TEACHER EDUCATION CURRICULUM ENHANCEMENT PROGRAM
FILIPINO 1: Komunikasyon sa Akademikong Filipino
Resource Speaker: Gng. Shirley Jane C. Bernadas
KAHULUGAN NG WIKA
Ayon Henry Gleason (1989), ang wika ay isang
sistematikong balangkas ng sinasalitang tunog na pinipili at
isinasaayos sa paraang arbitrary upang magamit sa
komunikasyon ng mga taong nabibilang sa isang kultura.
Ang pag-aaral ng wikang Filipino ay binubuo ng dalawang
kakayahan :
• lingwistic competence (kakayahang linggwistika)
makabuo ng mga pahayag o pangungusap na
may wastong kayariang pambalarila;
• communicative competence(kakayahang
kornunikatibo). maunawaan at magarnit ang rnga
pangungusap na may wasto pambalarilang
kayarian sa angkop na panlipunang kapaligiran ayon
sa hinihingi sitwasyon;
KAHALAGAHAN NG WIKA.
Mahalaga ang wika sapagkat:
1. ito ay instrumento ng komunikasyon;
2. ito ay nag-iingat at nagpapalaganap ng kaalaman;
3. ito ay nagbubuklod ng bansa;
4. ito ay lumilinang ng malikhaing pag-iisip.
KATANGIAN AT KALIKASAN NG WIKA
1. May dalawang masistemang balangkas ang wika:
Balangkas ng tunog at balangkas ng kahulugan.
2. Ang wika ay arbitraryo.
3. Ang wika ay sinsalitang tunog.
4. Ang wika ay pantao.
5. Ang wika ay buhay at dinamiko.
6. Ang wika ay natatangi o unique.
7. Ang wika ay malikhain
8. Ang wika ay para sa komunikasyon
9. Ang wika ay isang penomenong panlipunan
10. Ang wika ay hindi maihihiwalay sa kultura ng taong
gumagamit nito.
PINAGMULAN NG WIKA
1. Buhat sa BIBLIYA (TORE NG BABEL) - Iisa lang ang
wika noong unang panahon (Aramian) kaya't madali ang
pakikipagtalastasan. Naghangad sila na maabot ang langit
at nagtayo ng pagkataas-taas na tore. Mapangahas at
mayabang na ang mga tao kaya pinatunayan ng Diyos na
higit siyang makapangyarihan at ginuho niya ang tore.
Ginawang magkakaiba ang Wika ng bawat isa, hindi na
nagkaintindihan at naghiwa-hiwalay ayon sa wikang
sinasalita. (Genesis kab. 11:1-8)
2. BOW-WOW. Ang wika raw ng tao ay mula sa
panggagaya sa mga tunog ng kalikasan.
3. DING-DONG. Panggagaya ng tao sa mga tunog na
nanalilikha ng mga bagay-bagay sa paligid na gawa ng tao
at kalikasan.
4. POOH-POOH. Nalilikha bunga ng masidhing damdamin
gaya ng sakit, tuwa, sarap, kalungkutan, takot, pagkabigla
at iba pa.
5. YO-HE-HO. natutong magsalita ang tao bunga ng
pwersang pisikal.
6. TA-RA-RA-BOOM-DE-AY. Nag-ugat sa mga tunog na
nalilikha ng mga tao sa kanilang mga ritwal na nilapatan ng
kahulugan.
7. TA-TA. Ang wika ay nagmula sa panggagaya ng dila sa
ang kumpas o galaw ng kamay ng tao na kanyang
ginagawa sa bawat partikular na okasyon.
8. YUM-YUM. Nakausal ang tao ng tunog sanhi ng
pagkagutom o pagkalam ng sikmura.
ANTAS NG WIKA
1. PORMAL – Salitang istandard, kinikilala, tinatanggap
at ginagamit ng higit na nakakarami lalo na ng mga
nakapag-aral ng wika.
a. PAMBANSA – wikang ginagamit ng pamahalaan,
aklat pangwika, aklat pambalarila at paaralan.
