Tarih Ders

Notları

Bilgi Sarmal Yayınları

Tarih Zümresi
10.1. ÜNİTE
YERLEŞME VE
DEVLETLEŞME
SÜRECİNDE
SELÇUKLU
TÜRKİYESİ

1072-1308 YILLARI ARASINDAKİ

BAŞLICA SİYASİ GELİŞMELER
OĞUZ GÖÇLERİ VE ANADOLU
ANADOLU’NUN İLK FATİHLERİ
HAÇLILAR KARŞISINDA TÜRKLER
ANADOLU’DA MOĞOL İSTİLASI
 1. 1072-1308 Yılları Arasındaki Başlıca Siyasi Türklerin Anadolu’ya Yerleşmek İstemesinin
Gelişmeler Nedenleri
✔ İklim koşullarının uygun, topraklarının tarım ve hay-
vancılığa elverişli olması
Aral
Gölü
KARAHANLILAR
KARADENİZ
Harizm Taşkent
BİZANS
İMP. Malazgirt ✔ Moğollar ve bazı Orta Asya devletlerinin siyasi bas-
Dandanakan kıları

AKDENİZ Bağdat Gazne ✔ Bizans’ın güçsüz olması ve Anadolu topraklarında

DEVLETİ
Kudüs GAZNELİLER nüfusun az olması

✔ Gaza ve cihat politikasını gerçekleştirmek için batı

Medine yönünde ilerlemenin gerekli olması
Mekke
✔ Göçebe Türk boylarını yerleşik hayata geçirme düşün-
Büyük Selçuklu Devleti’nin En Geniş Sınırları cesi

• Bizans ve Batılı kaynaklar XII. yüzyıldan itibaren Anado-

2. Oğuz Göçleri ve Anadolu
• XI. yüzyılda Anadolu’da yaşayan Rumlar, Ermeniler,
Süryaniler, Araplar ve Türkler Bizans’ın Anadolu’da
uyguladığı politikalardan oldukça rahatsızdır. Özellikle
vergilerin yüksek olması, isyanlar ve angarya yüzünden
Anadolu halkı Bizans yönetiminde kötü şartlarda yaşa-
maktadır. Bu durum da Türklerin Anadolu’da hâkimiyet
kurmasını kolaylaştırmış ve Türkler bir kurtarıcı olarak gö-
rülmüşlerdir.
lu için “Türkiye” ismini kullanmaya başlamışlardır. Arap
kaynakları ise XIV. yüzyıldan itibaren Berrü’t-Türkiyye
ismini Anadolu için kullanmışlardır.
• Türkler, Orta Asya’dan batıya göç ederken tek istikamet-
leri Anadolu olmamış aynı zamanda Irak ve Suriye’ye de
yerleşmişlerdir.
• Türklerin esas itibariyle Irak ve Suriye bölgesine ilk göç-
leri VIII. yüzyıldan itibaren Abbasiler Dönemi’nde gerçek-
leşmiştir.

• Selçukluların İran ve çevresine hâkim olmasından ve

• Bizans İmparatorluğu’nda 1042’den 1081’e kadar 11
Moğol istilalarından sonra da kalabalık Türkmen topluluk-
imparator değişmiştir. Zaman zaman bazı imparatorlar da
ların Irak ve Suriye bölgelerine geldikleri görülmektedir.
Selçuklulardan yardım alarak tahta çıkmaya çalışmışlar-
dır. Bu durumu fırsat olarak kullanan Selçuklular, bu yar- • Ancak Irak ve Suriye’deki günümüz Türkmen varlığının
dımlar karşılığında Anadolu’da nüfuzunu artırmıştır. temelleri daha çok Osmanlı Devleti’nin Yavuz Sultan Se-
lim Dönemi’nde bölgeye düzenlediği seferler sonucunda
• 1071 Malazgirt Meydan Muharebesi sonrasında Türk- atılmıştır.
lerin Anadolu hâkimiyeti hız kazanmış bu tarihten son-
• Günümüzde hem Irak’ta hem de Suriye’deki Türkmen
ra Anadolu’da ilk Türk beylikleri kurulmuştur. Böylece
sayısının 4-5 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir.
Anadolu’nun Türkleşmesi süreci başlamıştır.
10. SINIF SARMAL TARİH

