MALAYUNING KOMUNIKASYON
-Ito ay ginagamit ng mga
WIKA ay masistemang balangkas na sinasalitang tunog na
pinili at isinaayos sa paraang arbitraryo na ginagamit ng tao sa
komunikasyon na kabilang sa partikular na kultura.
-Henry Gleason
Dagdag impormasyon:
1. Monolinggwal– isang wika lamang ang alam ng isang tao.
2. Bilinggwal– taong marunong magsalita ng dalawang wika
3. Multilinggwal- taong marunong magsalita ng higit sa
dalawang wika at nauunawaan ang agham ng wika na iyon.
4. Polyglot– mahigit sa tatlong wika ang ginagamit ng isang tao
5. Linggwistika– maagham na pag-aaral ng wika
6. Linggwista– taong nag-aaral ng wika
Linggwistika
- maagham na pag-aaral ng wika
PONOLOHIYA- pag-aaral ng makabuluhang ponema.
MORPOLOHIYA- pag-aaral ng salita
SINTAKSIS- pag-aaral sa ugnayan ng mga pangungusap
SEMANTIKA- pag-aaral sa kahulugan
PRAGMATIKS- Pag-aaral sa praktikal na gamit ng salita
ORTOGRAPIYA- paraan ng pagsulat
-May inilahad pa rin si Eastman (1982) kaugnay sa paraan ng
pagpili ng wika. Sa katunayan, may sampung kategorya kung
saan maaaring makapamili ng isang wika na sasailalim sa
estandardisasyon (Constantino, 1996.)
1. Indigeneous Language – Wikang sinasalita ng mga
sinaunang tao na nakapanirahan sa isang lugar.
2. Lingua Franca – Wikang gamitin ng mga taong may
magkaibang unang wika na may tiyak na layunin sa paggamit.
3. Mother Tongue – Wikang naakwayr mula sa pagkabata.
4. National Language –Wikang ginagamit sa politika, sosyal at
kultural na pagkakakilanlan.
5. Official language –Wikang ginagamit sa transaksyong
pampamahalaan.
6. Pidgin – (Nabuo sa pamamagitan ng paghahalu-halo ng
wika) Wikang kadalasang ginagamit ng mga taong may
magkaibang pinagmulang wika.
7. Regional Language – Komong wika na ginagamit ng mga
taong may magkaibang wikang pinagmulan na naninirahan sa
isang partikular na lugar.
8. Second Language –Wikang natutunan bilang karagdagan sa
unang wika.
9. Vernacular Language –Wika ng isang sosyal na grupo na
nadomina ng ibang wika.
10. World Language – Wikang ginagamit sa malawak na
saklaw ng mundo.
ANTAS NG WIKA
Ang wika ay nahahati sa iba’t ibang kategorya sa antas na
ginagamit ng tao batay sa kanyang pagkatao, sa lipunang
kanyang ginagalawan, lugar na tinitirhan, panahon, katayuan
at okasyong dinadaluhan.
1.PORMAL – Ito ay antas ng wika na istandard at
kinikilala/ginagamit ng nakararami.
Pambansa -Ito ay ginagamit ng karaniwang manunulat sa
aklat at pambalarila para sa paaralan at pamahalaan.
-Mga salitang ginagamit sa mga aklat at babasasahing
ipinalalabas sa buong kapuluan at lahat ng paaralan
-Ang wikang ginagamit ng pamahalaan at wikang panturo sa
mga nagsisipag-aral.
Halimbawa: Asawa, Anak, Tahanan
Pampanitikan o panretorika.
malikhain manunulat. Ang mga salita ay karaniwang malalim,
makulay at masining.
Halimbawa: Pambansa- Kapatid Pampanitikan- Kapusod
2. IMPORMAL - Ito ay antas ng wika na karaniwan, palasak,
pang araw-araw, madalas gamitin sa pakikipag-usap at
pakikipagtalastasan.
Lalawiganin (Provincialism) -Mga salitang kilala at saklaw
lamang ng pook na pinaggagamitan nito. May kakaibang
bigkas at tono
Halimbawa: Ina- Pambansa Mamay- Bikol Iloy- Bisaya
Nanang-Ilokano
Kolokyal (Colloquial) -Mga salitang ginagamit sa pang-araw-
araw na pakikipagtalastasan ngunit may kagaspangan at
pagkabulgar, bagama’t may anyong repinado at malinis ayon
sa kung sino ang nagsasabi.
Halimbawa: Pormal- Aywan Impormal- ewan
Balbal (Slang) -Sa Ingles ito ay slang. Nagkakaroon ng
sariling codes, mababa ang antas na ito; ikalawa sa antas
bulgar. Una ay hindi tinatanggap ng mga matatanda at mga
may pinag-aralan dahil hindi raw maganda pakinggan. Kilala
rin bilang salitang kanto o salitang kalye
Halimbawa: Pormal- Tatay/Ama Balbal-Erpat
Bulgar - Ito ang mga pagbaba sa moral ng isang tao.
Halimbawa ay mga mura tulad ng put*ng ina mo atbp.
Dahilan kung bakit TAGALOG ang wikang Pambansa
1. Ito ay ginagamit sa sentro ng kalakalan.
2. Ito ay may pinakamayamang talasalitaan. Ang tagalog ay
binubuo ng 30, 000 salitang-ugat at 700 na panlapi.
3. Ito ang may pinakamaunlad na panitikan
4. Ito ang wikang ginagamit ng nakararami.
5. Madaling pag-aralan, matutuhan at bigkasin ito.
6. Ito ay may kahalintulad na wika sa iba.
OPISYALES SA PAGPILI NG WIKANG PAMBANSA
Mga Opisyales
-Jaime C. Veyra (Visayang Samar), Tagapangulo
-Cecilio Lopez (Tagalog), Kalihim at Punong
Tagapagpaganap
-Santiago A. Fonacier (Ilokano), Kagawad
-Filemon Sotto (Visayang Cebu) Kagawad
- di nakaganap ng tungkulin dahil sa kapansanan
-Felix Salas-Rodriguez (Visayang Hiligaynon), Kagawad
-Casimiro F. Perfecto (Bikol), Kagawad
-Hadji Butu (Muslim), Kagawad
– di nakaganap ng tungkulin dahil sa maagang pagkamatay.
Hinirang ni Pangulong Manuel L. Quezon ang mga sumusunod
na kagawad:
-Lope K. Santos (Tagalog), pinalitan ni Iñigo Ed. Regalado
-Jose I. Zulueta (Pangasinan)
-Zoilo Hilario (Kapampangan)
-Isidro Abad (Visayang Cebu)
 MGA LARANGANG PANGWIKA AT ANG
INTELEKTUWALISASYON NG FILIPINO
Ang mga Larangang Wika na Nagkokontrol
(Controlling Domains Of Language)
Katangian:
1. “nagdidikta” ng wika at ng rehistrong gagamitin sa larangan;
2. Nangangailangan ng pagbabasa at pagsusulat;
3. Nangangailangan nang paggamit ng wikang natutuhan sa
paaralan lalo sa mas mataas na institusyon ng pag-aaral.
Kabilang dito ang:
1. Pangasiwaang pampamahalaan
2. Agham, teknolohiya, at industriya
3. Edukasyon (elementarya, post-secondary na bokasyonal at
teknikal, tersiyarya, gradwado)
Hal.: pagtatanggol sa pagpapanatili ng wikang Filipino
hanggang kolehiyo
4. Mga propesyon
-Ang mga wika sa mga larangang nagkokontrol ay ang wikang
kadalasang higit na gusto ng mga tao dahil ito ang
pangunahing wika sa mga gawain
-Ito ang wika para sa hangarin ng pagsulong na sosyo-
ekonomiko at pangkarunungan
-Sa Pilipinas, ang wikang iyon ay Ingles
-Layunin na palitan ng Filipino ang Ingles sa mga nagkokontrol
na larangang pangwika
Ang Nagkokontrol nang Bahagya sa mga Larangang
Pangwika
(Semi-Controlling Domains of Language)
Katangian:
1. Nangangailangan ng paggamit ng isang partikular na wika
subalit hindi sa paraang kasinghigpit ng mga nagkokontrol ng
larangang pangwika.
8. Teoryang Ta-ta- Galing sa wikang Pranses, ito ay
nangahulugang paalam sapagkat kapag ang isang tao ay
nagpapaalam, siya ay kumakampay ang kamay nang pataas o
pababa.
9. Teoryang Jean Jacques Roussea- Ang kalayaan ng tao
ang nagtulak sa kanya na lumikha ng wika. Ang unang wika ay
magaspang at primitibo.
10. Teoryang Aramean- Sinaunang tao na nanirahan sa Syria
at Mesopotamia na ang wika ay ARAMAIC na nagmula sa
Afro- Asiatic Timog- Silangang Kanluran ng Asya.
11. Teoryang Mama - Tinutukoy ito sa unang sinabil ng
sanggol, na dahil hindi niya masabi ang salitang ina o ang
Ingles na mother, sinabi niyang mama kapalit sa mother.
12. Teoryang Hey you! - Ayon sa linggwistang si Revesz,
nagmula ang wika sa mga tunog na nagbabadya ng
pagkakakilanlan (Ako!) at pagkakabilang (Tayo!).
Napapabulalas din tayo bilang pagbabadya ng takot, galit o
sakit (Saklolo!). Tinatawag din itong teoryang kontak.
13. Teoryang Coo coo - Tinutukoy nito sa mga tunog na
nalilikha ng mga sanggol na ginagaya ng mga matatanda
bilang pagpapangalan sa mga bagay-bagay sa paligid.
14. Teoryang Hocus Pocus - Ayon kay Boree, ang
pinanggalingan ng wika ay tulad ng pinanggalingan ng mga
mahikal o relihiyosong aspeto ng pamumuhay ng ating mga
ninuno.
15. Teoryang Eureka! - Ayon rin kay Boree, ang ating mga
ninuno ay may ideya ng pagtatakda ng mga arbitraryong tunog
upang ipakahulugan sa mga tiyak na bagay. Nang nalika ang
mga ideyang iyon, mabilis na iyong kumalat sa iba pang tao at
naging kalakaran sa pagpapangalan.

2. Ipinapahintulot nito ang pakikibahagi ng isang tao sa mga

gawain ng larangan nang hindi kailangang
nagpapakadalubhasa sa pagsusulat.

Ang Di-Nagkokontrol na mga Larangang Pangwika

(Non-controlling Domains Of Language)

Halimbawa:
1. Tahanan
2. Lingua Franca

Ano nga ba ang Teorya?

Ang teorya ay isang siyentipikong pag-aaral ng iba’t ibang
paniniwala ng mga bagay-bagay na may batayan pero
hanggang ngayon, hindi pa napapatunayan ng lubos.

MGA IBA’T IBANG MGA TEORYA NG WIKA

1. Teoryang Bow-wow- Tunog na nalilikha ng mga hayop at

ng kalikasan gaya ng ihip ng hangin.

2. Teoryang Ding-dong- Sariling tunog ng lahat ng bagay sa

kapaligiran tulad ng tik-
tok ng orasan.

3. Teoryang Pooh-pooh- Matinding damdamin bunga ng

pagkatakot, sakit, labis na katuwaan o kalungkutan.

4. Teoryang Tarara Boom De Ay- Tunog na bunga ng mga

nilikhang ritwal ng mga sinaunang tao.

5. Teoryang Sing-song- Isang teorya na kung saan ang mga

unang salita ay mahaba at musikal, at hindi maiikling bulalas
na pinaniniwalaan ng marami.

6. Tore ng Babel- Ito ay mula sa Biblia sa Genesis 11: 1-9 na

nagsasabi na ang buong lupa ay iisang wika at iisang mga
salita,.

