‫اسپینوزا‪ :‬ستارهی قطبی کاشفان جاهطلب حیات‬

‫به بهانهی ترجمهی مستند «آلتوسر‪ ،‬یک ماجراجویی فکری»‬

‫نویسنده‪ :‬پارسا حبیبی‬

‫«فلسففف ی اسفففوزا اا اب فففی ب ففف ی سفففه ای در تفففهر‬

‫ففف ت د فففب ر تففف ن اب فففی‬ ‫فلسففف ففف راخ ابفففبا‬
‫فلس در تمهم دورانههس ‪ ».‬ل آلت س‬

‫فف هلففت ب فف دخ اسفف ‪ .‬تاهففه م تفف ان اا دو‬ ‫آلت سفف در ففهرخی اسففوزا اا داففبان دسفف‬ ‫لفف‬
‫جسففتهر بففهد فف د فف فف اسففوزا اا ا تهففهت زففبا فف دخ اسفف ‪ .‬امففه رد ففهی اسففوزا اا در آ ففهر‬
‫وی سفففزهر مدفففه د اسففف ‪ .‬او در جسفففتهر «در فففه اسفففوزا اا» ففف حففف اا ای فففهن م افففب‬
‫و بففف داهبشففف سفففه خ اسففف سفففه تهر‪ .‬ا‪ .‬وی در ا فففن جسفففتهر زفففهن‬ ‫ففف اسوزا ا سففف اسففف‬
‫افففب ففف «اسفففوزا اا مه فففهن امففف واخ بزففف ابفففبخ اسففف ‪ ».‬در ا فففن جسفففتهر تفففهخ ههفففب‬ ‫م‬
‫آلت س اسوزا ا س اسهرخ ازت‪.‬‬ ‫دار ت‬

‫فففهه‬ ‫ابب دففف و م فففههزت اسفففوزا اا در تمفففهم آ فففهر آلت سففف در م فففهد لتففف اه ففف‬
‫و بتفففه ا را ففف درب رد فففبن م اهفففهی زدفففزن ت ازففف م افففب‪.‬‬ ‫م سففف د ففف مفففتن اسفففتب‬
‫آلت سفففف اا « فففف ابپ ه زتففففه » تففففه «آ هرات سهففففهی ا ففففبئ ل ژ ک دولفففف » و «مه زففففهول و‬
‫مففه» دفف فف سففشی مسففت زت و دفف سففشی از مسففت زت فف اسففوزا اا ففهام ‪ .‬دد تففه فف جلفف‬
‫فف د فف فف اسففوزا اا‬ ‫‪.‬ففهد فف دارد‪ .‬فف همففزن اسففهس فف د فف فف سففه‪ .‬دان فف د ت حففز م‬
‫ففف مهت هلزسفففت» را در فففزپ نز بفففب ااففف همفففهن‬ ‫ها‪ .‬دبفففب و ا فففن «راخ سفففهههب ی ماتهففف‬
‫ففف د‪ .‬سفففه‪ .‬دان آلت سففف د ففف‬ ‫دزففف ی ففف اسفففوزا اا اا سفففه ن ففف ای آلت سففف متمفففه م‬
‫اسفففتهد ففف پ را ل زفففک ‪ .‬تافففب و در ا فففن راخ آ فففهر سفففه هنت جه در فففه اسفففوزا اا ت لزفففب‬
‫دبب ففف اا جسفففت ت ن ا دفففهن م تففف ان ففف مهسففف ی فففه تفففه «هنفففی فففه اسفففوزا اا» و‬
‫هلز هر ه «اسوزا اا و سزهس » اسهرخ د‪.‬‬

‫فف بفف ف ط آلت سفف لشفف سففه‪ .‬دان وفففهدار وی را‬ ‫امففه دفف دزفف در اسففوزا اا وجفف د داسفف‬
‫فزلسففف‬ ‫ففف زفففهن وارن م بتفففه‬ ‫بزففف در مزفففبان مطاهیزسففف اسفففوزا اا ‪ .‬فتفففهر م سفففه‬
‫زاففف وجفف د بفففبارد‪ ».‬ففف‬ ‫فففبون ها‪.‬دفف‬ ‫آلت سفف ی ابنلزسففف ا هن «هففزب ها‪.‬دففف یهافف‬
‫ابت ففه آ‪.‬هههبفف‬ ‫فف اسففوزا اا حفف فه ففک ها‪.‬دفف فشفف ی – اافف‬ ‫سفف ن د نفف ها‪.‬دفف‬
‫و ارادخ‪ .‬ا هبففگ ‪ .‬وهفف روسففا ش ف اابفف فف ای مففبد جسففتن اا هففبمه فف ای اففی امفف بفف –‬
‫زاففف بزففف ففف د وی فففک ابت فففه دل ففف اه ب ففف د‬ ‫ب ففف د‪ .‬ها‪.‬دففف اسفففوزا اا ها‪.‬دفففت‬
‫دففف ن سفففزو ر‬ ‫آلت سففف و سفففه‪ .‬دابپ بهدفففهر دبفففب ففف او روی زهوربفففب‪ .‬اسفففوزا اا ها‪.‬دففف‬
‫حبا درآمب‪.‬‬ ‫س ف رد ست‬