Hal. Ina
b. PAMPANITIKAN/ PANRETORIKA- mga salitang
matatayog, malalalim, makulay at masining; ginagamit
ng mga manunulat sa kanilang mga akdang
pampanitikan. Hal. Ilaw ng tahanan
2. IMPORMAL – salitang karaniwan, palasak, pang-araw-
araw na madalas nating gamitin sa pakikipag- usap at
pakikipagtalastasan sa mga kakilala at kaibigan.
a. LALAWIGANIN- bokabularyong dayalektal.
Hal. Inang
b. KOLOKYAL – pang-araw-araw na salita na ginagamit
sa mga pagkakataong impormal. Hal. Nanay-
c. BALBAL - tinatawag sa Ingles na slang at
pinakamababang antas ng wika na madalas marinig
sa mga usapang kalye. Hal. Ermat
KARANIWANG PARAAN NG PAGBUO NG SALITANG
BALBAL
1. PAGHANGO SA MGA SALITANG KATUTUBO:
gurang (matanda) bayot (bakla)
2. PANGHIHIRAM SA MGA WIKANG BANYAGA:
epek (effect) futbol (naalis, natalsik)
3. PAGBIBIGAY NG KAHULUGAN NG SALITANG TAGALOG: -
buwaya (crocodiles – greedy)
4. PAGPAPAIKLI: paki – pakialam tiyak – tyak
5. PAGBABALIKTAD: Buong Salita: kita – atik
Papantig: petmalu –malupit
6. PAGGAMIT NG AKRONIM: US – under de saya
7. PAGPAPALIT NG PANTIG: lagpak - palpak, torpe, tyope
8. PAGHAHALO NG SALITA: bow na lang ng bow
9. PAGGAMIT NG BILANG: 45- baril/ pumutok
10. PAGDARAGDAG: puti – isputing
11. KUMBINASYON:
• PAGBABALIGTAD AT PAGDARAGDAG:
hiya – yahi –dyahi
• PAGPAPAIKLI AT PAG-PILIPINO:
Pino – Pinoy
• PAGPAPAIKLI AT PAGBABALIGTAD:
pantalon – talon – lonta,
• PANGHIHIRAM AT PAGPAPAIKLI:
security – sikyo
• PANGHIHIRAM AT PAGDARAGDAG:
cry – Crayola
1
 BARAYTI NG WIKA M.A.K. HALLIDAY ( 1975) Explorations in the Functions
of Language- binibigyang-diin niya ang pagkakategorya sa
Nagkakaroon ng barayti dahil sa kakayahan ng wika batay sa mga tungkuling ginagampanan nito sa ating
taong lumikha ng iba't ibang bersyon nito. Bahagi ito ng buhay.
metalingguwistikong pag- aaral ng wika. Ayon kay
Constantino (2006), may dalawang dimensyon ang Tungkuling Pangwika – Halimbawa
baryabilidad ng isang wika. Ito ay ang dimensyong Katangian Pasalita Pasulat
heograpiko at dimensyong sosyal. 1.INTERAKSYUNAL Pormulasyong Liham-
Nakapagpapanatili at panlipunan, pangkaibigan
1. DAYALEK. wikang nabuo mula sa mga pangunahing nakapagpapatatag ng pangungumusta,
wika ng isang lalawigan na kadalasang sinasalita sa iba't relasyong sosyal pagpapalitan ng
ibang bayang nasasakupan . biro
Hal. Tagalog -Maynila Tagalog - Bulacan 2. INSTRUMENTAL Pakikiusap, Liham-
Tagalog – Batangas Tagalog - Cavite Tumutugon sa mga pag-uutos pangangalakal
Tagalog - Quezon Tagalog – Laguna pangangailangan
3. REGULATORI Pagbibigay- Panuto
2. EKOLEK. Nalilikha at sinasalita sa loob ng mga Kumokontrol/ panuto,
kabahayan. Taglay ang kaimpormalidad sa paggamit ng gumagabay sa kilos o direksyon,paalala
wika subalit nauunawaan naman ng mga taong asal ng iba o babala
gumagamit nito. 4. PERSONAL Pagsang-ayon, Liham sa
Nakapagpapahayag ng pagsalungat, patnugot
3. ETNOLEK. Nalikha ang wikang ito sa mga sariling damdamin o pagpuri,
etnolinggwistikong pangkat. opinyon
Hal.: Wika ng mga Tausug Wika ng mga Ifugao
5. IMAHINASYON. Pagsasalaysay, Akdang
4. IDYOLEK. Taglay ang pansariling katangian sapagkat Pahayag ng paglalarawan pampanitikan
personal ang paggamit nito. imahinasyon sa
Hal.: Me ganun? Oks na Oks Tama Wow malikhaing paraan
6. HEURISTIKO Pagtatanong o Sarbey,
5. PIDGIN. Nabuo ang wikang ito dahil sa
Naghahanap ng mga pakikipanayam pananaliksik
pangangailangan ng mga tagapagsalita at wala itong
impormasyon o datos
pormal na anyo.