7. Teoryang Yo He Yo- Ayon kay A.S Diamond, ang tao ay

natutong magsalita bunga ng kaniyang puwersang pisikal.
GED 2: FILIPINO
I. ANG PAGTUTURO NG FILIPINO SA SEKUNDARYA SA
BATAYANG EDUKASYON.
Ayon sa paniniwala ni Dr. Fe Otenes (2000), nararapat
nakapokus sa mga mag-aaral ang paglinang sa mga
kakayahang pangwika.
Ang pangunahing mithiin ng Filipino sa Level Secondary ay
ang makalinang ng isang mag-aaral na magtatapos na
epiktibong nakikipagtalastasan sa Filipino. Nararapat na taglay
niya ang mga kasayanang MAKRO: pagbasa, pagsulat,
pagsasalita, pakikinig at may sapat na kaalamang
panggramatika. Samakatuwid, layunin na linangin ang
kakayahang kumunikatibo.
Batay sa bagong kurikulum, bago lubusang maunawaan ang
batayang kaalaman, inaasahang may kakayahan na ang mag-
aaral sa mga kasanayang pangwika di lamang sa interpersonal
kundi sa akademiko at kognitibo.
Ang una at ikalawang tao ay nagbibigay tuon sa masusing
pag-aanalisa at pag-aaral ng mga tiyak na istrukturang
gramatikal ng Filipino bilang wika gamit ang maunawaang
pagbasa sa mga teksto. Samantalang ang ikatlo at ikaapat na
taon ay nagbibigay tuon sa kaalaman at pampanitikang
kasanayan sa iba’t ibang anyo nito., kung saan mababasa ang
mapanuring pag-iisip.
II. ISTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO
PANGUNGUSAP = lipon ng mga salita na nagsasaad ng
kumpletong diwa.
*BAHAGI
PAKSA = pinag-uusapan sa salita
PANAGURI = bahaging nagsasabi ng tungkol sa pinag-
uusapan.
Sa Filipino......sa ordinaryong usapan
KARANIWANG AYOS = nauuna ang PANAGURI kaysa
PAKSA
hal. umaawit si Ruth
DI KARANIWANG AYOS = nauuna ang PAKSA kaysa sa
PANAGURI
hal. Si Ruth ay umaawit.
*MGA PANGUNGUSAP NA WALANG TIYAK NA PAKSA*
PENOMINAL = pangyayari na nagsasaad ukol sa kapaligiran
TEMPORAL = pangyayari na nagsasaad ng kakayahan o panahon
EKSISTENSYAL = nagsasaad ng pagka-mayroon
MODAL = nagsasaad ng gusto, nais, ibig
MGA KA-PANDIWA = katatapos na kilos
MGA PAMBATING PANLIPUNAN- magagalang na pananalita
MGA PANAWAG= isang salita/ panawag sa kamag-anak
PANDAMDAM = nagsasaad ng matinding damdamin
III. INTRODUKSYON SA PAGSASALING WIKA
1. PAGSASALING-WIKA – ay ang paglilipat sa
pinagsasalinang wika ng pinakamalapit na katumbas
ng diwa o mensaheng isinasaad sa wikang isinasalin.
2. KATANGIANG DAPAT TAGLAYIN NG ISANG
TAGAPAGSALING-WIKA
A. Dalubhasa sa dalawang wikang kasangkot sa
pagsasalin.
B. Sapat na kaalaman sa kulturang kinabubuhulan
ng dalawang bansang kasangkot sa pagsasalin.
C. Lubusang may pang-unawa sa paksa.
D. May kaalaman sa istruktura ng dalawang wikang
kasangkot sa pagsasalin.
3. SIMULAIN SA PAGSASALIN
A. Ang wika at kultura ay magkaugnay.
B. May antas ang wika upang mailapat sa mga
katotohanan ng mundo at buhay.
C. May kakayahan ang bawat wika.
D. May layuning komunikatibo ang pagsasalin.
4. MGA PARAANG NG PAGSASALIN ni ALMARIO,
2003
a. LITERAL – pagsasalin sa pinakamalapit na
gramatiko.
b. SANSALITA-BAWAT-SANSALITA = pagtutumbas
ng isa-isang salita
c. ADAPTASYON = malayong paraan ng
pagsasalin sa kadalasang may malaking
kaibahan na sa orihinal.
d. MATAPAT = pagsisikap na makagawa ng eksakto
tulad ng sa orihinal
e. SALINGSEMANTIKA = binibigyang pansin ang
kagandahan at natural na tunog
f. IDYOMATIKONG SALIN = diwa, mensahe ang
isinasalin
g. KOMUNIKATIBONG SALIN = naghahangad na
maisalin an gang eksaktong kontekstuwal na
kahulugan ng wika upang madaling maunawaan.
MGA HAKBANG BAGO MANGHIRAM
1. LARAWANG PARIRALA = isang paraan ng paggamit ng di-
literal na tumbasangsalita ang pagbuo ng larawang parirala.
2. PAGLIKHA = makalubhang sangay ng pagpapayaman ng
wika at maaaring gamitin.
3. TUMBASANG PANLAHAT-PANTIYAK = ito ay maaaring
panlahat sa isangwika ngunit pantiyak sa kabilang wika.
4. PAGHANAP SA KATUTUBONG WIKA = ito ay makatutulong
sa pagpapayaman ng wikang Filipino.
MGA URI NG PAGSASALIN
1. PAGSASALING TEKNIKAL = may kinalaman sa agham,
kalikasan, lipunan at sa mga disiplinang akademiko na
nangangailangan ng angkop na espesyalisadong wika.
2. PAGSASALING PAMPANITIKAN = ay ang pag-aangkop ng
akdang pampanitikan sa panibagong kalagayang pampanitikan
na nagtataglay rin ng mga katangian, istilo, at himig ng akdang
pampanitikan.
MGA HAKBANG SA AKTWAL NA PAGSASALIN
1. Basahin ng paulit-ulit ang teksto
2. Pagsusuri
3. Paglilipat
A. Pagsulat ng unang burador
B. Pagsasaayos ng unang burador
C. Pagsulat ng ikalawang burador
D. Pagsasaayos ng ikalawang burador
E. Pangwakas na pagsusulat
DALAWANG PARAAN/PAGDULOG SA PAG-AARAL NG
PAGLINANG NG WIKA
FERDINAND de SAUSSURE = kauna-unahang nagbibigay-diin sa
pundamental na pagkakaiba ng
SINGKRONIK at DAYAKRONIK = na pagdulog upang malaman kung
papaanong nagbago ang isang wika sa loob ng isang tiyak na
panahon.
MGA LAWAK/ANTAS NG PAG-AARAL NG WIKA
PONETIKA o PHONETICS = ang tawag sa sangay ng linggwistika na
pinag-aaralan ang wika sa pamamagitan ng pag-eksamin ng
imbentaryo at estruktura ng mga tunog ng wika.
a. PONETIKANG ARTIKULATORI o ARTICULATORY PHONETICS =
ang pisikal na mekanismo ng produksyon ng mga tunog.
b. PONETIKANG AKUSTIK o ACOUSTIC PHONETICS = ang
transmisyon ng mga tunog bilang mga alon na nagdadala ng mga
tunog.
c. PONETIKANG PERSEPTWAL o PERCEPTUAL PHONETICS =
ang pag-unawa at pagkilala ng tagapakinig sa mga tunog na naririnig
sa pakikipagtalastasan
ANG PRODUKSYON NG MGA TUNOG
PHONE o SPEECH SOUNDS = tawag sa tunog na ginagamit ng tao
sa pagsasalita.
Ayon kina SANTIAGO at TIANGCO
= ang enerhiya at pinanggagalingan nito
= ang kumakatal na bagay o artikulador
= ang patunugan o resonador
Ayon naman kina PAZ, HERNANDEZ at PENEYRA
= sors ng hangin
= sors ng tunog na nagpapagalaw sa hangin
= set ng ga filter at mga resoneytor na nagmomodifay ng mga
tunog sa iba’t ibang paraan.
MGA PARTIKULAR NA BAHAGING SANGKOT O
GUMAGANA SA PAGSASALITA AY BINUBUO NG:
A. Baga
B. Babagtingang tinig
C. Laringhe
D. Epiglotis
E. Paringhe
F. Uvula o titilaukan
G. Guwang ng bibig
H. Velum o malambot na ngala-ngala
I. Palate o matigas na ngalangala
J. Guwang ng ilong
K. Alveolae/alveolar ridge o matigas na ngalangala
L. Dila
M. Ngipin
N. Labi
Ang KASAYSAYAN ng WIKANG FILIPINO
MANUEL L. QUEZON
- Pinagtibay niya ang Pambansang Wika ng Pilipinas na
Filipino, ito ay ayon sa 1935 Saligang Batas ng Pilipinas.
- “Ama ng Wikang Pambansa”
- ENERO 12, 1937
- Hinirang ni Pangulong Quezon ang lupon na bubuo
sa surian ng Wikang Pambansa.
- SWP = SURIAN ng WIKANG PAMBANSA
- JAIME C. VEYRA =tagapangulo (bisayang samar)
- CECILIO LOPEZ = kalihim at punong
tagapagpaganap (tagalog)
MGA KAGAWAD
 Santiago fonacier (ilokano)
 Filemon sotto (bisayang cebu)
 Felix salas rodriguez (bisayang hiligaynon)
 Mga kagawad
 Casimiro perfecto (bikol)
 hadji butu (muslim)
 Jose zulueta (pangasinan)
 Zoilo hilario (kapampangan)
 2 sa mga KAGAWAD na nabanggit ang hindi
nakatupad sa kanilang tungkulin.
- HADJI BUTU = maagang pumanaw
- Felimon Sotto = dahil sa kanyang kapansanan ngunit
pinalitan siya ni ISIDRO ABAD.
MGA BATAS sa PAGPAPATUPAD ng WIKANG PAMBANSA
 Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134 (Dis. 30, 1937)
- Alinsunod sa Batas Komonwelt Blg. 184 sa bisa
ng Saligang Batas 1935, ipinahayag ng
Pangulong Quezon na ang Wikang Pambansa ay
ibabatay sa Tagalog.
 Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263 (Abril 1, 1940)
- Pagpapalimbag ng isang diksyunaryo at isang
Gramatika ng Wikang Pambansa at pagtatakda
ng pagtuturo ng Wikang Pambansa sa lahat ng
paaralang pambayan at pampubliko.
 SIRKULAR Blg. 26 (Abril 12, 1940)
- Pagtuturo ng Wikang Pambansa sa mataas na
paaralan at paaralang normal.
 Batas Komonwelt Blg. 570 (Hunyo 7, 1940)
- Ang Wikang Pambansa ay isa sa mga Wikang
opisyal n g Pilipinas.
 Proklamasyon Blg. 12 (Marso 26, 1954)
- Ang petsa ng pagdiriwang ng Linggo ng Wika ay
Marso 29-Abril 4 na isasagawa taun-taon bilang
paggunita sa kaarawan ni Francisco Balagtas.
 Proklamasyon Blg. 186 (Setyembre 23, 1955)
- Ang paglilipat ng petsa ng pagdiriwang ng Linggo
ng Wika. Ito ay gagawin na mula Agosto 13-19,
bilang paggunita sa kaarawan ni Manuel L.
Quezon.
 Kautusang Pangkagawaran Blg. 7 (Agosto 13, 1959)
- Ang PAMBANSANG WIKA ay tatawaging
FILIPINO.
 Kautusang Tagapagpaganap Blg. 96 (Oktubre 24, 1967)
- Ang lahat ng gusali, edipisyo at tanggapan ng
pamahalaan ay bibigyan ng katumbas at
pangalan sa Filipino.
 Kautusang Tagapagpaganap Blg. 187 (Agosto 6, 1969)
- Ang paggamit ng Wikang Filipino hangga’t
maaari sa Linggo ng Wikang Pambansa sa lahat
ng opisyal na komunikasyon at transaksyon ng
pamahalaan.
 Kautusang Pangkagawaran Blg. 50 (Nov. 14, 1974)
- Pagpapatupad ng mga patakaran sa
edukasyong bilingual sa Kolehiyo at
Pamantasan.
 Kautusang Pangkagawaran Blg. 52, 54 (Mayo 27, 1987)
- Mahigpit na pagpapatupad ng mga
patakaran ng edukasyong bilingual sa lahat
ng paaralan sa Pilipinas.
 Kautusang Pangkagawaran Blg. 81 (Agosto 6, 1987)
- Ang Alpabetong Filipino ay binubuo ng 28
letra A,B,C,D,E,F,G,H,I,J,K,L,M,N,Ñ,NG,
- O,P,Q,R,S,T,U,V,W,X,Y,Z
PAGBIBIGAY LINAW sa KAHULUGAN ng WIKANG FILIPINO
 Pambansang lingua franca kung ginagamit upang
magkaunawaan at makapag-ugnayan ang mga nag-
uusap na may magkaibang katutubong wika na
nagmula sa iba’t ibang probinsya.
Wikang Pambansa
 ayon sa SALIGANG BATAS ng 1987, ARTIKULO XIV
SEKSYON 6 na nagsasaad:
 “Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino.
Samantalang nililinang, ito ay dapat payabungin at
pagyamanin pa salig sa umiiral na wika sa Pilipinas at sa iba
pang mga wika. Alinsunod sa mga tadhana
ng batas at sang-ayon sa nararapat.
 Na maaaring ipasya ng kongreso, dapat magsagawa ng mga
hakbangin ang pamahalaan upang ibunsod
at puspusang itaguyod ang paggamit ng Filipino bilang
midyum na opisyal ng komunikasyon at bilang
wika pagtuturo sa sistemang pang-edukasyon”.
 Wikang Opisyal, ayon sa SEKSYON 7 :
 “Ukol sa mga layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang
mga wikang opisyal ng Pilipinas ay Filipino at,
hanggga’t walang itinatadhana ang batas, Ingles”.
 Isang midyum, sa Seksyon 7, tiniyak ang mga wikang
panuro. Bilang pagtugon sa batas, naglunsad ang
Department of Education, Culture and Sports (dating
Ministri ng Edukasyon, Kultura at Isports) ng palisi sa
edukasyong bilinggwal na nakasaad sa DECS Order No. 52,
s, 1987 (dating Kautusang
 Pangkagawaran Blg. 25, s, 1974).
 Layunin ng kautusan ang pagtatamo ng kompetens sa
Filipino at Ingles sa lebel pambansa sa pamamagitan ng
pagtuturo ng dalawang wika at paggamit ng mga ito bilang
midyum ng pagtuturo sa
lahat ng antas ng edukasyon.
LARANGAN NG EDUKASYON
LARANGAN NG KOMUNIKASYON
 Bilang disiplina, hindi lamang wikang panturo, kundi mga
tiyak na sabdyek/aralin mula antas elementarya hanggang
kolehiyo.
A. Ginagamit ng tao ang wika sa kanyang pag-iisip, sa
kanyang pakikipag-ugnayan at pakikipag-usap sa
ibang tao, at maging sa pakikipag-usap sa sarili.
B. Sa panahong maging ganap na ang pagkatuto ng tao
ng kanyang wikang kinagisnan, nasa kanya na
hindi lamang ang kakayahang bumuo ng anumang
pangungusap
.
C. Kaugnay ng nabanggit na kaisipan sa Blg. 2, ang pag-
aaral ng isang wika tulad ng Filipino ay binubuo
ng dalawang kakayahan:
1.) Kakayahang makabuo ng mga pahayag o
pangungusap na may wastong kayariang
pambalarila; tinatawag itong kakayahang
panlinggwistika o linguistic competence.
 2.) Kakayahang maunawaan at magamit ang mga
pangungusap na may wastong pambalarilang. B. IMPORMAL = Mga salitang karaniwan, palasak, pang-araw-araw at
kayarian sa angkop na panlipunang kapaligiran ayon sa sa madalas na pakikipagtalastasan.
hinihingi ng sitwasyon; tinatawag itong 1.) LALAWIGANIN = Mga bokabularyong dayalektal.
kakayahang komunikatibo o communicative 2.) KOLOKYAL = Mga pang-araw-araw na salita na ginagamit sa mga
competence. pagkakataong impormal.
3.) BALBAL = Ito’y tinatawag na ingles na slang.
D. Ang isang ispiker ng wika ay nag-aangkin ng
kakayahang panglinggwistika o linguistic comptence Mga BARAYTI ng WIKA
dahil nasa kanyang subconscious ang kabuuan ng
pamamaraan ng pagbuo ng salita, pangungusap, at DAYALEKTO
kombinasyon ng mga ito. -Ito ay bahagi o subordineyt ng isang wikang sinasalita sa isang lugar
E. Mahalagang maunawaan na lahat ng wika ay may o rehiyon.
grammar at nahahati sa sumusunod: Ponolohiya, SOSYOLEK
Morpolohiya, Sintaks at Semantika. - Ginagamit ayon sa relasyong sosyal.
IDYOLEK
HENRY GLEASON – isang linggwistika. - Personal na pag gamit sa wika. Ang kabuuan ng mga katangian sa
pagsasalita ng isang indibidwal.
ANG WIKA = ay isang masistemang balangkas ng sinasalitang tunog JARGON
na pinili at isinaayos sa paraang arbitraryo upang magamit ng mga - Tanging bokabolaryo ng isang pangkat.
taong nabibilang sa isang kultura. PIDGIN
Tinatawag sa ingles na nobody’s native language. Nagkaroon nito
PITONG KATANGIAN NG WIKA kapag ang dalawang tao na tagapagsalita ng dalawang magkakaibang
1. Masistemang balangkas wika na walang komon na wika ay nagtatangkang magkaroon ng
kumbersasyong makeshift.
MGA PONEMANG KATINIG CREOLE
1. Sinasalitang tunog - Isang wika sa unang pidgin ngunit kalaunan nagiging likas na wika
na. Nagkakaroon nito sa pangkat ng komunidad ng mga tagapagsalita
MGA PONEMANG PATINIG ang nag-aangkin dito bilang unang wika.
3. Pinili at isinasaayos
4. Arbitraryo ANG PONOLOHIYA
5. Ginagamit • Ito ang tawag sa makaagham na pag-aaral ng tunog.
6. Nakabatay sa kultura
7. Nagbabago ANG PONEMA
• Ito’y tumutukoy sa mga makahulugang tunog ng isang wika.
MGA TEORYANG PINAGMULAN NG WIKA • 21 ponema ang Wikang Filipino
– 16 ang katinig
 TEORYANG BOW-WOW – 5 ang patinig
- Ang wika raw ng tao ay mula sa panggagaya sa mga
tunog ng kalikasan. 5 PUNTO NG ARTIKULASYON
 TEORYANG POOH-POOH A. Panlabi
- Ito ay bunga ng pagbulalas ng tao sa masidhing B. Pangngipin
damdamin. C. Panggilagid
 TEORYANG YO-HE-HO D. Velar (pangngala-ngala)
- Ito ay bunga ng pwersang pisikal ng tao. E. Glottal
 TEORYANG TA-RA-RA-BOOM-DE-AY
- Nag-ugat ito sa mga tunog ng mga nilikha nilang ritwal 6 NA PARAAN NG ARTIKULASYON
na gawa ng mga sinaunang tao. 1. Pasara
 TEORYANG TA-TA 2. Pailong
- Nagmula naman ito sa kumpas o galaw ng kamay ng 3. Pasutsot
tao na kanyang ginagawa sa bawat partikular na 4. Pagilid
okasyon. 5. Pakatal
 TEORYANG DING-DONG 6. Malapatinig
- Ito ay kahawig sa teoryang bow-wow, ito ay nalikha sa
pamamagitan ng mga tunog ng mga bagay-bagay sa ANG ALOPONO
paligid. -ito ay mga kahawig na tunog ng isang ponema.
Hal. a,i,e,o,u
KAHALAGAHAN NG WIKA INSTRUMENTO NG KOMUNIKASYON
- Pangunahing kasangkapan ng tao sa pagpapahayag ANG TRANSKRIPSYON
ng damdamin at kaisipan. -ang sistematikong paraan ng pagsulat ng mga tunog ng isang wika.