‫ففف د‪ .‬او در افففهر‬ ‫حففف‬ ‫فففزپ اا فففک فزلسففف‬ ‫فففهری اسفففوزا اا ففف ای آلت سففف سففف‬
‫اففف ان‬ ‫مه زفففهول و مفففهر س فزلسففف فهن فففهت و جسفففت ای دبفففب ففف اا آنهفففه ففف‬
‫فزلسفففف فهن ج ففففهن ا امزافففف مهت هلزسففففت م اجهفففف بففففهد م فففف د‪ .‬فزلسفففف فهن اتهففففه‬
‫سفف ته ‪.‬فففه بوزمفف دخ‪ .‬اسففوزا اا در ا فففن مزففهن همفففهن‬ ‫و ‪.‬دفف دن راخ شففف ی فف‬ ‫‪.‬سسفف‬
‫فففف اهت سفففه ت ففف د ففف ای فففک سفففپ لزفففبی و سفففزهر مهفففت‪:‬‬ ‫ففف د ففف هسففف‬ ‫سففف‬
‫و هم سففففت ی آن سفففف ژخ و ا فففف خ»! اسففففوزا اا فففف زفففف وی اا اسففففتهد‬ ‫«مسفففف ل ما ففففف‬
‫سففف ژخ و ا ففف خ‬ ‫ففف م نففف‬ ‫نباومهبزسفففت و نبا بئهلزسفففت‬ ‫هسففف‬ ‫ف اابففف اش مه زفففهول‬
‫ففف م نففف‬ ‫اسفففتماه‬ ‫م دهفففب‪ .‬اسفففوزا اا فففزپ اا هففف ر و او ‪.‬زففف ی ا بئهلزسفففت هسففف‬
‫م دهفففب‪ .‬او فففه رو شففف د م بزسفففت و فففهر مدفففه ر « فففبا فففه ی زاففف » اب ی ففف در فففی‬
‫فف آلت سفف اد ففه م اففب فف دسفف‬ ‫فف راخ مفف ابففبااد‪ .‬فف زففهب د نفف اب ی فف‬ ‫فلسفف‬ ‫تففهر‬
‫آن ففف در فففهرخی «ا‪.‬ففف » زاب دفففب‬ ‫ففف‬ ‫ا ااهسففف ! اسفففوزا اا ففف‬ ‫اسفففوزا اا را دادخ اسففف‬
‫هس ‪».‬‬ ‫م ‪ .‬ب‪« :‬ا ن هس‬

‫اسففوزا اا دسفف رد فف سففزا ی سفف ا «دفف ا دزفف ی وجفف د دارد فف جففهی آن فف دزفف ی‬
‫فف فف اب‪.‬فففهی م تلفف فیسفف ی سففزهری فففبان‬ ‫وجفف د بباسففت هسففب » م ابفففب سفف ال‬
‫ماهحففف در جسفففتهری‬ ‫و اسوزا ااسفففاهس ففف ر‬ ‫دا ت ابفففب‪ .‬الشسفففهببر مفففهت ون فزلسففف‬
‫م ‪ .‬ففب فف «مففه ه ففب فف د را اا سفف ففهد‬ ‫ففپ او ا ففیا ب سففت اسفف‬ ‫فف در ففه‬
‫فف هسفف ‪ .‬ا ففن دزفف ی‬ ‫دففزت‪ .‬هسففت همففهن اسفف‬ ‫ففب سففزبن» سفف ا م فف ر یحفف‬
‫فف دخ اسفف ‪ .‬اا فلسفف دفف م مهبففب ا‪.‬فف هففت ففبا‬ ‫فف د جففز‬ ‫فف ت جفف آلت سفف را فف‬ ‫اسفف‬
‫ففف آلت سففف ففف مفففه‬ ‫اسففف‬ ‫و هفففت ما ف ساهسففف را اا آن نزففف ت « فففأ»! ا فففن هسففف‬
‫م دهب‪.‬‬

