Tình huống Apple:

Trong vài năm sau khi thành lập, Apple đã thành lập một dự án thành công nhất từng
được trải nghiệm trong ngành công nghiệp - hình thành một nhóm "cướp biển" được gọi
là đội Macintosh. Nhóm này gồm các nhân viên được chọn lựa, được giao nhiệm vụ phát
triển một máy tính mà người dân muốn mua để sử dụng tại nhà. Trước đó, máy tính là
những thiết bị phần cứng to lớn, đáng sợ chỉ thay thế cái thước trượt cho kỹ sư và nhà
toán học. Chúng lấp đầy toàn bộ phòng. Hiếm có người nghĩ đến sử dụng chúng cho mục
đích cá nhân hoặc gia đình. Tuy nhiên, nhóm nhỏ của những cướp biển của Apple
Computer đã thiết kế và phát triển máy tính Macintosh - một loại máy tính vui nhộn, dễ
tiếp cận và đa chức năng. Đây là máy tính đầu tiên tích hợp chuột, các biểu tượng (hình
ảnh) trên màn hình và phần mềm có thể vẽ một bức tranh (MacPaint) trên những gì trước
đây chỉ là một thiết bị tính toán. Các nỗ lực của đội ngũ này đã rất thành công (cũng như
toàn bộ doanh nghiệp của Apple) đến nỗi toàn bộ tổ chức đã áp dụng văn hóa của đội ngũ
này và trở nên giống như hình dạng 2 trong Hình 3.5 - một bộ tộc có sự gắn kết cao.
Nhân viên mặc áo khoác với logo Apple, dán decal Apple trên xe hơi của họ và nói về
"gia đình Apple" một cách ấm áp. Tuy nhiên, thành công rất lớn của công ty đã dẫn nó
đến văn hóa thứ ba. Với hàng trăm nghìn máy tính được bán, kênh phân phối mở rộng
trên toàn thế giới và sự xuất hiện của một loạt các đối thủ cạnh tranh cao cấp (bao gồm
IBM, Compaq và Wang), bộ tộc tự do đối mặt với nhu cầu kiểm soát và các quy trình
chuẩn. Chính sách và quy định cần được thiết lập; nói cách khác, một hướng điều hành
phải được phát triển (Hình dạng 3 trong Hình 3.5). Jobs, CEO của Apple.
Ông là người tiên phong trong lĩnh vực đổi mới và lãnh đạo nhóm, hoàn toàn thoải
mái trong tổ chức được thống trị bởi văn hóa ẩn danh và tộc gia. Ông không phải là
chuyên gia hiệu quả và quản trị và không có xu hướng quản lý một hệ thống cấp bậc. Do
đó, John Scully từ PepsiCo được thuê để quản lý sự chuyển đổi sang sự ổn định và kiểm
soát. Dự đoán được rằng, sự chuyển đổi này đã gây ra cuộc khủng hoảng trong tổ chức -
với các hướng tộc và ẩn danh bị thay thế bằng hướng cấp bậc - đã dẫn đến việc người
sáng lập Jobs bị đuổi khỏi công ty. Một tập hợp giá trị và ưu tiên mới phản ánh vào một
nền văn hóa mới đã khiến định hướng của Jobs không còn phù hợp với các yêu cầu hiện
tại. Việc chuyển đổi sang một nền văn hóa cấp bậc thường gây ra cảm giác lo lắng, từ bỏ
các giá trị cốt lõi, thay thế cảm giác gia đình bằng các quy tắc và chính sách. Tuy nhiên,
Scully là một chuyên gia tiết kiệm và tiếp thị, và các kỹ năng của ông phù hợp hơn với
văn hóa chuyển động của Apple khi sự phát triển của công ty đã tạo ra một định hướng
văn hóa mới.
Khi Apple phát triển thành một tổ chức lớn, trưởng thành dưới sự lãnh đạo của
Scully, văn hóa lại chuyển đổi sang giai đoạn thứ tư, Hồ sơ 4 trong hình 3.5. Công ty đã
không còn là một công ty nhanh nhẹn, sáng tạo như đặc trưng.
Việc tiếp tục tập trung vào hai phần dưới cùng trong hình 3.5 là một trong những lý do
gây khó khăn về hiệu suất của Apple. Trong một ngành công nghiệp đối mặt với nhu cầu
phải liên tục đổi mới với chu kỳ rất nhanh vào cuối những năm 1990, việc tiếp tục sự
thống trị văn hoá bởi hai phần dưới cùng, thay vì quay trở lại phần tập thể tự do, dường
như đã gây ra tác động tiêu cực đáng kể đến hiệu suất của Apple cho đến khi iPod được
phát triển.
Trong khi Apple là một ví dụ điển hình về cách mà các văn hoá tổ chức có thể thay đổi
qua thời gian, thì nó cũng cho thấy rằng sự thay đổi này không phải lúc nào cũng suôn sẻ
và có thể dẫn đến những hậu quả không mong muốn. Nếu một tổ chức không thể thích
nghi với môi trường cạnh tranh đang thay đổi liên tục, nó có thể dễ dàng trở nên lạc hậu
và mất đi sức cạnh tranh. Việc phát triển và duy trì một văn hoá tổ chức phù hợp với yêu
cầu của thị trường là vô cùng quan trọng để đạt được thành công bền vững trong kinh
doanh.
Việc Scully thay thế Steve Jobs làm CEO đã đánh dấu bước chuyển của Apple sang giai
đoạn mới. Với sự tập trung vào hiệu quả và quản lý theo cấp bậc, Apple trở thành một
trong những công ty hiệu quả và chuyên nghiệp nhất trong ngành công nghiệp. Tuy
nhiên, trong những năm 1990, Apple đã gặp khó khăn với sự cạnh tranh gay gắt từ các
đối thủ như IBM và Microsoft. Công ty đã mất thị phần và một số nhà đầu tư đã yêu cầu
Jobs rời khỏi vị trí Chủ tịch Hội đồng quản trị.
Tuy nhiên, vào năm 1997, Jobs đã trở lại Apple và trở thành CEO một lần nữa. Jobs đã
đưa công ty trở lại với tinh thần đổi mới và sáng tạo. Nhờ sự thành công của các sản
phẩm như iPod, iPhone và iPad, Apple đã trở thành một trong những công ty giá trị nhất
trên thế giới.
Trong tất cả các giai đoạn phát triển của Apple, sự thay đổi về văn hóa tổ chức luôn là
một yếu tố quan trọng. Văn hóa tổ chức có thể ảnh hưởng đến sự đổi mới và sự thành
công của công ty. Một công ty hiệu quả là một công ty cân bằng giữa các yếu tố như sáng
tạo, hiệu quả, quản lý theo cấp bậc và thị trường. Apple là một ví dụ điển hình cho sự
thay đổi văn hóa tổ chức trong quá trình phát triển của một công ty.
Câu hỏi:
1. Bài học về tuyển dụng và phát triển nguồn nhân lực mà chúng ta thấy được từ tình
huống trên là gì?
2. Nếu có sự thay đổi về văn hóa tổ chức mà nó không phù hợp với đặc điểm và
mong muốn của nguồn nhân lực hiện tại của tổ chức thì chúng ta phải làm gì? Đề
xuất các giải pháp quản trị nguồn nhân lực phù hợp?