NAG-IINGAT AT NAGPAPALAGANAP NG KAALAMAN 2 URI NG TRANSKRIPSYON

- Kaalamang naisasalin sa ibang saling-lahi at napapakinabangan ng
ibang lahi dahil sa wika.
NAGBUBUKLOD NG BANSA
-Nagbubuklod sa kanilang pakikipaglaban ng magkaroon ng kalayaan.
LUMILINANG NG MALIKHAING PAG-IISIP
-Pinapalawak ang ating imahinasyon.
TUNGKULIN ng WIKA
 INTERAKSYONAL = Nakapagpapatatag ng relasyong
sosyal.
 INSTRUMENTAL = Tumutugon sa mga pangangailangan.
 REGULATORI = Kumokontrol at gumagabay sa kilos/asal
ng iba.
 PERSONAL = Nakapagpapahayag ng sariling damdamin o
opinion.
 IMAHINATIBO = Nakapagpapahayag ng ng imahinasyon sa
malikhaing paraan.
 HEURISTIC = Naghahanap ng impormasyon/datos.
 IMPORMATIB = Nagbibigay ng impormasyon/datos.
A. TRANSKRIPSYONG PONETIKO
-ang lahat ng tunog-makahulugan man o hindi. –ay itinatala. Ito ay
may simbolong [ ].
B. TRANSKRIPSYONG PONEMIKO
-itinatala ng nagsusuri ang mga tiniyak na makabuluhang tunog o
ponema. Ito ay may simbolong //.
MORPOLOHIYA = Ito ay ang pag-aaral ng mga morpema ng isang
wika at ang pagsasama-sama ng mga ito upang makabuo ng salita.
MORPEMA = Ay ang pinakamaliit na yunit ng isang salita na
nagtataglay ng kahulugan.
URI NG MORPEMA
1.MALAYANG MORPEMA (FREE MORPHEME)
– Mga salitang-ugat na may sariling kahulugan na hindi
na maaaring hatiin.
2.DI-MALAYANG MORPEMA (BOUND MORPHEME)
- Mga salitang binubuo ng salitang-ugat at panlapi o
afiks na nakakabit.
MGA MORPEMANG DIVERSYUNAL AT INFLEKSYUNAL

ANTAS NG WIKA DIVERSYUNAL NA MORPEMA

A. PORMAL
- Mga salitang standard dahil kinikilala, tinatanggap ng
nakararami.
1.) PAMBANSA = Mga salitang karaniwang ginagamit sa mga
aklat pangwika sa lahat ng paaralan at maging sa pamahalaan.
2. PAMPANITIKAN = Mga salitang gamitin ng mga manunulat sa
kanilang mga akdang pampanitikan.
- Nagbago ang kahulugan nito dahil sa pagkakabit ng iba pang
morpema o afiks nito.
INFLEKSYUNAL NA MORPEMA
- Hindi nagbabago ang kahulugan ng mga salita o morpema (sa
kategoryang sintaktika) kung kinakabitan ng iba pang morpema o afiks.
MGA URI PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO 4. Kapag may unlapi ang tanging ngalan ng tao, lugar, brand o tatak ng
ASIMILASYON isang bagay o kagamitan, sagisag o simbolo. Ang tanging ngalan ay
-Sakop ng uring ito ang mga pagbabagong nagaganap sa /n/ sa walang pagbabago sa ispeling.
pusisyong pinal dahil sa impluwensya ng ponemang kasunod nito. • Halimbawa:
 Tulad ng naipaliwanag na, isa sa tatlong ponemang – maka-Diyos
pailong, /m, n, n/, ang ginagamit batay sa kung ano ng punto
ng artikulasyon ng kasunod na ponema upang maging  Sa pag-uulit ng unang pantig ng tanging ngalang may unlapi,
magaan at madulas ang pagbigkas sa salita. ang gitling ay nalilipat sa pagitan ng inulit na unang pantig ng
tanging ngalan at ng buong tanging ngalan.
(2) URI NG ASIMILASYON: 
ASIMILASYONG PARSYAL O DI-GANAP • Halimbawa:
- Ito ay karaniwang pagbabagong nagaganap sa pailong na /n/ sa -mag-Ford - magfo-Ford
pusisyong pinal ng isang morpema dahil sa impluwensya ng kasunod
na tunog. 5. Kapag ang panlaping ika-ay iniunlapi sa numero o pamilang.
Halimbawa: – ika-3 n.h.
Mga Halimbawa:
-[pang-] + paaralan = pampaaralan -[pang-] + dikdik = pandikdik 6. Kapag isinulat nang patitik ang mga yunit ng fraction.
• Halimbawa: – isang-kapat (1/4) – lima’t dalawang-kalima (5 2/5)

ASIMILASYONG GANAP 7. Kapag pinagkakabit o pinagsasama ang apelyido ng babae at ng

- Bukod sa pagbabagong nagaganap sa ponemang /n/ ayon sa kanyang bana o asawa.
puntong artikulasyon ng kasunod na tunog, nawawala parin ang unang • Halimbawa: ,– Gloria Macapagal-Arroyo – Perlita Orosa-Banzon
ponema ng nilalapiang salita dahil sa ito ay inaasimila o napapaloob na
sa sinusundang ponema. 8. Kapag hinati ang isang salita sa dulo ng isang linya.
– Patuloy na nililinang at pinalalawak ang paggamit ng Filipino.
Mga halimbawa:
[pang-] + palo - pampalo - pamalo KLASTER
Mga halimbawa:  Ayon kina: Otanes at Schachter (1972)
Yaong maaaring gamitan ng dalawang uri ng asimilasyon.  Ang Consonant Cluster ay tumutukoy sa uri ng syllable
[pang-] + kuha - pangkuha - panguha pattern. Ito ay sunuran ng dalawa o higit pang katinig na
matatagpuan sa loob ng isang pantig na maaring sa inisyal o
PAGPAPALIT PONEMA pinal na posisyon.
-May mga ponemang nababago o napapalitan sa pagbubuo ng mga  Ayon naman kina: Aganan et. al. (1999)
salita. Kung minsan, ang ganitong pagbabago ay nasasabayan ng  Ang klaster o kambal katinig ay tumutukoy sa
pagpapalit ng diin. magkasunod na tunog katinig.
• Batay sa mga dalubwikang nabanggit, makikita natin na
 /d/ - /r/ nagkakasundo ang mga ito na ang klaster o kambal katinig ay sunuran
ng dalawa o higit pang ponemang katinig na matatagpuan sa loob ng
 Mga halimbawa: isang pantig.
- ma- + dapat – marapat • Ito ang tsart na ipinakita nina: Santiago at Tiangco
• Ito ay mga halimbawa na maaaring kumbinasyon ng mga
 [-an] o [-in], ang /d/ ay karaniwang nagiging /r/. ponemang katinig na maituturing na klaster sa pusisyong inisyal:
 halimbawa: • Sa tsart, mapapansin ang mga halimbawang salita na hindi lamang
lapad + -an - lapadan – laparan ito makikita sa inisyal na pusisyon sapagkat may ilan din dito na
- /h/ - /n/ matatagpuan sa midyal o gitnang pusisyon.
- tawa + -han -tawahan – tawanan • Karamihan sa mga salita ay hiram sa Kastila.
- /o/ - /u/  May isinaayos din na tsart sina: Santiago at Tiangco
 Halimbawa: • Mga sapilitang pagtanggap ng klaster sa pusisyong pinal dahil sa
- dugo + an – duguan mga salitang hinihiram sa Ingles.

METATESIS ANG MGA DIPTONGGO

- Kapag ang salitang-ugat na nagsisimula sa /l/ o /y/ ay ginitlapian ng [- • Sa talakay nina Santiago at Tiangco:
in], ang /l/ o /y/ ng salitang-ugat at ang /n/ ng gitlapi ay nagkakapalit ng -Ang Diptonggo (diphthongs) ay tumutukoy sa alinmang patinig na
pusisyon. sinusundan ng malapatinig na /w/ o /y/ sa loob ng isang pantig.
• Samantala, tiniyak ni: Paz, et.al (2003)
Mga halimbawa:
 -in + lipad - nilipad ANG MONOPTONG = ay isang payak o simpleng patinig lamang.
 Mga halimbawa: ANG DIPTONG = ay sikwens o sunuran ng patinig at malapatinig o
 atip + -an - atipan – aptan glayd.
PAGKAKALTAS NG PONEMA
-Nagaganap ang pagbabagong ito kung ang huling ponemang patinig • Sa mga halimbawang ipinakita, mapapansin na maaaring matagpuan
ng salitang-ugat ay nawawala sa paghuhulapi dito. ang diptonggo sa midyal o pinal na pusisyon. Subalit hindi lahat ng
makikita nating sunuran ng patinig at malapatinig ay maituturing na
Mga halimbawa: diptonggo.
- bukas + -an - bukasan - buksan • Subalit kapag ito’y nilagyan pa natin ng hulaping-an at naging
agiwan, ang sunurang patinig at malapatinig ay hindi na masasabing
ANG GAMIT NG GITLING diptonggo sapagkat ang mga ito ay nasa magkahiwalay ng pantig,
 Ginagamit ang gitling ( - ) sa loob ng salita sa mga • a-gi-wan at hindi a-giw-an.
sumusunod na pagkakataon: • Samakatuwid, hindi na maituturing na diptonggo ang isang
 nagtataglay ng sunurang patinig at malapatinig kung ang malapatinig
1. Sa pag-ulit ng salitang-ugat o mahigit sa isang pantig ng salitang- na /w/ o /y/ ay napagitan na sa dalawang patinig.
ugat.
• Halimbawa: –araw-araw , dala-dalawa ANG MGA PARES MINIMAL (MINIMAL PAIRS)

2. Kung ang unlapi ay nagtatapos sa katinig at ang salitang nilalapian • Balikan natin ang puntong makabuluhan ang isang tunog kapag
ay nagsisimula sa patinig na kapag hindi ginitlingan ay magkakaroon nagawa nitong baguhin ang kahulugan ng isang kaligiran sa sandaling
ng ibang kahulugan. ito’y alisin o palitan.
• Halimbawa: • Ito ay maaaring ipakita sa pamamagitan ng pares ng mga salita o
– mag-alis - pang-ako mas kilala bilang pares minimal.
• Tingnan at suriin ang mga sumusunod na halimbawa:
3. Kapag may katagang kinaltas sa pagitan ng dalawang salitang • pasa = /pasa/ = ‘bruise’
pinagsama.
Halimbawa: PONEMANG SUPRASEGMENTAL
- pamatay ng insekto -pamatay–insekto
 Subalit, kung sa pagsasama ng dalawang salita ay magbago ANTALA
ang kahulugan, hindi na gagamitan ng gitling ang pagitan = Ito ay dumedepende sa ating vaybresyon ng ating vocal-kord.
nito.
• Halimbawa: TONAL
– dalagambukid ( isda)
– buntunghininga PUNTO NG TONO = Pantig na may kaugnay na tonong makahulugan.
ANTAS NG TONO = Sa bawat punto ng tono, isa sa tatlong
nagpakilalang antas ng tono ang lumilinaw, tulad ng iskala na
ipapakita:
 3 = mataas – isang nota ang taas sa ikalawa MGA BAHAGI NG PANGUNGUSAP
2 = katamtaman o normal na lawak ng tono PAKSA=Bahaging pinag-uusapan sa pangungusap. Maaaring gamiting
1 = mababa- isang notang mababa sa ikalawa paksa ang pangngalan, panghalip, pang-uri at pandiwa.

HUBOG NG TONO BUONG PAKSA = Kapag kasama ng payak na paksa ang iba pang
/ / ganap ang buong pagbaba salitang pinag-uusapan sa pangungusap.

/ / kalahating pagbaba kulang sa isang antas

/ / pagpapanatili sa antas ng tono
/ / pagtaas ng tono mula sa pangwakas na punto ng tono.
PANAGURI = Bahagi ng pangungusap na nagsasabi tungkol sa paksa.
BUONG PANAGURI = Kapag kasama ng payak na panaguri ang iba
pang salitang nagsasabi tungkol sa paksa.
AYOS ng PANGUNGUSAP

HABA at DIIN = Ito ay bahagyang paghinto sa binibigkas na pantig o KARANIWAN o TUWID – Nauna ang Panag-uri sunod ang paksa. Hal.
silabol ng salita nang hindi naman pinuputol ang paglikha ng tunog sa Maganda siya.
nasabing pantig.
DI-KARANIWAN o BALIGTAD = nauna ang paksa sa panaguri. Hal.
ANTALA = Ito ay pagbibigay linaw at diin sa ating salita. Siya ay maganda.
ANG PANTIG = Isang saltik ng dila o walang antalang bugso ng tinig
sa pagbigkas ng salita. URI ng PANGUNGUSAP AYON sa GAMIT
PASALAYSAY = Nagkukwento, nagsasabi ng isang pahayag o
◦ Mga halimbawa: a – ko kaisipan. Nagtatapos sa tuldok.

KAYARIAN NG PANTIG PATANONG = Nanghihingi ng kasagutan o paliwanag.Nagtatapos sa

-Sa kasalukuyan ay may mga kayarian ng pantig na ambag ng mga tandang pananong.(?)
lokal na wika at panghihiram.
PADAMDAM = Nagpapahayag ng matinding damdamin.Ginagamitan
ng tandang padamdam.(!)
KAYARIAN HALIMBAWA
P u-pa PAUTOS = Nag-uutos o nakikiusap.Nagtatapos sa tuldok.(.)
KP Ma-li URI ng PANGUNGUSAP AYON sa KAYARIAN
PK Is-da PAYAK = Iisa at buo ang ideyang ipinahahayag.
KPK Han-da
TAMBALAN = Higit sa isang kaisipan o ideyang ipinapahayag,
KKP Pri-to maaaring magkapantay o magkasalunga ang ideyang ipinahahayag at
PKK Eks-perto ginagamitan ng pangatnig na magkatimbang gaya ng at, saka, pati, o
ngunit.
ANG PAGPAPANTIG
-Ito ay paraan ng pagbaha-bahagi ng salita sa mga pantig. HUGNAYAN = Higit sa dalawa ang ideya o sugnay, may makapag-iisa
-Salita Mga Pantig at ‘di-makapag-iisang sugnay at ginagamitan ng pangatnig na ‘di
-maaga ma-a-ga magkatimbang tulad ng; sapagkat, upang, nang, at kung.

MGA PANGUNGUSAP NA WALANG TIYAK NA PAKSA LANGKAPAN = Binubuo ito ng tambalan at hugnayang pangungusap.

