Professional Documents
Culture Documents
Chuong1 2dinhthuc
Chuong1 2dinhthuc
Bộ môn toán Ứng dụng, Khoa Khoa học Ứng dụng, Trường Đại học Bách khoa TP. Hồ Chí Minh, 268 Lý Thường Kiệt,
Quận 10, TP. Hồ Chí Minh.
E-mail: nguyenhuuhiep@hcmut.edu.vn
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 1 / 49
Định thức
1 Định thức
2 Ứng dụng
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 2 / 49
Định thức
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 3 / 49
Định thức
Ví dụ 1.
1 2 −3 1 2 −3
Cho 2 3 0 . Tính det(A) = 2 3 0
3 2 4 3 2 4
3 0 2 0 2 3
det(A) = 1(−1)1+1 + 2(−1)1+2 −3(−1)1+3 = 12 − 16 + 15 = 11.
2 4 3 4 3 2
2 3 1 2
det(A) = (−3)(−1)1+3 + 4(−1)3+3 = 15 − 4 = 11.
3 2 2 3
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 4 / 49
Định thức
Ví dụ 2.
1 2 −1 2
2 1 3 −1
Tính định thức I = .
0 0 −3 0
2 1 −1 0
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 6 / 49
Định thức
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 7 / 49
Định thức
1 2 −1 1 2 −1
−1 1
a/ I = 2 3 −1 = 0 −1 1 = 1.(−1)1+1 . = 2.
−5 3
3 1 0 0 −5 3
1 1 2 −1 1 1 2 −1
1 1 2
2 3 5 0 0 1 1 2
b/ = = 1.(−1)1+1 −1 0 1
3 2 6 −2 0 −1 0 1
3 7 −1
−2 1 3 1 0 3 7 −1
1 1 2
−1 1
= −1 0 1 = 1.(−1)1+2 = −1(15 + 4) = −19.
−4 −15
−4 0 −15
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 8 / 49
Định thức
0 1 −1 3
2 1 1 −2
C=
4 1 3 2
−2 1 0 1
m 1 1 1
1 m 1 1
D=
1 1 m 1
1 1 1 m
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 9 / 49
Định thức
Ví dụ 6.
Cho A, B ∈ M3 thỏa det(A) = 2, det(B) = 3. Tính các định thức
a) |2A3 |.
|2A3 | = 23 .|A|3 = 8.23 = 64.
b) |3AB T |
|3AB T | = 33 |A||B| = 27.2.3 = 162.
1 1 16 16
c) det(2AT .(3B 2 )−1 ) = 23 . det(AT ) 2
= 8.2. 3 2
= 2
= .
det(3B ) 3 . det(B) 27.3 243
d) det((2A2 )−1 .(3B T )2 ) =
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 10 / 49
Định thức
−→ công thức hoàn toàn tương tự cho 1 cột hoặc 1 hàng bất kỳ.
1 2+m 1 1 2+m 1 1 2 1 1 m 1
−1 m 2 = −1 0 + m 2 = −1 0 2 + −1 m 2 = −4m − 13.
−2 1 −1 −2 1 + 0 −1 −2 1 −1 −2 0 −1
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 11 / 49
Định thức
Ví dụ 8.
1 2 1
Tìm hạng ma trận A = −1 0 1
3 4 1
1 2
Ta có det(A) = 0 =⇒ r (A) < 3. = 2 ̸= 0 =⇒ r (A) ≥ 2. Vậy r (A) = 2.
−1 0
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 12 / 49
Định thức
det(A) ̸= 0.
Ví dụ 9.
1 2 1 2 −1 3
Tìm m để A.B khả nghịch. Biết A = 0 −1 2 , B = 0 1 1.
0 −1 3 m 2 1
Ví dụ 10.
0 1 −2
Cho A = 3 2 −1. Tìm m để A khả nghịch. Tìm ma trận nghịch đảo với m vừa
1 m 2
tìm được.
A khả nghịch khi và chỉ khi
−1
det(A) ̸= 0 ⇐⇒ −6m − 3 ̸= 0 ⇐⇒ m ̸= .
2
Suy ra
m + 4 −2m − 2 3
1
A−1 = −7 m2 −6
−6m − 3
3m − 2 1 −3
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 14 / 49
Định thức
Ví dụ 11.
