MODYUL 1: MGA BATAYANG KONSEPTONG
Unang Wika - ito rin ay tinatawag na “mother
PANGWIKA
Ang FILDIS ay isang praktikal na kursong
nagpapalawak at nagpapalalim sa kasanayan sa
malalim at mapanuring pagbasa, pagsulat at
pananaliksik sa wikang Filipino sa iba’t ibang
larangan, sa konteksto ng kontemporaryong
sitwasyon at mga pangangailangan ng bansa at
ng mga mamamayang Pilipino.
ANG WIKA AT ANG KALIKASAN NITO
Mula noon hanggang ngayon, wika ang
mabisang kasangkapan ng tao sa kanyang
pakikipagtalamitam o pakikipag-ugnayan sa
kanyang kapwa upang maipahayag ang kanyang
naiisip, nadarama at maging ang saloobin
Ayon kay Webster (1974), “ang wika ay isang
sistema ng komunikasyon sa pagitan ng mga tao
sa paraang pasulat at pasalita.”
Mula kay Archibald Hill, “ang wika ay ang
kaluluwa ng tao. Ito ang pangunahing anyo ng
simbolikong gawaing Pilipino.”
Ipinahayag naman ni Edward Sapir, “ang wika ay
isang likas at makataong pamamaraan sa
paghatid ng mga kaisipan, damdamin at
mithiin.”
Ayon naman kay Henry Gleason “ang wika ay
masistemang balangkas ng sinasalitang tunog
na pinipili at isinasaayos sa paraang arbitraryo
upang magamit ng mga taong kabilang sa isang
kultura.”
KATANGIAN NG WIKA
1. Ang wika ay masistemang balangkas - ang
wika ay nakaayos at nakahanay sa isang maayos
na balangkas.
2. Ang wika ay sinasalitang tunog - ang tunog
ang bumubuo sa isang salita upang magkaroon
ng kahulugan.
3. Ang wika ay pinipili at isinasaayos - pinipili at
isinasaayos ang wika upang maging daan sa
mabisang pagkakaunawaan at
pagkakaintindihan.
4. Ang wika ay arbitraryo - may kaugnayan ang
wika sa lipunan at sa karanasan ng tao sa
paggamit na batay sa kanyang kinabibilangang
komunidad.
5. Ang wika ay ginagamit - patuloy na ginagamit
ang wika upang ito’y manatiling buhay.
6. Ang wika ay nakabatay sa kultura - may
kaugnayan ang wika sa kultura ng isang tao.
7. Ang wika ay nagbabago - sa pananatiling
buhay ang wika, ito’y nagbabago kasabay ng
pagbabago ng panahon.
MGA BARAYTI AT REHISTRO NG WIKA
1. Dayalekto - wikang nalilikha ng dimensyong
heograpiko. Ginagamit na wika sa mga rehiyon at
lalawigan.
Hal. Maganda (Tagalog), Gwapa (Bisaya)
2. Sosyolek - wikang nabubuo sa dimensyong
sosyal. Ito ay nakabatay sa mga pangkat sa ating
Lipunan.
Hal. Wer na u? Dito na me.
3. Idyolek - paraan ng paggamit ng isang tao sa
kaniyang wika.
Hal. Mike Enriquez, Vice Ganda, Ruffa Mae
Quinto
ANTAS NG WIKA
1. Pormal - mga istandard na wika na kinilala at
ginagamit ng nakararami.
a. Pambansa - salitang ginagamit sa paaralan at
wikang ginagamit ng pamahalaan.
b. Pampanitikan - wikang makikita sa akdang
pampanitikan at mga babasahin. Kadalasan ito
ay ginagamitan ng mga idyoma at tayutay.
2. Impormal - salitang karaniwan, palasak na
ginagamit sa pang-araw-araw na
pakikipagtalastasan.
a. Lalawganin - salita o wikain ng isang rehiyon o
lalawigan.
b. Kolokyal - mga salitang ginagamit sa pang-
araw-araw na pakikipag-usap.
c. Balbal - mga salitan slang o mababang antas
ng wika na ginagamit sa kalye at iba pa.
MGA KONSEPTONG PANGWIKA
1. Wikang Pambansa - wikang ginagamit at
tinatanggap ng mayoryang Pilipino.
2. Wikang Panturo - wikang ginagamit na
madyum ng pagtuturo at pagkatuto sa paaralan.
3. Wikang Opisyal - wikang itinadhana ng batas
bilang wikang gagamitin ng pamahalaan.
4. Billingguwalismo - tumutukoy sa kakayahan
ng isang taong makapagsalita ng dalawang wika.