PENOMINAL = Tumutukoy sa kalagayang pangkalikasan (Binubuo ng PANDIWA= Salitang nagsasaad ng kilos. Binubuo ng salitang-ugat at
panaguring pandiwa na may kasamang pang-abay). panlapi.
Hal. Umuulan!
ASPEKTO NG PANDIWA
TEMPORAL (PANANDALIAN) = Nagsasaad ng kalagayan o panahong Aspektong Naganap o PERPEKTIBO = Nagsasaad na tapos nang
(Binubuo ng pang-uri na may kasamang pang-abay). gawin ang kilos.
Hal. Mainit! Aspektong KATATAPOS = Katatapos lamang ng kilos. Nasa ilalim ito
ng perpektibo
EKSISTENSIYAL = Nagsasaad ng pagka-mayroon. Aspektong Nagaganap o IMPERPEKTIBO = Nagsasaad na patuloy pa
Hal. May mga mag-aaral na sa awditoryum. ring nangyayari ang inuumpisahang kilos.
Aspektong Magaganap o KONTEMPLATIBO = Gagawin pa lamang
KA-PANDIWA = Nagsasaad ng katatapos na kilos ang kilos.
.Hal. Kaaalis lang niya. Aspektong NEUTRAL = Ang kilos ay nagaganap sa anyong pautos o
nasa anyong pawatas. Hal. Maglaba, Magluto.
PAMBATING PANLIPUNAN = Magagalang na pananalita ng
pakikipagkapwa-tao. MGA URI NG PANDIWA
Hal. Kumusta ka?
2 URI NG PANDIWA
PANAWAG = Panawag na pangkamag-anak. 1.) KATAWANIN – ang pandiwa ay ganap o buo na ang diwang
Hal. Hoy! Pssst! ipinahahayag sa kanyang sarili.
2.) PALIPAT – ang pandiwa ay hindi-ganap o di buo at
PANDAMDAM = Nagpapahayag ng matinding damdamin. nangangailangan ng tagatanggap ng kilos na tinatawag na tuwirang
Hal. Aray ko! Sus! Aru! layon.

MODAL = Nangangahulugan ng “gusto”/“nais”/“ibig”. 2 TINIG NG PANDIWA (Active and Passive)

Hal. Gusto kong bumili ng ice cream.
GRAMATIKANG FILIPINO
PARIRALA = salita na walang diwa.
Halimbawa: ang mga mag-aaral
PANGUNGUSAP = salita o pangkat ng mga salita na may buong diwa.
Halimbawa: Sunog!
-Ang magandang babae ay nagsusulat sa silid-aklatan.
SUGNAY = Pangkat ng mga salitang may paksa at panaguri subalit
hindi buo ang diwa. Ito ay bahagi lamang ng pangungusap.
May 2 uri ng sugnay:
1.) SUGNAY NA MAKAPAG-IISA = Ito ay nabuo sa loob ng
pangungusap na may paksa at panaguri. Maaari itong gawing buong
pangungusap kung aalisin sa mga kasamang salita at lalagyan ng
angkop na bantas.
 2.) SUGNAY NA DI-MAKAPAG-IISA = Pinangungunahan ito ng
pangatnig. Hindi tapos ang kaisipang ipinapahayag nito kahit na may
paksa at panaguri.
TUKUYAN O TAHASAN = Paksa ng pangungusap ang gumagawa ng
kilos.
BALINTIYAK = Nasa bahaging panaguri ang tagagawa ng kilos.
POKUS NG PANDIWA
POKUS SA TAGAGANAP O AKTOR = Ang paksa ng pangungusap
ang tagaganap ng kilos na isinasaad sa pandiwa.
POKUS SA LAYON O GOL = Ang paksa ay siyang binibigyan diin sa
pangungusap.
POKUS SA GANAPAN O LOKATIB = Ang paksa ay lugar o ganapan
ng kilos.
POKUS DIREKSYUNAL = Ang paksa ay nagsasaad ng direksyon ng
kilos ng pandiwa.
POKUS SA TAGATANGAP O BENEPAKTIB = Ang pinaglalaanan ng
kilos.
POKUS SA GAMIT O INSTRUMENTAL = Ginagamit ang paksa sa
pagsasagawa ng kilos.
POKUS SA SANHI O KAWSATIB = Ang paksa ay nagpapahayag ng
dahilan o sanhi ng kilos.
4 NA URI NG PANG-URI
PANG-URING PANLARAWAN = Nagsasabi tungkol sa anyo, laki, lasa,
amoy, hugis at iba pang katangian ng pangngalan at panghalip.
PANG-URING PAMILANG = Nagsasabi ito ng dami o bilang ng
pangngalan at panghalip.
ANG-URING PANTANGI = May anyong pangngalang pantangi na
naglalarawan sa pangngalan.
PANG-URING PAARI = Mga salitang paari na tumuturing sa
pangngalan.
4 KAYARIAN NG PANG-URI
PAYAK = binubuo ito ng salitang-ugat lamang
MAYLAPI = binubuo ito ng salitang-ugat at panlapi
INUULIT = binubuo ng pag-uulit sa salitang-ugat o sa pang-uring
maylapi
TAMBALAN = binubuo ng dalawang magkaibang salita
KAANTASAN NG PANG-URI
LANTAY = Pangngalan o panghalip na nagtataglay ng iisang
katangian.
PAHAMBING = Paghahambing ng katangian ng dalawang bagay.
MAY 2 URI NG PAHAMBING:
PATULAD = Pantay sa katangian o walang nakalalamang sa katangian
pinaghahambing.
DI-PATULAD
PALAMANG = Nakahihigit sa katangian ang isa sa dalawang
pinaghahambing.
PASAHOL = Kulang sa katangiang pinaghahambing ang isa sa
dalawang pinag-uusapan.
PASUKDOL = Naglalarawan ng mga tao, bagay, pook o pangyayari na
natatangi sa karamihan.
ANG PANG-ABAY = Ang tawag sa mga salita o mga salitang
nagbibigay-turing o naglalarawan sa pandiwa, pang-uri o kapwa pang-
abay.
URI NG PANG-ABAY
PANG-ABAY na PAMARAAN = Ito ay sumasagot sa tanong na paano
ginawa, ginagawa o gagawin ang kilos sa pangungusap.
PANG-ABAY na PAMANAHON = Ito ay sumasagot sa tanong na kailan
ginawa, ginagawa o gagawin ang kilos sa pangungusap.
PANG-ABAY na PANLUNAN = Ito ay sumasagot sa tanong na saan
ginawa, ginagawa o gagawin ang kilos sa pangungusap.
KATAGA o INGKLITIK = Ito ay tawag sa katagang karaniwang
sumusunod sa unang salita ng pangungusap.
IBA PANG URI NG PANG-ABAY
PANGGANO = Ito ang pang-abay na nagsasaad ng dami, halaga,
timbang o sukat ng isang pandiwa.
PANANGGI = Ito ang pang-abay na nagsasaad ng pasalungat o di-
pagsang-ayon tulad ng huwag, ayoko, hindi, ayaw, wala.
PANANG-AYON = Ito ang tawag pang-aay na nagpapahiwatig ng
pagpayag o pang-ayon sa 6opinyon gusto ng iba gaya ng tunay, totoo,
talaga, walang duda, sigurado, tiyak, opo, oo.
PANG-AGAM = Tawag ito sa mga pang-abay na nagsasaad ng
pagdududa, pag-aalinlangan o kawalan ng kasiguruhan, gaya ng baka,
tila, marahil, siguro.
PANGATNIG = Ang tawag sa mga kataga o salitang ginagamit upang
pag-ugnayin ang salita sa iba pang bahagi ng pangungusap.
May iba’t ibang pangkat nito.
A.) Pangatnig na nag-uugnay sa magkatulad na kaisipan o ideya.
(at, pati, o, ni, saka, maging)
B.) Pangatnig na nag-uugnay sa magkasalungat na ideya.
(gayon, kung, palibhasa, kapag, subalit, dapatwat)
C.) Pangatnig na nag-uugnay ng dahilan at bunga ng pangyayari.
(sapagkat, kaya, upang, dahil)
D.) Pangatnig na nag-uugnay sa panahong ikinaganap ng kilos.
(nang, samantalang, habang)
PANG -UKOL = Ito ay bahagi ng pananalitang nagsasabi kung saang
pook o bagay ang pinag-uukulan ng kilos, gawa, balak, uri o layon.
Mga Halimbawa:
◦ SA Tungo SA/KAY
◦ NG Alinsunod SA/KAY
INTRODUKSYON SA PAG-AARAL NG WIKAMGA PARAAN NG
ARTIKULASYONORAL AT NESYAL
Tunog Oral =ang nagagawa kung sa bibig lamang dumadaloy ang
papalabas na hangin.
Tunog Neysal =kung dumadaloy ang hangin sa neysal-kaviti kapag
nakababa MGA STAP
- Tinatawag minsan itong plosiv=May pansamantala pero ganap na
pagpigil o pagbara ng daloy ng hangin sa bibig sapaggawa ng mga
stap
-Voysles-Baylebyal-Stap (p) (Fil) =
-Voysles-Dental-Stap (t) (Fil)
-Voysles-Alvyolar-Stap (t) (Ing)
MGA ASPIREYTED NA TUNOG
=Nabanggit natin na sa bigkas ng mga voysles na tunog, nakabuka
ang glotis atmalayang dumadaloy ang hangin sa pagitan ng mga
vokal-kord
-Kapag isang voys na tunog ang bibigkasin, nagsasara ang mga vokal-
kord
-Sa wikang Ingles 2 klase ang voysles ang voysles na tunog depende
sa haba at lakasng palabas na hangin sa pagsara ng mga vokal kord
-Aspireyted
-Di-aspireyted
-Aspireyted [h] sa ingles, [ph], [th], [kh] kapag na sa inisyal posisyon
ng silabol atsinusundan ng vawel na mey stres, at di-aspireyted naman
sa ibang envayronment.
MGA FRIKATIV =Kinabibilangan din ng mga vawel at ng mga glayd
dahil nagagawa ang mga ito na maytuluy-tuloy na daloy ng hangin sa
bibig.
- Sa artikulesyon ng mga friktiv pinararaanan anng hangin sa masikip
na daanan perotuluy-tuloy parin ang daloy nito
-Dahil sa napakakitid ang daluyan ng hangin, nagkakaroon ng friksyon
na parangsumasagitsit ang hangin.
- Tinatawag ding SPYRANT ang mga ito.
- [f]–voysles-labyodental-frikativ
- [v]–voys-labyodental-frikativ
MGA AFRIKEYT=Ginagawa ang mga ito nang may pagpipigil ng
hangin sa simula tulad ng mga stap at sinusundan kaagad ng
pagbibitiw nito tulad ng mga frikativ.
LINGUISTIKA, LINGGWISTIKA O DALUBWIKAAN= ang pag-aaral
sa wika ng tao at tinatawag na isang linguista o linggwista ang mga
dalubhasa dito. Maaaring isadiwa ang pag-aaral ng linguistika sa
tatlong malalaking aksis, isinisalarawan ang kanyang mga dulo ng
sumusunod\
PAGSUSURI SA PALAWIKAAN
SINKRONIKA AT DIAKRONIKA (synchronic and diachronic)
- Binabahala ng sinkronika na pag-aaral ng wika ang kanyang anyo sa
isang bigay na sandali samantala sinasakop ng diakronika na pag-
aaral ang kasaysayan ng isang (grupo ng) wika at ang pagbabago ng
kayarian sa palipas ng panahon.
TEORETIKO AT NILAPAT - Binabahala ng linggwistikang teoretiko
ang mga framework para isalarawan ang kanya-kanyang wika at
teoriya tungkol sa unibersal na aspekto ng wika samantala ang
nilalapat ng linggwistikang nilapat ang mga teoriyang ito sa ibang
larangan.
KONTEKSTWAL AT MALAYA - Binabahala ng linggwistikang
kontekstwal kung papaano iangkop ang wika sa mundo: ang kanyang
tungkulin sa lipunan, paano ito nakuha, paano ito nilikha at namataan.
Binabahala naman ng malayang linggwistika ang wika para sa
kanyang sariling kapakinabangan, maliban sa panlabas na kaugnay na
wika.
SINTAKSIS – pag-aaral ng sintaks; sintaks ay ang tawag sa
formasyon ng mga pangungusap sa isang wika.
KOMUNIKASYON
- Ito ay sistema o paraan ng paghahatid at pagtanggap ng mensahe sa
pamamagitan ng telopono, telegrama, radyo, telebisyon, o computer.
-Ayon kay: ARROGANTE (1988)
- Napakahalaga sa bawat indibidwal.
-Ang salitang pakikipagtalastasan ay galing sa salitang-ugat na
talastas na nangangahulugang alam.
URI NG KOMUNIKASYON
VERBAL =Pagpapalitan at pakikipag-usap sa pamamagitan ng
pasalitang pagpapahayag.
DI-VERBAL =Ito ay mga pahayag na ipinahihiwatig ng mga kilos o
sagisag
TIPO at ANTAS ng KOMUNIKASYON -Ang Kina ay panandang pangkayarian sa pangngalan katulad ng sina.
- INTERPERSONAL (TAYLOR, 1980) =Direktang may komunikasyon o Walang salitang kila sa Balarilang Filipino. Ang paggamit ng kila ay
interaksyon sa pagitan ng dalawa o higit pang interlokyutor o karaniwang pagkakamali.
nagsisipag-usap. - Ang hagis ay pangngalan at hindi pawatas o neutral ng pandiwa.

INTRAPERSONAL= Nakikipag-usap ang isang indibidwal sa kanyang -Napakasal = Ginagamit ito kapag ang tinutukoy ay ang ginagawang
sarili lamang. pag-iisang dibdib ng dalawang nilalang na nagmamahalan.
-Nagpakasal = Ang nagpakasal ay tumutukoy sa taong naging punong-
ELEMENTO ng KOMUNIKASYON abala o siyang nangasiwa upang makasal ang isang lalaki at babae.
MGA KOMYUNIKEYTOR
IDIOMA
Layunin ng Komunikasyon Ang idyoma ay isang salita o grupo ng mga salita na ang kahulugan
MGA KOMYUNIKEYTOR = Sila ang pinakamahalagang komponent ng ay iba sa tunay na depinisyon ng mga ito.
komunikasyon.
LAYUNIN NG KOMUNIKASYON = Ito’y tumutukoy sa inaasahang - Makulay na ekspresyon na ang kahulugan ay kaiba sa kahulugan ng
ibubunga ng pakikipag-usap ng bawat komyunikeytor. pinagsamang mga salita.