1
3. Anadolu’nun İlk Fatihleri
• Anadolu’ya ilk Türk akınları, IV. yüzyılın sonlarında önce
Hunlar daha sonra Sabarlar tarafından gerçekleştirilmiştir.
• Abbasi himayesindeki Türkler, Anadolu’yu yurt edinme
amacı taşımayan akın faaliyetleri düzenlemişlerdir.
Mengücekler (1071 - 1228)
✔ Erzincan merkezli Kemah, Şebinkarahisar ve
Divriği şehirlerini içine alan bir bölgede Mengücek
Gazi tarafından kuruldu.

• Selçuklular zamanındaki ilk Anadolu akınları ise Çağrı ✔ 1985 yılında “UNESCO
Bey ile başlamıştır. Tuğrul Bey, Anadolu’yu yurt edinme Dünya Miras Listesi”ne
politikasının temellerini atmış ve 1048 Pasinler Savaşı ile dâhil edilen Divriği Ulu
Selçuklu ve Bizans orduları ilk kez karşı karşıya gelmiş-
Cami ve Darüşşifası
lerdir.
günümüze kadar gelen
• 1064’te Ani Kalesi alınmış 1071 Malazgirt Zaferi ile de
en önemli eserleri oldu.
Anadolu’nun kapıları Türklere açılmış ve Anadolu’da ilk
Türk beylikleri kurulmuştur. Artuklular (1102 - 1409)

a. Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri ✔ Artuk Gazi tarafından Mardin merkezli kurulmuş;
Danişmentliler (1080 - 1178) Hasankeyf, Mardin ve Harput ol-
mak üzere üç kol hâlinde varlığı-
✔ Danişmentoğlu Ahmet Gazi tarafından Sivas mer-
nı sürdürmüşlerdir.
kez olmak üzere kuruldular ve topraklarını Çukurova’ya
kadar genişlettiler. ✔ Çeşitli mekanik aletler ve

✔ İlk zamanlarda Türkiye Selçukluları ile mücadele otomatları icat eden, Leonardo
ettiler. Daha sonra Selçuklularla birleşerek Haçlılara da Vinci’ye ilham kaynağı olan
karşı savaştılar. Cezerî, çalışmalarını Artuklular

✔ Manzum türündeki “Danişmentnâme” adlı eseri zamanında gerçekleştirmiştir.

oluşturdular. Anadolu’nun ilk medresesi kabul edilen Cezeri’nin abdest
✔ Bizans sikkelerini örnek alarak
Yağıbasan Medresesi’ni kurdular. otomatı
para bastırdılar.

10. SINIF SARMAL TARİH

2
 • I. Kılıç Arslan’dan sonra I. Mesut daha sonra da
Saltuklular (1072 - 1202) II. Kılıç Arslan tahta çıktı.

Ebulkasım Saltuk tarafından Erzurum’da kuruldular. • II. Kılıç Arslan Dönemi’nde Bizans, Türkiye Selçuklularını
Haçlılar, Gürcüler ve Ermenilerle mücadele ettiler. Anadolu’dan atmak için büyük bir ordu hazırladı. İki taraf
Miryokefalon Savaşı’nda karşı karşıya geldi.
Çaka Beyliği (1081 - 1093)

✔ İzmir ve çevresinde Çaka Bey tarafından kuruldu. Miryokefalon Savaşı (1176)