7. IMPORMATIBO Pag-uulat, Ulat,
Hal.: Grabe talaga pards, nanlalabo na yata ako.
Nagbibigay ng mga Pagtalakay, pamanahong
Paminta eber ang istatus symbol niya!
impormasyon o datos Pagpapaliwanag papel
6. REHISTRO/ JARGON. Nabuo ang wikang ito dahil sa
iba't ibang propesyon na umiiral sa isang lipunan. ANG PONOLOHIYA
Hal.: 'muhon' sa isang karpintero
'segue' sa isang script writer PONOLOHIYA O PALATUNUGAN. Pag-aaral ng mga
'Trancendental phenomenon' sa isang philosopher ponema (tunog), paghinto (juncture), pagtaas-pagbaba ng
mga pintig (pitch), diin (stress) at pagpapahaba ng tunog
7. SOSYOLEK. Ito ay isang uri ng pansamantalang wika na
(prolonging/lengthening).
nalikha dahil sa sosyalisasyon na kadalasang
nagbabagu - bago ng anyo sa paglipas ng panahon :
PONEMA. Pinakamaliit na yunit ng tunog. Dalawang uri ng
Hal: Mga wika ng Bading
ponema: ang segmental at ang suprasegmental.
Mga wika ng Tambay
Pagdiriwang – tipar – parti
PONEMANG SEGMENTAL

TUNGKULIN/ GAMIT NG WIKA

Ang Filipino ay may 21 ponema: 16 ang katinig, 5 ang
patinig.
JAKOBSON (2003) Anim na Paraan ng Paggamit ng Wika
Mga Patinig: i, e, a, o, u
1. EMOTIVE . Pagpapahayag ng Damdamin - palutangin ang Mga Katinig: p, t, k, ?, b, d, g, m, n, ng, s, h , l, r, w, y
karakter ng nagsasalita.
Makabuluhan ang isang tunog kung nag-iba ang kahulugan ng
2. CONATIVE . Paghihikayat- ginagamit ang wika upang
salitang kinasasamahan nito kapag ito’y alisin o palitan.
mag-utos, manghikayat o magpakilos
Hal. [ labas `out’: inalis ang /s/ → laba `wash’; pinalitan ang
3. PHATIC . Pagsisimula ng pakikipag-ugnayan - panimula sa /s / → laban `fight’].
isang usapan o pakikipag-ugnayan sa kapwa.
Ang /s/ ay isang makabuluhang tunog at ito’y tinatawag na
4. REFERENTIAL . Paggamit bilang Sanggunian - nagsimula
ponemang segmental o ponema
ang wika sa indayog ng awitin ng mga taong nagtatrabaho
nang sama-sama
PATINIG. Matutukoy sa kung aling bahagi ng dila ang
5. METALINGUAL . Pagbibigay ng Kuro-kuro - ginagamit gumaganap sa pagbigkas ng isang patinig
ang wika sa pamamagitan ng pagbibigay ng komentaryo sa Ponemang Patinig
isang kodigo o batas. Hara Sentral Likod
6. POETIC - Patalinghaga - masining na paraan ng p
pagpapahayag mataas I u
gitna E o

2
 mababa A konstruksyon, kumpleto, eskwela, makrema,
Klaster sa hulihan ng salita:  kard, planelbord, iskawt,
Makikita sa tsart paano ang pagbigkas nga mga ito ayon sa nars,plaslayt, blakawt, beysment, kyuteks, klerk,
punto at paraan ng artikulasyon at kung binibigkas nang may
tinig (m.t.) o walang tinig (w.t.) ang mga ito. (Santiago &
Tiagnco: 2003) PARES MINIMAL. Pares ng salita na magkaiba ng kahulugan
ngunit magkatulad namagkatulad sa bigkas maliban sa isang
Ponemang Katinig ponema sa magkatulad na pusisyon.