MGA TUNTUNING PANGKOMUNIKATIBO

 amoy-pinipig
- Ito ang nagsisilbing batayan sa pagsasagawa ng mga komyunikeytor
Kahulugan: mabango ang amoy
ng kanilang transakyon.
 abot ng isip Kahulugan:
kayang unawain kayang maintindihan
FIDBAK = Kapag-nag-uusap ang dalawa o mahigit pang
 agaw-buhay
komyunikeytor na inaasahang may mutual na impluwensyang
Kahulugan: nasa bingit ng kamatayan malapit ng mamatay
namamagitan sa kanila.
 agaw-liwanag
MENSAHE = Tumutukoy sa verbal at di-verbal na simbolong
Kahulugan: malapit ng mag-umaga o lumiliwanag na
ginagamit ng mga komyunikeytor sa kanilang pakikipag-usap.
 alagad ng batas
Kahulugan: pulis o miyembro ng military]
KAWASTUANG PAMBALARILA
 anak ng dilim
-Nabanggit sa unahan na kailangang magkaroon ng dalawang
Kahulugan: maligno o engkanto
kawastuan ang pagpapahayag; kawastuang pambalarila at
 anak ng Diyos
kawastuang panretorika. Bukod sa kaalaman sa iba’t ibang bahagi
Kahulugan: may kapangyarihan o may espesyal na pribilehiyo
ng panalita katulad ng:
 anak ng lupa
-Pangngalan, Panghalip, Pandiwa, Pang-uri, Pang-abay,
Kahulugan: magbubukid o magsasaka ang trabaho ay pagbubungkal
-Pang-angkop, Pang-ukol, at Pangatnig ay dapat ding matutuhan ng
ng lupa
isang magpapahayag ang wastong gamit ng mga sumusunod:
 asal-hayop
Kahulugan: mabangis o malupit sa kapwa walang pinipili ang
• NANG = Karaniwang ginagamit na pangatnig sa mga hugnayang
pagmamalupitan.
pangungusap at ito ang panimula ng katulong na sugnay.
 atras-abante
• NANG = Nagmula sa na at inaangkupan ng ng at inilalagay sa
Kahulugan: hindi desidido
pagitan ng pandiwa at ng panuring nito.
 ayaw padapuan ng langaw
-NANG =Ginagamit ang nang sa gitna ng dalawang salitang-ugat na
Kahulugan: sobrang protektado
inuulit, dalawang pawatas o neutral na inuulit at dalawang pandiwang
 bagong buhay
inuulit.
Kahulugan: magsimulang muli
 bagong tao
-NG = Ginagamit na pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat.
Kahulugan: nagbibinata o binatilyo
-NG = Ginagamit na pananda ng aktor o tagaganap ng pandiwa sa
 bakal ang dibdib
tinig balintiyak.
Kahulugan: matibay ang loob
 balian ng buto
- KUNG = Ay pangatnig na panubali at ito’y karaniwang ginagamit sa
Kahulugan: disiplinahin
hugnayang pangungusap.
 bantay-salakay
-KONG = Ay nanggaling sa panghalip na panaong ko at inaangkupan
Kahulugan: isang tagapagbantay na isa palang magnanakaw
lamang ng ng.
 basa ang papel
Kahulugan: hindi mapagkakatiwalaan
1. MAY = Ginagamit ang may kapag sinusundan ng pangngalan.
 batang kalye
2. MAY = Ito’y ginagamit kapag sinusundan ng pandiwa.
Kahulugan: nakatira o lumaki sa lansangan
3. MAY = Ginagamit kapag sinusundan ng pang-uri.
 batang-isip
4. MAY = Ginagamit kapag sinusundan ng panghalip na panao sa
Kahulugan: inosente wala pang muwang sa buhay
kaukulang paari.
 bibig na pakakainin
Kahulugan: mga taong pinakakain
1. MAYROON = Ginagamit kapag may napapasingit na kataga sa
 buhos ang panahon
salitang sinusundan nito.
Kahulugan: ibinibigay ang lahat ng oras
2. MAYROON = Ginagamit na panagot sa tanong.
 buwaya sa katihan
3. MAYROON = Ginagamit kung nangangahulugan ng pagka-maykaya
Kahulugan: sakim o suwapang
sa buhay.
 Kabiyak ng puso
Kahulugan: asawa
-SUBUKIN = Ito’y nangangahulugan ng pagsusuri o pagsisiyasat sa
 Kailangan ng palo
uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay.
Kahulugan: kailangang utusan para gumawa o walang sariling kusa
-SUBUKAN = Ito ay nangangahulugan ng pagtingin upang malaman
 Kainin ang salita
ang ginagawa ng isang tao o mga tao.
Kahulugan: bumalik sa sarili ang panghuhusga hindi mangyari ang
ipinagyayabang
-PAHIRIN = Ito ay tumutukoy sa kilos na nangangahulugan ng pag-
 Kagat ng dilim
aalis o pagpawi sa isang bagay, alisin ang bagay.
Kahulugan: madilim na o pagabi na
 kalapating mababa ang lipad
1. PAHIRAN = May dalawang kahulugan.
Kahulugan: masamang babae o babaeng nagbibili ng aliw
2. PAHIRAN = Nagagamit din ang pahiran sa kahulugang paglalagay
 kinain ng abo
ng kaunting bagay at karaniwan ay sa bahagi ng katawan.
Kahulugan: nasunog
 kaututang dila
- OPERAHIN = Tinutukoy ng operahin ang tiyak na bahaging tinitistis.
Kahulugan: kakuwentuhan o katsismisan
- OPERAHAN = Tinutukoy nito ang tao at hindi ang bahagi ng
 kuyom ang palad
katawan.
Kahulugan: matipid o hindi palabigay
 dugo nang dugo
- SUMAKAY = Ay isang pandiwang katawanin at hindi
Kahulugan: anak o kaanak
nangangailangan ng tuwirang layon.
 dinidiyos ang pera
- MAGSAKAY = Ay pandiwang palipat at nangangailangan ng tuwirang
Kahulugan: labis na nagpapahalaga sa pera
layon.
 duling na duling
Kahulugan: labis na humahanga
-Ang Rin at Raw = Ang mga katagang rin at raw ay ginagamit kung ang
 gawa ng pagmamahal
sinusundang salita ay nagtapos sa patinig at sa malapatinig na w at y.
Kahulugan: dahil sa pagmamahal
-Ang din at daw ay ginagamit kung ang salitang sinusundan ay
 ginintuang tinig
nagtatapos sa katinig maliban sa w at y.
Kahulugan: maganda ang boses
- Ang sila ay panghalip panao samantalang ang sina ay panandang
 ginto ang puso
pangkayarian sa pangalan. Karaniwang kamalian na ang sila ay
Kahulugan: mabuti ang kalooban o Laging handang tumulong sa
ginagamit na panandang pangkayarian.
kapwa
 Gumagapang na tila ahas
Kahulugan: mahirap o dumanas ng hirap
 halang ang kaluluwa
Kahulugan: masama ang ugali o Hindi kumikilala ng katuwiran
 hawak sa leeg
Kahulugan: sumusunod sa lahat ng utos o sunud-sunuran
 inaapoy ng lagnat
Kahulugan: mataas na mataas ang lagnat
 Isang kahig-isang tukang buhay
Kahulugan: mahirap na mahirap
PAMANAHONG PAPEL (Term Paper)
-Ito ay isang uri ng papel-pampananaliksik na karaniwang ipinagagawa
sa mga estudyante sa kolehiyo bilang isa sa pangangailangan sa isang
larangang akademiko.
MGA PAHINANG PRELIMINARI O FRONT MATTERS
A. FLY LEAF 1 = Ang pinakaunang pahina ng pamanahong-papel.
Walang nakasulat na kahit ano sa pahinang ito. Ito ay blangko.
B. PAMAGATING PAHINA = Ang tawag sa pahinang nagpapakilala sa
pamagat ng pamanahong-papel.
C. DAHON NG PAGPAPATIBAY = Ang tawag sa pahinang
kumukumpirma sa pagkakapasa ng mananalikisk at pagkakatanggap
ng guro ng pamanahong-papel.
D. PASASALAMAT O PAGKILALA = Tinutukoy ng mananaliksik ang
mga indibidwal, pangkat, tanggapan o institusyong maaaring
nakatulong sa pagsulat at dapat na pasalamatan o kilalanin.
E. TALAAN NG NILALAMAN = Nakaayos sa pagbalangkas ng mga
bahagi at nilalaman ng pamanahong-papel at nakatala ang kaukulang
bilang ng pahina kung saan matatagpuan ang bawat isa.
F. TALAAN NG MGA TALAHANAYAN AT GRAP = Nakatala ang
pamagat ng bawat talahanayan at/o grap na nasa loob ng
pamanahong-papel at ang bilang ng pahina kung saan matatagpuan
ang bawat isa.
G. ANG FLY LEAF 2 = Ay isa na namang blangkong pahina bago ang
katawan ng pamanahong-papel.
- Hindi nilalagyan ng bilang ng pahina o pagination ang mga pahinang
preliminari. May pamanahong-papel din ang kakikitaan ng Pag-aalay o
Dedikasyon na isang opsyonal na pahina
Kabanata 1:
A. PANIMULA O INTRODUKSYON = Ito ay isang maikling talataang
kinapapalooban ng pangkalahatang pagtalakay ng paksa ng
pananaliksik.
B. LAYUNIN NG PAG-AARAL = Dito inilalahad ang pangkalahatang
layunin o dahilan kung bakit isinasagawa ang pag-aaral. Tinutukoy rin
dito ang mga ispesipik na suliranin na nasa anyong patanong.
C. KAHALAGAHAN NG PAG-AARAL = Dito inilalahad ang signipikans
ng pagsasagawa ng pananaliksik ng paksa ng pag-aaral. Tinutukoy
dito ang maaaring kapakinabangan o halaga ng pag-aaral sa iba’t
ibang indibidwal, pangkat, tanggapan, institusyon, propesyon, disiplina
o larangan.
D. SAKLAW AT LIMITASYON =Dito tinutukoy ang simula at hangganan
ng pananaliksik. Dito itinatakda ang parameter ng pananaliksik dahil
tinutukoy rito kung anu-ano ang baryabol na sakop at hindi sakop ng
pag-aaral.
E. DEPINISYON NG MGA TERMINOLOHIYA =Ang mga katawagang
makailang ginamit sa pananaliksik at ang bawat isa’y binigyan ng
kahulugan.
KABANATA 2
MGA KAUGNAY NA PAG-AARAL AT LITERATURA
-Sa kabanatang ito, tinutukoy ang mga pag-aaral at mga babasahin o
literaturang kaugnay ng paksa ng pananaliksik. Kailangan ding
matukoy ng mananaliksik
-kung sinu-sino ang mga may akda ng naunang pag-aaral o literatura,
disenyo ng pananaliksik na ginamit, mga layunin at mga resulta ng
pag-aaral.
-Hanggat maaari rin, tiyaking ang mga materyal na gagamitin ay
nagtataglay ng mga sumusunod na katangian:
A. OBHETIBO O WALANG PAGKILING
B. NAUUGNAY O RELEVANT SA PAG-AARAL
C. SAPAT ANG DAMI O HINDI NAPAKAKAUNTI O NAPAKARAMI.
KABANATA III
DISENYO AT PARAAN NG PANANALIKSIK
A. DISENYO NG PANANALIKSIK = Dito nililinaw kung anong uri ng
pananaliksik ang kasalukuyang pag-aaral.
B. RESPONDENTE = Dito tinutukoy ang respondente ng sarbey. Kung
ilan sila at paano at bakit sila napili.
C. INSTRUMENTO NG PANANALIKSIK = Dito inilalarawan ang
paraang ginamit ng pananaliksik sa pangangalap ng mga datos at
impormasyon.
D. TRITMENT NG MGA DATOS = Dito inilalarawan kung anong
istatistikal na paraan ang ginamit upang ang mga numerikal na datos
ay mailarawan.
KABANATA IV
PRESENTASYON AT INTERPRETASYON NG MGA DATOS
-Sa kabanatang ito, inilalahad ang mga datos na nakalap ng
mananaliksik sa pamamagitan ng tekstwal at tabular o grapik na
presentasyon.
KABANATA V
LAGOM, KONGKLUSYON AT REKOMENDASYON
Nahahati sa 3:
1. LAGOM = Binubuod ang mga datos at impormasyong nakalap ng
mananaliksik na komprehensibong tinalakay sa Kabanata III.
2. KONGKLUSYON = Ito ay mga inferences, abstraksyon,
implikasyon, interpretasyon, pangkalahatang pahayag, at/o paglalahad
batay sa mga datos at impormasyong nakalap ng mananaliksik.
3. REKOMENDASYON = Ito ay mga mungkahing solusyon para sa
mga suliraning natukoy o natuklasan sa pananaliksik.
MGA PANGHULING PAHINAA. LISTAHAN NG SANGGUNIAN = Ito
ay isang kumpletong tala ng lahat ng mga hanguan o sorses na
ginamit ng mananaliksik sa pagsulat ng pamanahong-papel.
B. APENDIKS O DAHONG-DAGDAG = Maaaring ilagay o ipaloob dito
ang mga liham, pormularyo ng ebalwasyon, transkripsyon ng interbyu,
sampol ng sarbey-kwestyoneyr, bio-data ng mananaliksik , mga
larawan, kliping at kung anu-ano pa.
MGA PANANAW O TEORYA SA PAGBASA
TEORYANG BOTTOM-UP = Ito ay isang tradisyunal na pananaw sa
pagbasa. Bunga ito ng impluwensya ng teoryang behaviorist na higit
na nagbibigay-pokus sa kapaligiran sa paglinang ng komprehensyon
sa pagbasa. Ang pagbasa ay ang pagkilala ng mga serye ng mga
nakasulat na simbulo (stimulus) upang maibigay ang
katumbas nitong tugon (response)
TEORYANG TOP-DOWN = Ito ay impluwensya ng sikolohiyang
GESTALT na naniniwalang ang pagbasa, na siya ay may taglay na
dating kaalaman (prior knowledge) na nakaimbak sa kanyang isipan at
may sariling kakayahan sa wika (language proficiency) at kanyang
ginagamit habang siya ay nakikipagtalastasan sa awtor sa
pamamagitan ng teksto.
TEORYANG INTERAKTIB = Ang teksto ay kumakatawan sa wika at
kaisipan ng awtor at sa pag-unawa nito, ang isang mambabasa ay
gumagamit ng kanyang kaalaman sa wika at mga sariling konsepto o
kaisipan. Dito nagaganap ang interaksyong awtor-mambabasa at
mambabasa-awtor. Ito ay may dalawang direksyon o bi-directional.
TEORYANG ISKIMA = Mahalaga ang tungkuling ginagampanan sa
pagbasa ng dating kaalaman ng mambabasa. Ang tekstong ito ay
isang input lamang sa proseso ng komprehensyon. Hindi teksto ang
iniikutan ng proseso ng pagbasa, kundi ang tekstong nabubuo sa
isipan ng mambabasa.
MGA KASANAYAN SA AKADEMIKONG PAGBASA
TALINO = Isa sa puhunan ng tao sa kanyang pakikipagsapalaran sa
buhay.
PAG-UURI NG MGA IDEYA AT DETALYE = Sa pag-uuri ng mga ideya
at detalye ng isang teksto, makatutulong nang malaki ang kaalaman sa
mga sumusunod:
1. PAKSANG PANGUNGUSAP = Ito ay siyang sentro o pangunahing
tema/pokus sa pagpapalawak ng ideya.
2. SUPORTANG DETALYE = Ito ang mga tumutulong, nagpapalawak,
nagbibigay-linaw sa paksang pangungusap.
Gawain: Tukuyin ang pangunahing ideya at mga sumusuportang
detalye ayon sa binasang teksto.
PAGTUKOY SA LAYUNIN NG TEKSTO = Tumutukoy ito sa kung ano
ang nais mangyari ng isang awtor sa kanyang mambabasa.
Gawain: Isulat sa panggitnang bilog ang layunin ng tekstong binasa at
sa mga panlabas na bilog ang mga nagpapatunay sa iyong sagot.
-Pagtiyak sa damdamin, tono at pananaw ng teksto
-Sa pamamagitan ng mga tiyak na salitang ginamit ng awtor sa isang
teksto, maaaring matiyak kung ano ang damdamin, tono at pananaw