✔ Türk denizciliğinin öncüsü olan ve ilk Türk denizcisi
olarak kabul edilen Çaka Bey, güçlü bir donanma kurdu.
✔ Çaka Bey, Bizans’la mücadele etti ve İstanbul’u
kuşatmayı planladı. Ancak Bizans tarafından kışkırtılan
Türkiye Selçuklu hükümdarı I. Kılıç Arslan tarafından
öldürüldü.
Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beyliklerinin
Temel Özellikleri
Anadolu’nun Türkleşmesinde ve İslamiyet’in
yayılmasında etkili oldular.
Bizans, Ermeni, Gürcü ve Haçlı orduları ile
mücadele ettiler.
İnşa ettikleri eserler, eğitim ve kültürel faali-
yetleri ile Anadolu’da Türk İslam medeniyeti-
nin yayılmasını sağladılar.
Türkçe’nin Anadolu’da yayılmasını sağladı-
lar.
Kıyı bölgelerinde kurulan beylikler, Türklerde-
ki denizcilik faaliyetlerine öncülük ettiler.
b. Türkiye Selçuklu Devleti (1077-1308)
• Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’daki en etkili güç
İznik’te 1077 yılında Süleyman Şah tarafından kurulan
Türkiye (Anadolu) Selçuklu Devleti oldu.
• Süleyman Şah 1086 yılında Suriye Selçukluları ile yaptığı
savaşı kaybetti ve savaş sırasında öldü.
10. SINIF SARMAL TARİH
(Türkiye Selçuklu-Bizans)
Anadolu kesin olarak Türk yurdu oldu,
Bizans’ın Anadolu’dan Türkleri atma umutla-
rı sona erdi.
Türklerin batı yönündeki ilerleyişi hızlandı,
Batı Anadolu’daki Türk nüfusu arttı.
c. Türkiye Selçuklularında Devlet Yönetimi ve Sosyo-
kültürel Yapı
• Türkiye Selçuklu Devleti kendisinden önceki Türk devlet ge-
leneklerini sürdürmüş ve boylar birliği şeklinde örgütlenmiştir.
Buna göre devletin en küçük yapı taşı “oguş” (aile) olmuş
oguşların bir araya gelme-
siyle “urug”lar (sülale),
urugların bir araya gelme-
siyle de “bodun” (millet)
ortaya çıkmıştır. Devlet ise
“il” veya “el” olarak adlan-
dırılmıştır.
• Türkiye Selçuklularında tahta kimin geçeceği kesin hü-
kümlerle bir karara bağlanmamıştır. Veliahtlık uygulaması
ve eş hükümdarlık uygulamaları taht kavgalarını sona er-
dirmemiştir. Bu durum da devletin iç karışıklıklarla uğraş-
masına, isyanlar çıkmasına ve düşman devletlerin saldırı-
larda bulunmasına zemin hazırlamıştır.
• Selçuklularda saraylar, dergâh veya bargâh olarak ad-
landırılmış ve bu saraylarda hacip adı verilen görevliler
düzeni sağlamışlardır. Haciplerin lideri ise “hâcibü’l-

• Kısa bir fetret devri yaşayan hüccab” olarak adlandırılmıştır.

Türkiye Selçuklularında I. Kılıç
• Savaş esirleri ve köle
Arslan 1092’de devletin başı-
pazarlarından getirilen
na geçti.
kölelerin devlet hizme-
• I. Haçlı Seferi’nde kalabalık tinde yer alması şeklinde
haçlı kuvvetleri ile mücade- işleyen gulam sistemi ile
le edemeyen I. Kılıç Arslan, Selçuklular devlet adamı
İznik’i terk etmek zorunda kaldı Sultan Berkyaruk
ve asker ihtiyacını karşı-
ve başkenti Konya’ya taşıdı. lamıştır.

3
• Üst düzey devlet işlerinin görüşüldüğü Divân-ı Saltanat
Haçlı Seferlerinin Nedenleri
içerisinde Büyük Selçuklulardan farklı olarak Naib-i Salta-
nat ve Pervane divanları oluşturulmuştur. ✔ Kudüs’ün Müslümanların elinden alınmak istenmesi
• Selçuklularda atabeylik uygulaması da devam etmiştir. (görünen neden)