Paraan Punto ng Artikulasyon Hal. Pala–bala Pana –mana
ng Panla Pang Pan Pangng Glo PONEMANG MALAYANG NAGPAPALITAN. Magkaibang
Artikulas bi ngipi ggil alangala tal ponemang matatagpuan samagkatulad na kaligiran ngunit
yon n agi Pal Vel hindi nagpapabago sa kahulugan ng mga salita.
d ata ar Hal. Lalaki- lalake Totoo – tutoo 
l Noon – nuon
Pasara
-- w.t. -- --- p ---- t ----- ---- --- --- ? PONEMANG SUPRASEGMENTAL
--- --- ----- ---- k --
m.t. b - -- Tumutukoy ang mga ponemang suprasegmental sa mga
d g makahulugang yunit ng tunog na karaniwang di
Pailong tinutumbasan ng titik o letra sa pagsulat. Kabilang sa mga
m ponemang suprasegmental angg tono (pitch), haba (length),
m.t. m ŋ diin (stress), at antala (juncture).
Pasutsot
TONO (PITCH). Paraan ng pagbigkas na maaaring
malambing, pagalit, mabilis na parang nagmamada
w.t. s h
li, mahina at iba pa. Naiiba-iba ang tono o pagtaas
Pagilid
at pagbaba ng tinig sa wikang Filipino batay sa iba't
ibang layunin at damdamin ng nagsasalita .
m.t. l
Ikaw nga! (nagulat)
Pakatal
Ikaw nga! (pagalit)
Ikaw pala. (ordinaryong pagbati)
m.t. r
Ikaw pala. (walang interes na
Malapatini pagbati)
g
y w DIIN (STRESS). Ginagamit sa gramatikang ito ang
m.t. dalawang magkahiwalay na bar (/ /) upang maglaman ng
notasyong ponemik na sisimbolo sa paraan ng pagbigkas ng
Tatlong Salik sa Pagsasalita isang salita. Ginagamit din ang tuldok I • I upang matukoy
1. ENERHIYA (Energy) – nilikhang presyon ng papalabas na ang pantig o silabol ng isang salita na may diin (stress).
hiningang galing sa baga. Ito ay nangangahulugan naman ng pagpapahaba ng
2. ARTIKULADOR (Articulator) – nagpapakatal sa mga panti g na laging may kasamang patinig. Tulad ng
babagtinga ng pantinig. sumusunod kung saan may diin at pinahahaba ang pantig
3. Resonador (Resonator) – nagmomodipika ng tunog. Ang na sinusundan I ./:
bibig at guwang ng ilong ang itinuturing na resonador. HAL.
/ha.pon/ bigkas malumanay at may diin sa unang pantig
DIPTONGGO . Alinmang pagsasama ng isang patinig na (afternoon)
sinusundan ng malapitinig na /w/ o /y/ sa loob ng isang pantig. /Ha.pon/ bigkas mabilis at may diin sa ikalawang pantig
Ang mga diptonggo sa Filipino: (Japanese)
aw, iw, ay, ey, iy, oy, uy /tu:boh/ -pipe     /paso?/ - flower pot
bayaw giliw bahay ale’y kami’y langoy aruy /tu:bo?/ - sprout  /pa:so?/ - burn
/tuboh/ - sugar cane /pasoh/ - expired        
Tandaan, kapag ang /w/ o /y/ ay nasa gitna ng
dalawang patinig ito ay napasasama na sa sumusunod na HABA (LENGTH) - tumutukoy sa haba ng bigkas sa pantinig
patinig kaya’t hindi na maituturing na diptonggo. ng pantig: haLAman
Halimbawa: kalipayan
Ang ay sa kalipayan ay hindi na maituturing na PONTO AT INTONASYON. Tumutukoy ang punto sa
diptonggo sapagkat ang “ay” nakapagitan na sa dalawang kakaibang pagbigkas ng isang grupo ng mga tao.
patinig. Ang pagpapantig sa “kalipayan" ay: Halimbawa sa rehiyong Tagalog, iba-iba ang punto ng mga
ka-li-pa-yan at hindi ka-li-pay-an Batangenyo ("Ala e!"), Kabitenyo, taga-Quezon ("Aru!"),
Rizal, Bataan, at iba pang nasa Katagalugan.