sa teksto.
-DAMDAMIN = Ito ay tumutukoy sa kung ano ang naging saloobin ng
mambabasa sa binasang teksto.
-TONO = Ito ay tumutukoy sa saloobin ng awtor sa paksang kanyang
tinatalakay. Maaaring ito ay masaya, malungkot, seryoso, mapagbiro,
mapangutya atb.
PANANAW = Ito ay tumutukoy naman sa punto de vistang ginamit ng
awtor sa teksto. Makikita ito sa pamamagitan ng mga panghalip na
kanyang ginamit.
-Pagkilala sa pagkakaiba ng opinyon at katotohanan
-Mahalagang makilatis ng sinuman mambabasa ang opinyon at
katotohanan.
- OPINYON = Ito ay pahayag ng isang tao hinggil sa isang paksa batay
sa kanyang paniniwala at prinsipyo.
- katotohanan
-Ito ay mga paktwal na kaisipan o pahayag na hindi na
mapapasubalian at samakatwid ay tinatanggap na ang lahat.
- Pagsusuri kung valid o hindi ang ideya o pananaw.
MGA BATAYAN UPANG MASURI KUND VALID O HINDI ANG ISANG
PARTIKULAR NA IDEYA O PANANAW
1. Sino ang nagsabi ng ideya o pananaw?
2. Masasabi bang siya ay awtoridad sa kanyang paksang tinatalakay?
3. Ano ang kanyang naging batayan sa pagsasabi ng ideya o
pananaw?
4. Gaano katotoo ang ginamit niyang batayan? Mapapanaligan ba
iyon?
PAGHIHINUHA AT PAGHULA
- Upang masagot nang wasto ang mga nabanggit at katulad nitong
tanong bago magbasa, habang nagbabasa at matapos magbasa,
kailangang magtamo ng kasanayan sa paghihinuha at paghula
- pormalidad ng gamit nito (level of formality). May mga salitang
PAGHIHINUHA - Ito ay tinatawag na inferencing. Ito ay tumutukoy sa
kakayahang tukuyin ang isang bagay na hindi pa alam batay sa ilang
clues. Ang pamagat ng kwento ay maaaring maging clues.
-PAGHULA - Ito ay tinatawag ding prediksyon.Gamitin ito sa
pagbabasa ng mga kwento at nobela. Ang matalinong mambabasa ay
nakagagawa ng halos akyureyt na hula kung ano ang susunod na
mangyayari o wakas.
PAGBUO NG LAGOM AT KONGKLUSYON
LAGOM (buod)= Ito ay tumutukoy sa pinakatiyak at pinakamaikling
anyo ng diskurso na batay sa isang binasang teksto. Taglay nito ang
pinakadiwa at mahahalagang kaisipan ng teksto.
-KONGKLUSYON = Ito ay tumutukoy sa mga implikasyong
mahahango sa isang binasang teksto.
-Pagbibigay-interpretasyon sa mapa, tsart, grap at talahanayan
-Ang mapa, tsart, grap at talahanayan ay mga presentasyong biswal
na kadalasang ginagamit bilang pantulong sa isang teksto. Sa tulong
ng mga ito, nagagawang payak at mas madaling unawain ang mga
datos na inilalahad sa isang teksto.
ANG TALASALITAAN KAUGNAY sa PAG-UNAWA ng TEKSTO
- Sa mga pag-aaral na isinagawa sa pagbasa, napatunayan na may
malaking pagkakaugnayan ang kaalamang pantalasalitaan sa pag-
unawa sa teksto o anumang babasahin.
-Anderson at Freebody naglathala ng:
-Vocabulary Knowledge (1981) -ay nagbigay ng tatlong pananaw o
posisyon sa ganitong pag-ugnayan ng talasalitaan at pag-unawa.
1.) PANGKAGAMITANG POSISYON (INSTRUMENTALIST
POSITION) - dapat na pag-aralan nang tuwiran ang mga talasalitaan
ng mga estudyante sa halip na hayaan lamang silang matutunan ito sa
pagbabasa.
2.) PANGKAKAYAHANG POSISYON (APTITUDE POSITION) - Ang
mga estudyante ay magkakaroon ng malawak na kaalamang
pantalasalitaan sa pamamagitan ng malawakang pagbabasa.
3.) PANGKAALAMANG POSISYON (KNOWLEDGE POSITION) =
Sinasabing ang pagkakaroon ng kakayahang pantalasalitaan at pang-
unawa ay dulot ng malawak na kaalaman tungkol sa sariling
kapaligiran at kultura.
4.) INTERAKTIB na POSISYON = Ito ang pag-uugnayan ng mga
sistema ng palatandaan o hudyat (cueing system) sa teksto na siyang
nagdudulot ng mabisang pang-unawa.
-FRANK MAY (1986) Siya ang nagdagdag ng pang-apat na posisyon
Mga Palatandaan:
A. PALATANDAANG GRAPOPONIKO –nauukol sa tunog na bumubuo
sa mga salita.
B. PALATANDAANG SINTAKTIKO (SYNTACTIC CUES) – nauukol sa
pagkabuo o kayarian ng mga salita.
C. PALATANDAANG SEMANTIKO (SEMANTIC CUES) – nauukol sa
kahulugan ng salita ayon sa pagkakaugnay nito sa iba pang salita.
D. PALATANDAANG ISKEMATIC (SCHEMATIC CUES) – nauukol sa
pag-uugnay ng sariling karanasan sa inabasa
MGA ESTRATEHIYA SA PAGPAPALAWAK NG TALASALITAAN
A. PAGSUSURING PANGKAYARIAN
-Nauunawaan ang isang salita sa pamamagitan ng mga bahagi nito
tulad ng salitang ugat, mga panlapi, paraan ng pagkabuo ng salita
tulad ng pag-uulit ng pantig, salita at pagtatambal.
B. PAGGAMIT ng mga PALATANDAANG NAG-BIBIGAY-
KAHULUGAN (CONTEXT CLUES) - Ang palatandaan o pahiwatig ay
nakikita sa pamamagitan ng pagsusuri at pag-uugnay ng mga salitang
sinusundan o sumusunod sa di-kilalang salita. Iba’t ibang paraan ang
ginagamit sa pagbibigay pahiwatig sa kahulugan ng salita.
3) Sa pamamagitan ng katuturan ng salita.
4) Sa pamamagitan ng halimbawa.
5) Sa pamamagitan ng porma na depinisyon ng salita.
6) Sa pamamagitan ng paglalarawan.
C. PAG-UUGNAYAN ng mga SALITA (Word Association)
= Hindi lamang kayarian at gamit ng mga salita ang dapat na pag-
aralan upang mapalawak ang talasalitaan. Kailangan ding makita at
masuri ang kaugnayan ngmga salita sa iba pang salita o ideya upang
magkaroon ng kabuuang pananaw sa kahulugan nito.
Mga Paraan na magagamit upang lumawak ang mga batayang
salita.
1.) Pagsalita upang sasama ng salita sa iba pang makauo ng iang
kahulugan (collocation). Nabibilang dito ang mga matalinhagang salita
o parirala. Sa pag-unawa ng mga salitang ito kailangang malaman
muna ang payak na kahulugan ng mga salitang pinagsama
pagkatapos ay ang iba pang kahulugan na ipinahihiwatig nito.
2) Pagbibigay ng iba pang salita na halos kapareho rin ng kahulugan
ng pangunang salita (clustering)
3) Pagkilala ng pagkakaugnayan ng mga salita ayon sa antas o tindi
ng kahulugan na ipinahahayag (clining). May mga salita na ginagamit
ayon sa tindi ng damdamin na nais ipahayag.
4) Pagpapangkat ng mga salita ayon sa antas ng paggamit o
ginagamit sa mga di-pormal, pormal na kalagayan o sa pangkalahatan.
5) Pagpapangkat ng mga salita ayon sa punong salita o paksa
(classification)
6) Pagbibigay ng mga salitang kaugnay sa isang paksa o ideya
(association or word network). Ang mga salitang nauugnay sa isang
paksa o bagay ay naayon sa karanasan o nakaraang kaalaman.
7) Paggamit ng Semantic Mapping – ito ay isang paraan ng
pagpapalawak ng kahulugan ng isang salita sa pamamagitan ng
pagpapakita ng mga kategorya ng salita na nauugnay rito.
MGA PARAAN NG PANANALIKSIK
A. Paglararawan (Descriptive Method)
B. Eksperimental Na Paraan
URI NG PAGLALARAWANG PARAAN
1. PAG-AARAL NG KASO (CASE STUDY) – ang paraang ito’y
detalyadong pag-aaral tungkol sa isang tao o yunit sa loob ng sapat na
panahon.
2. SARBEY – Ang mga sarbey na pag-aaral ay ginagamit para sukatin
ang umiiral na pangyayari nang hindi nagtatanong kung bakit ganoon o
ganito ang isang bagay, paksa o pangyayari.
LAWAK NG SARBEY
1. SENSUS – isang sarbey na sumasaklaw sa buong target na
populasyon.
2. SARBEY – ilang bahagi lamang ng populasyon.
3. MGA PAG-AARAL NA DEBELOPMENTAL – sa paraang
debelopmental, nagtatakda at kumukuha ng
mapanghahawakang impormasyon tungkol sa pangkat ng mga tao sa
loob ng mahabang panahon.
TEKNIK SA PAGSASAGAWA NG PANANALIKSIK NA
DEBELOPMENTAL
1. LONGITUDINAL O MAHABANG PANAHONG PARAAN – Sa paraan
ito, pinag-aaral ang parehong sampol ng mga kalahok sa loob ng
mahabang panahon.
2. KROS-SEKSYUNAL NA PARAAN (CROSS-SECTIONAL METHOD)
- Ito ay tungkol sa pag-aaral ng mga kalahok na may iba’t ibang gulang
at iba pang mga katangian sa parehong panahon.
3. MGA PASUBAYBAY NA PAG-AARAL (FOLLOW-UP STUDIES) – Ito
ay ginagamit kung ibig na masubaybayan ang isang payak na
kundisyon. Ang pasubaybay na pag-aaral ay kailangan kung ibig
tiytakin ang maaaring bunga ng isang pag-aaral.
4. DOKYUMENTARYONG PAGSUSURI (DOCUMENTARY
ANALYSIS) - Nangangailangan ng pagkalap ng impoirmasyon sa
pammagitan ng pagsusuri ng mga nasusulat na record at mga
dokumento upang malutas ang mga suliranin. Ang isa pang katawagan
ng uri ng palarawang pag-aaral ay pagsusuri ng nilalaman. (content
analysis)
5. PATAKARANG PAGSUSURI (TREND ANALYSIS) – Ito ay isang
popular na paraan ng palarawang pag-aaral na tinatawag din ng iba na
feasability study. Ginagamit na datos sa pag-aaral na ito ang mga
kondisyong umiiral sa kasalukuyan.
6. MGA PAG-UUGNAY NA PAG-AARAL (CORRELATIONAL
STUDIES)- Ito ay isang palarawang pag-aaral na idinesenyo para
alamin ang iba’t iang baryabol na magkakaugnay o may relasyon sa
isa’t isa sa target na populasyon.
B. EKSPERIMENTAL NA PARAAN – Sinasabi ni GAY (1976) na ito
lamang ang paraan ng pananaliksik na tunay na makasusubok sa
palagay o hypothesis tungkol sa ugnayang sanhi at bunga.
Idinagdag ni Ary at mga kasama (1972), na ang eksperimento ay
kadalasang itinuturing na pinakasopistikadong pamaraan ng
pananaliksik para subukin ang mga palagay o hypothesis.
Ibinigay ni Ary at iba pa ang mga katangian ng pamaraang ito:
1. Ang malayang baryabol ay maaring mabago.
2. Ang lahat ng iba pang baryabol maliban sa iba malayang baryabol
ay walang pagbabago.
3. Ang epekto ng manipulasyon ng malayang baryabol sa di malayang
baryabol ay inoobserbahan o pinag- aaralan at sinusulat.
PANANALIKSIK-WIKA AT PANITIKAN
PANANALIKSIK= ay nangangahulugan ng paghahanap ng teorya,
pagsubok sa pananaw, teorya o paglutas ng suliranin.
SIYENTIPIKONG PANANALIKSIK = ay sistematiko, kontrolado,
empirical at kritikal na imbestigasyon ng mga haypotetikal na prosisyon
tungkol sa ipinalalagay na relasyon ng mga likas na phenomena.
ANG PAMAMAHAYAG = ay sining ng pagsulat at pagwawasto ng mga
artikulo para sa magasin o pahayagan.
MGA SIMULAIN SA PAMAHAYAGAN ( CANONS OF JOURNALISM)
1. PANANAGUTAN (RESPONSIBILITY) = Ang karapatan ng isang
pahayagan na umakit sa mga mambabasa ay walang takda, maliban
sa pagsasaalang-alang nito ukol sa kapakanan ng publiko.
- Kalayaan ng Pamahayagan (Freedom of the Press) Ang kalayaan
ng pamahayagan ay dapat bantayan tulad ng isang totoong
mahalagang karapatan ng sangkatauhan.
2. PANSARILI (INDEPENDENCE) - Ang kalayaan sa lahat ng mga
Gawain kasama ang katapatan sa kapakanan ng publiko ay mahalaga.
Katapatan, Katotohanan, Ganap na Kawastuhan (Sincerity,
Truthfulness, Accuracy) Ang buong pagtitiwala ng mambabasa ay
pundasyon ng lahat ng mahusay na pamahayagan.
3. WALANG KINIKILINGAN (IMPARTIALITY) Ang tumpak na
pagsasanay ay nagbibigay ng malinaw na pagtatangi kung aln ang
talagang balita kaysa kuro-kuro lamang. Makatarungang pakikitungo
(Fair Play) Ang isang pahayagan ay hindi dapat maglathala ng di-
opisyal napagbibintang na makasasama sa reputasyon, o nauugnay sa
di mabuting kaasalan nang di muna nagbibigay ng pagkakataon sa
nasasakdal nang marinig ang kanyang panig.
4. MAGANDANG KAASALAN (DECENCY)= Ang isang pahayagan ay
hahatulang hindi tapat kung, habang naghahayag ng mataas na
kaasalan ay nanghihikayat naman sa mababang katauhan ng
mambabasa.
1. LIBELO
• Ang paninirang puri sa kapwa ay labag sa batas.kung ito ay
nasusulat, ang tawag dito ay libelo. Kung ito naman ay binigkas ang
tawag ditto ay isalander (slander). Subalit libelo pa rin ang turing kung
ang paninirang puri ay binigkas sa radio o telebisyon.
2. KATUTURAN
• Ang libelo ay isang pampubliko’t pasulat na may masamang
hangaring paninirang puri ng tao dahil daw sa isang krimen o isang
bisyo, depekto, tunay o guniguni man o isang pagkilos, o isang
pangayayaring nagiging patunay sa kawalang karangalan; isang
pagpula o paglapastangan sa isang tao o pagdungis ng alaala ng
isang namatay na.
3. ANG LIBELO AY ISANG PUBLIKASYON, NASUSULAT O
NALILIMBAG, HAYAGANG PAGPULA (DEFAMATORY)
=sa isang tao, maging buhay man o patay. • Ang libelo ay isang
paninirang puri o hayagang pagpula kung ito’y magiging dahilan ng
pagsira ng karangalan, pula o paglapastangan sa isang tao o
pagdungis ng alaala ng isang namatay na.
4. ANG LIBELO AY ISANG PANINIRANG PURI (DEFAMATION)= ito’y
paglabag sa karapatan ng karangalan. Alinmang nasusulat o
nalilimbag, na pagtatalusira sa karapatan ng mabuting pangalan ng iba
ay kasalanang krimnal o sibil o kapwa at dapat ipailalim sa
makatarungang pagbibigay lunas (redress).
5. MGA PAGKAKAKILANLAN ( REQUISITES) SA LIBELO
1. Paninirang puri sa karangalan
2. Malisya, maging sa batas o sa paksa
3. Pagpapalimbag ng paninirang puri
4. Pagkakilala’t pagtiyak sa biktima.
6. PANINIRANG PURI AT HAYAGANG PAGPULA SA KARANGALAN
•=Ang pangungusap ay hayagang pagpula kung ito’y magiging sanhi
ng pagkamuhi, pagkutya o paglapastanagan sa kinauukulan ng