Melik olarak adlandırılan şehzadeler devlet tecrübesi ka- ✔ İslam dünyasının zenginliklerini ele geçirme düşüncesi
zanması için hocaları olan atabeyler ile vilayetlerde görev- ✔ Bizans’ın Türkleri durdurmakta yetersiz kalması ve
lendirilmişlerdir. kaybettiği toprakları almak için papa ve Avrupa’dan
yardım istemesi
• Türkiye Selçuklu Devleti, diğer bir-
✔ Derebeyleri ve kralların güç,
çok alanda olduğu gibi ordu teşki-
toprak ve şöhret kazanma ar-
latlanmasında da Büyük Selçuklu
Devleti’ni örnek almıştır. zuları
✔ Papanın otoritesini artırmak
• Türkiye Selçuklu ordusunun baş-
istemesi ve misyonerlik
kumandanı Beylerbeyi veya Emi-
düşüncesi
rül-Ümera unvanı alır. Ordu kuman- Papa II. Urban
danlarına ise subaşı, sipehsâlar,
• I. Haçlı Seferi (1096 - 1099), Hristiyanlar için başarıya
serleşker denirdi.
ulaşan tek seferdir. Kudüs, Haçlıların eline geçmiş ve An-
• Selçuklularda donanma kuman- Reis’ül Bahr takya, Urfa ve Kudüs’te Latin krallıkları ku-
danlarına Reis’ülBahr, Emîr-i rulmuştur. Selçuklular, Drakon’da Haçlıla-
Sevâhil veya Meliküs-Sevâhil denirdi. ra önemli kayıplar verdirmiş,
Dorylaion mevkiinde yapılan mü-
cadelede ise Haçlı ordularına en-
Ordu gel olamamışlardır. Haçlıları engel-
lemeyi başaramayan ve İznik’i
Hassa İkta Ücretli
Askerleri Askerleri Askerler
kaybeden Selçuklu sultanı I. Kılıç
Arslan, başkenti Konya’ya taşımıştır.
Bağlı Beylik
Türkmenler ve Devletlerin • II. Haçlı Seferi (1147 - 1149), Musul Atabeyi Nurettin
Askerleri Mahmut Zengi’nin Musul, Şam ve Halep’i Haçlıların elin-
den alması ile başlamış ancak Haçlılar, Selçuklu hükümda-
rı I. Mesut tarafından yenilgiye uğratılmıştır.
Reis’ül-Bahr
Emirül-Ümerâ
(Meliküs- Subaşı • III. Haçlı Seferi (1189 -1192), Eyyubi Devleti hükümdarı
(Beylerbeyi)
Sevâhil) Selahaddin Eyyubi’nin “Hıttin Savaşı”nda Kudüs Krallı-
ğını mağlup etmesi ve Kudüs’ü alması üzerine başlamıştır.
Başkomutan Donanma Komutan Bu sefere katılan Alman İmparatoru Friedrich Barbarossa
Komutanı
Silifke Çayı’nda hayatını kaybetmiş, Fransa Kralı II. Philip-
pe ve İngiltere Kralı Aslan Yürekli Richard deniz yoluyla
• Selçukluların Anadolu hâkimiyeti ile Anadolu’da ekono-
Akka’ya ulaşmış ancak amaçlarına ulaşamamışlardır.
10. SINIF SARMAL TARİH

mik refah dönemi başlamış, ticari faaliyetler gelişmiş, dirlik

düzen sağlanarak güven ortamı oluşturulmuştur.
4. Haçlılar Karşısında Türkler
• XI. yüzyılın sonlarından XIII. yüzyılın başlarına kadar, iki
yüz yıla yakın bir süre devam eden Haçlı Seferlerinin ilk
dördü Anadolu üzerinden gerçekleşmiş son dördü ise daha
çok deniz yolu ile Akdeniz üzerinden yapılmıştır.
• IV. Haçlı Seferi’nde (1202 - 1204) Kudüs’ü
geri almak için yola çıkan Haçlılar, amaçla-
rından uzaklaşmış ve İstanbul’a gelip şehri
yağmalamışlardır. İstanbul’da kısa süreli
bir Latin Krallığı kurmuşlardır. Merkezini
İznik’e taşımak zorunda kalan Bizans
İmparatorluğu, 1261 yılına kadar varlı-
ğını burada sürdürmüştür.