KLASTER O KAMBAL KATINIG. Magkakabit na dalawang HINTO (STOP) O ANTALA. saglit na pagtigil ng pagsasalita
magkaibang katinig sa isang patinig. upang higit na maging nalinaw ang mensaheng ipinahahayag.
Klaster sa unahan ng salita: Sa pagsulat, sinisimbulo ng kuwit (,) ang panandaliang
bril-yan-te, bru-ha, blusa, kwaderno, kwarto, kwadra, paghinto at ng tuldok (.) ang katapusan ng pangungusap. Sa
kwento, mga pangungusap sa ibaba, nilalagyan ng isang bar (/) ang
Klaster sa gitna ng salita:  kontrata, kontrabida, kongreso isang saglat na paghinto at ng dobleng bar (//) ang katapusan

3
ng pahayag. Mapapansing naiiba ang kahulugan ng PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO. Anumang pagbabago
pangungusap sa pag-iiba ng hinto sa pangungusap. sa karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa impluwensya
HAL. Hindi siya si Jose. Hindi siya si Jose.// (He is ng katabing ponemang (panlapi). Ang mga
not Jose) nakaiimpluwensyang ponema ay maaring yaong sinusundan ng
Hindi, siya si Jose. Hindi/siya si Jose.// ( No, He morpema o yaong sumusunod dito. Halimbawa : [pang-] +
is Jose) paaralan = pampaaralan
Hindi siya, si Jose. Hindi siya/ si Jose.// ( Not
him, it is Jose) ALOMORP ng Morpema. Puwedeng magbago ng anyo ng
isang morpema dahil sa impluwensiya ng kaligiran at ito’y
tinatawag na alomorph.
 Ang morpemang [pang-] ay may tatlong alomorph:
PALAPANTIGAN [pang-], [pam-] at [pan-]. May sariling distribusyon ang
bawat alomorph.
Bawat pantig ay may patinig (P),kadalasan may kakabit na  Ginagamnit ang alomorph na [pang-] (walang pagbabago sa
katinig (K) o mga katinig sa unahan, sa hulihan o sa anyo) kung ang inuunlapiang salita ay nagsisimula sa mga
magkabila. patinig o sa katinig, maliban sa /b/ o /p/ na para [pam-],
at /d, l, r, s. t/ para sa [pan-]:
PORMASYON NG PANTIG pampito pang-alis pandikit pambansa
 P – pantig na binubuo ng patinig lamang (payak): o-o, pangwalas pantaksi
a-ko, a-la-a-la  Tulad ng [pang-], ang panlaping [mang-] ay may mga
 KP – pantig na binubuo ng patinig na may tambal na alomorph ding [mang-], [mam-] at [man-] gayundin
katinig sa unahan (tambal-una): me-sa, bi-na-ta ang
 PK – pantig na binubuo ng patinig na may tambal na [sing-]:
katinig sa hulihan (tambal-huli): mul-to, is-la, pin-to mambola manghabol manlalaro mamula
 KPK – pantig na binubuo ng patinig na may tambal na mang-akit mandaya simbilis singyaman
katinig sa unahan at hulihan (kabilaan): ak-tor sinlaki simputi sing-alat
 Binubuo na may klaster: KKP (tsi-ne-las); PKK (eks- sinsama
tra); KKPK (plan-tsa); KPKK (re-port); KKPKK (trans-
por-tas-yon) 1. ASIMILASYON • Sakop ng uring ito ang ma pagbabaging
nagaganap sa /ng/ sa posisyong pinal dahil sa
MORPOLOHIYA impluwensya ng ponemang kasunod nito.
Uri ng Asimilasyon:
MORPOLOHIYA. Makaagham na pag-aaral ng mga morpema ASIMILASYONG PARSYAL O DI GANAP – pagbabago sa
o makabuluhang yunit ng mga salita. unang morpema
MORPEMA. Pinakamaliit na yunit ng isang salita na may Hal: pang + bansa = pambansa sing + bait = simbait
angking kahulugan. May tatlong uri ng morpema: mang + batas = mambabatas

URI NG MORPEMA SA WIKANG FILIPINO ASIMILASYONG GANAP – Pagbabago ng kapwa panlapi

at
1. MORPEMANG PONEMA - /a/ at /o/ . Kung nagbabago salitang ugat.
ang kahulugan (kasarian) dahil sa pagdagdag ng Hal: mang + tahi = manahi pang + palo = pamalo
ponemang /a/ o kontradiksyon ng /o/ sa /a/, ang /a/ o /o/ ay pang + takot = panakot
itinuturing na ponema.
