომბინაციის წყარო? (sasic.
უჯრედების აგებულებას შორის? Tv. m.w.1)
აქტივობა 1. მოსწავლეები იხსენებენ განვლილ მასალას და uპასუხeბენ კითხვას.
რესურსი 2. დანართი 4: სამეცნიერო მოხსენების არსი და მისი მომზადების წესი
 სასიცოცხლო თვისებები აქტივობა 2. მოსწავლეები ეცნობიან რესურsში მოცემულ ინფორმაციას, მსჯე- • რა განსხვავებაა ეუკარიოტებსა
(შედეგი: 1,2,3,4,5 ) ლობენ სამეცნიერო მოხსენების არსსა და მისი მომზადების წესზე. და პროკარიოტებს შორის
მემკვიდრული ინფორმაციის
moswavlem unda gaacnobieros, სამიზნე ცოდნის • რა შემოქმედებითი პროდუქტის საშუალებით გადაცემის გზების მიხედვით?
rom: უნდა დაადასტურო, რა ისწავლე ამ საკითხთან (sasic.Tv. m.w.2)
(დეკლარატიული,
1. ყველა ორგანიზმისთვის დაკავშირებით? • ტექნოლოგიების განვითარება
პროცედურული,
დამახასიათებელია • რა არის სამეცნიერო მოხსენება? და მეცნიერული მიღწევები
სასიცოცხლო თვისებების პირობისეული)
• რატომ არის მნიშvნელოვანი სამეცნიერო მოხსენებაზე როგორ უწყობს ხელს გენური
ერთობლიობა; კონსტრუირებაზე ინჟინერიის გამოყენებას
მუშაობა და მისი მომზადება?
სასიცოცხლო თვისებები ორიენტირებული ზოგიერთი დაავადების
ურთიერთდაკავშირებულია • დაგიწერია სამეცნიერო მოხსენება? თუ დაგიწერია,
შეკითხვები სამკურნალოდ? (ჯანმრთ. და
და თითოეულის ცვლილებამ/ რა საკითხზე?
დაავ. მ.წ. 4)
დარღვევამ, შეიძლება • რა საკითხზე უნდა მოამზადო სამეცნიერო მოხსენება?
გამოიწვიოს სხვა თვისების
ცვლილება/დარღვევა. II ეტაპი: კომპლექსური დავალების შინაარსი
2. სასიცოცხლო თვისებები
ნაბიჯი 1:
ადაპტირებულია გარემო
პირობებთან; სხვადასხვა • რა განსხვავებაა ეუკარიოტებსა და პროკარიოტებს შორის მემკვიდრული
ორგანიზმის სასიცოცხლო ინფორმაციის ორგანიზების მიხედვით?
თვისებებს შორის შეიძლება • რა არის ეუკარიოტებში გენების ახალი კომბინაციის/რეკომბინაციის წყარო?
იყოს როგორც მსგავსება,
ასევე განსხვავებაც. • რა არის პროკარიოტებში გენების ახალი კომბინაციის/რეკომბინაციის წყა-
რო?
3. ტექნოლოგიები და
მეცნიერული კვლევები • რა განსხვავებაა ეუკარიოტებსა და პროკარიოტებს შორის მემკვიდრული
ხსნის/ასაბუთებს ცოცხალ ინფორმაციის გადაცემის გზების მიხედვით?
სისტემებში მიმდინარე რესურსი 1. პარაგრაფი სახელმძღვანელოდან: მემკვიდრული ინფორმაციის
ნივთიერებათა ცვლისა გადაცემის გზები პროკარიოტებში (§ 2.9), რუბრიკაში - „გაიხსენე, იმსჯელე“
და ენერგიის გარდაქმნის - მოცემული სადისკუსიო თემა: ზოგიერთი ვირუსი პროკარიოტულ უჯრედში
პროცესებს და ასაბუთებს
შეჭრის შემდეგ თავის დნმ-ს ჩააშენებს მასპინძლის დნმ-ში. როგორ ფიქრობ,
ორგანული სამყაროს
მთლიანობას. პროკარიოტული უჯრედის რეკომბინანტული გენეტიკური მასალა რა გზით
შეიძლება გადაეცეს შემდეგ თაობას?
ჯანმრთელობა და დაავადება აქტივობა 1. დისკუსია: მოსწავლეები გამოთქვამენ სხvადასხვა მოსაზრებaს
დასმულ კითხვასთან დაკავშირებით და ცდილობენ მის დასაბუთებას.
(შედეგი: 1,2,3,4,5 )
რესურსი 2. სურ. 2.34, დავალება ?3 (გვ. 62)
moswavlem unda gaacnobieros,
rom: აქტივობა 2. მოსწავლეები საუბრობენ პროკარიოტული უჯრედის აგებულების
1. ჯანმრთელობა არის თავისებურებაზე, ეუკარიოტულ და პროკარიოტულ უჯრედებში მიმდინარე
ადამიანის ორგანიზმის ტრანსკრიpციისა და ტრანსლაციის პროცესების თავისებურებაზე.
მდგომარეობა, რომლის რესურსი 3. სურ. 2.35, დავალება ?4 (გვ. 62)

47
48
დროსაც შენარჩუნებულია აქტივობა 2. მოსწავლეები სურათის მიხედით აღწერენ ბაქტერიების უსქესო
ჰომეოსტაზი და გამრავლებას - ბაქტერიული უჯრედის ბინარულ გაყოფას.
შრომისუნარიანობა, მათი რესურსი 3. 1. სურ. 2.36, ვიდეომასალა - ტრანსდუქცია: https://bit.ly/3zIUnOY
დარღვევა კი განაპირობებს
ავადობას; რესურსი 3.2. სურ. 2.37, ვიდეომასალა - ტრანსფორმაცია: https://bit.ly/3bb9do1
2. სხვადასხვა დაავადებას აქვს რესურსი 3.3. სურ. 2.39, ვიდეომასალა - კონიუგაცია ბაქტერიებში:
განსხვავებული გამომწვევი https://bit.ly/3vqFxKk
მიზეზები, სიმპტომები და
პრევენციის გზები. აქტივობა 3. სურათებსა და ვიდეომასალაში მოცემული ინფორმაციის ანალიზი და
3. გარემოს დაცვითი მსჯელობა ბაქტერიებში გენეტიკური რეკომბინაციის წყაროს შესახებ.
ღონისძიებები და სამიზნე ცოდნის • აგებულების რა თავისებურება ახასიათებს პრო-
ჯანსაღი ცხოვრების წესის კარიოტებს?
დაცვა მნიშვნელოვანია (დეკლარატიული,
ადამიანის იმუნიტეტის პროცედურული, • სად არის პროკარიოტულ უჯრედში მემკვიდრული
გაძლიერებiსა და ავადოbის ინფორმაცია ორგანიზებული?
პირობისეული)
პრევენციისათვის. • როგორ მრავლდება ბაქტერია უსქესოდ?
კონსტრუირებაზე
4. ტექნოლოგიები და • თუ ჩავთვლით, რომ სქესობრივი გამრავლების ერთ-
ორიენტირებული
მეცნიერული მიღწევები ერთი შედეგი არის გენეტიკურად მრავალფეროვანი
ხელს უწყობს დაავადებათა შეკითხვები შთამომავლობის მიღება, შეიძლება თუ არა ტრან-
პრვენციას, ჯანმრთელობის სდუქცია, ტრანსფორმაცია და კონიუგაცია მივიჩნიოთ
შენარჩუნებასა პროკარიოტების სქესობრივი გამრავლების ფორმე-
და სიცოცხლის ბად? ახსენი შენი პასუხი.
გახანგრძლივებას. • გაიხსენე, გენეტიკური მასალის კვლევის ადრეულ
ეტაპზე ჩატარებული რომელი მეცნიერის კვლევის
შედეგი იყო ტრანსფორმაციის პროცესზე დაფუძნებუ-
ლი? დაასაბუთე შენი პასუხი.
ნაბიჯი 2: ტექნოლოგიების განვითარება და მეცნიერული მიღწევები როგორ
უწყობს ხელს გენური ინჟინერიის გამოყენებას ზოგიერთი დაავადების
სამკურნალოდ?
რესურსი 1. დავალება ?6 (გვ. 62)
აქტივობა 1. მოსწავლეები აღწერენ სურათზე წარმოდგენილი ტრანსდუქციის
მაგალითს, კერძოდ, თუ ბაქტერიებმა როგორ შეიძინეს ამინომჟავა ტრიფტოფანის
სინთეზის უნარი, ამ პროცესში ბაქტერიოფაგების როლს, ასახელებენ დონორ და
რეციპიენტ ბაქტერიებს.
რესურსი 2. რუბრიკაში - „მეცნიერება პრაქტიკაში“ - მოცემული ინფორმაცია
გენური ინჟინერიის შესახებ
აქტივობა 2. მოსწავლეები ეცნობიან გენური ინჟინერიის შესახებ მოცემულ
ინფორმაციას, მსჯელობენ გენურ ინჟინერიაში ბაქტერიების როლზე.
 რესურსი 3. დავალება ? 8 და 9 (გვ. 63)
აქტივობა 3. მოსწავლეები სურათის მიხედვით აღწერენ ბაქტერიაში ინსულინის
სინთეზზე პასუხისმგებელი გენის ჩანერგვის ეტაპებს, მსჯელობენ გენური
ინჟინერიით მიღებული ინსულინის პრაქტიკულ მნიშვნელობაზე; ასევე,
მსჯელობენ გენური ინჟინერიის განვითარების დადებით და უარყოფით შედეგებსა
და პერსპექტივაზე.
სამიზნე ცოდნის • რაში მდგომარეობს გენური ინჟინერიის არსი?
(დეკლარატიული, • რა როლს ასრულებს გენურ ინჟინერიაში ბაქტერიები
პროცედურული, და ვირუსები?
პირობისეული) • როგორ ფიქრობ, ადამიანისთვის კიდევ რა
ნივთიერებების მიღება იქნება სასარგებლო გენური
კონსტრუირებაზე
ინჟინერიით?
ორიენტირებული
• როგორ წარმოგიდგენია მომავალში რა დადებითი და
შეკითხვები უარყოფითი შედეგები შეიძლება გამოიწვიოს გენური
ინჟინერიის განვითარებამ?

კომპლექსური დავალების შესრულებისa და პრეზენტაციის პროცესში მასწავლებ-

ლის მიერ დასმული კითხვები კონკრეტულ მოსწავლესთან ინდივიდუალური
მუშაობის საწარმოებლად.
აღწერე, როგორ მიმდინარეობს/წარიმართა დავალებაზე მუშაობის პროცესი;
• როგორ გეგმავ/დაგეგმე კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესი?
რას ითვალისწინებდი სამუშაო პროცესის დაგეგმვისას?
• დაგეხმარა თუ არა პირველადი გეგმა მუშაობის პროცესში?
• რა დეტალებზე აკეთებდი აქცენტს კომპლექსური დავალების პროდუქტის
შექმნის დროს?
• წარიმართა თუ არა კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესი
დაგეგმილის შესაბამისად?
• გახდა თუ არა საჭირო თავდაპირველად შემუშავებულ გეგმებში
ცვლილებების შეტანა?
• რატომ არის საჭირო დავალების პირველადი ვერსიის შექმნა?
• რით განსხვავდება შესრულებული დავალების პირველადი ვერსია
საბოლოოსგან?
• რა ფაქტორებმა გამოიწვია/შეუძლია გამოიწვიოს პირველადი დას-
კვნების გადასინჯვა?
• რა პროდუქტი შექმენით კომპლექსური დავალების სახით?

49
50
• რატომ ფიქრობ, რომ შენ მიერ შექმნილი პროდუქტი შეესაბამება
კომპლექსური დავალების პირობას?

ახსენი, რატომ შექმენი მიტოზსა და მეიოზში დნმ-ის რაოდენობის ცვლილების

ამსახველი გრაფიკები/კოგნიტური სქემა მიტოზისა და მეიოზის შესადარებლად/
მიტოზისა და მეიოზის მოდელები? რა საკითხის შესახებ გამოხატე შენი ცოდნა
კომპლექსური დავალების საშუალებით?
• რატომ განახორციელე კომპლექსური დავალება?
• რა გრძელვადიან და მოკლევადიან მიზნებს ისახავდი კომლექსურ
დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• ვისთვის და რატომ არის ეს პროდუქტი სასარგებლო და საინტერესო?
• რა იცოდი შესასწავლი საკითხის შესახებ? რა გაიგე ახალი? დამატებით
რის გაგებას ისურვებდი?
• რა დასკვნებამდე მიხვედი კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესში? რით დასტურდება შენ მიერ გაmotanili დასკვნების
მართებულობა/თანმიმდევრულობა? (მაგ.: რა ფაქტებზე დაყრდნობით
აფასებ უჯრედების მეიოზური გამრავლების ბიოლოგიურ როლს?);
• რა ხერხები გამოიყენე სასწავლო მასალის უკეთ გასააზრებლად? /
კომპლექსური დავალების უკეთ შესასრულებლად?

რა დაბრკოლებებს წაააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში? რა დაგეხმარათ

კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?

• ვის წინაშე იყავით ანგარიშვალდებული სამუშაო პროცესში (მასწავ-

ლებლის, თანაკლასელების, სამეზობლო თემის)?
• რა საერთო მიზანი გქონდათ შენ და შენს მასწავლებელს კომპლექსურ
დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• გქონდა თუ არა საერთო მიზნები თანაკლასელებთან ერთად? იყო თუ
არა საინტერესო და სასიამოვნო შენთვის კომპლექსურ დავალებაზე
მუშაობის პროცესი?
• რა გააკეთე დამოუკიდებლად კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესში?
• რა გამოგივიდა კარგად კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• ვინ და როგორ დაგეხმარა კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესში? ვისთან ითანამშრომლე კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესში? (რა დახმარება გაუწიე თანაკლასელებს/მასწავლებელს; რა
მხარდაჭერა მიიღე მათგან);
 • წააწყდი თუ არა კონფლიქტურ სიტუაციებს კომპლექსურ დავალებაზე
მუშაობის პროცესში? როგორ შეძელი კონფლიქტის დარეგულირება?
• წააწყდი თუ არა გაურკვევლობებს კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესში? როგორ გაერკვიე ბუნდოვანებით მოცულ საკითხებში?
• შეხვდი თუ არა განსხვავებულ მოსაზრებებს კომპლექსურ დავალებაზე
მუშაობის პროცესში? რამდენად შეძელი თანამშრომლობა
განსხვავებული შეხედულებების ადამიანებთან? რა დაგეხმარება, რომ
უკეთ გაიგო თანაკლასელების, მასწავლებლის სათქმელი?
• გააანალიზე რა წესებს/კანონებს იცავდით და რატომ კომპლექსურ
დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• რით დაგეხმარა მასწავლებელთან, სხვა მოსწავლეებთან დიალოგი
კომპლექსური დავალების შესრულებაში?
• რით შეიძლება დახმარება გაუწიოს შენმა კითხვებმა თანაკლასელებს
სათქმელის უკეთ ჩამოყალიბებაში?
• რა ფაქტორები გაითვალისწინე/უნდა გაითვალისწინო საიმისოდ, რომ
შენი კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია მსმენელისთვის გასაგები
და მისაღები ყoფiლიყო (მაგ.: ფუნქციური სამეტყველო ქმედების
(თხრობა, აღწერა, მსჯელობა) სწორად შერჩევა, სენსიტიური ნიუანსების
წინ წამოწევა; ჟესტიკულაციის, მიმიკის, არავერბალური სიგნალების
გამოყენება)
• გამოიყენე თუ არა ტექნოლოგიები კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესში? რაში დაგეხმარა ტექნოლოგიების გამოყენება?
• რას გააკეთებდი სხვაგვარად, ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?
• შენი აზრით, რით ჰგავს და რით განსხვავდება შენი დავალება შენი
თანაკლასელების ნაშრომებისგან? როგორ წარმოაჩენ ამ განსხვავებებს
კითხვების სახით?
• შეაფასე, რამდენად გამოგივიდა ის, რაც მასწავლებლისგან გქონდა
დავალებული?

51
 ქვეთემა 2-ის კომპლექსური დავალების ბარათები
კომპლექსური დაალება 1.1 (მოსწ. წიგნი, გვ. 40)

სამიზნე ცნებები -
• სტრუქტურა და ფუნქცია
qvecnebebi: ujredi _ diploiduri da haploiduri ujredebi; ujredis struqturebi - birTvi,
qromosomebi, qromatidebi, centriolebi, mikromilakebi, Rerovani ujredebi
• სასიცოცხლო თვისებები
ქვეცნებები: უჯრედის გამრავლება, მემკვიდრეობითობა, ცვალებადობა, ორგანიზმის გამრავლება და
ზრდა-განვითარება, ტრანსკრიpცია, ტრანსლაცია
• ჯანმრთელობა და დაავადება
ქვეცნებები: სიმსივნე, დაავადება, გამომწვევი მიზეზები, სიმპტომები, მკურნალობა, ღეროვანი უჯრედებით
მკურნალობა
• ბიომრავალფეროვნება
ქვეცნებები: მუტაციები - გენერაციული და სომატური, ტრანსკრიpციისა და ტრანსლაციის პროდუქტების
ცვლილება
თემა - უჯრედის გამრავლება
საკითხი _ უჯრედების მიტოზური გამრავლება;
ქვესაკითხები _
• უჯრედის მიტოზურ გამრავლებაში მონაწილე უჯრედის სტრუქტურები და მათი ფუნქციები;
• ქრომოსომების განაწილება შვილეულ უჯრედებში მიტოზის დროს;
• მიტოზის ბიოლოგიური როლი;
• ღეროვანი უჯრედები.
დავალების პირობა:
suraTi asaxavs erT-erTi qsovilis ujredebs, romlebic ujreduli ciklis sxvadasxva stadiaSi
imyofebian.