kanyang kapwa o kung ito’y magiging sanhi ng paglayo ng tao sa
kanya.
7. MALISYA ( MALICE) =Ang publikasyon ay malisya kung ito’y walang
pahintulot na pagpapalimbag na hayagang pagpula na walang
pagpapatawad ng batas. Ito’y tinatawag na malice in law.
8. PAGPAPALIMBAG =Hindi sapat na ang isang isyu na may
paninirang puri ay naipalimbag ng iang editor o newsmen upang siya’y
panagutin sa salang libelo. Siya’y mananagot lamang kung tiyak ang
kanyang malisya at kung ito’y nabasa ng iba.
9. PAGKILALA SA BIKTIMA NG LIBELO = Ang huling kailangan o
requisite para mapatunayan ang salang libelo ay ang malinaw na
pagkilala ng biktima ng libelo kahit hindi binanggit ang kanyang
pangalan.
10. MANANAGOT SA LIBELO =Ang mga taong may pananagutan sa
publikasyon ng libelo ay ang mga sumusunod:
1. Sinumang tao na naglilimbag, nagtatanghal o nagging
dahilan ng pagpapalimbag o pagtatanghal ng isang
nakasulat o nakalathalang paninirang puri ay siyang
mananagot.
2. Ang may-akda at editor ng isang aklat o polyeto at ang
editor na tagapangasiwa ng pahayagan, magasin o
serial na publkasyon ay silang mananagot sa paninirang puri
na nakalathala sa mga pahina niyon na wari’y sila
ang may-akda noon.
3. Ang may-ari ng palimbagan mananagot din, ngunit di
laging gayon. ay
DALAWANG URI NG LIBELO •=
1. Libelo per se
- isang paninirang puri na di kailangan pang patunayan.
2.Libero per squad
- kinakailangan pa na ang paninirang puri ay mapatunayan na
nakapinsala.
BALITA = ay anumang ulat, pasalita o pasulat ukol sa mga
pangyayaring hindi karaniwan, napapanahon, makatawag pansin at
kawilihan ng mambabasa,nakagaganyak at nakalilibang totoo, bagay
nakagaganap lamang o natuklasan sa unang pagkakataon.
MGA SANGKAP NG BALITA
napapanahon tunggalian
kalapitan pamukaw-damdamin
kahalagahan di-karaniwan
katanyagan
drama
pag-unlad
hayop bilang
MGA KATANGIAN NG BALITA
1. Kawastuhan
2. Timbang
3. Walang Kinikilingan O Obhetibo
4. Kaiklian At Kalinawan
5. Kasariwaan
URI NG BALITA
1. PAUNANG PAGLALAHAD - Itinuturing na hilaw pa ang ganitong uri
ng balita, subalit inilathala na rin bunga ng pangangailangang
maipaabot agad sa madla.
2. TUWIRANG PAGLALAHAD - Sa ganitong uri ng paglalahad,
tinatalakay ang pinakamahalagangimpormasyon tungo sa maliliit na
detalye.
3. BALITANG BUNGA NG PAKIKIPANAYAM - Karamihan sa balitang
nabasa, naririnig at napapanood ay bunga ng pakikipanayam. Sa
ganitong uri, ang pinakamahalaga lamang ang dapat isulat.
4. KINIPIL NA BALITA - Ang ganitong uri ng balita ay dulot ng
kakulangan sa espasyo sa pahayagan kung kaya ang buod ng maliliit
na balita ay pinagsasama-sama.
5. MADALIANG BALITA O FLASH - Ikinukulong sa kahon upang
makatawag agad ng pansin.
6. DEPTH NEWS O BALITANG MAY LALIM - Kinakailangan ang
masusing pananaliksik, upang higit na matalakay ang mga ulat na
nakapaloob dito.
7. BALITANG PANGSENSYA - Tungkol sa mga makabagong
imbensyon o pagtuklas sa mga bagay na makakatulong sa
pagpapadali ng mga gawain.
IBA PANG URI NG BALITA
1. BALITANG PANLOKAL - Mga balita tungkol sa isang lokal na yunit
ng pamahalaan tulad ng barangay.
2. BALITANG PAMBANSA - Mga balitang mahalaga at nagaganap sa
buong bansa
3. BALITANG PANDAIGDIG - Mga balitang nagaganap na mahalaga
sa buong daigdig.
4. BALITANG PAMPULITIKAL - Tungkol sa mga pangyayaring may
kinalaman sa pulitika.
5. BALITANG PAMPALAKASAN - Tungkol sa mga pangyayaring may
kinalaman sa mga palaro at kompetisyong pangkalakasan
6. BALITANG PANG-EDUKASYON - Tungkol sa mga pangyayaring
may kinalaman sa edukasyon.
7. BALITANG PANTAHANAN - Tungkol sa mga mahalagang
pangyayaring may kinalaman sa pamamahala ng tahanan.
8. BALITANG PANGKABUHAYAN - Tungkol sa mga mahalagang
pangyayaring may kinalaman sa negosyo at takbo ng kabuhayan ng
bansa.
9. BALITANG PANLIBANGAN - May kinalaman sa larangan ng
telibisyon, radyo, pelikula, tanghalan at iba pa.
10. BALITANG BUHAT SA TALUMPATI – ito’y buhat sa pinaghandaang
okasyon tulad ng palatuntunan, seminar, panayam o pulong.
ANG ISANG BALITA AY MAAARING SUMAGOT SA ANIM NA
PAHIWATIG
1. Ano – itinatampok ang pinakamahalagang pangyayari.
2. Sino – tinutukoy ang isang tanyag o kilalang tao.
3. Bakit – tinatalakay ang sanhi o dahilan ng pangyayari.
4. Paano – itinatampok ang paraan ng pagkakaganap ng pangyayari.
5. Kailan – binabanggit ang petsa.
6. Saan – itinatampok ang pook o lugar na pinangyarihan.
MGA MUNGKAHI SA MAHUSAY NA PAGSULAT
• Isang Ideya bawat pangungusap.
• Limitahan ang bilang ng mga salita sa pangungusap. 23-25 na salita
lamang.
• Tiyakang maayos at lohikal ang pagkakahanay ng kaisipan.
• Gumamit ng pandiwang na sa aktibong tinig.
• Gumamit ng simpleng salita.
• Iwasan ang paggamit ng parehong salita sa pangungusap
RUBRIC
klase, dibisyon, kategorya, ulo, ayos, seksyon, departamento,
subdepartment, lalawigan, domain, uri, uri-uriin, genus, species, iba't-
ibang, pamilya, ayos, kaharian, lahi, lipi, kasta, lahi, lahi, uri, subtype,
denominasyon, itakda, subset, assortment, paghahabla, saklaw,
kasarian, kasarian, kamag-anak, paraan, sekta, titulo, ulong
pambungad,
character. (katawagan): mga katawagan, pagbibigay ng, pangalan,
pangalan, tawag, pamagat, titulo, ulong pambungad, caption, sekta,
epithet, tamang pangalan, patronimik, apelyido, eponym, pambalana,
label.
RUBRIC
Ulong pambungad
1: isang authoritative tuntunin ng kilos o pamaraan
2: isang paliwanag o kahulugan ng isang salita sa ikukubli isang text
3: direksyon para sa pagsasagawa ng Kristiyano iglesia serbisyo
(madalas na nakalimbag sa pula sa isang panalangin libro)
4: isang heading na ang mga pangalan ng isang batas o pambatasan
kuwenta; ay maaaring magbigay ng isang maikling buod ng mga bagay
na ito na trato sa "Title 8 pederal na ibinigay ng tulong para sa mga
paaralan
5: isang titulo o pamagat na ito ay nakalimbag sa pula o sa isang
espesyal na uri
6: kategorya pangalan; "ito ay kadalasang tinalakay sa ilalim ng mga
ulong pambungad ng `sa pagganap obesity’’
STATUTE TITLE
BATAS PAMAGAT
- isang heading na ang mga pangalan ng isang batas o pambatasan
kuwenta; ay maaaring magbigay ng isang maikling buod ng mga bagay
na ito na trato sa "Title 8 pederal na ibinigay ng tulong para sa mga
paaralan "[syn: (titulo), (ulong pambungad)
GLOSS
PAKITANG-TAO
1: isang paliwanag o kahulugan ng isang salita sa ikukubli ng isang
text [syn: (ulong pambungad)]
2: isang alpabetikong listahan ng mga teknikal na termino sa ilang mga
dalubhasang larangan ng kaalaman; karaniwang publish bilang isang
appendix sa isang teksto sa patlang na [syn: (glossary)]
3: ang ari-arian ng pagiging makinis at makintab [syn: (polish), ()
kakintaban, (pagpapakintab)]
4: isang palabas o token hitsura o form na ito ay sadya
nakakalito; "niya ang kanyang mga inaasam-angkin ay isang anyo ng
tunay ";" siya tried sa bigyan ang kanyang mga kasinungalingan ang
mga pakitang-tao ng moral kapahintulutan ";" ang sitwasyon sa lalong
madaling panahon ay naganap sa isang iba't-ibang kulay
"[syn: (wangis), (kulay), () kulay]
PAKITANG-TAO
1: magbigay ng isang umaaraw o pakitang-tao na, karaniwan ay sa
pamamagitan ng hudhod
2: magbigay ng interlinear paliwanag para sa mga salita o parirala;
"Siya nalagyan ng annotation sa kung ano ang kanyang guro ay may
nakasulat na "[syn: (puna), (annotate)]
3: magbigay ng isang interlinear pagsasalin ng isang salita o parirala
4: pagtakpan o patawarin; "kulay kasinungalingan" [syn: (kulay), ()
kulay)
TITLE
PAMAGAT
1: isang heading na ang mga pangalan ng isang batas o pambatasan
kuwenta; ay maaaring magbigay ng isang maikling buod ng mga bagay
na ito na trato sa "Title 8 pederal na ibinigay ng tulong para sa mga
paaralan "[syn: (batas pamagat), ulong pambungad ()]
2: ang pangalan ng isang gawain ng sining o sanaysay at iba pa; "siya
tumingin dahil sa mga libro na may salita `jazz 'sa pamagat na"; "siya
tumanggi na magbigay ng mga pamagat sa kanyang mga paintings ";"
ako maaari hindi kailanman matandaan ang pamagat ng pelikula "
3: isang pangkalahatang o mapaglarawang pamagat para sa isang
seksyon ng isang nakasulat na gawain; "ang nobela kabanata ay may
pamagat na"
4: ang katayuan ng pagiging isang kampeon; "siya gaganapin ang
pamagat para sa dalawang taon "[syn: (kampeonato)]
5: isang legal na dokumento na nilagdaan at sealed at inihatid sa bisa
ng isang paglipat ng ari-arian at upang ipakita ang legal na karapatan
na makamtan ito; "siya sign ang gawa"; "siya malinis ang pamagat sa
ang kanyang kotse sa glab kompartimento "[syn: (gawa), (gawa ng
padala)]
6: isang pagkilala papangalan signifying na kalagayan o function:
e.g. Ginoong o General; "ang mga propesor ay hindi tulad ng kanyang
mga mga kaibigan upang gamitin ang kanyang pormal na pamagat
"[syn: (titulo ng paggalang)]
7: isang itinatag o kinikilalang karapatan; "isang malakas na legal claim
sa ang ari-arian ";" siya ay walang mga dokumento kinukumpirma ang
kanyang pamagat sa kanyang ama estate ";" siya staked kanyang
claim "[syn: (claim)]
8: (kadalasan maramihan) nakasulat na materyal na ipinakilala sa
isang pelikula o TV ipakita upang bigyan ng credits o kumakatawan
uusap o ipaliwanag ng isang aksyon na "ang mga pamagat pumunta
sa pamamagitan ng mas mabilis kaysa sa maaari kong
basahin ang"
9: isang papangalan signifying kamaharlikaan; "` inyong kamahalan 'ay
ang angkop na pamagat na gamitin sa addressing ng isang haring "
10: ang isang impormal na karapatan sa isang bagay; "kanyang claim
sa kanya attentions ";" ang kanyang titulo sa katanyagan "[syn: (claim)]
PAMAGAT
1: magbigay ng isang pamagat sa [syn: (pamagatan)]
2: magtalaga ng isang pagkilala term; "Sila nagbabansag ng kanilang
bansa `Ang mga samahan ng Estados'" [syn: (estilo)]
ANG MGA ESTRATEHIYA SA PAGTUTURO NG WIKA AT ANG
PAMARAANG KOMUNIKATIB SA PAGTUTURO NG WIKA
PAMAGAT: MAKABAGONG PARAAN NG PAGTUTURO NG FILIPINO
TARGET: MASTER OF ARTS IN EDUCATION
(Major in Filipino Language Teaching) MAED – FLT
TAPIK: ANG MGA ESTRATEHIYA SA PAGTUTURO NG WIKA AT ANG
PAMARAANG KOMUNIKATIB SA PAGTUTURO NG WIKA
LAYUNIN:
1. Nalalaman ang iba’t ibang katangian ng isang mabuting estratehiya
sa pagtuturo at ang iba pang makabagong paraan sa pagtuturo nito
(wika).
2. Natatalakay ang ang mga paraan/estratehiya at pagdulog sa
pagtuturo ng wika.
3. Napalalawak ang kaalaman sa paggamit ng pamaraang komunikatib
sa pagtuturo ng wika.
4. Nabibigyang-halaga ang iba’t ibang estratehiya sa pagtuturo ng wika
at ang pamaraang komunikatib para sa makabuluhang pagtuturo.
I. Ang mga Katangian ng Isang Mabisang Estratehiya sa Pagtuturo
Nasa ibaba ang talaan ng panukatan sa pagpili ng estratehiyang
gagamitin sa pagtuturo ng Filipino na ipinalalagay na mabisa:
1. Angkop sa kakayahan at kawilihan ng mga mag-aaral.
2. Bungan g pagtutulungan ng guro at ng mga mag-aaral.
3. Nagtataglay ng probisyon para sa pagkakaiba-iba ng mga mag-
aaral.
4. Nagsasaalang-alang sa mga nakaraang karanasan ng mga mag-
aaral.
5. Humahamon sa kakayahan ng mga guro at mga mag-aaral.
6. Nagtataglay ng maayos na pagkakasunud-sunod ng mga hakbang.
7. Nakaaakit sa aktibong partisipasyon ng klase.
8. Bunga ng masusing paghahanda ng gurong nagsasagawa nito.
9. Nakatutulong sa ikatutupad ng layunin ng pagtuturo.
10. Nagsasaalang-alang sa mga batas o simulain ng pagkatuto.
II. Ang mga Estratehiya sa Pagtuturo ng Wika
 EDCOM REPORT – nagpanukala na maging midyum ng
pagtuturo ang Filipino sa pagsapit ng taong 2000.
1. Sa una, ikalawa at ikatlong baiting ay bernakular ang midyum ng
pagtuturo para sa lahat ng asignatura.
2. Sa ikatlong baiting, ipapasok ang Ingles bilang hiwalay na subject at
patuloy na ituturo bilang hiwalay na subject hanggang sa ikaapat na
taon ng haiskul.
3. Sa ikaapat na baiting, Filipino ang midyum ng pagtuturo at patuloy
na magiging wika ng pagtuturo para sa lahat ng subject maliban sa
Ingles, hanggang sa ikaapat na taon ng haiskul.
4. Sa malaon, ililipat sa Filipino ang edukasyong teknikal-bokasyunal.
5. Sa pagkilala sa karapatan sa academic freedom ng mga institusyon
ng higit na mataas na larangan, dapat ipaubaya sa DepEd ang pagpili
ng wika ng pagtuturo sa edukasyong pangkolehiyo.
6. Sa taong 2000, lahat ng asignatura matangi sa Ingles at iba pang
mga wika ay ituturo sa pamamagitan ng Filipino.
III. Ang Ibang Makabagong Pananaw sa Pagtuturo ng Wika
Malaki na ang pagbabagong nagaganap sa kalakaran ng pagtuturo ng
wika.