Hal.: Gobernador - Gobernadora Konsehal - 2. MAYPALIT. kapag ang (d) ay nasa pagitan ng dalawang
Konsehala patinig kaya ito'y pinapalitan ng ponemang r.
/d/> /r/ /h/>/n/ /o/>/u/
2. MORPEMANG SALITANG-UGAT. Payak na anyo ng Hal: ma + damot = maramot ma + dunong
isang salita.Uri ng morpema na walang panlapi. = marunong
Hal. indak sayaw sulat
ganda sipag bata buti 3. METATESIS • pagpapalit ng posisiyon ng panlaping /-in /
kapag ang kasunod na ponema ay ang mga
3. MORPEMANG PANLAPI. Uri ng morpema na ponemang (l,y,o) ,
idinurugtong sa salitang-ugat na maaring makapagpabago ng Hal: lipadin -nilipad -in- + regalo
kahulugan ng salita. Kilala rin ang morpemang panlapi bilang + han = rinegaluhan = niregaluhan
di-malayang morpema. yakapin -niyakap
 Nagtataglay ng sariling kahulugan. maaring ikabit sa mga
pangngalan-panlaping makangalan; 4. PAGLILIPAT-DIIN • kapag ang salitang-ugat ay nilalagyan
 sa pandiwa- panlaping makadiwa at sa pang-uri ay ng panlapi, ito ay nagbabago kapag ito'y nilalapitan. Hal:
tinatawag itong laro + an = laruan dugo + an = duguan
panlaping makauri.
 Bagamat’t may kahulugan, hindi makikita ang tiyak na
taglay na 5. MAYKALTAS • mayroong pagkakaltas o pagtatangal ng
kahulugan hangga’t hindi naisasama sa isang salitang- ponema.
ugat. Hal: takip + an = takpan sara + han =
sarhan labahan = labhan dalahin = dalhin
URI NG PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO

4
6. MAYSUDLONG •pagdaragdag ng isa pang hulapi kahit na
mayroon nang inilagay na hulapi sa isang salitang
-ugat. May pagkakaltas.
Hal. totoo + han > totohanan + an = totohananan
alaala+ han> alalahan + in = alalahanin
7. MAY PAG-AANGKOP. Pag-iisa ng dalawang salita o
•pagsasama ng dalawang salita at nagpapahayag ng
kabuuang diwa ng dalawang salita. May pagkakaltas.
Hal. tingnan + mo = tamo hintay +
ka= tayka > teka
KAYARIAN NG MGA SALITA
1. PAYAK - ang salita ay payak kung ito ay salitang- ugat
lamang, walang panlapi at walang katambal na ibang
salita. hal: ina bata anak ama
kapatid sulat
2. MAYLAPI - sa pagkakapit ng iba’t ibang uri ng panlapi sa
isang salitang-ugat, nakabubuo ng iba’t ibang
salita na may kani- kaniyang kahulugan (Ampil,Mendoza&
Breva, 2010)
Ang salita ay binubuo ng salitang-ugat at mga panlapi.
Ang mga panlapi ay mga katagang idinaragdag sa
unahan, sa gitna, o sa hulihan ng mga salitang-ugat. May
ibat’ibang uri ng mga panlapi: Unlapi, Gitlapi at Hulapi
Hal: Ma- + tubig = matubig (maraming tubig)
Lakad + -um lumalakad
Pa- + tubig = patubig (padaloy ng tubig)
Sagot + -in Sinagot
Tubig + -an = tubigan (lagyan ng tubig)
Tubig+-in tubigin (pinarusahan sa tubig
3. INUULIT - Inuulit ang kabuuan nito o ang isa o higit pang
pantig nito -may dalawang uri, ang “pag-uulit na
Ganap at Di-ganap
a) Pag-uulit na Ganap - inuulit ang salitang-ugat
Hal. taon = taon- taon bahay=bahay-
bahay araw= araw-araw
b) Pag-uulit na Parsyal o Di-ganap - kapag ang
bahagi lamang ng salitang-ugat ang inuulit
Hal. usok= uusok balita= bali-
balita tahimik-tahi-tahimik
c) Magkahalong Parsyal at Ganap - kapag ito ay
nilalapian at inuulit nang buo ang salitang-ugat.