1) suraTze amoicani mitozis fazebi da Seavse cxrili:

mitozis fazebi

profaza metafaza anafaza telofaza

ujredebis
raodenoba
%-uli
maCvenebeli

52
 2) aage svetovani diagrama, romelic asaxavs mitozis sxvadasxva fazaSi myofi ujredebis rao-
denobas.
3) normalur mdgomarebaSi organizmSi ujredebis gayofis procesi kanonzomieria da organizmis
ganviTarebis sxvadasxva etapsa da qsovilSi gansxvavebuli siswrafiT mimdinareobs. organizmSi
arsebobs ujreduli ciklis maregulirebeli meqanizmebi. Tum ca, SesaZlebelia, ujreduli ciklis
darRveva, ris Sedegadac ujredebi ukontrolod mravldeba. aRniSnuli darRvevis Sedegad
viTardeba mravali paTologia, maT Sorisaa simsivne. organizmSi ujredebis dayofis procesis
mimdinareobis Sesaswavlad gamoiyeneba e.w. mitozuri indeqsis dadgena. suraTze mocemuli
informaciis safuZvelze awarmoe maTematikuri gamoTvla da daadgine mitozuri indeqsi.

mitozuri gayofis procesSi ujredebis raodenoba

mitozuri indeqsi (%-Si) = ----------------------------------------------------------- X 100
suraTze asaxuli ujredebis saerTo raodenoba

Sesrulebuli davalebis eleqtronuli prezentacia moamzade SenTvis sasurveli programis

saSualebiT.

naSromis prezentaciisas xazgasmiT warmoaCine:

• ujredis ra struqturebi monawileoben ujredul ciklSi da ra funqciebia maTTan
dakavSirebuli?
• garemo pirobebma ra gavlena SeiZleba moaxdinos ujredul ciklSi monawile ujredis
struqturebze?
• ra roli Seasrula mikroskopis gaumjobsebam da mecnierulma kvlevebma ujredul ciklSi
monawile ujredis struqturebis aRmoCenasa da maTi funqciebis dadgenaSi?
• rogor ukavSirdeba memkvidreobiToba da mravalujrediani organizmis zrda-ganviTareba
ujredis mitozur gamravlebas
• ra biologiuri roli aqvs mitozs da mecnieruli kvlevebi rogor asabuTebs mas? rogor
iyeneben praqtikaSi mitozis procesis Sesaxeb kvlevebiT dadgenil codnas?
• ra kavSiria kariotipsa da saxeobas Soris?
• ra rols asrulebs usqeso gamravlebis dros mitozi stabilur da xelsayrel garemo
pirobebSi saxeobis mdgradobis SenarCunebaSi?
• ras iwvevs dnm-is replikaciisas nukleotiduri Tanmimdevrobis cvlileba?
• rogor ukavSirdeba transkripciisa da translaciis produqtebis cvlileba bio-
mravalferovnebis warmoqmnis kanonzomierebis mecnierul axsnas?
• genebis regulaciis darRvevam da/an genurma mutaciam rogor SeiZleba gamoiwvios
homeostazis darRveva?
• ra simptomebi axasiaTebs simsivnes da ra aris misi gamomwvevi mizezebi?
• garemos dabinZureba da jansaRi cxovrebis wesis darRveva rogor SeiZleba iyos simsivnis
ganviTarebis mizezi?
• teqnologiebis ganviTareba da mecnieruli miRwevebi rogor uwyobs xels Rerovani
ujredebis gamoyenebas sxvadasxva daavadebis samkurnalod?

53
კომპლექსური დაvალება 1.2 (მოსწ. წიგნი, გვ. 41)

სამიზნე ცნებები -
• სტრუქტურა და ფუნქცია
qvecnebebi: ujredi _ diploiduri da haploiduri ujredebi; ujredis struqturebi _ birTvi,
qromosomebi, qromatidebi, centriolebi, mikromilakebi, Rerovani ujredebi
• სასიცოცხლო თვისებები
ქვეცნებები: უჯრედის მიტოზური გამრავლება, მემკვიდრეობითობა, ცვალებადობა, ორგანიზმის გამრავლება
და ზრდა-განვითარება, ტრანსკრიpცია, ტრანსლაცია
• ჯანმრთელობა და დაავადება
ქვეცნებები: სიმსივნე, დაავადება, გამომწვევი მიზეზები, სიმპტომები, მკურნალობა, ღეროვანი უჯრედებით
მკურნალობა
• ბიომრავალფეროვნება
ქვეცნებები: მუტაციები - გენერაციული და სომატური, ტრანსკრიpციისა და ტრანსლაციის პროდუქტების
ცვლილება
თემა - უჯრედის გამრავლება
საკითხი _ უჯრედების მიტოზური გამრავლება;
ქვესაკითხები _
• უჯრედის მიტოზურ გამრავლებაში მონაწილე უჯრედის სტრუქტურები და მათი ფუნქციები;
• ქრომოსომების განაწილება შვილეულ უჯრედებში მიტოზის დროს;
• მიტოზის ბიოლოგიური როლი;
• ღეროვანი უჯრედები.
kompleqsuri davalebis piroba:

dawere saTavgadasavlo moTxroba: aRwere Tavgadasavali erTi qromosomisa, romelic gadis

ujreduli ciklis yvela etapsa da fazas. moTxrobaSi aRwere ujreduli ciklis TiToeul etapsa
da fazaSi ra cvlilebebs ganicdi da ra mniSvneloba aqvs am cvlilebebs. iyavi kreatiuli,
gamoiyene iumori. ar dagaviwydes procesis TiToeuli detalis aRwera saTanado samecniero
terminologiis gamoyenebiT.

Seni naSromis prezentaciisas xazgasmiT warmoaCine:

• ujredis ra struqturebi monawileoben ujredul ciklSi da ra funqciebia maTTan

dakavSirebuli?
• garemo pirobebma ra gavlena SeiZleba moaxdinos ujredul ciklSi monawile ujredis
struqturebze?
• ra roli Seasrula mikroskopis gaumjobsebam da mecnierulma kvlevebma ujredul ciklSi
monawile ujredis struqturebis aRmoCenasa da maTi funqciebis dadgenaSi?
• rogor ukavSirdeba memkvidreobiToba da mravalujrediani organizmis zrda-ganviTareba
ujredis mitozur gamravlebas?
• ra biologiuri roli aqvs mitozs da mecnieruli kvlevebi rogor asabuTebs mas? kvlevebiT
dadgenil mitozis procesis Sesaxeb codnas rogor iyeneben praqtikaSi?
• ra kavSiria kariotipsa da saxeobas Soris?
• ra rols asrulebs usqeso gamravlebis dros mitozi stabilur da xelsayrel garemo
pirobebSi saxeobis mdgradobis SenarCunebaSi?
• ras iwvevs dnm-is replikaciisas nukleotiduri Tanmimdevrobis cvlileba?
• rogor ukavSirdeba transkripciisa da translaciis produqtebis cvlileba bio-
mravalferovnebis warmoqmnis kanonzomierebis mecnierul axsnas?
• genebis regulaciis darRvevam da/an genurma mutaciam rogor SeiZleba gamoiwvios
homeostazis darRveva?

54
• ra simptomebi axasiaTebs simsivnes da ra aris misi gamomwvevi mizezebi?
• garemos dabinZureba da jansaRi cxovrebis wesis darRveva rogor SeiZleba iyos simsivnis
ganviTarebis mizezi?
• teqnologiebis ganviTareba da mecnieruli miRwevebi rogor uwyobs xels Rerovani
ujredebis gamoyenebas sxvadasxva daavadebis samkurnalod?

55
კომპლექსური დავალება 2.1 (მოსწ. წიგნი, გვ. 52)

სამიზნე ცნებები -
• სტრუქტურა და ფუნქცია
qvecnebebi: ujredi _ diploiduri da haploiduri ujredebi; ujredis struqturebi _ birTvi,
qromosomebi, qromatidebi, centriolebi, mikromilakebi, Rerovani ujredebi
• სასიცოცხლო თვისებები
ქვეცნებები: უჯრედის მეიოზური გამრავლება, მემკვიდრეობითობა, ცვალებადობა, ორგანიზმის გამრავლება
(სქესობრივი და უსქესო)
• ჯანმრთელობა და დაავადება
ქვეცნებები: მეიოზის დარღვევა - მონოსომია, ტრისომია, გამომწვევი მიზეზები
• ბიომრავალფეროვნება
ქვეცნებები: გენეტიკური რეკომბინაცია
თემა - უჯრედის გამრავლება
საკითხი _ უჯრედების მეიოზური გამრავლება
ქვესაკითხები _
• უჯრედის მეიოზურ გამრავლებაში მონაწილე უჯრედის სტრუქტურები და მათი ფუნქციები;
• ქრომოსომების განაწილება შვილეულ უჯრედებში მეიოზის დროს;
• მეიოზის ბიოლოგიური როლი;
• გენეტიკური მრავალფეროვნების კავშირი ბიომრავალფეროვნებასთან
დავალების პირობა:

მიტოზი და მეიოზი არის უჯრედების გამრავლების ორი ფორმა, რომელთა შორის არსებითი განსხვავება
გამოიხატება შვილეულ უჯრედებს შორის ქრომოსომებისა და მათთან ერთად დნმ-ის განაწილების
მექანიზმი. გრაფიკების მეშვეობით წარმოადგინე დნმ-ის რაოდენობის ცვლილება მიტოზსა და მეიოზში
მათი თითოეული სტადიისა და ფაზის მიხედვით. გრაფიკები წარმოადგინე ფლიპჩარტზე ან ელექტრონული
ფორმატით.

შენი ნაშრომის პრეზენტაციისას თვალსაჩინოდ წარმოაჩინე:

• უჯრედის რა სტრუქტურები მონაწილეობენ მეიოზის პროცესში და რა ფუნქციებია მათთან
დაკავშირებული?
• რა როლს ასრულებს მეიოზი სახეობისათვის დამახასიათებელი კარიოტიპის შენარჩუნებაში?
• როგორ უკავშირდება მემკvიდრეობითობა და გენეტიკური ინფორმაციის ცვალებადობა უჯრედის
მეიოზურ გამრავლებას?
• რა მსგავსება-განსხვავებაა მეიოზსა და მიტოზს შორის?
• რა ბიოლოგიური როლი აქვს მეიოზს და მეცნიერული კვლევები როგორ ასაბუთებს მას?
• რა როლს ასრულებს სქესობრივი გამრავლების დროს მეიოზი ცვალებად გარემო პირობებთან
სახეობის შეგუებულობაში?
• როგორ განაპირობებს მეიოზი გენეტიკურ მრავალფეროვნებას და როგორ უკავშირდება იგი
ბიომრავალფეროვნების წარმოქმნის კანონზომიერების მეცნიერულ ახსნას?
• მეიოზის პროცესის დარღვევამ როგორ შეიძლება გამოიწიოს მემკვიდრული დაავადება?

56
კომპლექსური დავალება 2.2 (მოსწ. წიგნი, გვ. 52)

სამიზნე ცნებები -
• სტრუქტურა და ფუნქცია
qvecnebebi: ujredi _ diploiduri da haploiduri ujredebi; ujredis struqturebi _ birTvi,
qromosomebi, qromatidebi, centriolebi, mikromilakebi, Rerovani ujredebi
• სასიცოცხლო თვისებები
ქვეცნებები: უჯრედის მეიოზური გამრავლება, მემკვიდრეობითობა, ცვალებადობა, ორგანიზმის გამრავლება
(სქესობრივი და უსქესო)
• ჯანმრთელობა და დაავადება
ქვეცნებები: მეიოზის დარღვევა - მონოსომია, ტრისომია, გამომწვევი მიზეზები
• ბიომრავალფეროვნება
ქვეცნებები: გენეტიკური რეკომბინაცია
თემა - უჯრედის გამრავლება
საკითხი _ უჯრედების მეიოზური გამრავლება
ქვესაკითხები _
• უჯრედის მეიოზურ გამრავლებაში მონაწილე უჯრედის სტრუქტურები და მათი ფუნქციები;
• ქრომოსომების განაწილება შვილეულ უჯრედებში მეიოზის დროს;
• მეიოზის ბიოლოგიური როლი;
• გენეტიკური მრავალფეროვნების კავშირი ბიომრავალფეროვნებასთან
davalebis piroba:

mitozi da meiozi gansxvavdeba rogorc procesebis mimdinareobiT, ise SedegebiT. Seadare

es procesebi erTmaneTs, daadgine maT Soris msgavseba-gansxvaveba da Sedarebis monacemebi
warmoadgine qvemoT mocemuli kognituri sqemis saSualebiT. sqema warmoadgine flipCartze an
eleqtronuli formatiT.

mitozisa da meiozis SedarebiTi daxasiaTeba

mitozi saerTo meiozi

შენი ნაშრომის პრეზენტაციისას თვალსაჩინოდ წარმოაჩინე:

• უჯრედის რა სტრუქტურები მონაწილეობენ მეიოზის პროცესში და რა ფუნქციებია მათთან

დაკავშირებული?
• რა როლს ასრულებს მეიოზი სახეობისათვის დამახასიათებელი კარიოტიპის შენარჩუნებაში?
• როგორ უკავშირდება მემკvიდრეობითობა და გენეტიკური ინფორმაციის ცვალებადობა უჯრედის
მეიოზურ გამრავლებას?
• რა მსგავსება-განსხვავებაა მეიოზსა და მიტოზს შორის?
• რა ბიოლოგიური როლი აქვს მეიოზს და მეცნიერული კვლევები როგორ ასაბუთებს მას?
• რა როლს ასრულებს სქესობრივი გამრავლების დროს მეიოზი ცვალებად გარემო პირობებთან
სახეობის შეგუებულობაში?
• როგორ განაპირობებს მეიოზი გენეტიკურ მრავალფეროვნებას და როგორ უკავშირდება იგი
ბიომრავალფეროვნების წარმოქმნის კანონზომიერების მეცნიერულ ახსნას?
• მეიოზის პროცესის დარღვევამ როგორ შეიძლება გამოიწიოს მემკვიდრული დაავადება?

57
კომპლექსური დაvალება 2.3 (მოსწ. წიგნი, გვ. 52)

სამიზნე ცნებები -
• სტრუქტურა და ფუნქცია
qvecnebebi: ujredi _ diploiduri da haploiduri ujredebi; ujredis struqturebi _ birTvi,
qromosomebi, qromatidebi, centriolebi, mikromilakebi, Rerovani ujredebi
• სასიცოცხლო თვისებები
ქვეცნებები: უჯრედის მეიოზური გამრავლება, მემკვიდრეობითობა, ცვალებადობა, ორგანიზმის გამრავლება
(სქესობრივი და უსქესო)
• ჯანმრთელობა და დაავადება
ქვეცნებები: მეიოზის დარღვევა - მონოსომია, ტრისომია, გამომწვევი მიზეზები
• ბიომრავალფეროვნება
ქვეცნებები: გენეტიკური რეკომბინაცია
თემა - უჯრედის გამრავლება
საკითხი _ უჯრედების მეიოზური გამრავლება
ქვესაკითხები _
• უჯრედის მეიოზურ გამრავლებაში მონაწილე უჯრედის სტრუქტურები და მათი ფუნქციები;
• ქრომოსომების განაწილება შვილეულ უჯრედებში მეიოზის დროს;
• მეიოზის ბიოლოგიური როლი;
• გენეტიკური მრავალფეროვნების კავშირი ბიომრავალფეროვნებასთან
davalebis piroba:

Seqmeni mitozisa da meiozis modelebi (ix. danarTi 3). modelebi gamoiyene am procesebis
mimdinareobis sademomstraciod da maT Sesadareblad.

შენი ნაშრომის პრეზენტაციისას თვალსაჩინოდ წარმოაჩინე:

• უჯრედის რა სტრუქტურები მონაწილეობენ მეიოზის პროცესში და რა ფუნქციებია მათთან

დაკავშირებული?
• რა როლს ასრულებს მეიოზი სახეობისათვის დამახასიათებელი კარიოტიპის შენარჩუნებაში?
• როგორ უკავშირდება მემკvიდრეობითობა და გენეტიკური ინფორმაციის ცვალებადობა უჯრედის
მეიოზურ გამრავლებას?
• რა მსგავსება-განსხვავებაა მეიოზსა და მიტოზს შორის?
• რა ბიოლოგიური როლი აქვს მეიოზს და მეცნიერული კვლევები როგორ ასაბუთებს მას?
• რა როლს ასრულებს სქესობრივი გამრავლების დროს მეიოზი ცვალებად გარემო პირობებთან
სახეობის შეგუებულობაში?
• როგორ განაპირობებს მეიოზი გენეტიკურ მრავალფეროვნებას და როგორ უკავშირდება იგი
ბიომრავალფეროვნების წარმოქმნის კანონზომიერების მეცნიერულ ახსნას?
• მეიოზის პროცესის დარღვევამ როგორ შეიძლება გამოიწიოს მემკვიდრული დაავადება?