4
 • 1212 tarihine gelindiğinde ise Çocuk Haçlı Seferleri ger- 5. Anadolu’da Moğol İstilası
çekleşmiştir. Fransa ve Almanya’dan binlerce çocuk Kutsal
• 1206 yılında Cengiz Han, bütün Moğol kabilelerini bir-
toprakları kurtarmak
leştirerek dünyanın en güçlü imparatorluklarından biri-
üzere yollara çıkmış-
ni kurmuştur. Cengiz Han’ın ölümünden sonra Moğol
lardı. Ancak bu ço-
hâkimiyetindeki topraklar üzerinde dört tane Moğol devle-
cuklar Marsilya, Ce-
ti kurulmuştur. Bu devletlerden biri olan ve Moğol Büyük
nova ve Brindisi
Hanı Mengü’ye bağlı olan İlhanlılar ise İran ve Anadolu
limanlarına kadar
dolaylarında etkili olmuştur.
gelseler de ya bin-
Çocuk Haçlı Seferleri
dikleri gemiler bat-
Cengiz Han’dan Sonra Kurulan Moğol Devletleri
mış ya da yakalanıp köle olarak satılmışlardır.
Altın Orda Devleti
İlhanlı Devleti
(Hazar ve Karadeniz’in
Haçlı Seferlerinin Sonuçları (İran ve Anadolu)
kuzeyi)
✔ Türklerin batı yönünde ilerleyişleri durdu ancak Çağatay Hanlığı Kubilay Hanlığı
Türkler, verdikleri mücadeleler ile İslam dünyasında (Orta Asya) (Orta Asya’nın doğusu)
saygınlık kazandılar.
✔ Vaatlerini gerçekleştiremeyen Hristiyan din adamları
otoritelerini kaybetti ve skolastik düşünce zayıfladı.
✔ Akdeniz limanları önem kazandı. Cengiz H
Cengiz Han Dönemi
✔ Ticaretle uğraşan burjuvalar güçlendi. Seferlere ka- (1196-1227)
tılmak isteyenlerin para ihtiyacı, bankacılık düzenini or-
an S

luğu (122
taya çıkardı. rator 7-1
pa
on

sı 2
ra

İm
M oğ o l
✔ Anadolu ve İslam ülkeleri büyük ekonomik kayba

uğradı.
✔ Bizans İmparatorluğu daha uzun yaşama imkânı
buldu fakat Haçlıların yağmacı anlayışı Bizans’a da
zarar verdi.
✔ İslam dünyasından barut, pusula, matbaayı öğrenen
Avrupalılar, bilimsel alanda ilerleme sürecine girdi.
✔ Seferler esnasında Haçlılar dünya tarihinin en büyük
katliamlarını gerçekleştirdiler.
✔ Özellikle I. Haçlı Seferi ile yola çıkan ve çoğunluğu
sivillerden oluşan gruplar geçtikleri yerleri yağmaladı-
lar. Müslümanlar dışında Yahudileri ve yeri geldiğinde
sözde kurtarmak için geldikleri yerli Hristiyanları kat-
lettiler.
10. SINIF SARMAL TARİH
79
)
Moğol İmparatorluğu
• Bu dönemde gerçekleşen Yassıçemen Savaşı’nda
(1230) Türkiye Selçuklularının Harzemşahları yenmesi ve
Harzemşahların yıkılış sürecine girmesi ile Moğollar ve
Türkiye Selçukluları komşu olmuşlardır.
• Moğollar ile Anadolu arasında tampon vazifesi gören Har-
zemşahların yıkılması ve Baba İshak Ayaklanması’nda
Selçukluların zayıfladığının anlaşılması Moğolların Anado-
lu üzerine akınlar düzenlemesinde etkili
olmuştur.

✔ 1099’da Kudüs’ü Fâtımilerden • Selçukluların en parlak devirlerini

alan Haçlılar, görülmemiş bir yaşamasını sağlayan ve “Uluğ Key-
vahşet sergilemiş ve şehirdeki kubat” olarak anılan I. Alâeddin
bütün Müslümanları öldürmüş-
Keykubad, Anadolu’da günümü-
tür. Kubbetü’s-Sahra yağmalan-
ze kadar gelen çok önemli eserler
mış, Mescid-i Aksa’ya sığınanlar
inşa ettirmiştir. Bir ziyaret esna-
kılıçtan geçirilmiş, Musevilerin
sında da zehirlenerek hayatını
sığındıkları sinagoglar da ateşe
kaybetmiştir.
verilmiştir.