‫لشففف ابب دفففزبن ففف‬ ‫ففف ای آلت سففف ا فففن « فففأ» واهافففه فففأ در ماافففهی فففف بزسففف‬
‫ففف آلت سففف آن را ففف‬ ‫هسفففم اب‪.‬ففف ا تهفففهدف در اتتههسففف ‪ .‬فففأ م ففف ر دزففف ی اسففف‬
‫ففف مدفففه رت ن آن ممفففه فزلسففف‬ ‫دفففزبخ اسففف‬ ‫ففف تهففف‬ ‫سفففشیههی م تل ففف‬
‫ففف در ا سفففتنهه در مزهبففف ی راخ ففف درون هطفففهری در افففه ا ففف‬ ‫مهت هلزسفففت اسففف‬
‫فزلسففف ف اسففف سففف ‪ .‬د‬ ‫مهت هلزسففف‬ ‫م ففف د‪ .‬فزلسففف‬ ‫ففف سففف ی م هفففبی بهمدففف‬
‫فف د را‬ ‫و فف زبهففهی به‪.‬هففهب ‪ .‬ا ففن فزلسفف‬ ‫ابب دففزبن مففباد فف «اتهففه » فف م اجهففه‬
‫افففب لشففف هسفففت را ففف همفففهن‬ ‫در‪.‬زففف م فففههزم هم ففف ن «ا‪.‬ففف » و «ای فففهش» بم‬
‫هس جبی م ‪.‬ز د و بان م ابب دب‪.‬‬ ‫سشل‬

‫سفف ر فف دو سفف سففه ه ففی اا‬ ‫اسففوزا اا هم اففزن فف ا ففت آلت سفف مات ففبی اسفف‬
‫مفففهر س ففف مسففف ل ی ا فففبئ ل ژی دا تففف اسففف ‪ .‬آلت سففف در جسفففتهر «تاهفففه سفففا‬
‫افففب ففف در ی فففی فففپ ب سففف ا فففیا اسفففوزا اا «مفففهت شس هففف‬ ‫مهت هلزسفففت » اد فففه م‬
‫ففف ی ممشفففن در فففهرخی ا فففبول ژی» را هفتففف اسففف ‪ .‬هفففب ب فففهدی اسفففوزا اا در ا اافففه رد‬ ‫ب‬
‫فففپ ب سففف ا فففیا‬ ‫ه فففهب‬ ‫فففهور ابسفففهنابنهراب اا باسففف ‪ .‬ب نسفففهن وی در حففف ‪.‬ه‬
‫اسففف‬ ‫فففس جهبشفففهخ را ففف زشففف الهزفففه وارد م افففب‪ .‬ب فففبههی او مدففف‬ ‫امیتففف‬
‫ففف اسفففتای و تافففهل‬ ‫سمدفففز تزففف اسفففوزا اا ففف زشففف هففف ‪ .‬بففف فففهور و دفه زففف ی بفففه‬
‫دزفففبن‬ ‫فففزپ اا مفففهر س ب فففب اهتفففبار هففف ت را فففه هفففب‬ ‫م بدفففزاب‪ .‬اسفففوزا اا سففف‬
‫اسففف » و‬ ‫سفففها بهسففف ت اهتفففبار مففف رد ت جففف هففف ار م دهفففب و هم ففف ن او در بهه ففف «دم‬
‫د ه ار م دهب‪.‬‬ ‫س آن را در هل «رسهل ی سزهس »‬ ‫زشهر‬