58
კომპლექსური დაvალება 3 (მოსწ. წიგნი, გვ. 63)

სამიზნე ცნებები -
• სტრუქტურა და ფუნქცია
ქვეცნებები: პროკარიოტული უჯრედი: უჯრედის სტრუქტურები - ბაქტერიული ქრომოსომა, პლაზმიდა
• სასიცოცხლო თვისებები
ქვეცნებები: ბინარული გაყოფა, ტრანსდუქცია, ტრანსფორმაცია, კონიუგაცია
• ჯანმრთელობა და დააvადება
ქვეცნებები: გენური ინჟინერია, დაავადება

თემა - უჯრედის გამრავლება

საკითხი _ მემკვიდრული მასალის ორგანიზება და გადაცემა პროკარიოტებში
ქვესაკითხები _
• პროკარიოტებში მემკვიდრული ინფორმაციის ორგანიზება;
• პროკარიოტებში მემკვიდრული ინფორმაციის გადაცემის გზები;
• გენური ინჟინერია და მისი მიღწეvები

დავალების პირობა:

მეცნიერები გენურ ინჟინერიაში ფართოდ იყენებენ ბაქტერიებში გენეტიკური მასალის რეკომბინაციის

გზებს. გამოიკვლიე შესაბამისი სამეცნიერო ლიტერატურა და დაწერე სამეცნიერო მოხსენება (იხ. დანართი
4) romelSiც კონკრეტული მაგალითების საფუძველზე აღწერ, თუ როგორ იყენებენ ბაქტერიებში
მემკვიდრული ინფორმაციის გადაცემის გზებს ეუკარიოტებში რეკომბინანტული გენეტიკური მასალის
ხელოვნურად მისაღებად; თანამედროვე გენური ინჟინერიის მიღწევებს.

moxsenebis prezentaciisas xazgasmiT warmoaCine:

• რა განსხვავებაა ეუკარიოტებსა და პროკარიოტებს შორის მემკვიდრული ინფორმაციის

ორგანიზების მიხედვით?
• რა არის ეუკარიოტებში გენების ახალი კომბინაციის/რეკომბინაციის წყარო?
• რა არის პროკარიოტებში გენების ახალი კომბინაციის/რეკომბინაციის წყარო?
• რა განსხვავებაა ეუკარიოტებსა და პროკარიოტებს შორის მემკვიდრული ინფორმაციის გადაცემის
გზების მიხედვით?
• ტექნოლოგიების განვითარება და მეცნიერული მიღწევები როგორ უწყობს ხელს გენური ინჟინერიის
გამოყენებას ზოგიერთი დაავადების სამკურნალოდ?

59
 Sefasebis sistema
რა შემთხვევაში მიიჩნევა ეროვნული სასწავლო გეგმის შედეგები მიღწეულad?
ამ შეკითხვაზე პასუხის გაცემაში გვეხმარება, ერთი მხრივ, ეროვნული სასწავლო გეგმის შედეგების
მიღწევის ტაქსონომია, რომელიც ხუთ დონეს გულისხმობს: პრესტრუქტურულს, უნისტრუქტურულს,
მულტისტრუქტურულს, მიმართებით და აბსტრაქტულ დონეებს, მეორე მხრივ კი - ფუნქციურ-კოგნიტურ
უნარებზე (კრიტიკული აზროვნება, შემოქმედებითობა, კოლაბორაცია, კომუნიკაცია, მოქალაქეობა,
ხასიათი/ნებელობა) დაფუძნებული განმავითარებელი შეფასების რუბრიკები. მათი საშუალებით აღიწერება
მოსწავლის ემოციურ-სოციaლური და კოგნიტური განვითარება.
ეროვნული სასწავლო გეგმის შედეგების მიღწევის ტაქსონომია - მისი თითოეული საფეხური
წარმოაჩენს სამიზნე ცნების ფლობის დონეს / სამიზნე ცნებასთან დაკავშირებული საკითხის/საკითხების
გააზრების ხარისხს. პირველ სამ დონეზე სამიზნე ცნებასთან დაკავშირებული საკითხების გააზრების
ხარისხი არ არის დამაკმაყოფილებელი. ცნების დაუფლება/შედეგის მიღწევა იგივდება მიმართებით და
აბსტრაქტულ დონეებთან.
პრესტრუქტურული დონე
მოსწავლეს საკითხთან დაკავშირებით არ აქვს რელევანტური ინფორმაცია.

უნისტრუქტურული დონე
მოსწავლეს აქვს მხოლოდ ერთი არასტრუქტურირებული ასოციაცია/წარმოდგენა განსახილველ საკით-
ხთან დაკავშირებით.

მულტისტრუქტურული დონე
მოსწავლეს აქვს მხოლოდ რამდენიმე, ერთმანეთთან დაუკავშირებელი, უსისტემო ასოციაცია/წარმოდგენა
განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით.
მიმართებითი დონე
მოსწავლეს შეუძლია:
• სამიზნე ცნებასთან დაკავშირებული ფაქტებისა და მოვლენების კრიტიკულად და
ურთიერთდაკავშირებულად გააზრება და გაანალიზება;
• სამიზნე ცნების მკვიდრი წარმოდგენების ურთიერთდაკავშირებულად გაანალიზება;
• კონკრეტულ სამიზნე ცნებასთან დაკავშირებული ინფორმაციის კონტექსტუალიზება (საგნის სხვა
სამიზნე ცნებებთან დაკავშირება).
• მიმართებით დონეზე საკითხის/სამიზნე ცნების გააზრება ნიშნავს ეროვნული სასწავლო გეგმით
განსაზღვრული შედეგის მიღწევას. თუმცა შესაძლებელია მოსწავლე უფრო შორსაც წავიდეს, ანუ იმ
განზოგადებებისკენ, რომლebიც აბსტრაქტული დონისთვისაა განსაზღვრული.

აბსტრაქტული დონე
მოსწავლეს შეუძლია სამიზნე ცნებაზე მუშაობის პროცესში შეძენილი ცოდნისა და გამოცდილების
ეროვნული სასწავლო გეგმის ზესაგნობრივ (მაკრო) ცნებებთან დაკავშირება.

კომპლექსური დავალება გამოიყენება როგორც ცოდნის კონსტრუირებისთვის, ისე მოსწავლის

მიღწევების შესაფასებლად. თითოეული მოსწავლის კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია უნდა
შეფასდეს განმავითარებელი შეფასებით, რომელიც გულისხმობს განმავითარებელი კომენტარის
გაკეთებას. განმავითარებელი შეფასება კეთდება ეროვნული სასწავლო გეგმის შედეგების მიღწევის
ტაქსონომიის მიხედვით.

60
კომპლექსური დავალება 1-ის შეფასების სქემა

სამიზნე ცნება, მასთან ეროვნული სასწავლო გეგმის ტაქსონომიის დონის შესაბამისობა

დაკავშირებული შედეგების მიღწევის ტაქსონომია ცნებასთან
მკვიდრი
წარმოდგენები
სტრუქტურა პრესტრუქტურული დონე მოსწავლე ვერ ასახელებს უჯრედულ
და ფუნქცია მოსწავლეს საკითხთან დაკავშირებით ციკლში მონაწილე უჯრედის
(შედეგები:1,2,3,4,5) არ აქვს რელევანტური ინფორმაცია. სტრუქტურებს
მოსწავლემ უნდა უნისტრუქტურული დონე მოსწავლე ასახელებს უჯრედულ
გააცნობიეროს, რომ მოსწავლეს აქვს მხოლოდ ერთი ციკლში მონაწილე უჯრედის ზოგიერთ
არასტრუქტურირებული ასოციაცია/ სტრუქტურას, მაგრამ uWirs
1. ბიოლოგიური
წარმოდგენა განსახილველ struqturis შესაბამისობის დადგენა
სისტემა ორგანიზაციის
საკითხთან დაკავშირებით. ფუნქციასთან;
ყოველ დონეზე
შედგება სხვადასხვა ვერ აღწერს გარემო პირობებმა
სტრუქტურისგან რა გავლენა შეიძლება მოახდინოს
და თითოეულის უჯრედულ ციკლში მონაწილე
სტრუქტურა სტრუქტურებზე.
შეესაბამება მის მულტისტრუქტურული დონე მოსწავლე ასახელებს მიტოზის
ფუნქციას; სხვადასხვა მოსწავლეს აქვს მხოლოდ რამდენიმე, პროცესში მონაწილე უჯრედის ყველა
ბიოლოგიური სისტემის ერთმანეთთან დაუკავშირებელი, სტრუქტურას, უმეტეს შემთხვევაში
სტრუქტურებსა და უსისტემო ასოციაცია/წარმოდგენა ადგენს struqturis შესაბამისობას
ფუნქციებს შორის განსახილველ საკითხთან ფუნქციასთან;
შეიძლება იყოს დაკავშირებით. ვერ აღწერს გარემო პირობებმა
როგორც მსგავსება, რა გავლენა შეიძლება მოახდინოს
ასევე განსხვავება; უჯრედულ ციკლში მონაწილე
ბიოლოგიური სისტემის სტრუქტურებზე
სტრუქტურები
ერთმანეთთან მიმართებითი დონე მოსწავლე ასახელებს უჯრედულ
დაკავშირებულია, მოსწავლეს შეუძლია: ციკლში მონაწილე უჯრედის ყველა
რაც განაპირობებს • სამიზნე ცნებასთან სტრუქტურას, ადგენს struqturis
სისტემის მთლიანობას. დაკავშირებული ფაქტებისა და შესაბამისობას ფუნქციასთან;
მოვლენების კრიტიკულად და აღწერს გარემო პირობებმა რა გავლენა
2. ბიოლოგიური ურთიერთდაკავშირებულად შეიძლება მოახდინოს უჯრედულ
სისტემები გააზრება და გაანალიზება; ციკლში მონაწილე სტრუქტურებზე,
ადაპტირებულია • სამიზნე ცნების მკვიდრი აანალიზებს უჯრედულ ციკლში
წარმოდგენების მინაწილე უჯრედის სტრუქტურის
გარემოსთან; მისმა
ურთიერთდაკავშირებულად ცვლილება რა გავლენას მოახდენს
ცვლილებამ შeიძლება შესასრულებელ ფუნქციაზე;
გაანალიზება;
გავლენა იქონიოს
• კონკრეტულ სამიზნე ცნებასთან ხსნის, თუ მიკროსკოპის განვითარებამ
ბიოლოგიური სისტემის
დაკავშირებული ინფორმაციის და მეცნიერულმა კვლევებმა რა
სტრუქტურებსა და კონტექსტუალიზება (საგნის სხვა როლი შეასრულეს უჯრედულ ციკლში
ფუნქციებზე. სამიზნე ცნებებთან დაკავშირება). მონაწილე სტრუქტურების აღმოჩენასა
• მიმართებით დონეზე საკითხის/ და მათი ფუნქციების დადგენაში.
3. ტექნოლოგიები სამიზნე ცნების გააზრება ნიშნავს
და მცენიერული ეროვნული სასწავლო გეგმით
კვლევები ხელს განსაზღვრული შედეგის მიღწევას.
უწყობს ბიოლოგიური თუმცა შესაძლებელია მოსწავლე
სისტემების უფრო შორსაც წავიდეს, ანუ იმ
სტრუქტურებსა განზოგადებებისკენ, რომლebიც
და ფუნქციებთან აბსტრაქტული დონისთვისაა
განსაზღვრული.
დაკავშირებული
კანონზომიერებების
აღმოჩენა/გააზრებას.

61
 აბსტრაქტული დონე
მოსწავლეს შეუძლია სამიზნე ცნებაზე
მუშაობის პროცესში შეძენილი
ცოდნისა და გამოცდილების
ეროვნული სასწავლო გეგმის
ზესაგნობრივ (მაკრო) ცნებებთან
დაკავშირება.
სამიზნე ცნება, მასთან ეროვნული სასწავლო გეგმის
დაკავშირებული შედეგების მიღწევის ტაქსონომია
მკვიდრი
წარმოდგენები
სასიცოცხლო თვისებები პრესტრუქტურული დონე
(შედეგი: 1,2,3,4,5 ) მოსწავლეს საკითხთან
მოსწავლემ უნდა დაკავშირებით არ აქვს რელევანტური
გააცნობიეროს, რომ ინფორმაცია.
1. ყველა უნისტრუქტურული დონე
ორგანიზმისთვის მოსწავლეს აქვს მხოლოდ ერთი
დამახასიათებელია არასტრუქტურირებული ასოციაცია/
სასიცოცხლო წარმოდგენა განსახილველ
თვისებების საკითხთან დაკავშირებით.
ერთობლიობა;
სასიცოცხლო
მულტისტრუქტურული დონე
თვისებები ურთიერთ-
მოსწავლეს აქვს მხოლოდ რამდენიმე,
დაკავშირებულია
ერთმანეთთან დაუკავშირებელი,
და თითოეულის
უსისტემო ასოციაცია/წარმოდგენა
ცვლილებამ/დარღვევამ,
შეიძლება გამოიწვიოს განსახილველ საკითხთან
სხვა თვისების დაკავშირებით.
ცვლილება/დარღვევა.
2. სასიცოცხლო
თვისებები
ადაპტირებულია
გარემო პირობებთან;
სხვადასხვა ორგანიზმის მიმართებითი დონე
სასიცოცხლო თვისებებს მოსწავლეს შეუძლია:
შორის შეიძლება იყოს
სამიზნე ცნებასთან
როგორც მსგავსება,
დაკავშირებული ფაქტებისა და
ასევე განსხვავებაც.
მოვლენების კრიტიკულად და
ურთიერთდაკავშირებულად გააზრება
და გაანალიზება;
სამიზნე ცნების მკვიდრი
წარმოდგენების
62
მოსწავლე ასახელებს უჯრედულ
ციკლში მონაწილე უჯრედის ყველა
სტრუქტურას, ადგენს struqturis
შესაბამისობას ფუნქციასთან, აღწერს
გარემო პირობებმა რა გავლენა
შეიძლება მოახდინოს უჯრედულ
ციკლში მონაწილე სტრუქტურებზე;
აანალიზებს უჯრედულ ციკლში
მინაწილე უჯრედის სტრუქტურის
ცვლილება რა გავლენას მოახდენს
შესასრულებელ ფუნქციაზე;
ხსნის, თუ მიკროსკოპის განვითარებამ
და მეცნიერულმა კვლევებმა რა
როლი შეასრულეს უჯრედულ ციკლში
მონაწილე სტრუქტურების აღმოჩენასა
და მათი ფუნქციების დადგენაში;
მოსწავლე გამოთქვამს ჰიპოთეზას,
მომავალში ტექნოლოგიების
განვითარებამ რა გავლენა შეიძლება
მოახდინოს უჯრედის სტრუქტურების
ფუნქციების კვლევაში.
ტაქსონომიის დონის შესაბამისობა
ცნებასთან
მოსწავლე ვერ აკავშირებს მიტოზს
მემკვიდრეობითობასა და ორგანიზმის
ზრდა-განვითარებასთან, ვერ ხსნის
მიტოზის ბიოლოგიურ როლს
მოსწავლე მიტოზს აკავშირებს
მრავალუჯრედიანი ორგანიზმის
ზრდა-განვითარებასთან, მაგრამ
vერ ხედავს კავშირს მიტოზსა და
მემკვიდრეობითობას შორის. ვერ
ხსნის მიტოზის ბიოლოგიურ როლს
მოსწავლე მიტოზს აკავშირებს
მემკვიდრეობითობასა და
მრავალუჯრედიანი ორგანიზმის ზრდა-
განვითარებასთან;
ჩამოთვლის მიტოზის ბიოლოგიურ
როლს, მაგრამ ვერ ხსნის მათ
მეცნიერული კვლევებით დადგენილი
ფაქტებით;
ვერ აღწერს, თუ როგორ იყენებენ
პრაქტიკაში მიტოზის შესახებ
კვლევებით დადგენილ ცოდნას.
მოსწავლე მიტოზს აკავშირებს
მემკვიდრეობითობასა და
მრავალუჯრედიანი ორგანიზმის ზრდა-
განვითარებასთან, რასაც ადასტურებს
არგუმენტირებული მსჯელობით;
აღწერს მიტოზის ბიოლოგიურ როლს,
ხსნის მათ მეცნიერული კვლევებით
დადგენილი ფაქტებით;
აღწერს, თუ როგორ იყენებენ
3. ტექნოლოგიები ურთიერთდაკავშირებულად
და მეცნიერული გაანალიზება;
კვლევები ხსნის/ კონკრეტულ სამიზნე ცნებასთან
ასაბუთებს ცოცხალ დაკავშირებული ინფორმაციის
სისტემებში მიმდინარე კონტექსტუალიზება (საგნის სხვა
ნივთიერებათა სამიზნე ცნებებთან დაკავშირება).
ცვლისა და ენერგიის
მიმართებით დონეზე საკითხის/
გარდაქმნის პროცესებს
სამიზნე ცნების გააზრება ნიშნავს
და ასაბუთებს
ეროვნული სასწავლო გეგმით
ორგანული სამყაროს
განსაზღვრული შედეგის მიღწევას.
მთლიანობას.
თუმცა შესაძლებელია მოსწავლე
უფრო შორსაც წავიდეს, ანუ იმ
განზოგადებებისკენ, რომლebიც
აბსტრაქტული დონისთვისაა
განსაზღვრული.
აბსტრაქტული დონე
მოსწავლეს შეუძლია სამიზნე ცნებაზე
მუშაობის პროცესში შეძენილი
ცოდნისა და გამოცდილების
ეროვნული სასწავლო გეგმის
ზესაგნობრივ (მაკრო) ცნებებთან
დაკავშირება.
პრაქტიკაში მიტოზის შესახებ
კვლევებით დადგენილ ცოდნას.
მოჰყავს უჯრედებისა და ქსოვილების
კულტივირების პრაქტიკაში
გამოყენების მაგალითები.
მოსწავლე მიტოზს აკავშირებს
მემკვიდრეობითობასა და
მრავალუჯრედიანი ორგანიზმის ზრდა-
განვითარებასთან, რასაც ადასტურებს
არგუმენტირებული მსჯელობით;
აღწერს მიტოზის ბიოლოგიურ როლს,
ხსნის მათ მეცნიერული კვლევებით
დადგენილი ფაქტებით;
აღწერს, თუ კვლევებით დადგენილ
მიტოზის შესახებ ცოდნას როგორ
იყენებენ პრაქტიკაში;
მოჰყავს უჯრედებისა და ქსოვილების
კულტივირების პრაქტიკაში
გამოყენების მაგალითები;
მსჯელობს მომავალში კლონირების
მეთოდების სრულყოფა რა გავლენას
მოახდენს სოფლის მეურნეობისა
და მრეწველობის სხვა დარგების
განვითარებაზე.