5. Multillingguwalismo - kakayahan ng isang
indibidwal na makapagsalita at makaunawa ng
maraming wika.
6. Lingguwistikong Komunidad - tumutukoy sa
isang grupo ng mga taong gumagamit ng isang
barayti ng wika at dito sila nagkakaunawaan.
7.
tongue”. Ang wikang natutuhan ng isang tao
simula ng kanyang pagsilang.
8. Ikalawang Wika – ang wikang natutuhan at
ginagamit ng isang tao bukod pa sa kanyang
unang wika.
KASAYSAYAN AT PAG-UNLAD NG WIKANG
PAMBANSA
Mahalagang maunawaan at malaman ang
kasaysayan at pag-unlad ng Wikang Pambansa.
Sa tulong ng talahanayan ay mas mabisang
matutukoy ang mga pinagdaanang
pangyayari/kaganapan tungo sa pagkabuo at
pag-unlad nito.
MODYUL 2: ANG PAGBASA, HAKBANG AT
KAHALAGAHAN NITO
KAHULUGAN, KALIKASAN AT KAHALAGAHAN
NG PAGBASA
Malaking papel ang ginagampanan ng pagbasa
sa buhay ng isang tao. Ito ay bahagi ng makrong
kasanayan ng isang indibidwal na nalilinang mula
sa kanyang pagkabata hanggang sa kanyang
patuloy na paglaki sa mundo. Sa pagbabasa
nagiging ganap ang pagkatao ng isang indibidwal
upang makamit ang karunungan, kaalaman at
kaligayahan habang siya ay nakikisalamuha sa
lipunang kanyang kinabibilangan.
Ayon kay Toze (sa Pagbasa at Pagsulat Tungo sa
Pananaliksik, 2014), ang pagbabasa ay
nagbibigay ng impormasyon at nagiging daan sa
kabatiran at karunungan. Ayon pa rin sa kanya,
ito ay isang aliwan, kasiyahan,
pakikipagsapalaran, paglutas sa mga suliranin at
nagbibigay ito ng iba’t ibang karanasan sa buhay.
Ayon kay Bernales (2004), kailangan ang masidhi
at malawakang pagbabasa na siyang
makapagbubukas ng daan ng lahat ng
karunungan at disiplina tulad ng agham-
panlipunan, siyensa, matematika, pilosopiya,
sining at iba pa.
Naniniwala naman si Chamber (sa Opinion,
2008) na ang pagkatuto ay bunga ng pag-aaral at
pagbabasa ng iba’t ibang akdang maghahatid sa
karanasan ng isang tao. Ayon pa sa kanya, ang
karanasang ipinamamalay sa kabataan sa
pamamagitan ng mga binabasang aklat ay
nagbibigay ng magandang halimbawa sa
kanilang buhay upang ang pagbabago ay
maiagapay sa takbo ng buhay.
Ang pagbasa ay maituturing na gintong susi na
magbubukas ng pinto sa daigdig ng karunungan
at kasiyahan. Pangunahin itong kasangkapan sa
pagtuklas ng kaalaman sa iba’t ibang larangan ng
buhay.
Ayon kay Austero (sa Bernales, 2009), ang
pagbasa ay ang pagkilala at pagkuha ng mga
ideya at kaisipan sa mga sagisag na nakalimbag
upang mabigkas nang pasalita. Ito rin ay pag-
unawa sa wika ng awtor sa pamamagitan ng mga
nakasulat na simbolo. Paraan din ito ng pagkilala,
pagpapakahulugan at pagtataya sa mga
simbolong nakalimbag.
Ayon kay Goodman (sa Bernales, 2009), ang
pagbasa ay isang psycholinguistic guessing
game. Sa pagbabasa kasi, ang isang mambabasa
ay bumubuo muli ng kaisipan o mensahe hango
sa tekstong kanyang binasa.
Sa depinisyong ito ni Goodman, binigyang diin
ang mga kasanayan sa paghula, paghahaka,
paghihinuha at paggawa ng prediksyon sa
pagpapakahulugan ng tekstong binabasa.
Mahalaga ang pagbasa sapagkat hindi lamang
pagbibigay ng impormasyon ang hatid nito. Sa
katunayan, bahagi ng malikhaing gawain ang
pagbasa ng mga kuwento o salaysayin. Sinusukat
nito ang kakayahan ng isang mambabasa sa pag-
unawa at pagbibigay ng interpretasyon mula sa
kanyang naunawaan sa kuwento.
ANO ANG PAGBASA?