‫او بزفففف هم فففف ن سففففه‪ .‬د‬ ‫اسففففوزا اا هم اففففزن اا زدففففنهمهن ب ففففب اومهبزسففففت اسفففف‬
‫ففف جهفففهن م بنففف د‪ .‬ففف زفففهب د نففف او‬ ‫راسفففتزاپ آلت سففف اا ما ففف ی نباومهبزسفففت‬
‫ابسفففهن را اا م ففف جهفففهن زففف ون م رابفففب‪ .‬وی در ا فففیا م ب سفففب‪« :‬ابسفففهنهه ففف پ را‬
‫اسفففف هه و استزهاسففففهن آ‪.‬ففففهه داربففففب و اتفففف در‬ ‫ااففففب ا فففف ا اا‬ ‫آااد تهفففف ر م‬
‫اسففتن و آراو فف دن‬ ‫ااففب فف دفف دزفف ی آنهففه را فف‬ ‫رؤ هههیسففهن فف ا ففن فشفف بم‬
‫ابنز تفف اسفف »‪ .‬فف زففهن د نفف اسففوزا اا مففه مفف دابزت فف دفف دزفف ی را دوسفف دار ففت‬
‫امفففه بمففف دابزت دففف ا ا فففن دز هفففه را دوسففف دار فففت‪ .‬مفففه ابسفففهنهه مزفففی ففف پ را آااد‬
‫در‬ ‫فف فف ی ا ففن تهفف ر را ففا مزففی هم فف ن ففف آوردخای اجتمففه‬ ‫مفف دابزت در اففهل‬
‫سفففه ت و ت لزفففب‬ ‫ه هفففهی تفففهر‬ ‫بز وهفففه ج هنهفففه تهفففهددهه و‬ ‫طفففن م اجهفففه‬
‫در فففهرخی‬ ‫و ر دففف ی هففف هسفففت «ففففهبت ی ارادخی آااد» را اد‪ .‬م بتفففه‬ ‫م سففف د‪ .‬ه فففب ر‬
‫ا فففن ففففهبت ی م ‪ .‬فففب‪« :‬ففففهبت ی ارادخ آااد اجفففهاخ م دهفففب ابسفففهنهه ت زفففی اافففب ففف‬
‫فف ای آاادیسففهن‬ ‫دخابففب " فف ای اب‪ .‬سففهن داففهن ااناففب فف ‪.‬فف‬ ‫دسففهن ابت ففه‬
‫زدفففن تهر) و ب نسفففهن اا للففف اهففففی سففف بب ففف‬ ‫م جانافففب" (رسفففهل الهزفففهت ‪ -‬سزهسففف‬
‫ایههبدفففهن را ففف مزفففی داسفففتن و بنهه دفففهن را ففف ای مفففی ورا فففبن تافففزن دفففزبخ‬
‫لففف واروبففف م افففب» «ت زفففی»‬ ‫اسففف »‪ .‬اسفففوزا اا ا فففن ما ففف را ففف «ی زاففف را ففف‬
‫ففف د را «م ففف و مادففف هففف‬ ‫ففف دففف‬ ‫م بهمفففب‪ .‬مفففهت شس ا فففبئ ل ژی دهز فففه همزنجهسففف‬
‫‪ .‬ب ادراک می ا خ و مااه» م دابب‪.‬‬

‫فففهی را‬ ‫فففی ت شففف را فففا ففف ا فففبئ ل ژی و آ‪.‬فففهه‬ ‫آلت سففف و اسفففوزا اا هففف دو – ففف‬
‫شفف م دابففب – فف ا ففن هوربففب فف مففه همزدفف در مزهبففگ ا ففبئ ل ژی هسففتزت آلت سفف در‬
‫«آ هرات سهفففهی ا فففبئ ل ژ ک دولففف » م ‪ .‬فففب‪« :‬آب ففف در واهفففی در ا فففبئ ل ژی م ‪.‬فففزرد‬
‫درون ا فففبئ ل ژی‬ ‫سفففهب‬ ‫ففف‬ ‫اسففف‬ ‫فففهر اا آن م ‪.‬فففزرد‪ .‬و ففف ا فففن سففف‬ ‫فففهه‬ ‫ففف‬
‫ففف د را فففهر اا ا فففبئ ل ژی م ابنهربفففب ‪ ...‬ا فففبول ژی ه ‪.‬ففف‬ ‫هسفففتاب افففه ففف تا ففف‬
‫لمففف‬ ‫بم ‪ .‬فففب "مفففن ا فففبول ژ ک هسفففتت"‪ .‬ه فففب فففهر اا ا فففبئ ل ژی ااففف در سفففاه‬
‫دافففزن‬ ‫ففف د تفففه تففف ان ‪ .‬ففف ‪" :‬مفففن در ا فففبئ ل ژی هسفففتت" ( سفففزهر مابودبفففب سفففهب‬
‫فف ا مفف ا م ‪ .‬اففب) "مففن در ا ففبئ ل ژی‬ ‫م ‪ .‬اففب)‪ .‬ففه ا ن فف (و ا ففن شفف دزفف ی اسفف‬
‫فففپ دهفففهرد ت هففف خی هضفففز ی ‪ 17‬م ب سفففب‬ ‫ففف دد"‪ ».‬و بزففف اسفففوزا اا ففف در ا فففیا‬
‫فف هففت هففبر و هففت ف ففبان هففبر ی زا مففهن را داهسففزت ففب ن‬ ‫فف «نفف وری اسفف‬
‫ففی در تاففب ی تفف ز ا دفف م ت ابففب اباففهد دهففب و‬ ‫ت تزفف م تفف ابزت تازففزن اففزت فف‬
‫ففف پ‬ ‫هطاففف اا سفففاه‬ ‫دففف بم ت ابفففب‪ ».‬افففه ا ن در ب فففب ا فففبئ ل ژی ه فففب ارا فففه‬
‫داست هسزت‪.‬‬