სამიზნე ცნება, მასთან ეროვნული სასწავლო გეგმის ტაქსონომიის დონის შესაბამისობა

დაკავშირებული შედეგების მიღწევის ტაქსონომია ცნებასთან
მკვიდრი
წარმოდგენები
ბიომრავალფეროვნება პრესტრუქტურული დონე მოსწავლემ იცის, რომ ეუკარიოტული
1. ორგანიზმები მოსწავლეს საკითხთან უჯრედის ბირთვში მოთავსებულია
დაჯგუფებულია მსგავსი დაკავშირებით არ აქვს რელევანტური ქრომოსომები, მაგრამ ამ ფაქტს
ნიშან-თვისებების ინფორმაცია. ვერ აკავშირებს კარიოტიპსა და
მიხედვით და ქმნიან სახეობასთან;
სისტემატიკურ ჯგუფებს; ორგანიზმის უსქესო გამრავლებას
2. შეგუებულობები ვერ აკავშირებს უჯრედების მიტოზურ
გარემო პირობებთან გაყოფასთან;
ხელს უწყობს ვერ ხსნის, რას იწვევს დნმ-ის
ორგანიზმის რეპლიკაციისას ნუკლეოტიდური
გადარჩენას/სახეობის თანმიმდევრობის ცვლილება.
მდგრადობას;
3. სახეობათა
მრავალფეროვნება
წარმოიქმნება
მემკვიდრეობითობის,
ცვალებადობისა და
ბუნებრივი გადარჩევის
შედეგად;

63
4. მეცნიერული უნისტრუქტურული დონე
კვლევები ხსნის მოსწავლეს აქვს მხოლოდ ერთი
და/ან ასაბუთებს არასტრუქტურირებული ასოციაცია/
ბიომრავალფეროვნების წარმოდგენა განსახილველ
წარმოქმნისა და საკითხთან დაკავშირებით.
მისი შენარჩუნების
მნიშვნელობას.
მულტისტრუქტურული დონე
მოსწავლეს აქვს მხოლოდ რამდენიმე,
ერთმანეთთან დაუკავშირებელი,
უსისტემო ასოციაცია/წარმოდგენა
განსახილველ საკითხთან
დაკავშირებით.
მიმართებითი დონე
მოსწავლეს შეუძლია:
• სამიზნე ცნებასთან
დაკავშირებული ფაქტებისა და
მოვლენების კრიტიკულად და
ურთიერთდაკავშირებულად
გააზრება და გაანალიზება;
• სამიზნე ცნების მკვიდრი
წარმოდგენების
ურთიერთდაკავშირებულად
გაანალიზება;
• კონკრეტულ სამიზნე ცნებასთან
დაკავშირებული ინფორმაციის
კონტექსტუალიზება (საგნის სხვა
სამიზნე ცნებებთან დაკავშირება).
• მიმართებით დონეზე საკითხის/
სამიზნე ცნების გააზრება ნიშნავს
ეროვნული სასწავლო გეგმით
განსაზღვრული შედეგის მიღწევას.
თუმცა შესაძლებელია მოსწავლე
უფრო შორსაც წავიდეს, ანუ იმ
განზოგადებებისკენ, რომლebიც
აბსტრაქტული დონისთვისაა
განსაზღვრული.
64
მოსწავლემ იცის, რომ ეუკარიოტული
უჯრედის ბირთვში მოთავსებულია
ქრომოსომები, მაგრამ ამ ფაქტს
ვერ აკავშირებს კარიოტიპსა და
სახეობასთან;
ორგანიზმის უსქესო გამრავლებას
აკავშირებს უჯრედების მიტოზურ
გაყოფასთან, მაგრამ ვერ ხსნის
უსქესო გამრავლების როლს
სტაბილურ და ხელსაყრელ გარემო
პირობებში სახეობის მდგრადობის
შენარჩუნებაში;
ვერ ხსნის, რას იწვევს დნმ-ის
რეპლიკაციისას ნუკლეოტიდური
თანმიმდევრობის ცვლილება.
მოსწავლემ იცის, რომ ეუკარიოტული
უჯრედის ბირთვში მოთავსებულია
ქრომოსომები, რომ ადამიანს
სომატურ უჯრედებში აქვს 46
ქრომოსომა, მაგრამ ამ ფაქტს
ვერ აკავშირებს კარიოტიპსა და
სახეობასთან;
ორგანიზმის უსქესო გამრავლებას
აკავშირებს უჯრედების მიტოზურ
გაყოფასთან, მაგრამ ვერ ხსნის
უსქესო გამრავლების როლს
სტაბილურ და ხელსაყრელ გარემო
პირობებში სახეობის მდგრადობის
შენარჩუნებაში;
ვერ ხსნის, რას იწვევს დნმ-ის
რეპლიკაციისას ნუკლეოტიდური
თანმიმდევრობის ცვლილება.
მოსწავლე აკავშირებს კარიოტიპსა და
სახეობას ერთმანეთთან;
ორგანიზმის უსქესო გამრავლებას
აკავშირებს უჯრედების მიტოზურ
გაყოფასთან და ხსნის უსქესო
გამრავლების როლს სტაბილურ
და ხელსაყრელ გარემო
პირობებში სახეობის მდგრადობის
შენარჩუნებაში;
ხსნის, თუ დნმ-ის რეპლიკაციისას
ნუკლეოტიდური თანმიმდევრობის
ცვლილება რა გავლენას ახდენს
ტრანსკრიpციასა და ტრანსლაციაზე;
ტრანსკრიpციისა და ტრანსლაციის
პროდუქტების ცვლილებას უკავშირებს
ბიომრავალფეროვნებას, მაგრამ
მსჯელობას აკლია არგუმენტაცია.
 აბსტრაქტული დონე
მოსწავლეს შეუძლია სამიზნე
ცნებაზე მუშაობის პროცესში
შეძენილი ცოდნისა და
გამოცდილების ეროვნული
სასწავლო გეგმის ზესაგნობრივ
(მაკრო) ცნებებთან დაკავშირება.
მოსწავლე აკავშირებს
კარიოტიპსა და სახეობას
ერთმანეთთან;
ორგანიზმის უსქესო
გამრავლებას აკავშირებს
უჯრედების მიტოზურ
გაყოფასთან და ხსნის
უსქესო გამრავლების როლს
სტაბილურ და ხელსაყრელ
გარემო პირობებში სახეობის
მდგრადობის შენარჩუნებაში;
ხსნის, თუ დნმ-ის
რეპლიკაციისას ნუკლეოტიდური
თანმიმდევრობის ცვლილება
რა გავლენას ახდენს
ტრანსკრიpციასა და
ტრანსლაციაზე;
ტრანსკრიpციისა და
ტრანსლაციის პროდუქტების
ცვლილებას უკავშირებს
ბიომრავალფეროვნებას და
არგუმენტირებული მსჯელობით
ასაბუთებს, თუ როგორ
შეიძლება იყოს ეს ცვლილებები
ბიომრავალფეროვნების
წარმოქმნის საფუძველი.

სამიზნე ცნება, მასთან ეროვნული სასწავლო გეგმის ტაქსონომიის დონის

დაკავშირებული მკვიდრი შედეგების მიღწევის ტაქსონომია შესაბამისობა ცნებასთან
წარმოდგენები
ჯანმრთელობა და დაავადება პრესტრუქტურული დონე მოსწავლე ვერ ხსნის, გენების
1. ჯანმრთელობა არის მოსწავლეს საკითხთან რეგულაციის დარღვევამ
ადამიანის ორგანიზმის დაკავშირებით არ აქვს და/ან გენურმა მუტაციებმა
მდგომარეობა, რომლის რელევანტური ინფორმაცია. როგორ შეიძლება გამოიწვიოს
დროსაც შენარჩუნებულია ჰომეოსტაზის დარღვევა;
ჰომეოსტაზი და წარმოდგენა აქვს სიმსივნეზე,
შრომისუნარიანობა, მათი მაგრამ ვერ ხსნის მის გამომწვევ
დარღვევა კი განაპირობებს მიზეზებს;
ავადობას; aqvs mwiri informacia
2. სხვადასხვა დაავადებას აქვს Rerovan ujredebze, მაგრამ
განსხვავებული გამომწვევი არ იცის მისი პრაქტიკაში
მიზეზები, სიმპტომები და გამოყენების Sesaxeb.
პრევენციის გზები. უნისტრუქტურული დონე მოსწავლე ვერ ხსნის, გენების
3. გარემოს დაცვითი მოსწავლეს აქვს მხოლოდ ერთი რეგულაციის დარღვევამ
ღონისძიებები და არასტრუქტურირებული ასოციაცია/ და/ან გენურმა მუტაციებმა
ჯანსაღი ცხოვრების წესის წარმოდგენა განსახილველ როგორ შეიძლება გამოიწვიოს
დაცვა მნიშვნელოვანია საკითხთან დაკავშირებით. ჰომეოსტაზის დარღვევა;
ადამიანის იმუნიტეტის წარმოდგენა აქვს სიმსივნეზე,
გაძლიერებiსა და ავადოbის ასახელებს მის გამომწვევად
პრევენციისათვის. გარემოს ზოგიერთ ფაქტორს;
4. ტექნოლოგიები და aqvs mwiri informacia
მეცნიერული მიღწევები Rerovan ujredebze, მაგრამ
ხელს უწყობს დაავადებათა არ იცის მისი პრაქტიკაში
პრვენციას, ჯანმრთელობის გამოყენების Sesaxeb.
შენარჩუნებასა
და სიცოცხლის
გახანგრძლივებას.

65
 მულტისტრუქტურული დონე
მოსწავლეს აქვს მხოლოდ რამდენიმე,
ერთმანეთთან დაუკავშირებელი, უსისტემო
ასოციაცია/წარმოდგენა განსახილველ
საკითხთან დაკავშირებით.
მიმართებითი დონე
მოსწავლეს შეუძლია:
• სამიზნე ცნებასთან დაკავშირებული
ფაქტებისა და მოვლენების კრიტიკულად და
ურთიერთდაკავშირებულად გააზრება და
გაანალიზება;
• სამიზნე ცნების მკვიდრი წარმოდგენების
ურთიერთდაკავშირებულად გაანალიზება;
• კონკრეტულ სამიზნე ცნებასთან
დაკავშირებული ინფორმაციის
კონტექსტუალიზება (საგნის სხვა სამიზნე
ცნებებთან დაკავშირება).
• მიმართებით დონეზე საკითხის/სამიზნე
ცნების გააზრება ნიშნავს ეროვნული
სასწავლო გეგმით განსაზღვრული
შედეგის მიღწევას. თუმცა შესაძლებელია
მოსწავლე უფრო შორსაც წავიდეს,
ანუ იმ განზოგადებებისკენ, რომლebიც
აბსტრაქტული დონისთვისაა
განსაზღვრული.
აბსტრაქტული დონე
მოსწავლეს შეუძლია სამიზნე ცნებაზე
მუშაობის პროცესში შეძენილი ცოდნისა და
გამოცდილების ეროვნული სასწავლო გეგმის
ზესაგნობრივ (მაკრო) ცნებებთან დაკავშირება.
66
მოსწავლე ვერ ხსნის, გენების
რეგულაციის დარღვევამ
და/ან გენურმა მუტაციებმა
როგორ შეიძლება გამოიწვიოს
ჰომეოსტაზის დარღვევა;
წარმოდგენა აქვს სიმსივნეზე,
ასახელებს მის გამომწვევად
გარემოს ზოგიერთ ფაქტორს;
იცის, რომ ღეროვან უჯრედებს
იყენებენ ზოგიერთი დაავადების
სამკურნალოდ, მაგრამ ვერ
ასახელებს შესაბამის მაგალითებს.
მოსწავლე ხსნის, გენების
რეგულაციის დარღვევამ
და/ან გენურმა მუტაციებმა
როგორ შეიძლება გამოიწვიოს
ჰომეოსტაზის დარღვევა და
მოჰყას კონკრეტული მაგალითები;
აღწერს სიმსივნის სიმპტომებს
და მის გამომწვევ მიზეზებს,
მათ შორის, გარემოს
დამაბინძურებლები და ზოგიერთi
მავნე ჩვევა როგორ შეიძლება
იყოს სიმსივნის გამომწვევი
მიზეზი;
კონკრეტული მაგალითების
საფუძველზე აღწერს ღეროვანი
უჯრედების ზოგიერთი დაავადების
სამკურნალოდ გამოყენებას.
მოსწავლე ხსნის, გენების
რეგულაციის დარღვევამ
და/ან გენურმა მუტაციებმა
როგორ შეიძლება გამოიწვიოს
ჰომეოსტაზის დარღვევა და
მოჰყას კონკრეტული მაგალითები;
აღწერს სიმსივნის სიმპტომებს
და მის გამომწვევ მიზეზებს,
მათ შორის, გარემოს
დამაბინძურებლები და ზოგიერთi
მავნე ჩვევა როგორ შეიძლება
იყოს სიმსივნის გამომწვევი
მიზეზი;
კონკრეტული მაგალითების
საფუძველზე აღწერს ღეროვანი
უჯრედების ზოგიერთი დაავადების
სამკურნალოდ გამოყენებას;
გამოთქვამs ჰიპოთეზას
მომავალში ტექნოლოგიის
განვიTარება როგორ შეuწყობს
ხელს ღეროვანი უჯრედების
მრავალმხრივ გამოყენებას.
 როგორ უნდა შეფასდეს მოსწავლის მიღწევები?
სწავლა-სწავლების პროცესის გრძელვადიან მიზნებზე ორიენტირებასთან უშუალოდ არის დაკავში-
რებული მოსწავლის შეფასება. სწავლება და შეფასება ერთი მედლის ორი მხარეა და არ წარმოადგენს
ერთმანეთისგან იზოლირებულ ორ კომპონენტს. მოსწავლე შეიძლება შეფასდეს უშუალოდ სასწავლო
პროცესში, სპეციალურად დანიშნული გამოკითხვებისა და საკონტროლო წერების გარეშე. აღსანიშნავია
ისიც, რომ განმავითარებელ შეფასებაში შემფასებელი შეიძლება იყოს როგორც მასწავლებელი, ასევე
მოსწავლეც. მაგალითად, მოსწავლეებს უნდა მიეცეთ საშუალება, გასცენ და მიიღონ უკუკავშირი თავიანთი
თანაკლესელებისგან და ასევე აქტიურად გამოიყენონ მეტაკოგნიტური და კოგნიტური სტრატეგიები
თვითშეფასების მიზნით.
სწავლის პროცესის შეფასებაში ამგვარი ჩართულობა მოსწავლეს გამოუმუშავებს დამოუკიდებლად
სწავლის უნარ-ჩვევებს, დაეხმარება სწავლის სტრატეგიების ათვისებაში, საშუალებას მისცემს,
გაცნობიერებულად შეუწყოს ხელი საკუთარ წინსვლასა და წარმატებას. შეფასებაში ჩართვის ძირითადი
მიზანია მოსწავლის გათვითცნობიერება სწავლის პროცესებში, რაც მას შეასწავლის ამ პროცესების
გააზრებულად და დამოუკიდებლად მართვას.
ეროვნულ სასწავლო გეგმაში გამოიყენება ორი ტიპის შეფასება: განმავითარებელი და განმსაზღვრელი.

საკლასო შეფასება გარე შეფასებები

განმავითარებელი განმავითარებელი განმსაზღვრელი განმსაზღვრელი

თუ განმსაზღვ_
რელი?
შეფასების მასწავლებელი: ზეპირსიტყვიერი მასწავლებელი: ქულით გარე
ფორმები და ან წერილობითი უკუკავშირი, ან/და კომენტარით შემფასებელი:
შემფასებლები წამახალისებელი მითითებები, შეფასებული ერთიანი
ცოდნის/გაგების შემამოწმებელი შემაჯამებელი შეფასებები ეროვნული
კითხვები, რუბრიკები, ქვიზები და (ქულას შეიძლება ახლდეს გამოცდები,
ა.შ. კომენტარი ძლიერი სტანდარტი-
მოსწავლეები: თვითშეფასება, და სუსტი მხარეების ზებული ტესტები.
თვითრეგულირებული სწავლა აღწერით, ხარვეზების
(მეტაკოგნიცია და თვითრეგულაცია), გამოსასწორებელი
ურთიერთშეფასება მითითებებით)

ამოცანები ცოდნის კონსტრუირებისა და ცოდნათა აკადემიური

ცოდნათა ურთიერთდაკავშირების ურთიერთდაკავშირების წლის
პროცესის შეფასება; უნარის შეფასება; ganmavlobaSi
წინარე ცოდნის/წარმოდგენების ცოდნის სამივე ცოდნის
დადგენა; კატეგორიის გამოყენების შემაჯამებელი
უნარის შეფასება; შეფასება;
მოსწავლის მიერ თავისივე ძლიერი
მოსწავლეების
და სუსტი მხარეების დადგენის ცოდნის ერთობლიობათა
სელექცია
უნარის შეფასება; ფუნქციურად გამოყენების
უნივერსიტეტებში
მოსწავლის მიერ საკუთარი უნარის შეფასება.
ჩასარიცხად, ა.შ.
წინსვლის ხელშესაწყობად კურიკულუმის,
გააზრებული ნაბიჯების გადადგმის გამოყენებული
უნარის შეფასება; ინსტრუქციული
ცოდნის სამივე კატეგორიის სტრატეგიების
ათვისების პროცესის შეფასება; ეფექტურობის შეფასება
და ა.შ.
ცოდნის ერთობლიობათა
ფუნქციურად გამოყენების უნარის
შეფასება.