Ang pagbasa ay sistematikong proseso ng
pagkilala at pag-unawa sa mga nakalimbag na
titik o simbolo. Sa gawaing ito, ang mensaheng
nais iparating ng manunulat ay inuunawa at
binibigyan ng interpretasyon ng mga
mambabasa.
IBA PANG KAHULUGAN
Ang pagbasa ay nagiging tulay upang magkaroon
ng komunikasyon ang awtor sa kanyang mga
mambabasa at maibigay ang kanyang nais
ipahiwatig.
Ayon sa Webster Dictionary, ang pagbasa ay
gawain ng isang taong bumabasa ng aklat at iba
pang mga sulatin. Ito ay kinakailangan ng pag-
unawa sa binabasang aklat o mga sulatin,
maging sa nakasulat sa mga bagay.
Ayon naman kay Frank Smith, awtor ng Reading
Without NonSense (1997), ang pagbabasa ay
ang pagtatanong sa nakasulat na teksto, at ang
pag-unawa sa teksto ang magsisilbing sagot sa 2. Ang pag-unawa sa binasa. (Komprehensyon)
iyong mga tanong.
3. Ang pag-uugnay ng kaisipan mula sa binasa.
KAHALAGAHAN NG PAGBASA (Asimilasyon)
Mahalagang matutunan ang kasayahan ng 4. Pagbibigay ng reaksyon sa binasa.
pagbasa. Makakatulong ito upang mahubog ang
ating kaalaman at makakuha ng makabagong MGA PANGUNAHING WIKA SA PILIPINAS
impormasyon.
1. Tagalog 7. Hiligaynon
2. Kapampangan 8. Waray
1. Nagdadagdag ng kaalaman - sa pagbabasa,
3. Pangasinense 9. Tausug
nakakakuha tayo ng bagong kaalaman. Dagdag
4. Iloko 10. Maguindanaon
pa, nakakatuklas tayo ng mga impormasyon na
5. Bikol 11. Maranao
hindi pa natin alam.
6. Cebuano 12. Chabacano
2. Napapayaman ang kaalaman at
napapalawak ang talasalitaan - napapaunlad 5 MAKRONG KASANAYAN
din ng pagbabasa ang ating likas na kaalaman.
1. Pakikinig
Nakakatulong ito upang mapalago ang ating
bokabularyo. 2. Pagsasalita
3. Nakararating sa mga pook na hindi pa 3. Pagbasa
narating - sa tulong ng pagbasa, napagagana
4. Pagsulat
nito ang ating malawak imahinasyon at tila ba
nailalagay natin ang ating sarili sa lugar kung 5. Panonood
saan nais tayong dalhin ng may akda.
Komunikasyon – pakikipag-usap, paghahatid ng
kaalaman, pagbibigay ng opinion at pakikibahagi
4. Nahuhubog ang kaisipan at paninindigan - sa
para sa mabisang pag-uunawaan at ugnayan ng
tulong ng pagbasa, nalalaman natin ang tama at
mali. Natututo tayong maging mapanuri at tao sa kaniyang kapwa.
nalalaman natin ang mga dapat ipaglaban. Paano malalaman na mabisa ang
Komunikasyon?
5. Nakakukuha ng mga mahahalgang
impormasyon - katulad din ng pagkuha natin ng - Kapag may tugon o feedback
kaalaman, tayo ay nakakakuha ng mahahalagang
impormasyon sa pagbabasa.
6. Nakatutulong sa mabibigat na suliranin at
damdamin - hindi lang impormasyon ang pwede
nating makuha sa gawaing ito. Maari din itong
maghatid sa atin ng aliw sa tuwing tayo ay
nalulungkot at may mabigat na nararamdaman.
7. Nagbibigay ng inspirasyon at nakikita ang
iba’t ibang antas ng buhay at anyo ng daigdig.
ANG DALAWANG PARAAN NG PAGBASA
1. Tahimik na pagbasa - ito ay paraan ng pagbasa
kung saan mata lamang at isipan ang ginamit. Sa
paraang ito, hindi kinakailangang bumuka ang
bibig. Maituturing itong pansariling pagbabasa
at ang layunin nito na maunawaang mabuti ang
binabasa.
2. Malakas na pagbasa - isinasaalang-alang
naman sa paraang ito ang mga tagapakinig.
Ginagamitan ito ng bibig para mabigkas ang
binabasa.
PROSESO NG PAGBASA
Nagbigay si William S. Gary (Ama ng Pagbasa) ng
apat na proseso ng pagbasa. Ito ay ang
sumusunod:
1.Ang pagkilala sa akda (Persepsyon)