Tìm bậc của đa thức
1 2 −3
1 2
a/ f (x) = 2 1 x = ax 2 + bx + c, a = = −3 ⇒ deg (f (x)) = 2.
2 1
3 −5 x 2
1 x x2 x3
2 1 −1 0
b/ f (x) = = ax 3 + bx 2 + cx + d, trong đó
3 2 1 2
1 0 −3 2
2 1 −1 2 1 0
a = 3 2 1 = 0; b = 3 2 2 = 4
1 0 −3 1 0 2
Vậy deg (f (x)) = 2
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 15 / 49
Ứng dụng
1 Định thức
2 Ứng dụng
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 16 / 49
Ứng dụng
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 18 / 49
Ứng dụng
Ví dụ 12 (Tiếp theo)
Giả sử ban đầu có 1000 con cái mỗi lớp. Tính số lượng con cái mỗi lớp sau 9 năm
1000
Ta có X0 = 1000. Sau 9 năm = 3 chu kỳ, số lượng con cái mỗi lớp là
1000
3
0 4 2 1000 9760
X3 = L3 .X0 = 0.4 0 0 1000 = 800 .
0 0.2 0 1000 480
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 19 / 49
Ứng dụng
0.4 3 1
L = 0.3 0 0
0 0.5 0.1
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 20 / 49
Ứng dụng
b/
Giả sử ban đầu có 10000 con cái mỗi loại. Hỏi sau 8 năm, số lượng con cái mỗi lớp là
bao nhiều
10000
Ta có X0 = 10000. Sau 8 năm = 4 chu kỳ, số lượng con cái mỗi lớp là
10000
4
0.4 3 1 10000 58046
X4 = L4 .X0 = 0.3 0 0 10000 = 16422 .
0 0.5 0.1 10000 5571
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 21 / 49
Ứng dụng
Ví dụ 14.
Trong một quần thể của một loài, các con cái được chia thành 3 lớp tuổi: 0 - 1 tuổi, 1 -
2 tuổi và trên 2 tuổi. Ta xét mô hình Leslie thể hiện sự giatăng dân số của các con cái.
0 6 4
Ma trận chuyển của mô hình được cho bởi 0.7 0 0 .
0 0.5 0.6
a/ Tỉ lệ sống sót của lớp tuổi thứ 3 sau 1 năm là bao nhiêu?
b/ Tỷ lệ sống sót của 1 con non sau 3 năm là
c/ Giả sử lúc đầu có 500 con non; 400 con trưởng thành và 200 con già. Hỏi sau 4 năm,
số lượng mỗi lớp là bao nhiêu?
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 22 / 49
Ứng dụng
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 23 / 49
Ứng dụng
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 24 / 49
Ứng dụng
b/
Giả sử ban đầu, dân số của vùng ven có 2 (triệu) và trung tâm là 5 (triệu). Tính dân số
của mỗi vùng sau 5 năm
!
2
Ta có X0 = .
5
!5 ! !
0.9 0.05 2 2.185
X5 = M 5 .X0 = . = (triệu).
0.1 0.95 5 4.813
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 25 / 49
Ứng dụng
c/
Giả sử tổng dân số trong thành phố là 7.5 (triệu). Biết rằng dẫn số của mỗi vùng không
đổi qua mỗi năm. Tính dân số của mỗi vùng
!
x∗
Giả sử dân số của mỗi vùng là X∗ = . Ta có
y∗
0.9x∗ + 0.05y∗ = x∗
(
(
X∗ = MX∗ x∗ = 2.5
⇐⇒ 0.1x∗ + 0.95y∗ = y∗ ⇐⇒ (triệu).
x∗ + y∗ = 7.5
x∗ + y∗ = 7.5
y∗ = 5
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 26 / 49
Ứng dụng
Ví dụ 16.
Giả sử trong một thị trấn có 2 siêu thị là A và B . Theo khảo sát, sau mỗi tháng có
10% khách hàng của A chuyển sang mua của B và 15% khách hàng của B chuyển sang
mua tại A . (Giả sử các khách hàng đi siêu thị không xuất hiện mới; cũng không bỏ thói
quen mua ở siêu thị và mỗi khách hàng chỉ mua ở một siêu thị.)
a/ Tìm ma trận Markov của bài toán
b/ Biết rằng số lượng khách hàng của mỗi siêu thị không đổi sau mỗi tháng và tổng số
khách hàng của cả hai siêu thị là 5000 . Tìm số lượng khách hàng mỗi siêu thị.