67
მიზნები სწავლის ხარისხის გაუმჯობესება; მოსწავლის აკადემიური სასერტიფიკატო
მიღწევის დონის დადგენა შეფასება,
მოსწავლის წინსვლისა და საგნობრივი სასწავლო მოსწავლეების
განვითარების ხელშეწყობა. გეგმის შედეგებთან მიღწევის დონის
მიმართებიT. შეფასება.

აღსანიშნავია ისიც, რომ შესაძლებელია ყოველი განმსაზღვრელი შეფასების შედეგი, იქნება ეს ნიშანი
თუ რეკომენდაცია, გამოყენებულ იქნეს განმავითარებელი მიზნებისთვისაც.
განმავითარებელი შეფასების წარმოებისას მასწავლებელმა აუცილებლად უნდა გაითვალისწინოს
განმავითარებელი შეფასების 5 სტრატეგია/ფაქტორი:
• რომელ მიზანზეა (გრძელვადიანი/შუალედური) ორიენტირებული განმავითარებელი შეფასება;
• რამდენად აძლევს სასწავლო პროცესში შესრულებული დავალებები მოსწავლეს ცოდნის/
საკუთარი შესაძლებლობების წარმოჩენის საშუალებას და რამდენად შეუწყო ხელი კომპლექსურ
დავალებაზე მუშაობის პროცესმა მოსწავლის ფუნქციური უნარების განვითარებას?
• რამდენად ეფექტურად გამოიყენება განმავითარებელი უკუკავშირი მოსწავლის წინსვლისა და
განვითარების ხელშესაწყობად?
• რამდენად იყენებენ მოსწავლეები ურთიერთშეფასების სტრატეგიებს?
• რამდენად აქცევს მოსწავლე ყურადღებას მეტაკოგნიტურ ასპექტებს?

საით მიემართება რა ეტაპზეა ახლა მოსწავლე როგორ მივაღწიოთ

მოსწავლე მიზანს

მასწავლებელი რა სასწავლო • რამდენად აძლევს სასწავლო • რამდენად

მიზნებთან, მათ პროცესში შესრულებული ეფექტურად
შორის, გრძელვადიან დავალებები მოსწავლეს გამოიყენება
მიზნობრივ ცოდნის/საკუთარი განმავითარებელი
ორიენტირთან, შესაძლებლობების უკუკავშირი
მიმართებით წარმოჩენის საშუალებას მოსწავლის
ყალიბდება და რამდენად შეუწყო ხელი წინსვლისა და
განმავითარებელი კომპლექსურ დავალებაზე განვითარების
შეფასება? მუშაობის პროცესმა ხელშესაწყობად?
მოსწავლის ფუნქციური
უნარების განვითარებას?

თანატოლი რამდენად იყენებენ მოსწავლეები ურთიერთშეფასების

სტრატეგიებს?
მოსწავლე რამდენად აქცევს მოსწავლე ყურადღებას მეტაკოგნიტურ
ასპექტებს?

განმავითარებელი შეფასების ნაწილს წარმოადგენს ასევე მასწავლებლის თვითრეფლექსია, ანუ იმის

ანალიზი, თუ რამდენად მოახდინა მასწავლებლის საქმიანობამ ზეგავლენა მოსწავლის მიღწევებზე; რა
უნდა იქნeს გათვალისწინებული შემდგომ პერიოდში სასწავლო პროცესის დაგეგმვისას.

განმავითარებელი შეფასება

მიზნობრივი ორიენტირი მეტაკოგნიცია ფუნქციური/კომპონენტური

უნარები

68
მოსწავლის მიღწევების აღწერა -

რჩევა მოსწავლეებს-

მასწავლებლის თვითრეფლექსია -

სწავლის ხარისხის გაუმჯობესების ხელშესაწყობად უპირატესობა უნდა მიენიჭოს განმავითარებელ

შეფასებას, რომელიც აფასებს მოსწავლეს mის წინარე შედეგებთან მიმართებით, ზომავს ინდივიდუალურ
წინსვლას და, ამდენად, აძლევს მოსწავლეს ცოდნის ეტაპობრივად აგების (კონსტრუირების) საშუალებას.
მოსწავლის მიღწევების გაანალიზებაში მასწავლებელს დაეხმარება ეროვნული სასწავლო გეგმის
შედეგების მიღწევის ზემოთ ნახსენები ტაქსონომია, რომლის საშუალებითაც კონკრეტულ საკითხთან
მიმართებით სამიზნე ცნების გააზრების ხარისხი აღიწერება.
განმსაზღვრელი შეფასებისთვის ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით ორი მოდელი გამოიყენება.
მოდელი 1 - ნიშანი იწერება მიმდინარე საკლასო, საშინაო და შემაჯამებელი დავალების კომპონენტებში,
ხოლო სემესტრული ქულა გამოითვლება ამ სამი კომპონენტის საშუალო არითმეტიკულის საფუძველზე.
მოდელი 2 - ნიშანი იწერება მხოლოდ შემაჯამებელ დავალებებში. მათ რაოდენობას თავად სკოლა
განსაზღვრავს სასკოლო სასწავლო გეგმის პრიორიტეტებიდან გამომდინარე.
სკოლას უფლება აქვს სხვადასხვა კლასში, სხვადასხვა საგანში განმსაზღვრელი შეფასების სხვადასხვა
მოდელი გამოიყენოს.
ქვემოთ წარმოდგენილია შეფასებიs რუბრიკა, რომელიც წარმოაჩენს, თუ რა ნიუანსები უნდა შეფასდეს
ნიშნით სწავლა-სწავლების პროცესში.

ზოგადი კრიტერიუმი შეფასების კრიტერიუმები ქულა კომენტარი

(ზოგადი) (კონკრტეტული)
მოსწავლე აქტიურადაა მოსწავლემ მართებულად გაიგო
ჩართული სასწავლო კომპლექსური დავალების
პროცესში პირობა.
მოსწავლე ამჟღავნებს საგნობრივი საკითხი/საკითხები :
ფაქტობრივი მასალის
ცოდნას; პროცედურული
ცოდნის გამოყენებით
განაზოგადებს სამიზნე
ცნებასთან დაკავშირებულ
მოსაზრებებს.
მოსწავლეს შეუძლია კომპლექსური დავალების
განაზოგადოს შეფასების კრიტერიუმი 1.
კომპლექსური დავალების
შეფასების კრიტერიუმის
სახით ჩამოყალიბებული
მოსაზრებები.
კომპლექსური დავალების
შეფასების კრიტერიუმი 2.

69
 მეთოდოლოგიური ორიენტირები
ეროვნული სასწავლო გეგმის მეთოდოლოგიური ნაწილი ორიენტირდება შემდეგ საკითხებზე:
•პრინციპები, რომლებსაც უნდა ეფუძნებოდეს სწავლა-სწავლების პროცესი; (ხარისხიანი
განათლება);
• ინკლუზიური განათლება (განათლების თანაბარი ხელმისაწვდომობა);
• მეტაკოგნიცია და ფუნქციურ-კომპონენტური უნარები;
• საგანთა შორის ინტეგრაცია და პრიორიტეტული თემები;
• ტექნოლოგიების გამოყენება სასწავლო პროცესში.
გარდა გრძელვადიანი მიზნებისა ეროვნული სასწავლო გეგმა განსაზღვრავს მეთოდოლოგიურ
ორიენტირებს.

პრინციპები, რომლებსაც უნდა ეfუძნებოდეს სწავლა-სწავლების პროცესი:

ეროვნულ სასწავლო გეგმაში მოთხოვნები მეთოდოლოგიურ ორიენტირებთან დაკავშირებით
ჩამოყალიბებულია 5 საგანმანათლებლო პრინციპის სახით:
1) სწავლა-სწავლება ხელს უნდა უწყობდეს მოსწავლეთა შინაგანი ძალების გააქტიურებას;
2) სწავლა-სწავლება ხელს უნდა უწყობდეს ცოდნის ეტაპობრივად კონსტრუირებას წინარე ცოდნაზე
დაფუძნებით;
3) სწავლა-სწავლება ხელს უნდა უწყობდეს ცოდნათა ურთიერთდაკავშირებასა და ორგანიზებას;
4) სწავლა-სწავლება უნდა უზრუნველყოფდეს სწავლის სტრატეგიების დაუფლებას (სწავლის
სწავლას);
5) სწავლა-სწავლება უნდა მოიცავდეს ცოდნის სამივე კატეგორიას: დეკლარატიულს, პროცედურულსა
და პირობისეულს.
ამ პრინციპების სასწავლო პროცესში რეალიზებისთვის გამოყენებულ უნდა იქნეს კომპლექსური
(პროექტული, ავთენტური კონტექსტის, კვლევაზე ან/და პრობლემაზე დაფუძნებული) დავალებები,
რომლებიც ხასიათდება შემდეგი თვისებებით:

უნდა
შეიცავდეს
გამოწვევას
unda waaxalisos
metakognituri უნდა უქმნიდეს
strategiebis შემსწავლელს
gaazrebisa da
gacnobierebis ავტონომიის
procesebi განცდას

უნდა
უკავშირდებოდეს უნდა მოხდეს
ესთეტიკურ
გამოცდილებას,
ცნობის-
რომელიც იწვევს მოყვარეობის
ემოციურ პროვოცირება
რეაქციებს ხელს უნდა
უწყობდეს
შემოქმედებითობის
ან ფანტაზის
ამუშავებას

70
 ინკლუზიური განათლება
ეროვნული სასწავლო გეგმის ხუთი საგანმანათლებლო პრინციპის რეალიზება უნდა მოხდეს ინკლუზიურ
გარემოში, რაც თანაბრად ხელმისაწვდომს ხდის ხარისხიან განათლებას ყველა მოსწავლისთვის.
ინკლუზიური განათლების პრაქტიკაში რეალიზებას ხელს უწყობს:
• სამიზნე ცნება და შედეგის ბუნება _ თითოეული საგნის შედეგები და სამიზნე ცნებები განსაზღვრულია
საფეხურის და არა კონკრეტული წლის ან თემის ფარგლებში. შედეგებზე განგრძობითად, მთელი
საფეხურის ganmavlobaSi, მიმდინარეობს მუშაობა; ის არ წარმოადგენს მოკლევადიან ნიშნულს,
რომელიც აუცილებელი წინაპირობაა მომდევნო შედეგზე გადასასვლელად. მაგ.: მისაღწევ შედეგზე
- მოსწავლემ უნდა შეძლოს მეცნიერების მიღწევებისა და კვლევითი უნარ-ჩვევების გამოყენებით
სიცოცხლის ორგანიზაციის სხვადასხვა დონის ცოცხალი სისტემის თვისებების აღწერა შედარებითი
დახასიათებისათვის _ მუშაობა მთელი სასწავლო კურსის განმავლობაში მიმდინარეობს.
მასწავლებლის ამოცანაა, ამ კომპეტენციასთან მიმართებით მოსწავლის წინსვლის უზრუნველყოფა
და არა მკაცრად განსაზღვრული ნიშნულების „გადალახვა“.
• ფუნქციური კონტექსტი _ ეროვნულ სასწავლო გეგმაში თემები წარმოადგენს გამამთლიანებელ
კონტექსტს, რომლის ფარგლებშიც უნდა მოხდეს შედეგის გააზრება. ეს კურიკულუმს აახლოებს
ცხოვრებისეულ სიტუაციებთან და ხელს უწყობს ფუნქციური უნარების განვითარებას;
• კომპლექსური დავალება, როგორც შუალედური სასწავლო მიზნის მიღწევის აუცილებელი
ინსტრუმენტი _ მასწავლებელს შეუძლია საკუთარი კლასის მოსწავლეებს მათი ინტერესებისა
და შესაძლებლობების შესაბამისი დავალება შესთავაზოს, ცალკეული მოსწავლეებისთვის კი ამ
დავალების ადაპტირებული ვერსია მოამზადოს (იგულისხმება არა მხოლოდ სსსმ, არამედ კლასის
ნებისმიერი მოსწავლე).

მეტაკოგნიცია და ფუნქციური/კომპონენტური უნარები

ეროვნული სასწავლო გეგმა გამოკვეთს 6 ფუნქციურ უნარს და მათთან დაკავშირებულ კოგნიტურ
ოპერაციებს, რომლებზე სპეციალური ყურადღების გამახვილების გარეშე ვერ მოხერხდება სამიზნე
ცნებების განვითარება. ამ უნარებზე მუშაობა ყველა საგნის მასწავლებელს მოეთხოვება ყველა საფეხურზე,
თითოეულ სამიზნე ცნებასთან მიმართებით. ყველა კომპლექსური დავალება გულისხმობს საკვანძო
შეკითხვის განსაზღვრასაც, რომელზე ფიქრიც ლაიტმოტივად გასდევს კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესს. მაგ.: ზემოთ განხილულ კომპლექსურ დავალებასთან მიმართებით (რომელიც ujredis mitozur
gamravlebas ეხება) საკვანძო შეკითხვა:
• როგორ warmovadgino saTavgadasavlo moTxrobis saSualebiT qromosomebis cvlileba
mitozuri gamravlebis procesSi?
პირველ შეკითხვაში მნიშვნელოვანია იმის განსაზღვრა, თუ რას შეიმეცნებს მოსწავლე, მეორეში კი
- როგორ შეძლებს დასახული ამოცანის განხორციელებას (ზოგჯერ ეს ორი კომპონენტი შესაძლოა ერთ
შეკითხვაშიც იყოს გაერთიანებული). მეორე შეკითხვაზე აქცენტირებისას სწავლა-სწავლების პროცესში
შემოდის ფუნქციურ-კომპონენტური უნარები.
ქვემოთ მოცემულია ცხრილები თითოეულ ფუნქციურ-კომპონენტურ უნარებთან დაკავშირებით: ისინი
მასწავლებელს განმავითარებელი შეფასების წარმოებაში დაეხმარება.

ფუნქციურ-კომპონენტური უნარები - კოგნიტური ოპერაციები / კომპონენტები

კრიტიკული აზროვნება
დაკვირვება გახსენება
ამოცნობა

71
კანონზომიერების აღმოჩენა და
განზოგადება
დასკვნების ჩამოყალიბება
კანონზომიერებების საფუძველზე
დასკვნების შეფასება დაკვირვების თანმიმდევრულობის შემოწმება
საფუძველზე
ფუნქციური უნარი - შემოქმედებითობა
თავისუფლად აზროვნება
ფლექსიურობა
ორიგინალობა
დეტალებზე ყურადღების გამახვილება
ფუნქციური უნარი - კომუნიკაცია
ინფორმაციის ნათლად და
შინაარსიანად გამოხატვა
თავდაჯერებულობა
ემპათია (სხვისi თვალით დანახვა)
72
შედარება და დაპირისპირება (კონტრასტი)
კლასიფიცირება
რელევანტური და არარელევანტური ინფორმაციის
იდენტიფიცირება
პირველადი დასკვნა
ვარაუდის გამოთქმა
ტენდენციურობის, სტერეოტიპების, კლიშეებისა და პროპაგანდის
იდენტიფიცირება
უსაფუძვლო დაშვებების იდენტიფიცირება
გადამეტებული განზოგადების ან მცირედ განზოგადების
ამოცნობა
დასკვნების ფაქტებით დადასტურება
კოგნიტური ოპერაციები/კომპონენტები
კითხვების დასმა
იდეების გენერირება; პრობლემის გადაჭრის გზების
დასახელება; ალტერნატიული პასუხების ძიება და პრობლემის
გადაჭრის გზების შემოთავაზება
პრობლემის დანახვა და შეფასება სხვადასხვა პერსპექტივიდან
მiდგომების მრავალფეროვნება (approach)
უნიკალური და ახალი იდეის გენერირება
სხვადასხვა ელემენტისგან უნიკალური კომბინაციების შექმნა
იდეების განვითარება და გამდიდრება დეტალიზაციის ხარჯზე
კოგნიტური ოპერაციები/კომპონენტები
მიზნობრიობა (ინფორმირება, ინსტრუქტირება, მოტივირება,
დარწმუნება)
მეტყველების ტიპის შერჩევა - აღწერა, თხრობა, მსჯელობა
აქტიური მოსმენა (კავშირის დამყარება, ნდობის მოპოვება,
დიალოგში გაყოლა (ანუ მონიტორინგი), მიზნობრივი
ფრაგმენტულობა)
კონტექსტუალიზება (საკომუნიკაციო სიტუაციის გაანალიზება
და გამოხატვის რელeვანტური საშუალების შერჩევა (სათანადო
ფუნქციური სამეტყველო ქმედების გამოყენება)
არავერბალური სიგნალები (სხეულის ენა, მიმიკა, ჟესტიკულაცია
და ა.შ.)
ღიაობა
კეთილგანწყობა
თვითრეფლექსია/უკუკავშირი
ურთიერთობის მონიტორინგი
აღიარება
ფუნქციური უნარი - თანამშრომლობა
ერთად მუშაობა
საერთო პასუხისმგებლობა
არსებითი გადაწყვეტილებები
(შინაარსი, პროცესი, პროდუქტი)
ფუნქციური უნარი - მოქალაქეობა
უზენაესი ეთიკის პრინციპები
ანგარიშვალდებულება
საზოგადოებისადმი და
თანაშემოქმედებითობა
თემის პრიორიტეტების გააზრება
ფუნქციური/კომპონენტური უნარი -
ხასიათი ნებისყოფა/ნებელობა
იდენტობა
თვითრეგულაცია
თვითაქტუალიზაცია
თანასწორობა
პასუხისმგებლობა
ტოლერანტობა (განსხვავებულის მიმღებლობა)
ორიენტაცია პრობლემაზე და არა კომუნიკაციაში ჩართულ
სუბიექტზე
კოგნიტური ოპერაციები/კომპონენტები
პირისპირ და ტექნოლოგიების გამოყენებით იდეებისა და
რესურსების გაზიარების გზით
საერთო მიზანი
ანგარიშვალდებულება შედეგთან მიმართებით
წინარე ცოდნის გამოყენება გადაწყვეტილებების მიღების მიზნით
როლებისა და პასუხისმგებლობების განაწილება
პროდუქტის დიზაინი, ბუნება და გამოყენებითობა
ურთიერთდამოკიდებულობა (ანგარიშვალდებულების ორი
დონე - ინდივიდუალური და ჯგუფური)
კოგნიტური ოპერაციები/კომპონენტები
ადამიანის ღირსება
გაურკვევლობებისადმი შემწყნარებლური დამოკიდებულება
პასუხისმგებლობა
კონფლიქტების მართვა
კანონის უზენაესობის დაფასება
ლოკალური თემისთვის აქტუალური პრობლემები
ქვეყნისთვის აქტუალური პრობლემები;
მსოფლიოს ცოდნა და შემეცნება
კოგნიტური ოპერაციები/კომპონენტები
საკუთარი შესაძლებლობებისა და ინტერესების გაცნობიერება
(ვინ ვარ მე)
გადაწყვეტილების მიღება თვითრეალიზაციისთვის (რასთან
ვაფილირდები)
მიზნების დასახვა
დაგეგმვა
თვითეფექტურობის განცდა
სწავლის სტრატეგიები
მონიტორინგი და შეფასება
დახმარებისთვის სხვებისთვის მიმართვა
ენთუზიაზმი ყველა საქმის მიმართ
ავტონომიურობა
საკუთარი თავის პოზიტიური შეფასება
ადამიანებისა და სამყაროს მიმართ კეთილგანწყობა
პროცესზე ორიენტირებულობა
73
 ფუნქციურ უნარებზე მუშაობა არ ხდება იზოლირებულად. მოსწავლეს თითოეულ კომპლექსურ
დავალებაზე მუშაობის პროცესში უწევს მათი სინერგიული გამოყენება. ფუნქციურ-კომპონენტური უნარები
საკითხის ღრმად გააზრების საშუალებას წარმოადგენს, თუმცა, მეორე მხრივ, საკითხი თავად წარმოადგენს
მათი განვითარების საშუალებას.
აქვე ყურადღება უნდა გამახვილდეს მეტაკოგნიციაზე. მეტაკოგნიცია არის აზროვნების პროცესების
მონიტორინგი და მართვა (კონტროლი). იმისათვის, რომ მოსწავლემ წარმატებით მართოს აზროვნების
პროცესები, მან უნდა შეძლოს დამოკიდებულებისa (ყოფაქცევის) და გრძნობების მართვაც - ამ პროცესს
თვითრეგულირება ჰქვია. მისი ვიზუალიზაცია შემდეგი გზითაა შესაძლებელი:

კოგნიტური პროცესები/ ყოფაქცევა გრძნობები

აზროვნება
მონიტორინგი
კონტროლი/ მეტაკოგნიცია თვითრეგულაცია
გამოყენება

როგორც ზემოთ ცხრილში ჩანს, მეტაკოგნიცია და თვითრეგულაცია ერთმანეთთან მჭიდროდ არის

დაკავშირებული, რაც იმას ნიშნავს, რომ მეტაკოგნიტური სტრატეგიების ეფექტურად გამოყენებისთვის
აუცილებელია მოსწავლემ ერთობლივად შეძლოს საკუთარი გრძნობებისa და ყოფაქცევის კონტროლი და
მართვა. ამ ერთობლივ პროცესს კი თვითრეგულირებული სწავლა ეწოდება.
მეტაკოგნიციის უნარების განვითარებისთვის მასწავლებელმა პერიოდულად სამი ტიპის აქტივობა უნდა
ჩაატაროს. ეს აქტივობებია:
• სტრატეგიების მოდელირება - მასწავლებელი მოსწავლეებთან ერთად ასრულებს დავალებას
და მისი შესრულებისას „ხმამაღლა ფიქრობს“ იმაზე, თუ როგორ შეასრულოს ეს აქტივობა (მაგ.,
კარგად გავეცნოთ პირობას და დავაკვირდეთ, რას მოითხოვს იგი; აქვს თუ არა პირობას თანხმლები
მასალა, მაგ., სურათები? სანამ ტექსტს წავიკითხავთ, ხომ არ სჯობს, ჯერ სურათებს გავეცნოთ და
ვნახოთ, რა ინფორმაციის შემცველია ეს სურათები? და მისთ).
• წინმსწრები მეტაკოგნიტური პაუზა, ანუ დავალების შესრულებამდე დაფიქრება და მსჯელობა
გადასადგმელ ნაბიჯებზე - მას შემდეგ, რაც მოსწავლეები გაეცნობიან დავალების პირობას,
შევასრულებინებთ მეტაკოგნიტური ხასიათის ამგვარ აქტივობას: მათ ჯგუფურად უნდა განსაზღვრონ
ის გზა, რომლითაც დავალებას შეასრულებენ, სახელდობრ: დეტალურად აღწერონ დავალების
შესრულების ეტაპები (რას შეასრულებენ რის შემდეგ და სხვ.) და სტრატეგიები, რომლებსაც
გამოიყენებენ თითოეულ ეტაპზე. ჯგუფებმა უნდა წარმოადგინონ თავიანთი ნამუშევრები და
იმსჯელონ შერჩეული გზებისა თუ სტრატეგიების მიზანშეწონილობაზე.
• შემდგომი მეტაკოგნიტური პაუზა, ანუ დავალების შესრულების შემდეგ დაფიქრება და მსჯელობა
გადადგმულ ნაბიჯებზე - მას შემდეგ, რაც მოსწავლეები შეასრულებენ კონკრეტულ დავალებას, მათ
უნდა გაიხსენონ და აღწერონ განვლილი გზა: რა გააკეთეს რის შემდეგ? რა ხერხები გამოიყენეს
მუშაობისას? რა გაუჭირდათ ან რა გაუადვილდათ? შესრულებული მოქმედებების აღწერის
შედეგად მოსწავლეები გააცნობიერებენ იმ ფაქტს, რომ მიზნის მისაღწევად არსებობს სხვადასხვა
გზა და ხერხი, რომლებზეც დავალების შესრულებამდე უნდა დაფიქრდნენ (ოპტიმალური
გადაწყვეტილების მისაღებად). მეტაკოგნიტური პაუზა მოსწავლეებს განუვითარებს სწავლის
უნარებსა და ქმედeბაუნარიანობას.
სამიზნე ცნებებზე მუშაობის პროცესში საჭიროა, ასევე, ზრუნვა თვითრეგულირების უნარების
განვითარებაზე, რისთვისაც მოსწავლემ პერიოდულად შემდეგი კითხვები უნდა დაუსვას საკუთარ თავს:
სტრატეგია: ოდესმე თუ გამომიყენებია ეს სტრატეგია წარმატებულად? რატომ გამოდგა ეს სტრატეგია
წარმატებული? როგორ დავრწმუნდე, რომ ამჯერადაც წარმატებულად გამოვიყენებ ამა თუ იმ სტრატეგიას?
კომპლექსური დავალების დროს: როგორ ვართმევ დავალებას თავს? ზოგადად, ამგვარ დავალებებში
რა შეცდომებს ვუშვებ? როგორ ავარიდო თავი ამ შეცდომებს? ამ კომპლექსურ დავალებაში რა მიჭირს

74
ყველაზე მეტად? რა არის ყველაზე რთული? რატომ? რა გამომდის კარგად და რატომ?
მოტივაცია: კომპლექსური დავალების შესრულების დროს როგორ ვგრძნობ თავს? ვარ მოტივირებული,
რომ შევასრულო დავალება მაღალ ხარისხზე? რა შემიძლია მოვიმოქმედო ახლა მოტივაციის
ასამაღლებლად? დავალების შესრულების შემდგომ: როგორ ვიყო უფრო მოტივირებული შემდგომი
კომპლექსური დავალებისთვის?

თვითრეგულირებული სწავლისთვის საჭიროა მოსწავლემ მოახდინოს რეფლექსია შემდეგ კითხვებზე:

• რა ვისწავლე დღეს/ამ კვირაში/ამ სემესტრში?
• რა გრძნობა მეუფლება, როდესაც ვიცი, რომ რაღაც ახალი შევიმეცნე?
• რა დრო დამჭირდა გარკვეული საკითხის სასწავლად? დამჭირდა თუ არა უფრო მეტი, ვიდრე
თავიდან მეგონა?
• რა სხვაობაა სწავლასა და დამახსოვრებას შორის?
• რა სტრატეგიების გამოყენება შემიძლია, რომ უკეთ დავიმახსოვრო ფაქტები?

საგანთა შორის ინტეგრირება და პრიორიტეტული თემები

გარდა ინკლუზიური განათლებისა და სწავლა-სწავლების ხუთი პრინციპისა, ეროვნული სასწავლო
გეგმის მეთოდოლოგიური ნაწილის მოთხოვნაა ყურადღების გამახვილება ისეთ კატეგორიებზე,
როგორებიცაა:
• საგანთა შორის ინტეგრაცია;
• პრიორიტეტული თემები;
• ტექნოლოგიების მიზნობრივი გამოყენება.
საგანთა შორის ინტეგრაცია
ინტეგრირება დიდად ეხმარება მოსწავლეს საკითხის ღრმად და მრავალმხრივად გააზრებაში.
ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, ინტეგრირება სამი სხვადასხვა გზით შეიძლება:
1. სასწავლო მასალის დაკავშირება თემის ერთიან კონტექსტთან - განზოგადებების გაკეთება
რამდენიმე საგნისთვის ერთ საერთო კონტექსტთან მიმართებით (მაგალითად, თემა „ჩვენი
სამყაროს“ (საშუალო საფეხური) ფარგლებში შეიძლება ფიზიკის, ქიმიისa და ბიოლოგიის
ინტეგრირება);
2. ერთ საკითხთან მიმართებით სხვადასხვა საგნის ინტეგრირების არეალის გამოკვეთა - ერთი
საგნობრივი საკითხის გამოყენება რამდენიმე საგნის სამიზნე ცნებაზე ორიენტირებისთვის
(მაგალითად, საკითხი პლასტიკური ცვლა გულისხმობს ცოდნას ბიოლოგიიდან - „უჯრედული
სუნთქვის“, ქიმიიდან - ორგანული ნივთიერებებიsa და ფიზიკიდან - ენერგიის გარდაქმნებიsa);
3. ინტეგრირება კომპლექსური დავალების პირობაზე დაყრდნობით - ერთი კომპლექსური დავალების
კონტექსტის გამოყენება ორი სხვადასხვა საგნის საკითხების ურთიერთდაკავშირებულად
დასამუშავებლად (მაგალითად, ადამიანის სუნთქვის სისტემასთან დაკავშირებული კომპლექსური
დავალება, რომელიც პროდუქტის სახით მოდულის შექმნას გულისხმობს, შეიძლება შეიცავდეს
შეფასების კრიტერიუმებს როგორც ბიოლოგიის, ასევე ფიზიკისa და ქიმიის სამიზნე ცნებებთან
მიმართებით).
ეროვნული სასწავლო გეგმა არ აწესებს მკაცრ მოთხოვნებს ინტეგრირებასთან დაკავშირებით.
ეს არის პროცესი, რომელიც ყველა სკოლამ უნდა განავითაროს საკუთარი პრიორიტეტებიდან და
შესაძლებლობებიდან გამომდინარე.
ინტეგრირების ზემოხსენებული მექანიზმები შეიძლება გამოყენებულ იქნeს ეროვნული სასწავლო
გეგმის პრიორიტეტული თემების ფორმალურ განათლებაში შემოსაყვანად.

75
 პრიორიტეტული თემები
ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნებიდან გამომდინარე, ეროვნული სასწავლო გეგმა გამოყოფს
პრიორიტეტულ თემებს, რომელთაც დიდი მნიშვნელობა აქვს მოსწავლის სამოქალაქო ცნობიერების
ჩამოსაყალიბებლად:
ა) კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა;
ბ) გარემოს დაცვა;
გ) ჯანსაღი ცხოვრება;
დ) სამოქალაქო უსაფრთხოება;
ე) კონფლიქტების მართვა;
ვ) ფინანსური წიგნიერება;
ზ) კულტურული მრავალფეროვნება;
თ) ადამიანის უფლებები.
პრიორიტეტულ სასწავლო თემებზე აქცენტირებული მუშაობა უნდა მიმდინარეობდეს სასკოლო
პროექტების განხორციელებით. სასკოლო პროექტების განსახორციელებლად სკოლები სწავლობენ
საკუთარ საჭიროებებს და გეგმავენ აქტივობებს გამოკვეთილი პრობლემების გადასაჭრელად/სკოლის
განსავითარებლად; ეს აქტივობები ხელს უწყობს, ერთი მხრივ, მოსწავლეთა ცნობიერების ამაღლებას
პრიორიტეტულ თემებთან მიმართებით და, მეორე მხრივ კი - სკოლის საორგანიზაციო კულტურის
განვითარებას.
სასკოლო პროექტებზე მუშაობისას სკოლებმა უნდა გაითალისწინონ შემდეგი კრიტერიუმები:
• რამდენად ორიენტირებულია სასკოლო პროექტი დემოკრატიული კულტურის კომპეტენციების
განვითარებაზე;
• რამდენად ორიენტირებულია პროექტი ეროვნული სასწავლო გეგმის სამიზნე ცნებასა/ცნებებსა და
მკვიდრ წარმოდგენებზე;
• უწყობს თუ არა პროექტი ხელს ეროვნული სასწავლო გეგმის პრიორიტეტულ თემაზე/თემებზე
მოსწავლეთა ცნობიერების ამაღლებას;
• რამდენად გამოკვეთს პროექტი ინტერდისციპლინურ კავშირებს, ასევე კლასებს/საფეხურებს
შორის კავშირებს;
• რამდენად ითვალისწინებს პროექტი სკოლის სტრუქტურულ ერთეულებთან (კათედრები, სამეურვეო
საბჭო, პედაგოგიური საბჭო, მოსწავლეთა თვითმმართველობა და სხვა) თანამშრომლობას და
სასკოლო საზოგადოების/თემის ჩართულობას;
• რამდენად ავითარებს პროექტი თემთან/გარე ორგანიზაციებთან თანამშრომლობის
შესაძლებლობებს;
• რამდენად ითვალისწინებს სასკოლო პროექტი ფორმალური და არაფორმალური განათლების
კომპონენტს;
• რამდენად აქვს ყველა მოსწავლეს თანაბრად ჩართვის შესაძლებლობა;
• რამდენად მოიაზრებს პროექტის იდეა და შედეგები კავშირს სკოლის განვითარებასთან.
ტექნოლოგიების მიზნობრივი გამოყენება
ტექნოლოგიები სწავლა-სწავლების პროცესში ორ ფუნქციას ასრულებს:
1. მათი საშუალებით სასწავლო პროცესი უფრო საინტერესო ხდება მოსწავლისთვის;
2. მათი საშუალებით უფრო ეფექტურად მიმდინარეობს კომუნიკაცია სასკოლო საზოგადოების
წევრებს შორის.
ეროვნული სასწავლო გეგმის დანერგვის პროცესში მასწავლებლებმა ციფრული ტექნოლოგიები
შეიძლება გამოიყენონ კომპლექსური დავალებებისა და თემატური მატრიცების შესაქმნელად.

76
 pasuxebi davalebebze

თემა 2 - უჯრედის gamravleba

§2.1.

1. interfazis S-sinTezis fazaSi.

2. S, G2 fazebsa da mitozs.

3. ujredis zomas zRudavs zedapiris farTobisa da misi moculobis Tanafardobis sidide.

4.

fardobiTi zoma 1 2 3

zedapiris farTobi
(sigrZe x sigane x 6 24 54
mxareebis raodenoba)
moculoba
(sigrZe x sigane 1 8 27
x simaRle)
zedapiris farTobis moc-
6/1= 6 :1 24/8=3 : 1 54/27 = 2 : 1
ulobasTan Tanafardoba
3) me-3 -s (54)
4) me-3-s (2 : 1)
5) me-3

5. ujredSi Semcirdeba atf-is raodenoba, rac Seaferxebs ujredSi mimdinare sasicocxlo proce-
sebs.

6. G0 warmomidgenia citokinezis Semdeg.

7. xanmokle, radgan swrafad mimdinareobs kanis epidermisis ujredebis gamravleba.

8. mzian da sakebiT mdidar wyalsatevSi wyalmcenaris ujredis gayofis siCqare maRali iqneba, rad-
gan axali ujredebis warmoqmnisTvis saWiroa sakvebi nivTierebebi da energia.

9. SesaZlebelia ujredebma ukontrolo gamravleba daiwyon.

§2.2.

1. 1) ujreduli cikli Sedgeba ori stadiisgan: interfazisa da gayofis - mitozisa da citokinezisgan.

interfaza Sedgeba presinTezuri, sinTezuri da postsinTezuri fazebisgan, xolo mitozi - pro-
fazis, metafazis, anafazisa da telofazisgan. 2) G1 fazaSi qromosoma Sedgeba dnm-is 1 moleku-
lisgan, S fazaSi xdeba dnm-is replikacia, G2 fazaSi qromosoma dnm-is 2 molekulisgan Sedgeba,
aseve, mitozisa da citokinezis Semdeg qromosoma dnm-is 1 molekulisgan Sedgeba. 3) qromosomebi
da maTTan erTad dnm Svileul ujredebs Soris Tanabrad ganawildeba.