5
• Moğol İstilası, 1221’den itibaren batı yönünde gittikçe
yoğunlaşmış ve Anadolu coğrafyası için bir tehdit hâline
gelmiştir. Daha önce Moğollardan kaçarak Horasan,
İran ve Azerbaycan’a gelen Türkmenler, kitleler hâlinde
Anadolu’ya göç etmeye başlamıştır.
• I. Alâeddin Keykubad’ın 1237’de ölümüyle tahta çıkan
II. Gıyâseddin Keyhüsrev Dönemi’nde devlet içindeki so-
runlar iyice art-
mış ve Moğol-
lar Anadolu’ya
girip fetih hareketle-
rinde bulunmuşlardır.
1243 tarihinde yapılan Kö-
sedağ Savaşı’nda Moğol-
lar, Türkiye Selçuklularını
ağır bir yenilgiye uğratmıştır.
• Moğollar daha sonra Sivas
ve Kayseri’yi yağmalamış,
Türkiye Selçuklu Devleti’ni vergiye bağlamıştır. Moğolların
Anadolu’daki etkisi 1340’lara kadar da devam etmiştir.
✔ Güvenlik sorunu ile beraber ticaret yolları önemini kay-
betti, tarımsal üretim ve ekonomi bozuldu.
✔ Doğu Anadolu’da yaşayan ve Moğol baskısı ile batı-
ya göç eden Türkmenler, Anadolu’nun batı bölgelerinin
Türkleşmesinde etkili oldular.
✔ Moğollar birçok önemli şehre ve esere zarar verdi.
Anadolu’daki bilimsel ve kültürel gelişmeler durdu.
✔ Selçuklu sultanlarına bağlı Türkmen beyleri bağım-
sızlıklarını ilan ederek beyliklerini kurdular. Anadolu’da
“ikinci beylikler dönemi” başladı.
• Türkiye Selçuklu Devleti’nin daha çok uç (sınır) bölgele-
rine yerleştirdiği Türkmen beyleri, Kösedağ Savaşı sonrası
oluşan otorite boşluğunda bağımsız hareket eden küçük
devletçikler hâline dönüşmüştür. Karamanoğullarının ön-
cülük ettiği ve XVII. yüzyılda Ramazanoğullarının yıkılışına
kadar geçen bu süreç “ikinci beylikler dönemi” olarak
adlandırılmıştır.

• 1266’da itibaren Selçuklularda idareyi eline alan Vezir İkinci Beylikler

Süleyman Müineddin Pervane, Memlûklu Devleti’ni yar-
Karamanoğulları Candaroğulları Germiyanoğulları
dıma çağırmıştır. Memlûklu ordusu 1277’deki “Elbistan
Savaşı”nda Moğolları mağlup etmiştir. Ancak Moğollar bu
olaydan sonra Anadolu’daki baskı- Canikoğulları Hamitoğulları Aydınoğulları

larını daha da arttırmıştır.

Menteşeoğulları Saruhanoğulları Eratnalılar
• Moğol istilası döneminde
Anadolu’da şeyh ve derviş-
Eşrefoğulları Teke Beyliği Karesioğulları
lerin teşvikiyle Türkmenler
Moğollara karşı isyan etme-
ye başlamışlardır. Karama- Sâhip Ataoğulları Kadı Burhaneddin Ramazanoğulları
noğlu Mehmed Bey’in des-
teklediği 1276 tarihli Hatiroğlu Çobanoğulları Dulkadiroğulları Osmanoğulları
Şerafeddin Bey İsyanı Moğolları
zor durumda bırakmıştır.
KARADENİZ
BİZANS
İMP. RI
LA
UL CAN P.
I Ğ İKOĞ M İM
R O N RU
LLA AR ULLA
BZO
10. SINIF SARMAL TARİH

RI TRA
Ğ U ND
NO CA
MA
Anadolu’da Moğol İstilasının Sonuçları
KARES
İOĞULL
ARI
OS AHİLER ERETNA DEVLETİ
GE
RM
İYA
SARUHANOĞULLARI
NO
ĞU
LLA KADI BURHANETTİN
RI

✔ Türkiye Selçuklularında merkezî otorite zayıfladı ve

DEVLETİ
RI RI
Ğ ULLA ULLA
INO OĞ
AYD AMİT LARI
ANOĞUL
H DULKADİROĞULLARI
devlet dağılma sürecine girdi. KARAM
ARI
ĞULL
EŞEO
MENT
RI R
ULA
TEKE BEYLİĞİ LA
UL UNL
✔ Türkiye Selçukluları Moğol hanlarına vergi veren,
EGE
KOY
Ğ
NO A
DENİZİ AZ
A
KAR
M
bağımsız hareket edemeyen bir devlet hâline geldi. AKDENİZ
RA