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 27 / 49
Ứng dụng
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 28 / 49
Ứng dụng
Ví dụ 17.
Giả sử năm 2021, dân số thành phố X và vùng ngoại ô của X lần lượt là = 20000 và
10000. Theo nghiên cứu mỗi năm có khoảng 10% dân thành phố X chuyển ra ngoại ô
và 15% dân số ngoại ô chuyển vào thành phố X.
a/ Dự tính dân số thành phố X năm 2023 là bao nhiêu?
b/ Giả sử tổng dân số trong thành phố là 30000. Biết rằng dân số ở 2 vùng là không
đổi, tính dân số ở mỗi vùng.
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 29 / 49
Ứng dụng
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 30 / 49
Ứng dụng
Ví dụ 18.
Một hợp tác xã nông nghiệp chuyên trồng ba loại nông sản chính là khoai mì, khoai lang
và củ sắn dây. Để có sự luân phiên trong sản xuất, mỗi năm hợp tác xã đều chuyển một
tỉ lệ nhất định số lượng các hộ nông dân trồng nông sản này sang
trồng một nông
sản
0.7 0.1 0.2
khác. Việc chuyển đổi đó được thể hiện ở ma trận Markov sau 0.2 0.6 0 . Hiện
0.1 0.3 0.8
nay số hộ nông dân trồng khoai mì, khoai lang và củ sắn dây lần lượt là 200, 250, 100.
a/ Hỏi sau 3 năm, có bao nhiêu hộ nông dân trồng khoai lang?
b/ Hỏi sang năm ngoái có bao nhiêu hộ nông dân trồng khoai lang?
c/ Giả sử tổng các hộ nông dân trong vùng không đổi là 10000 hộ. Biết rằng số lượng
hộ nông dân trồng mỗi loại nông sản là không đổi, tính số lượng hộ dân trồng mỗi loại
nông sản.
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 31 / 49
Ứng dụng
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 32 / 49
Ứng dụng
Tổng kết
Định thức
A, B ∈ Mn
Công thức khai triển det(A) = .............
Ma trận có 1 hàng(cột) bằng 0 thì det(A) = ...
Ma trận có 2 hàng (cột) tỷ lệ thì det(A) = ...
Định thức của ma trận tam giác bằng.....
det(AB) = ..... det(Ak ) = ..... det(A−1 ) = .....
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 33 / 49
Ứng dụng
Tổng kết
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 34 / 49
Ứng dụng
Tổng kết
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 35 / 49
Ứng dụng
Tổng kết
Mô hình Leslie
Mô hình leslie mô hình hoá bài toán........................ ..............................................
a b c
Ma trận Leslie 3 lớp có dạng L = d e f . Nếu ý nghĩa của từng số trong ma
g h k
trận..........................
Công thức tính số lượng một loài...............................
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 36 / 49
Ứng dụng
Mô hình Markov
Mô hình Markov mô hình hoá bài toán...........................................................
Đặc trưng của mô hình Markov là.............................
Tính chất của ma trận Markov là............................
Công thức tính ................................
Trạng thái cân bằng là....................
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 37 / 49
Ứng dụng
2 1 m 2 1 −1 3
1/ 2 −1 m 3 2 1 −2
3/ .
3 −2 1 4 1 0 1
−3 3 2 2
2 −3 3 2
3 0 1 4 4 1 1 0
2/
−2 0 3 2 3 −2 4 1
4/ .
4 0 −1 5 −2 1 3 1
5 1 2 3
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 38 / 49
Ứng dụng
1 0 1+i 1 x x2 x3
5/ 0 1 i . 1 a a2 a3
7/ .
1−i 2+i 1 1 b b2 b3
1 c c2 c3
1 2 2 2 2
2 1 2 2 2 2 x 2 3
6/ 2 2 1 2 2. x −2 3 4
8/ .
2 2 2 1 2 0 0 7 6
2 2 2 2 1 0 0 5 3
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 39 / 49
Ứng dụng
Ví dụ 21.
a) .
Cho A, B ∈ M3 [R] : |A| = 2, |B| = −3. Tính |(4AB)−1 |.
b).