77
2. 1) mitozi Sedgeba 4 fazisgan: profaza, metafaza, anafaza da telofaza. 2) birTvi, qromosomebi,
centriolebi, gayofis TiTistaras cilovani Zafebi. 3) profazaSi aris 4n8c, telofazaSi - 4n4c.

4. radgan interfazaSi dnm ormagdeba (masTan erTad, genetikuri informacia), profazaSi TiToeu-
li qromosoma ori dnm-is molekulisgan, anu ori qromatidisgan Sedgeba, romlebic anafazaSi
erTmaneTs scildebian da damoukidebel qromosomebad gardaiqmnebian, Sesabamisad, qrmosome-
bi Tanabrad nawildebian Svileul ujredebs Soris da TiToeuli maTgani iRebs sawyisi ujredis
identur genetikur informacias.

5. yuradRebas mivaqcevdi qromosomebis raodenobasa da formas (radgan vici, rom prokariots

aqvs erTi rgoluri formis dnm-is molekula), aseve, centriolebsa da gayofis TiTistaras ci-
lovan Zafebs.

6. 1) dnm-is replikaciis Sedegad TiToeuli qromosoma dnm-is 2 molekulis, anu 2 qromatidisgan

Sedgeba. 2) 1 - homologiuri qromosomebi, 2 - qromatidebi.

7.
dnm-is raodenoba

G1 S G2 M citokinezi

8. 1) 1 - metaza, 2 - profaza, 3 - telofaza, 4 - citokinezi, 5 - anafaza. 2) 2-1-5-3-4. 3) profazaSi ujredSi

aris erTi birTvi da orqromatidiani qromosomebi, xolo telofazaSi ujredSi ori birTvia da
erTqromatidiani qromosomebi.

9. metafaza, radgan birTvis garsi daSlilia da qromosomebi mowesrigebulad arian ganlagebul-

ni ujredis Suaze - ekvatorze.

10. G1 fazaSi 14n14c, profazaSi - 14n28c, TiToeul Svileul ujredSi - 14n14c.

12. G1 fazaSi nc, profazaSi - n2c, TiToeul Svileul ujredSi - nc.

13. 1) 1- cxoveluri ujredi, 2- mcenareuli ujredi. 2) cxovelur ujredSi plazmuri membrana Caizniqe-
ba ujredis SigniT da citoplazma iyofa Suaze, xolo mcenareul ujredSi plazmuri membrana ar
Caizniqeba, aramed warmoiqmneba citoplazmis gamyofi firfita. 3) mcenareuli ujredi ujredis
kedliTaa dafaruli.

14. 1) kanis ujredebis saerTo raodenoba = 1 900 000/0,0004 = 4 750 000 000. 2) yoveldRe gayofili kanis
ujredebis raodenoba = 4 750 000 000/14 = 339 285 714

15. 1) mcenareulis, radgan citokinezSi plazmuri membrana ar Caizniqeba, aramed citoplazmis ga-
myofi firfita warmoiqmneba. 2) anafazaSi, kerZod, oTxi ujredi; kargad Cans, rom qromatidebi
erTmaneTs dacilebulia da ujredis polusebisken miemarTebian. 2) axlad warmoqmnili ujredi
zomiT pataraa. 4) citoplazmidan garemoSi osmosiT gamova wyali, Sedegad, biopolimerebi, maT
Soris, cilebi da dnm, daiSleba/denaturirdeba; Sesabamisad, ver warimarTeba mitozi.

78
§2.3.

1. zrdis faqtorebs warmoadgens cilebis farTo jgufi, magaliTad, zogierTi hormoni. zrdis fa-
qtori ukavSirdeba ujredul receptors da aaqtiurebs ujredis gamravlebaze pasuxismgebel ge-
nebs.

2. organizmSi Zlierdeba eriTropoetinis sinTezi, romelic Zvlis wiTel tvinSi aCqarebs eriT-
rocitebis warmoqmnas.

3. janmrTeli ujredisgan gansxvavebiT, kibos ujredis gayofa ar regulirdeba da igi ukontrolod

mravldeba.

4. avTvisebianisgan gansxvavebiT, keTilTvisebiani simsivnis ujredi ar tovebs simsivnis adgils da

ar warmoqmnis metastazs.

5. Tu dazianebuli genebi ar zemoqmedeben ujreduli ciklis regulaciaze, ujredi ar gadaiqceva ki-

bos ujredad, radgan kibos ujredSi darRveulia, swored, ujreduli ciklis regulacia.

6. preparati efeqturi iqneba kibos gasakurnad, radgan mikromilakebidan warmoiqmneba gayofis

TiTistaras cilovani Zafebi, romlebic monawileoben mitozis anafazaSi da mikromilakebis da-
zianebiT Sewydeba ujredebis gamravleba.

7. es faqti imoqmedebs bavSvis ganviTarebaze, radgan zrdis hormonis Sesabamisi receptorebis da-
zianebis gamo ujredi ver aRiqvams zrdis hormons da, Sesabamisad, ar gaaqtiurdeba ujredis gam-
ravlebaze pasuxismgebeli genebi.

8. aseTi zemoqmedeba ujreds gaaCerebs ujreduli ciklis presinTezur fazaze (G1- fazaze).

9. 1) radgan muqkanian adamianebSi ufro didi raodenobiTaa pigmenti melanini, romelic kanis uj-
redebs icavs ultraiisferi gamosxivebis damazianebeli zemoqmedebisgan. 2) radgan aq Zalian ma-
Ralia ultraiisferi gamosxivebis done. 3) radgan ozonis Sre aireklavs ultraiisfer sxivebs
da misi dazianeba gazrdis dedamiwaze am tipis gamosxivebis dones.

10. 4) kibos ujredebSi ujredul ciklze moqmedi faqtorebis kvlevas azri ar eqneba, radgan maTSi
ujreduli ciklis regulaciis meqanizmi aris darReuli; es SeiZleba gamowveuli iyos ujreduli
receptorebis dazianebiT, ujreduli receptorebi ki ujredgare garemodan signalebis aRqmaSi
მონაწილეობენ.

12. radgan, erT-erTi garegani faqtori, romelic gavlenas axdens ujredebis gamravlebaze, aris
temperatura.

§2.4.

1. sasicocxlo Tviseba _ gamravleba aris Taobidan Taobaze memkvidruli informaciis gadacemis

erTaderTi saSualeba.

2. mravalujrediani organizmis zrda-ganviTarebas ganapirobebs misi Semadgeneli ujredebis zrda

da gamravleba.

3. sqesobriv gamravlebaSi monawileobs sasqeso ujredebi - gametebi, xolo usqeso gamravlebaSi -

somaturi ujredi/ujredebi.

4. usqeso gamralebisas dro ar ikargeba gametebis momwifebaze, maT formirebasa da gavrcelebaze,

partnioris moZebnaze da a.S.

79
5. brtyel Wias imdenad kargad aqvs ganviTarebuli regeneraciis unari, rom misi sxeulis nawili-
dan mTeli organizmi aRdgeba.

6. usqeso gamravleba xels uwyobs xelsayrel da stabilur garemo pirobebSi saxeobis populaciis
swraf zrdas, Seguebulobis SenarCunebas, xolo sqesobrivi gamravlebis gziT warmoqmnili ge-
netikuri mravalferovneba saxeobas Secvlil, araxelsayrel garemo pirobebTan Seguebis met
SesaZleblobas aZlevs.

7. usqeso gamravlebis gziT zustad inarCunebs am mcenareebis adamianisTvis sasargeblo da sainte-

reso niSan-Tvisebebs.

8. mevenaxeebi vazs amravleben kalmiT da ara TesliT, radgan sqesobrivi gamravleba, usqeso gam-
ravlebisgan gansxvavebiT, xels uwyobs genetikur mravalferovnebas da ver miiRebs zustad am
jiSisTvis damaxasiaTebeli niSan-Tvisebebis mqone STamomavlobas.

9. radgan, magaliTad, maRali regeneraciis unaris mqone cxovelebSi SesaZlebelia warmoiqmnas

iseTi biologiurad aqtiuri nivTiereba, romelic ganapirobebs am procesis warmarTvas da es
nivTiereba SeiZleba gamoiyenon iseT organizmebSi, romelTac ar axasiaTebT regeneraciis ma-
Rali unari.

10. usqeso gamralebis upiratesoba: mSobliuri organizmidan zusti genetikuri informaciis ga-
dacema, stabilur pirobebSi swrafi gamravleba, naklebi energiisa da drois dakargva gametebis
warmoqmnaze, maT gavrcelebaze da a.S. nakli: genetikurad erTgvarovan populacias Secvlil da
araxelsayrel pirobebSi gadarCenis naklebi SesaZlebloba aqvs.

11. sqesobrivi gamralebis upiratesoba: warmoqmnis genetikurad mravalferovan populacias da

Secvlil da araxelsayrel pirobebSi gadarCenis meti SesaZlebloba aqvs. nakli: meti energiisa
da drois dakargva gametebis warmoqmnaze, maT gavrcelebasa da partnioris moZebnaze, sqesobri-
vi gamravlebisTvis saWiro specialuri struqturebis ganviTarebaze da sxv.

12. qimiuri nivTierebiT damuSavebul petris jamze safuaras ujredebis raodenoba ar gaizrdeba,
radgan ujreduli ciklis interfazis S fazaze dnm ar replicirdeba.

13. radgan usqeso gamravleba xels uwyobs xelsayrel da stabilur garemo pirobebSi hidras popu-
laciis swraf zrdas, xolo sqesobrivi gamravlebis gziT warmoqmnili genetikuri mravalferov-
neba hidras populacias Secvlil, araxelsayrel garemo pirobebTan Seguebis met SesaZleblo-
bas aZlevs.

14. ufro metad pirveli organizmis STamomavlobis ricxvi gaizrdeba, radgan aTive STamomavals
SeuZlia sakuTari STamomavlobis datoveba. xolo organizmi, romlis STamomavlebi mxolod
sqesobrivad mravldebian, ufro nakleb STamomavals datovebs. es imitom, rom mis STamomav-
lebs Soris 5 mdedria da 5 mamri, aqedan mxolod 5 mdedrs SeuZlia STamomavlis datoveba.

15. mkveTrad unda Seicvalos saarsebo garemos pirobebi, am SemTxvevaSi sqesobrivad gamravlebad
populacias, genetikuri mravalferovnebis gamo, meti SesaZlebloba eqneba gadarCenisa da popu-
laciis ricxovnebis gazrdis; piriqiT, usqesod gamravlebadi populaciis genetikurad identuri
individebi SeiZleba ver Seeguon Secvlil garemo pirobebs da am populaciis ricxovneba Sem-
cirdes.

§2.5.

1. radgan mravalujrediani organizmis funqcionireba damokidebulia gansxvavebuli struqturisa

da funqciis ujredebis SeTanxmebul moqmedebaze, amitom mniSvnelovania ganviTarebis adreul

80
 etapze ujredTa diferencirebis regulacia.

2. Rerovani ujredebis diferencirebiT yalibdeba gansxvavebuli struqturisa da funqciis ujre-

debi.

3. embrionuli Rerovani ujredebisgan yalibdeba yvela tipis ujredi (adamianis SemTxvevaSi 200-
mde tipis ujredi), xolo zrdasruli (somaturi) Rerovani ujredebisgan mxolod gansazRvruli
tipis ujredebi.

4. mravalujredian organizmebSi gansxvavebuli struqturisa da funqciis ujredebisgan yalibdeba

sxvadasxva saxis qsovili, organo da organoTa sistemebi, razedac aris damokidebuli organiz-
mis funqcionireba.

5. ujredSi transkripcia da translacia regulirdeba gansxvavebuli genebis „CarTviTa“ da „ga-

morTviT“, razedac gavlenas axdens rogorc ujredSida faqtorebi, ise ujredgare faqtorebi,
magaliTad, hormonebi, temperatura da sxv.

6. gamoiwvia namglisebrujredovani anemia. 1) i-rnm: GUU-CAU-UUA-ACU-CCU_GAA-GAA. genis aq-

tiuri jaWvi: CAA-GTA- AAT-TGA-GGA-CTT-CTT. 2) triplet CTT -Si, romelic akodirebs gluta-
minis mJavas, nukleotidi T Seicvala nukleotid A-Ti, anu warmoiqmna tripleti CAT, romelic
akodirebs aminomJava valins.

7. 1) transkripciis produqti - i-rnm: UUU-UGG-UUU-UAU-GAA-UAU-GUU. translaciis produ-

qti: fenilalanini-triftofani-fenilalanini-Tirozini-glutaminis mJava-Tirozini-valini.
2) replikaciis produqti: AAA-CCA-AAA-TAC-TTA-TAC-AA. transkripciis produqti - i-rnm:
UUU-GGU-UUU-AUG-AAU-AUG. translaciis produqti: fenilalanini-glicini-fenilalani-
ni-meTionini-asparagini-meTionini.

8. 1) transkripciis produqti - i-rnm: CAA-GAU-UUU-CCC-GGG. translaciis produqti: gluta-

mini-asparaginis mJava-fenilalanini-prolini-glicini. 2) replikaciis produqti: GTT-CTA-
AAT-AGG-GCC-C. transkripciis produqti - i-rnm: CAA-GAU-UUA-UCC-CGG. translaciis
produqti: glutamini-asparaginis mJava-leicini-serini-arginini. 3) gamoiwvevs genur mutacias,
cilis cvlilebas da, Tu es cila sasicocxlod mniSvnelovan niSan-Tvisebas gansazRvravda,
SeiZleba letaluri efeqtic hqondes. 4) replikaciis produqti: GTT-CTA-ACA-GGG-CCC.
transkripciis produqti - i-rnm: CAA-GAU-UGU-CCC-GGG. translaciis produqti: glutami-
ni-asparaginis mJava-cisteini-prolini-glicini. 5) gamoiwvevs genur mutacias, cilis cvlilebas
da, Tu es cila sasicocxlod mniSvnelovan niSan-Tvisebas gansazRvravda, SeiZleba letaluri
efeqtic hqondes.

9. 1) generaciuli mutacia xdeba gametebSi da, Tu am gametam miiRo sqesobriv gamravlebaSi monawi-
leoba, memkvidreobiT aucileblad gadaecema; somaturi mutaciebi warmoiqmneba somatur ujre-
debSi, igi gavlenas axdens mxolod am somaturi ujredidan ganviTarebul qsovilebsa da or-
ganoebze. 2) SeiZleba somaturi mutaciis memkvidreobiT gadacema usqeso gamravlebis SemTxevaSi,
Tu axali organizmis warmoqmnaSi es mutanti somaturi ujredi monawileobs.

10. ar aris marTebuli mtkiceba, radgan mutacia SeiZleba neitraluri iyos organizmisTvis mocemul
pirobebSi, anda sasargeblo aRmoCndes Secvlil garemo pirobebSi da populaciis ayvavebasac ki
Seuwyos xeli.

11. Rerovani ujredebiT mkurnalobis am meTodis mTavari upiratesoba aris is, rom am SemTxvevaSi
gamoricxulia pacientis SeuTavsebloba gadanergil Rerovan ujredebTan.

81
§2.6.

1. diploiduri ujredi niSnavs imas, rom igi Seicavs qromosomebis ormag nakrebs, xolo haploi-
duri ujredi - qromosomebis erTmag nakrebs.

2. qromosomebs, romlebic zomiT, formiT erTnairia da Seicaven erTi da imave niSan-Tvisebis

ganmsazRvrel genebs.

3. ara, radgan SeiZleba Seicavdes erTi da imave genis sxvadasxva alels.

4. autosomebiT mdedri da mamri organizmis qromosomuli nakrebi ar gansxvavdeba, xolo sasqeso

qromosomebiT gansxvavdebian.

5. saTesleebsa da sakvercxeebSi.

6. haploiduri gametebis SerwymiT kvlav aRdgeba saxeobisaTvis damaxasiTebeli qromosomebis

diploduri kompleqti.

7. diploiduri, radgan igi ori haploiduri ujredis birTvebis SerwymiT warmoiqmneba.

8. mitozi, radgan mozardia Cemi organizmi da zrdas ganapirobebs somaturi ujredebis mitozuri
gamravleba; garda amisa, ganuwyvetliv mimdinareobs organizmSi zogierTi qsovilis ujredebis
fiziologiuri reparacia.

§2.7.

1. metafaza I-Si ujredis ekvatorze orqromatidiani homologiuri qromosomebi wyvildebian da

erTmaneTis mopirdapired ganlagdebian, xolo metafaza II-Si orqromatidiani arahomologiu-
ri qromosomebi ujredis ekvatorze erTmaneTis gverdiT ganlagdebian.

2. am SemTxvevaSi genetikuri mravalferovneba, Tu mxedvelobaSi ar miviRebT krosingovers, ar

warmoiqmneba, radgan genetikuri mravalferovnebis mniSvnelovani wyaroa homologiuri qro-
mosomebis Tavisufali da SemTxveviTi ganawileba Svileul ujredebSi.

3. meioz I-is anafazaSi erTmaneTs scildeba orqromatidiani homologiuri qromosomebi da, Sede-
gad, miiReba ori haploiduri ujredi, xolo meioz II-is anafazaSi erTmaneTs scildeba qromati-
debi da sabolood miiReba oTxi haploiduri ujredi.

4. meore meiozis fazebi ise mimdinareobs, rogorc mitozis fazebi, xolo pirveli meiozis anafaza-
Si, mitozisgan gansxvavebiT, erTmaneTs scildebian orqromatidiani homologiuri qromosomebi
da, Sedegad, miiReba haploiduri ujredebi.