MEMLÛKLULAR
✔ Ermeni, Gürcü ve Rum devletleri Moğollara bağlandı. KIBRIS

6
 ÜNİTE TESTİ
2023 AYT 2020 TYT
1. Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya yapılan 5. Anadolu Selçuklu Devleti, 8 Mart 1220’de
Türk akınları sonucunda Selçuklu sultanlarının Venedik ile dostluk ve ticaret anlaşması yapmıştır.
hizmetindeki Türk komutanlar tarafından kurulan Buna göre Selçuklu topraklarında Venediklilerin
ve özellikle Anadolu’nun doğu ve güneydoğusunun kendi aralarında veya diğer yabancılarla olan
Türkleşmesinde etkili olan ilk dönem Türk anlaşmazlıklara, oluşturulacak bir mahkeme heyeti
beylikleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer tarafından bakılmasına izin verilmiş ancak hırsızlık
almaz? ve adam öldürme gibi suçlarda Selçuklu
A) Artuklular B) Danişmentliler mahkemelerinin yetkili olduğuna karar verilmiştir.
C) Ahlatşahlar D) Eretnalılar Bu bilgiyle;
E) Mengücekler I. Hristiyanların tek temsilcisinin Venedikliler
olduğu,
II. Venedik’e Selçuklu ülkesinde ayrıcalıklar
tanındığı,
III. Selçuklu sultanının ticareti canlandırma istediği
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
2022 AYT D) I ve III E) II ve III
2. Aşağıdakilerden hangisi donanma kurarak Batı
Anadolu’da denizcilik yapan Türk beyliklerinden
biri değildir?
A) Karesi B)Menteşe C) Saruhan 2019 AYT
D) Karaman E) Aydın 6. Haçlı Seferleri sırasında birçok soylunun ölmesi
Avrupa'daki toprakların sahipsiz kalmasına neden
olmuştur. İstanbul 1204'te Latinlerin egemenliğine
girmiştir. Hristiyanlarca kutsal kabul edilen yerler
Türklerin mücadeleleri sayesinde Müslümanların
egemenliğinde kalmıştır.
Buna göre, Haçlı Seferleri'nin sonuçlarının
2021 AYT aşağıdaki gelişmelerden hangisi üzerinde etkili
3. Başlangıçta Zengilere bağlı olarak faaliyet olduğu söylenemez?
gösterirken daha sonra Mısır’ı ele geçirerek A) Feodal düzenin zayıflamasında
bağımsız olan, Selçuklu devlet geleneğinin Mısır’da B) Ruhban sınıfının halk üzerindeki inandırıcılığının
yerleşmesini sağlayan, Mısır’da Şii Fâtimî Hilafetini azalmasında
sonlandırmanın yanı sıra Haçlılara karşı da başarılı C) Bizans İmparatorluğu'nun zayıflamasında
bir mücadele yürüten devlet, aşağıdakilerden Türklerin İslam dünyasındaki saygınlıklarının
hangisidir? artmasında
A) Tolunoğulları B) Samaniler D) Avrupa'da mezhep birliğinin sağlanmasında
C) Eyyubiler D) Memlükler
E)İhşidiler

2019 MSÜ 2017 LYS

4. Konya’da Karatay Medresesi, Kayseri’de Döner 7. Kutalmış oğlu Süleyman Şah’ın 1075 yılında
Kümbet ve Gevher Nesibe Darüşşifası fethedip Türkiye Selçuklu Devleti’nin başkenti
aşağıdakilerin hangisi tarafından inşa edilmiştir? yaptığı şehir aşağıdakilerden hangisidir?
A) Karamanoğulları B) Anadolu Selçukluları A) Bursa B) İznik C) Konya
C) Eşrefoğulları D) Büyük Selçuklular D) Erzurum E) Kayseri
E) Osmanlılar