1 1 1
Cho A = 2 3 1. Tính |A−1 |, |(5A)−1 |, |2PA |.
3 3 5
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 40 / 49
Ứng dụng
Ví dụ 22.
1 2 1 1
2 1 −1 1
Cho A = .
3 1 2 2
2 0 1 m
a/ Tính |A|, |2A2 |, |(P2A )3 |.
−1
b/ Tìm P2A .
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 41 / 49
Ứng dụng
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 42 / 49
Ứng dụng
Ví dụ 26.
Giả sử số lượng con cái của một loài động vật được phân lớp theo ba độ tuổi như sau:
lớp một từ 0 đến 5 tuổi; lớp hai từ 5 đến 10 tuổi; và lớp ba từ 10 đến 15 tuổi. Ma trận
Leslie phân bố số lượng của mỗi lớp trên là
0.1 3 2
L = 0.5 0 0
0 0.6 0
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 45 / 49
Ứng dụng
Ví dụ 27.
Giả sử độ tuổi của một con cái của một loài động vật được chia làm 3 lớp: lớp I từ 0
đến 4 tuổi; lớp II từ 4 đến 8 tuổi; lớp III từ 8 tuổi trở lên. Sau mỗi 4 năm, ở lớp thứ I,
trung bình mỗi con cái sinh 0.3 con cái khác; ở lớp thứ II, trung bình mỗi con cái sinh 4
con cái khác; ở lớp thứ III, mỗi con cái trung bình sinh được 1.5 con cái khác. Khoảng
40% con cái lớp I; 60% con cái của lớp II và 15% con cái lớp 3 sống sót sau mỗi 4 năm.
a/ Lập ma trận Leslie của mô hình.
b/ Giả sử ban đầu có 4000 con non, 3000 con trưởng thành và 2000 con già. Hỏi sau 16
năm, số lượng con cái mỗi lớp là bao nhiêu?
c/ Cùng giả thiết của câu b/, sau bao lâu thì số lượng con cái lớp 3 đạt 10000 con.
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 46 / 49
Ứng dụng
Ví dụ 28.
Giả sử trong một thị trấn có 2 siêu thị là A và B . Theo khảo sát, sau mỗi tháng có
10% khách hàng của Achuyển sang mua của B và 15% khách hàng của B chuyển sang
mua tại A . Giả sử các khách hàng đi siêu thị không xuất hiện mới; cũng không bỏ thói
quen mua ở siêu thị và mỗi khách hàng chỉ mua ở một siêu thị.
a/ Lập ma trận Markov cho mô hình.
b/ Giả sử ban đầu, A có 4000 khách hàng và B có 1000 khách hàng. Hỏi sau nửa năm,
số lượng khách hàng mỗi siêu thị là bao nhiêu?
c/ Giả sử tổng số khách hàng 2 siêu thị là 10000 khách hàng và số lượng khách hàng
mỗi siêu thị là không đổi sau mỗi tháng. Hỏi số lượng khách hàng mỗi siêu thị là bao
nhiêu?
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 47 / 49
Ứng dụng
Ví dụ 29.
Trong một thành phố, người dân dùng 3 loại mạng di động X,Y,Z. Theo khảo sát, sau
mỗi năm, có 10% khách hàng của X chuyển sang dùng Y và 15% chuyển sang dùng Z;
có 5% khách hàng của Y chuyển sang dùng X và 15% chuyển sang dùng Z; có 10%
khách hàng của Z chuyển sang dùng X và 15% khách hàng chuyển sang dùng Y. Giả
thiết mỗi khách hàng chỉ dùng 1 loại mạng và số lượng khách hàng bỏ dùng và dùng
mới không đáng kể. a/ Lập ma trận Markov cho mô hình.
b/ Giả sử ban đầu, X có 3000000 khách hàng; Y có 1500000 khách hàng và B có
3500000 khách hàng. Hỏi sau 5 năm, số lượng khách hàng mỗi nhà mạng là bao nhiêu?
c/ Giả sử tổng số khách hàng của 3 nhà mạng là 9000000 khách hàng và số lượng
khách hàng mỗi siêu thị là không đổi sau mỗi tháng. Hỏi số lượng khách hàng mỗi siêu
thị là bao nhiêu?
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 48 / 49
Ứng dụng
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 1 19th September 2023 49 / 49