5. pirveli meiozuri gayofis Semdeg: 17n34c, xolo meore meiozuri gayofis Sedegad: 17n17c.

6. II meiozuri gayofis Sedegad miRebul TiToeul ujredSi iqneba 8 qromosoma da dnm-is 8 moleku-
la.

7. 1) TiToeuli momwifebuli gametis (TiToeuli kvercxujredisa da spermatozoidis) birTvSi iq-

neba 0,5 m. 2) zigotis birTvSi dnm-is masa iqneba m.

82
8. 1)

qromosomebis
qromosomebis
eukariotuli organizmi diploiduri
ricxvi gametaSi
ricxvi

xilis buzi (Drosophila melanogaster) 8 4

barda (Pisum sativum) 14 7
bayayi (Rana pipiens) 26 13
Wiayela (Lumbricus terrestris) 36 18
adamiani (Homo sapiens) 46 23
ZaRli (Lumbricus terrestris) 78 39
virTagva (Tympanoctomys barrerae) 102 51
Svita (Equisetum) 216 108

2) qromosomebis SesaZlo kombinaciebis raodenoba xilis buzis gametebSi = 24 = 32.

3) buzis kvercxujredisa da spermatozoidis Tavisufali ganayofierebis Sedegad qromosomebis

kombinaciis mosalodneli raodenoba = 24 X 24 = 32 X 32 = 1024.

9. eukariotebSi genebis axali kombinaciis/rekombinaciis wyaro aris: 1) meiozis procesSi krosin-

goveri, 2) gametebSi homologiuri qromosomebis Tavisufali da SemTxveviTi ganawileba, 3) ga-
metebis Tavisufali da SemTxveviTi Serwyma.

10. krosingoveris dros homologiuri qromosomebis qromatidebi ucvlian monakveTebs, rac gene-
bis axali kombinaciis wyaroa, radgan dediseuli da mamiseuli qromosomebi SeiZleba erTi genis
sxvadasxva alels atarebdnen.

11. diax asea, radgan Cemma mSoblebma, Tavis mxriv, TavianTi mSoblebisgan miiRes genetikuri infor-
maciis naxevar-naxevari.

12. 1)

1 2 3 4 5
G1 X
G2 X
profaza X X X

2) G1 fazaSi TiToeuli qromosoma 1 dnm-is molekulis, anu 1 qromatidisgan Sedgeba; S fazaSi dnm
replicirdeba da TiToeli qromosoma 2 qromatidisgan Sedgeba, am procesiT genetikuri in-
formacia ormagdeba; profazaSi homologiuri qromosomebi wyvildebian, erTmaneTTan koniu-
gireben da xdeba krosingoveri, krosingoveri warmoqmnis genebis rekombinacias.

§2.8.

1. spermatogenezis procesSi mimdinare meiozis Sedegad erTi diploiduri winasasqeso ujredidan,

sabolood, formirdeba 4 haploiduri spermatozoidi, xolo oogenezis procesSi erTi dip-
loiduri winasasqeso ujredidan, sabolood, formirdeba erTi didi zomis kvercxujredi. sper-
matozoidis mTavari daniSnulebaa momavali Canasaxis uzrunvelyofa mamiseuli qromosomebiT
(genetikuri masaliT); xolo kvercxujredi momaval Canasaxs, genetikuri masalis garda, uzrun-
velyofs organelebiT, saSeni masaliTa da sakvebi nivTierebebiT.

83
2. polaruli sxeulakebi meiozis procesSi monawileoben ujredebs Soris qromosomebis gadanawi-
lebaSi, rac uzrunvelyofs haploiduri kvercxujredis warmoqmnas.

3. radgan kvercxujredi momaval Canasaxs, genetikuri masalis garda, uzrunvelyofs organelebiT,

saSeni masaliTa da sakvebi nivTierebebiT, amitom igi unda Seicavdes citoplazmis did moculo-
bas.

4. Solti, romelic kvercxujredisken moZraobaSi exmareba; aseve akrosoma, romelic kvercxujre-

dis garsis damSleli fermentebiT aris mdidari.

5. 1) 8n16c, 2) 4n8c, 3) 4n4c.

6. sqesobrivi gamravleba ganapirobebs genetikur mravalferovnebas, romlis wyaroc aris meiozi

(krosingoveri da qromosomebis Tavisufali ganawileba gametebSi) da gametebis Tavisufali
Serwyma.

§2.9.

1. eukariotebSi memkvidruli informaciis ZiriTadi nawili birTvSi qromosomebSia organizebu-

li, prokariotebSi ki erTi rgoluri formis orjaWviani dnm citoplazmaSia ganTavsebuli.

2. eukariotebSi memkvidruli informaciis gadacemis gzaa ujredebis mitozuri da meiozuri gamra-

vleba, xolo prokariotebSi - binaruli gayofa, transduqcia, transformacia da koniugacia.

3. 1) prokariotuli ujredis citoplazmSi dnm-is monakveTis/genis aqtiuri jaWvis mixediT sin-

Tezirdeba i-rnm (transkripcia), ribosoma ukavSirdeba mas da sinTezirdeba cila (translacia);
eukariotul ujredSi i-rnm sinTezirdeba birTvSi, romelic gamodis birTvidan citoplazmaSi,
sadac ribosoma ukavSirdeba mas da sinTezirdeba cila (translacia). 2) prokariotebSi trans-
kripcia da translacia citoplazmaSi mimdinarebs, xolo eukariotebSi transkripcia - birTvSi
da translacia citoplazmaSi; amrიgad, eukariotebSi transkripcia da translacia sivrcesa da
droSi erTmaneTisgan gamijnulia.

4. binaruli gayofiT, rodesac, mitozis msgavsad, genetikurad identuri ori ujredi miiReba.

5. 1) fagebma B baqteriebidan A baqteriebSi gadaitanes triftofanis sinTezze pasuxismgebeli geni.

2) dnm-is fragmentis gadamtanis rols. 3) donoris rols asrulebs B baqteria. 4) mimRebis/reci-
pientis rolSia A baqteria.

6. pnevmoniis gamomwvevi baqteriis or Stamze Catarebuli grifitis eqsperimentebi. mkvdari kafsu-

liani S Stami baqteriebis dnm-is fragmentebi SeiWra cocxal ukafsulo R Stamis baqteriebSi da
SesZina kafsulis gakeTebis unari.

7. 1) 1. insulinis sinTezze pasuxismgebeli genis gamoyofa donori ujredidan; 2. plazmidაs gamoyo-

fa baqteriis ujredidan; 3. restriqtaziT plazmidas gaxleCa; 4. adamianis genis Canergva plazmi-
daSi; 5. rekombinantuli plazmidas Seyvana baqteriaSi. 2) baqterias insulini ar sWirdeba.

84
 Tema 2-is Sejameba

testuri davalebebi

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
ა X X
ბ X X X
გ X X X X X X
დ X X
ე
ვ
z
T

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26
ა X X
ბ X X X X X
გ X X X X X
დ X X X X
ე X
ვ X
z X
T X

27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37
ა X X X დ 1
ბ X 2
ა
გ 2 X X
დ X X ბ 1
ე X გ 2
ვ 1

davalebebi kritikuli da SemoqmedebiTi azrovnebisTvis

1. msgavseba: orive procesSi genetikuri informacia gaormagdeba da Tanabrad nawildeba Svileul

ujredebs Soris; gansxvaveba: binaruli gayofis dros dnm-is gaormagebas citokinezi mohyveba,
xolo mitozis dros citokinezamde ujredSi ori birTvi warmoiqmneba.

2. usqeso gamravleba, romelSic monawileobs ujredebis mitozuri gayofa, romelic uzrunvelyofs

genetikurad mSobliuri individis identuri STamomavlis miRebas.

3. mniSvnelovania, radgan usqeso gamravlebiT miiReba genetikurad identuri STamomavloba, ro-

melic ver uzrunvelyofs garemos eqstremalur pirobebTan Seguebas, mutaciam ki SeiZleba iseTi
genetikuri cvlileba gamoiwvios, rom organizmi Seeguos Secvlil/stresul pirobebs.

4. es Sedegebi SeiZleba miuTiTebdes imaze, rom gamoyenebuli qimiuri nivTiereba blokavs ujredu-
li ciklis normalurad mimdinareobas. magram aseTi Sedegis mizezi SeiZleba iyos isic, rom qi-

85
 miurma nivTierebam am ujredebis sikvdili gamoiwvia. eqsperimentSi sakontrolo jgufis rols
asrulebs amave kulturis ujredebis jgufi, romelic ar iyo damuSavebuli am qimiuri nivTiere-
biT.

5. meiozis arsi imaSi mdgomareobs, rom am procesis Sedegi aris ujredebში qromosomebis Semcire-
buli (2-jer) ricxvis miReba.

6. haploid ujreds aqvs qromosomebis erTmagi nakrebi, xolo diploid ujreds - qromosomebis
ormagi nakrebi.

7. homologiuri qromosomebi - zomiTa da formiT erTnairi ქრომოსომები.

8. diax, SeiZleba, Tu es organizmi usqesod gamravldeba, romlis drosac axali organizmis

warmoqmnaSi monawileobs es mutanti somaturi ujredi.

9. 1) ujredebis zomis zrda SezRudulia garkveul zomamde, radgan zomis gazrdis dros ufro metad
izrdeba ujredis moculoba, vidre misi zedapiris farTi, amitom zedapiris farTis moculobas-
Tan Tanafardoba mcirdeba. es faqti ki ver uzrunvelyofs ujreds nivTierebaTa cvlas ujredsa
da garemos Soris saWiro raodenobiTa da siCqariT. 2) baqteriis ხაზის (populaciis) usasrulod
zrdas aferxebs, magaliTad, saarsebo pirobebisTvis erTmaneTTan konkurencia.

monacemebis gansja (analizi da daskvna)

1. erTi barZayis ZvalSi warmoqmnili axali Zvlis ujredebis raodenoba = 40mm/0,01mm = 4000.

2. ujreduli ciklis S fazis Semdeg eqneba 48 qromatidi.

3. pirveli meiozuri gayofis Semdeg TiToeul ujredSi iqneba 38 qromatidi, xolo meore meiozuri
gayofis Semdeg TiToeul ujredSi - 19 qromatidi.

vizualuri masalis gansja

1. miRebul B da C ujredebs eqneba 6-6 qromosoma, radgan mitozis Sedegad miRebul ujredebs qro-
mosomebis igive kompleqti aqvT, rac dediseul ujreds.

2. 1) 1- metafaza, 2- interfaza, 3- citokinezi, 4- anafaza, 5- profaza, 6- telofaza.

2) 2-5-1-4-6-3.

3. 1) 1- anafaza 2, 2- telofaza 1, 3- metafaza 1, 4- profaza 2, 5- anafaza 1, 6- telofaza da citokinezi 2,

7- metafaza 2, 8- profaza 1.

2) 8-3-5-2-4-7-1-6.

86
monacemebis organizeba sqemebSi

1.

1 profaza
mitozi

2 metafaza
Sedegi genetikurad erTmane-
Tisa da sawyisi ujredis
identuri ori ujredis
3 warmoqmna
anafaza

oTxi faza

4 telofaza

2.

meiozi I
profazaSi krosingo-
veri, qromosomebis
damoukidebeli da SemTx-
veviTi ganawileba,
anafazaSi homologiuri
qromosomebis dacileba
da haploiduri ori
ujredis warmoqmna
meiozi II
metafazaSi ujredis ekvatorze
erTmaneTis gverdiT ganlag-
deba orqromatidiani ara-
homologiuri qromosomebi,
anafazaSi erTmaneTs scil-
deba qromatidebi

Sedegi
4 haploiduri
ujredis
warmoqmna

87
3.

diploiduri winasasqeso ujredi

2n2c

I profaza
2n4c I metafaza
II metafaza

ganayofiereba
II profaza
n2c

I telofaza
n2c I anafaza
II anafaza
II telofaza
nc

Sedegi
haploiduri ujredebi

88
danarTi
სამუშაო ფურცელი
ლაბორატორიული სამუშაო ვირტუალური ლაბორატორიის გამოყენებით
https://bit.ly/3ziQRZX - ტრანსკრიpცია და ტრანსლაცია

wina geni momdevno geni

საკითხი - გენის გამოვლენა/ექსპრესია

ლაბორატორიული სამუშაოს მიზანი:
• გენის ექსპრესიაში მონაწილე კომპონენტებისა და პროცესების აღწერა;
• გენსა და ცილის მოლეკულის სახეობას შორის კავშირის დადგენა;
• გენის ექსპრესიის რეგულაციის მექანიზმის აღწერა.
პროცედურა:
1. დაასახელე გენის შემადგენელი უბნები.
2. დაასახელე მოდელის მარცხენა ზედა კიდეში მითითებული კომპონენტები.
3. გაარკვიე ტრანსკრიpციაში მონაწილე კომპონენტები და თითოეულის ფუნქცია. ამისთვის
კურსორით მონიშნე და მონიშნული კომპონენტი მიიტანე გენთან.
4. გაარკვიე, რა შემთხვევაში დაუკავშირდება რნმ-პოლიმერაზა გენის შესაბამის უბანს და მოხდება
ტრანსკრიpცია და რა შემთხვევაში არა. გამოკვეთე ძირითადი კანონზომიერება.
5. ი-რნმ-ის სინთეზის/ტრანსკრიpციის შემდეგ გაარკვიე ტრანსლაციის პროცესში მონაწილე
კომპონენტები და თითოეულის ფუნქცია.
6. სინთეზირებული ცილა/ტრანსლაციის პროდუქტი გადაიტანე მარჯვენა ზედა კუთხეში მოცემულ
ცილების კოლექციაში. იგივე ი-რნმ-ზე კიდევ ააგე ცილა.
7. შემდეგ დააჭირე ღილაკს „მომდევნო გენი“ და გაიმეორე 4-6 პროცედურა. დააკვირდი ცილის სხვა
მოლეკულის სინთეზს.
8. ყველა გენის ექსპრესიის დასრულების შემდეგ ან რომელიმე პროცედურის გამეორების მიზნით
დააჭირეთ ღილაკს „აღადგინე ყველა“.
9. დაკვირვების მონაცემების საფუძველზე შეავსე ცხრილი1 და ცხრილი 2:

89
ცხრილი 1
ტრანსკრიpციაში მონაწილე ujredis კომპონენტები ფუნქცია

ცხრილი 2
ტრანსლაციაში მონაწილე ujredis კომპონენტები ფუნქცია

უპასუხე კითხვებს:

• რა ფუნქცია აქვს გენის რეგულაციის უბანს და როგორ ახორციელებს იგი ამ ფუნქციას?

• რა ფუნქციას ასრულებენ ტრანსკრიpციის A და B ფაქტორები?

• რა არის გენის ტრანსკრიpციის უბნის ფუნქცია?

• აღწერე ტრანსკრიpციის პროცესი;

• აღწერეთ ტრანსლაციის პროცესი;

• ერთი სახის ი-რნმ-ის მიხედვით რამდენი სახეობის ცილა სინთეზirდება?

• რიბოსომას ახასიათებს სპეციფიკურობა თუ იგი ნებისმიერ ი-რნმ-ზე ახდენს ცილის სინთეზს?

• გენის ექსპრესია ნიშნავს მხოლოდ ი-რნმ-ის სინთეზს? რატომ?

• რაზეა დამოკიდებული სინთეზირებული ცილის სახეობა?

• როგორ ფიქრობ, რა შემთხვევაში ამოქმედდება A ფაქტორი - უჯრედში შესაბამისი ცილის

კონცენტრაციის მომატებისa თუ შემცირების დროს?

• როგორ ფიქრობ, რა შემთხვევაში ამოქმედდება B ფაქტორი - უჯრედში შესაბამისი ცილის

კონცენტრაციის მომატებისa თუ შემცირების დროს?

• როგორ ფიქრობ, ბუნებრივად როდის ამოქმედდება უჯრედში ი-რნმ-ის დამშლელი ფერმენტი?

90
 gamoyenebuli literatura
1. საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს სკოლამდელი და ზოგადი
განათლების დეპარტამენტი _ გზამკვლევი მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის
მიხედვით (საგანი ბიოლოგია), 2022;
2. საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს სკოლამდელი და ზოგადი
განათლების დეპარტამენტი _ სწავლა-სწავლების პროცესის დაგეგმვა და წარმართვა მესამე
თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, 2020;
3. სსიპ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი _ მონაწილის სამუშაო
მასალა (მოდული: „სასკოლო ლაბორატორიის გამოყენება ბიოლოგიის სწავლებაში“ ), 2018;
4. მარიანა ხუნძაყიშვილი, სარა ბივერი _ განმავითარებელი შეფასება და დიფერენცირებული
სწავლება, სსიპ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, 2018;
5. სსიპ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი _ საკითხავი მასალა
(მოდული: „აქტიური სწავლება ბიოლოგიაში“), 2017;
6. მაიკლ პალადინო, უილიამ თიმენი _ ბიოტექნოლოგიის შესავალი, ივანე ჯავახიშვილის
სახელობის თბილისი სახელმწიფო უნივვერსიტეტის გამომცემლობა, 2015;
7. ეროვნული სასწავლო გეგმების დეპარტამენტი _ ეროვნული სასწავლო გეგმის გზამკვლევი
ბიოლოგიაში (X-XI კლასები), 2013;
8. ია კუტალაძე (რედ.) _ ეფექტიანი სწავლება, გამოცდების ეროვნული ცენტრი, კვლევის
ლაბორატორია, 2010;
9. საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ეროვნული სასწავლო გეგმებისა
და შეფასების დეპარტამენტი _ პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლება, 2007;
10. Stephen Nowicki – Biology, Holt Mifflin Harcourt, 2015;
11. Метт Ридли – Геном, Династия, 2015.

91