1
 2023 MSÜ
8. Birinci Haçlı Seferi sırasında Selçukluların ağır
kayıplara uğraması ve kıyı bölgelerini kaybetmesinin
aşağıdakilerden hangisine neden olduğu
söylenebilir?
A) Anadolu’ya yapılan Türkmen göçlerinin durmasına
B) İstanbul’un Latinler tarafından işgal edilmesine
C) Moğolların Anadolu’da istila hareketlerine
başlamasına
D) Anadolu’da ikinci beylikler dönemine geçilmesine
E) Bizans’ın Anadolu’yu kurtarma ümidinin artmasına
Bilgi Sarmal / TYT Soru Bankası
9. (I) Türkiye Selçuklu ordusunun başkumandanı Beylerbeyi
veya Emirül-Ümera unvanı taşırdı. (II) Ordu
kumandanlarına subaşı, sipehsâlar, serleşker denirdi. (III)
Bunlar aynı zamanda bulundukları mıntıkaların emniyet ve
asayişini sağlamakla da meşgul olurdu. (IV) Türkmen
kuvvetlerinin başında ise beyler bulunurdu. (V)
Selçuklularda donanma kumandanlarına Reis’ül-Bahr veya
sahillerin kumandanı anlamında Meliküs-Sevâhil denirdi.
Parçada numaralandırılmış cümlelerin hangisindeki
durumun ortaya çıkması devletin coğrafi konumu ile
doğrudan ilgilidir?
A) V B) IV C) III D) II E) I
Bilgi Sarmal / TYT Soru Bankası
10. Türkiye Selçukluları;
• merkezî otoriteyi güçlü tutmaya çalışmış,
• ticari faaliyetlere önem vermiş,
• Iran kültürünün etkisinde kalmıştır.
Bu duruma;
I. melik ve atabeylerin eyaletlerdeki yetkilerinin
sınırlandırılması,
II. kervansaray ve tersane yapımına önem verilmesi,
III. hükümdar unvanlarının birçoğunun Farsça kökenli
olması
gelişmelerinden hangileri kanıt olarak gösterilebilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
2
Bilgi Sarmal / TYT Soru Bankası
11. Dördüncü Haçlı Seferi’nde Istanbul’u ele geçiren
Haçlılar şehri yağmalamış ve Istanbul’da 1204 tarihinde
Latin Imparatorluğu’nu kurmuşlardır. Merkezini Iznik’e
taşımak zorunda kalan Bizans Imparatorluğu, 1261 yılına
kadar varlığını burada sürdürmek zorunda kalmıştır.
Bu gelişmelerin aşağıdakilerden hangisine ortam
hazırladığı söylenebilir?
A) Türklerin Anadolu’daki nüfuzunun azalmasına
B) Eyyubilerin Kudüs’ü fethetmesine
C) Moğolların Anadolu’yu istila etmesine
D) Katolik-Ortodoks çekişmesinin artmasına
E) Bizans’ın federatif bir yönetim benimsemesine
Bilgi Sarmal / AYT Soru Bankası
12. Anadolu’da kurulan beyliklerden Ramazanoğulları
tarımdan, hac ve ticaret yollarından; Saruhanoğulları ve
Menteşeoğulları gibi beylikler sahip oldukları donanmayla
ticaretten; Candaroğulları da demir ve bakır madenlerinden
önemli ölçüde gelir elde etmişlerdir.
Bu bilgilere göre Anadolu’da bulunan beyliklerin farklı
ekonomik faaliyetlerle ilgilenmesinde aşağıdakilerden
hangisinin doğrudan bir rolü vardır?
A) Siyasi durum B) Coğrafi konum
C) Dinî ihtiyaçlar D) Demografik yapı
E) Etnik unsurla
Bilgi Sarmal / AYT Soru Bankası
13. Türkiye Selçuklularında devletin yönetim merkezi olan ve
dergâh veya bargâh olarak da anılan saray, hem devletin
idare merkezi hem de hükümdarın şahsî ikametgâhı
olmuştur.
Buna göre aşağıdaki saraylardan hangisinin Türkiye
Selçuklu Devleti’ne ait olduğu söylenemez?
A) Alâeddin Köşkü (Konya)
B) Keykubâdiye Sarayı (Kayseri)
C) Kubâdâbâd Sarayı (Beyşehir)
D) İshak Paşa Sarayı (Ağrı)
E) Alâiye Sarayı (Alanya)
 0 2 3 - 2 0 2 4
2
MODEL

Tarihin en zevkli hâli

TÜM İŞLER KİTABEVLERİNDE