Hal. Sigla= masigla-sigla
Saya=masaya-saya
4. TAMBALAN - dalawang salitang pinagsasama para
makabuo ng isang salita. May dalawang uri ng tambalan:
ang tambalang ganap at di-ganap
a. Tambalang Di-ganap - Nananatili ang kahulugan
ng dalawang salitang pinagtatambal:
bahay-kubo→ bahay = tirahan ng tao →
kubo = maliit na bahay
b. Tambalang Ganap - ang dalawang salitang
pinagtambal ay nakabubuo ng ikatlong kahulugang iba
kaysa isinasaad ng mga salitang pinagsama.
basag + ulo → basagulo `altercation’,
`quarrel’
hampas + lupa → hampaslupa `vagabond’,
`bum’
PALABIGKASAN AT PALATULDIKAN
MORPEMANG LEKSIKAL AT PANGKAYARIAN
MORPEMANG LEKSIKAL - May tiyak na kahulugan at
kabilang dito ang mga pangngalan, panghalip, pandiwa, pang-
uri at pang- abay.
MORPEMANG PANGKAYARIAN- Walang tiyak na kahulugan
at kailangang makita sa isang kayarian o konteksto ang mga
ito upang magkaroon ng kahulugan.
BAHAGI NG PANANALITA
Ang tinaguriang “Ama ng Balarilang Tagalog” na si
Lope K. Santos  na bumuo ng aklat na Balarila ng Wikang
Pambansa (1939;1944) na kilala rin sa tawag na Balarilang
Tagalog at Matandang Balarila ay may sampung bahagi ng
pananalita. Nasimulan itong ituro sa mga paaralan sa Pilipinas
noong 1940 matapos maipahayag ng dating Pang. Manuel
Quezon ang Tagalog bilang siyang saligan ng wikang
pambansa. Sa aklat naman na Makabagong Balarilang
Filipino (1977;2003) nina Alfonso O. Santiago at Norma G.
Tiangco. Sa aklat na ito'y napapangkat ang may sampung
bahagi ng pananalita sa ganitong pamamaraan:
A. MGA SALITANG PANGNILALAMAN (CONTENT
WORDS)
1. NOMINAL
a. PANGNGALAN (NOUN) - mga salitang nagsasaad
ng pangalan ng tao, hayop, bagay, pook, katangian,
pangyayari, atbp.
b. PANGHALIP (PRONOUN) - mga salitáng pánghalilí
sa pangngalan.
2. PANDIWA (VERB) - mga salitang nagsasaad ng kilos o
nagbibigay-buhay sa isang lipon ng mga salita.
3. PANURING (MODIFIER)
a. PANG-URI (ADJECTIVE) - mga salitang
nagbibigay-turing o naglalarawan sa pangngalan at panghalip
b. PANG-ABAY (ADVERB) - mga salitang nagbibigay-
turing o naglalarawan sa pandiwa, pang-uri at
kapwa nito pang-abay
B. MGA SALITANG PANGKAYARIAN (FUNCTION
WORDS)
1. MGA PANG-UGNAY (CONNECTIVES)
a. PANGATNIG (CONJUNCTION) - mga salitang nag-
uugnay ng dalawang salita, parirala o sugnay
b. PANG-ANGKOP (LIGATURE) - mga katagang nag-
uugnay sa panuring at salitang tinuturingan
c. PANG-UKOL (PREPOSITION) - mga salitang nag-
uugnay sa isang pangngalan sa iba pang salita
2. MGA PANANDA (MARKERS)
a. PANTUKOY (ARTICLE/DETERMINER) - mga
salitang laging nangunguna sa pangngalan o
panghalip
b. PANGAWING O PANGAWIL (LINKING O
COPULATIVE) - salitang nagkakawing ng paksa (o simuno)
at panaguri