‫ا ففبئ ل ژی‬ ‫فف ا ففبئ ل ژی امفف ی م فف ا فف آ‪.‬ففهه بزسفف‬ ‫فف ا ففن اسففهس م تفف ان ‪ .‬فف‬
‫فففهی هففف ار فففبهزت‪ .‬ا فففبئ ل ژی در‬ ‫مهد ففف دارد‪ .‬بم تففف ابزت ا فففبئ ل ژی را هفففتارا فففه آ‪.‬فففهه‬
‫رسففف د بهفففهد و ‪ ...‬ر دففف دارد و اا آبهفففه جفففهن م ‪.‬زففف د و در همففف جه ر دففف‬ ‫ا مفففه آدا‬
‫لشففف هسفففم آرا فففپ اتتهفففه و‬ ‫ه فففب بزسففف‬ ‫ففف‬ ‫م دوابفففب‪ .‬ا فففبئ ل ژی مسففف ل ای بفففه‬
‫«ا فففبئ ل ژی د نففف بففف فففک ب فففهد‬ ‫آ هرات سههسففف ‪ .‬ففف زفففهن م بتفففه‬ ‫فففبنهه در دفففهرد‬
‫زفففهل‬ ‫و در افففه سفففتز ‪ .‬اهففف‬ ‫را طففف ای اا بز وهفففهی مافففهر‬ ‫فففی هسفففم جافففب اسففف‬
‫دمففهن لفف دزفف ی هسففتزت فف‬ ‫ازت‬ ‫ا ففبئ ل ژی فف ففبان وسففزل هفف ففک تهفف ر مفف‬
‫اباففهد مفف دهزت ففهی امففه ففه ا ففن اففه امفف ی واهافف و مففهدی اسفف ‪ .‬مففه در م ففهد ففهب و‬
‫هضففففهو و ماففففهاا هفففف ار م ‪.‬زفففف ت‬ ‫همففففی ا مه مففففهن مفففف رد استزضففففهو طففففه‬
‫سب واها اا اب زهد ‪ .‬فتهر سبخ اس »‪.‬‬ ‫بنههیمهن در دا خی آ هرات س‬

‫ففف ففف دففف ماافففه اسوزا ا سففف اسففف‬ ‫ففف د ف اسففف و ا ففف م دابسففف‬ ‫آلت سففف‬
‫ابففب‪ .‬او‬ ‫آن فف سففه تهر‪ .‬ا بابففب اسوزا ا سفف م‬ ‫فف‬ ‫فف د را فف‬ ‫فف‬ ‫دلزففی بزسفف‬
‫ففف د را ففف اسفففوزا اا اب فففی فشففف ی وی‬ ‫و سفففه‪ .‬دابپ دففف اا بزففف وی فشففف ی و ت‪.‬لزلففف‬
‫و دسفففتهوردههیاش ا تهفففهت دادبفففب‪ .‬لفففزا فهفففت آنهفففه اا ا فففبئ ل ژی تفففه سفففز خی ففف ابپ‬
‫فففهری ففف‬ ‫ما و سفففهن ففف ابپ سفففزموت مهتزک همنففف م هففف ن زففف وی اا اسوزا ااسففف‬
‫آلت سفف «اسففوزا اا مه ففهن امفف واخ بزفف ابففبخ اسفف » ه داففب م اجهفف ففه او همفف ارخ‬ ‫هفف‬
‫فف م جفف ا ففن‬ ‫سفف ت و جهخیل هبفف‬ ‫ا ففن طفف را فف همفف اخ دارد فف دسففت ش سففزبا‬
‫ففف روی اا مسفففز مسفففت زت دففف و فففهوش در راخهفففهی شففف مسفففز ههی بفففه زم دخ و‬
‫اا ه جففففه فففف‬ ‫اتهففففهل‬ ‫در ههففففهی بهسففففاه ت را در ففففزپ نزفففف ت‪ :‬ففففک مففففهج اج‬
‫آاها بخا ت امه ه بته ا همزد بهمال د‪.‬‬