NOON- Kaalamang istraktural o kayarian ng wika ang pinagtutuanan
ng pansin.
NGAYON- Paglinang ng kahusayan sa paggamit ng wika, kasanayan
sa pakikipagtalastasan o ang kasanayang KOMUNIKATIB. Ano nga ba
ang kasanayang KOMUNIKATIB?
-Ayon kay CHOMSKY, ang kasanayang komunikatib ay magkasamang
language competence (kaalaman sa wika) at language performance
(kakayahan sa paggamit ng wika).
- TITON, ang kasanayan sa wika ay hindi lamang sa kaalaman sa
gramatika o sa tuntuning gramatikal kundi gayundin ang kasanayan sa
angkop at matagumpay na pag-unawa at pagpapaunawa ng nais
ipahayag ng nag-uusap.
Narito naman ang komponents na kailangan upang
makapagsalita at matanggap ng lipunan na binuo ni Hymes sa
akronim na SPEAKING.
SPEAKING ni Hymes. . . .
S-Setting (saan nag-uusap)
P-Participants (sino ang nag-uusap)
E-Ends (ano ang layon ng pag-uusap)
A-Act Sequence (paano ang sunud-sunod na gawain, pagbati,
pangungumusta, pagtatanong)
K-Keys (anong istilo o speech register, pormal o di-pormal)
I-Instrumentalities (kung pasalita o pasulat)
N-Norms (ano ang paksa ng usapan)
G-Genre (ano ang uri ng pagpapahayag)
IV. Ang mga Paraan/Estratehiya at Pagdulog sa Pagtuturo ng Wika
-Limang gamit ng wika ang maaaring iugnay sa ideya at kaisipan ng
mga mag-aaral: personal, interpersonal, directive, referential at
imaginative.
-Dahil sa kasanayang komunikatib, hindi tinatalikuran ang pagtuturo ng
kayarian ng wika kundi binibigyang-diin ang paglinang ng kakayahang
umunawa at gumamit ng mga wastong pananalita sa aspetong
pambalarila. Mahalaga sa pagkatuto ng wika ang mga sumusunod na
estratehiya gaya ng inilalarawan sa dayagram.
Mga Estratehiyang Tuwiran
Mga Estratehiyang Di-tuwiran
(Mga Estratehiyang Pangmetakognitib, Pang-apektib at
Pansosyal)
1. V. Ang Pamaraang Komunikatib sa Pagtuturo ng Wika
2. A. Ano ang Pamaraang Komunikatib?
-Nag-ugat sa notional-functional approach na pinaunlad ni David
Wilkins ng Britanya. (pokus sa mensahe kaysa sa porma o istruktura)
-Pinansin at binago ni Wilkins ang kanyang sariling pagtuturo ng wika.
1. B. Ang Batayan ng Pamaraang Komunikatib
- Iba’t iba ang batayang lumalaganap na teorya ng communicative
competence.
-Pinakapopular ang batayang pinaunlad ni Michael Canale at Merril
Swain.
-Ayon sa kanila may apat aspekto o elemento ng communicative
competence.
1. Linguistic Competence-kakayahang umunawa at makagawa ng
mga istruktura sa wika na sang-ayon sa mga tuntunin sa gramatika.
2. Socio-Linguistic Competence-isang batayang interdisciplinary.
Nakakaunawa at nakagagamit ng kontekstong sosyal ng isang wika.
3. Discourse Competence-may kinalaman sa pag-unawa, hindi ng
isa-isang pangungusap kundi ng buong diskurso.
4. Strategic Competence-Wala raw taong perpekto ang kaalaman
tungkol sa kanyang wika at nakagagamit ng kaalamang ito sa tuwina
na walang problema. (Coping o survival Strategies)
1. C. Ang mga Dapat Tandaan sa Paggamit ng Pamaraang
Komunikatib
-Ano ang mga prinsipyong sinusunod ng pamaraang
komunikatib?
-ü Una, sa paggamit ng wika, malinaw sa mga makikipagtalastasan
kung ano an konteksto ng talastasan.
-ü Pangalawa, ang wika ay isang kasangkapan sa pakikipagtalastasan,
di katulad noong araw na ang gawain ng guro ay ituro partas o
istruktura ng wika na gumagamit ng mga pagsasanay tulad ng
substitution drills, pattern practice at iba pa.
-ü Pangatlo,higit na mahalaga sa gumagamit ng pamaraang
komunikatib kung gaano kahusay sa pakikipagtalastasan sa wika ang
isang tao, hindi kung gaano ang nalalaman sa gramatika ng isang
wika.
-ü Pang-apat, mahalagang gamitin sa loob ng klase ang mga
sitwasyong tunay na tumatawag sa pakikipagtalastasan.
-ü Panlima, may iba’t ibang antas ng communicative competence, lalo
na hindi maasahan na ang isang hindi negative speaker ay magiging
mahusay sa bawat uri ng pakikipagtalastasan.
EBALWASYON
I. MALAYANG TALAKAYAN
A. Paghambingin ang mga sumusunod:
= estratehiyang tuwiran at estratehiyang di-tuwiran
= language competence at language performance
= socio-linguistic competence at discourse competence
= linguistic competence at strategic competence
B. Sagutin at pagbigyang paliwanag ang mga sumusunod na
katanungan:
a. Sa iyong palagay, bakit kailangang ang estratehiyang gagamitin sa
pagtuturo ay dapat na nakaugnay sa kakayahan at kawilihan ng mga
mag-aaral? Maglahad ng mga patunay.
b. Anu-ano ang kahalagahan ng pagkakaroon ng iba’t ibang
makabagong kaalaman sa mga estratehiya sa pagtuturo?
c. Ano ang pamaraang komunikatib? Paano ito nakatutulong sa
mabisang pagtuturo ng wika?
II. PAGLALAPAT
a. Muling ilahad ang nilalaman ng akronim na SPEAKING ni Hymes
pagkatapos ay bumuo ka ng isang sitwasyon na aangkop dito.
PAMAGAT: MAKABAGONG PARAAN NG PAGTUTURO NG FILIPINO
TARGET: MASTER OF ARTS IN EDUCATION
(Major in Filipino Language Teaching) MAED – FLT
TAPIK: ANG PAGTUTURO NG FILIPINO SA BINAGONG
KURIKULUM
LAYUNIN:
1. Napalalawak ang kaalaman sa binagong kurikulum tungo sa
pagtamo ng layunin sa pagtuturo ng Filipino sa iba’t ibang antas ng
pag-aaral.
2. Natatalakay at nasusuri ang iba’t ibang estratehiya/pagdulog na
nakapaloob sa binagong kurikulum sa iba’t ibang antas ng pagtuturo
ng Filipino. Nalalaman ang kalagayan ng nakaraan at kasalukuyang
kalagayan ng pagtuturo ng Filipino sa batayang edukasyon.
3. Nabibigyang-halaga ang kurikulum ng batayang edukasyon ng 2002
sa mga naisin nitong mapaunlad ang pagtuturo ng Filipino sa iba’t
ibang antas.
A. Ang mga Kasanayang Pangwika sa Pagtatamo ng kasanayang
Akademik
- Pinangunahan ng Kagawaran ng Edukasyon ang pagrereistruktura
ng kurikulum sa batayang edukasyon dahil sa mga sumusunod na
dahilan:
1. Higit na magiging malikhain o inobatibo sa interdisiplinari ang mga
guro sa kanilang mga estratehiya sa pagtuturo.
2. Higit na mahahamon ang mga mag-aaral na makapag-isip nang
kritikal upang mahikayat silang masikap na matamo ang kanilang
interes o pangarap sa buhay.
3. Interaktib ang pinakaideyal na proseso ng pagtuturo at pagkatuto.
4. Magkakaroon ng resiprokal na interaksyon ang mga guro at mga
mag-aaral sa iba’t ibang disiplina, sa mga gagamiting kagamitang
paturo at multi-media sources.
1. Kasangkapan ang wikang Filipino sa pakikipagkomunikasyong
sosyal at interpersonal at ito’y behikulo sa pagtuturo ng mga
disiplinang itinuturo sa Filipino.
Sa ginawang pagrebyu ng DepEd sa dating kurikulum sa Filpino
lumitaw ang mga sumusunod na obserbasyon:
(1) Paulit-ulit lamang ang istrukturang gramatikal na itinuro mula
elementary hanggang tersyarya. Hindi pang-linggwistika ang pagsusuri
at pag-aanalisang ginagawa
(2) Hindi maihanda ang mga mag-aaral tungo sa pagpapalawak ng
kaalamang kailangan sa pag-aaral sa kolehiyo.
(3) Hindi lubusang nalilinang ang apat na komponent ng kasanayang
komunikatibo (kaalamang gramatikal, kaalamang diskorsal, kaalamang
istratedyik at kaalamang sosyo-linggwistik.)
(4) Hindi wastong natatalakay ang panitikan bilang isang disiplina.
(5) Hindi halos napagtutuunan ng pansin ang paglinang sa mga
kasanayan at kaalaman sa maunawang pagbasa at malikhaing
pagsulat.
(6) Hindi lubusang nakatutulong upang matutuhan ng mga mag-aaral
ang iba pang sabdyek na ginagamitan ng Filipino bilang wikang
panturo at
(7) Nananatiling napakababa ang iskor sa NSAT (kabuuang 64% sa
loob ng 3 taon)
Napagpasyahang magkaroon ng pagrepokus sa kurikulum ng Filipino
sa batayang framework.
-ü nilinaw na ang pangunahing mithiin sa pagtuturo ng Filipino ay ang
makalinang ng mag-aaral na pangkomunikasyon.(gramatikal,
diskirsal,istratedyik at sosyo-linggwistik)
-ü Tiniyak na ang diskripsyon ng Filipino bilang isang sabdyek.
-ü bilang pantulong na sabdyek sa elementary, bibigyan ng diin ang
paglinang ng apat na kasanayang makro at kaisipang Pilipino.
lebel 1-3, idedebelop ito sa mga komunikasyong sitwasyunal sa tulong
ng iba’t ibang awtentikong materyal.
• lebel 4-6, lilinang naman sa paggamit ng Filipino sa malikhain at
kritikal na pag-iisip
-ü Sa lebel sekundarya,makikilala bilang Filipino sa iskolarling
pakikipagtalastasan.
Sa unang dalawang taon, ang pokus ay gramatika at pagbasa (1-2)
sa huling dalawang taon naman ay panunuring pampanitikan.(3-4)
ü Maibubuod sa mga sumusunod na katangian ng pagtuturo ng Filipino
ayon sa bagong kurikulum.
a) May integrasyon ng apat na makrong kasanayang
pangkomunikasyon at mga kasanayan sa pag-aaral.
b) Pinalalawak o pinayayaman sa pamamagitan ng integrasyon ng
bokabularyo, mga pagpapahalaga o values at mga kompetensi mula
sa Agham Panlipunan at iba pang lawak ng makabayan.
c) Nakapokus sa paglinang ng mga kasanayan sa akademikong wika
at mga kasanayan sa batayang komunikasyong interpersonal at
sosyal.
d) Nakasentro sa pagtulong sa mga mag-aaral na magkaroon ng
akses na matutuhan ang nilalaman anuman ang anyo nito-teksto, grap,
ilustrasyon at iba pa.
e) May interaksyong mag-aaral-guro-teksto at multimedia.
f) Humahamon sa mga mag-aaral upang mapag-isip ng kritikal at
malikhain sa target na wika.
g) Binibigyang-diin ang aktibasyon at integrasyon ng dating kaalaman,
ginagamit ng mga alternatibong paraang ebalwasyon,
kooperatib/kolaboratibong pagkatuto, scaffolding at paglinang ng mga
estratehiya sa pag-aaral.
h) Hinihikayat ang mga mag-aaral na magkaroon ng control sa disenyo
ng pagkatuto at pag-oorganisa ng klase
KASALUKUYANG KALAGAYAN NG PAGTUTURO NG FILIPINO SA
BATAYANG EDUKASYON
Mga Kasanayan sa Paglutas ng Problema
1. Pagbuo ng suliranin
2. brainstorming
3. paglinaw ng mga ideya
4. pagsang-ayon sa mga ideya
5. pagpapalawak ng mga ideya
6. pagtingin sa maaaring maganap
7. pagpuna sa mga ideya
8. pagbuo ng impormasyon
9. paghanap ng solusyon
Wastong Paggamit ng mga Bantas:
1. 1. Tuldok (.)
1. a. Ginagamit bilang panapos sa mga paturol o
pasalaysay, pakiusap at pautos ng mga pangangausap
2. b. Ginagamit din ito sa mga pinaikli o dinaglat sa salita.
Hal. Editor –Ed. Pahina – ph.
3. 2. Tandang Pananong (?) – Ginagamit itong panapos sa mga
pangungusap na patanong
4. 3. Tandang Padamdam o Eksklamasyon (!)
1. a. Pangungusap na padamdam
2. b. Ekspresyong padamdam
3. 4. Kuwit o Koma (,)
1. a. Pagitan ng petsa ng buwan at taon
2. b. Pagitan ng pangalan ng kalye at pangalan ng lungsod
3. c. Pagitan ng pangalan ng bayan at pangalan ng lalawiga
4. d. Bating panimula ng liham pangkaibigan
5. e. Bating pangwakas ng liham pangkaibigan at liham pangangalakal
6. f. Paghahanay pahalang ng mga salita
7. g. Magkakasunod na parirala
8. h. Pagitan ng tuwirang sabi at ibang bahi ng pangungusap
9. i. Pagitan ng antesidente na iyo at ng pangalan
10. j. Pagkatapos ng ngalang panawag
11. k. Pagitan ng pangalan o panghalip at ng pamuno
12. 5. Tutldok o kolon (:)
1. a. bating panimula ng liham pangangalakal
2. b. pagsulat ng oras
3. c. pagtatala ng iisa-isahing bagay
4. d. pagpapakilala ng tuwirang sipi
5. 6. Kudlit o Apostrofi (‘) –ginagamit sa pag-aangkop ng kataga sa
sinusundang salita
6. 7. Panaklong o Parentesis ( ) –ginagamit na pangkulong sa
mgapinamimiliang salita o parirala
7. 8. Panipi o kotasyon (“ “)
1. a. Diyalogo
2. b. Pamagat ng aklat, kuwento, pelikulat atbp.
3. c. Mga susing salita sa isang pinarafrasong tala
4. d. Direktang pagkopya ng isang salita, parirala o
pangungusap
5. 9. Gitling (-)
1. a. Mga salitang inuulit, ganap o parsyal
2. b. Mga tambalang salita dahil sa pagkaltas ng isang
kataga o salita kaya pinag-iisa na lamang na maaaring manatili ang
kahulugan kaya’y magkaroon ng ikatlo
3. c. Mga magkasalungat na salita na inaalis ang pang-
ugnay na at
4. d. Mga salitang-ugat na nagsisimula sa patinig na
inuunlapian ng panlaping nagtatapos sa katinig
5. e. Mga pangngalang pantangi na inunlapian
6. f. Panlaping ika-ikasunod ng tambilang o numero
7. g. Fraksyong isinusulat nang pasalita
8. h. Pagsasama sa apelyido ng pagkadalaga at ng
napangasawa
9. i. Paghahati ng salita sa dulo ng linya
10. 10. Tuldukuwit (;) –ginagamit sa dalawang malalayang sugnay na
hindi pinangangatnigan o hindi pinagdurugtong ng pang- ugnay
11. 11. Elipsis (...) – pagsisipi kung may tinatanggal na salita;
(....) – sa huli ng pangungusap o katapusan ng sipi
12. 12. Braket ([]) – binago sa isang tuwirang sipi at dito ito
ipinaloloob, gayundin, ang kapaliwanagan sa kung ano ang ginawa
13. 13. Asteriko (*) – may tinanggal na isa o mhigit pang
talata sa isang sinipi, pagkatapos ng isang listahan at pagpapakitang
may karagdagang impormasyon nakatalababa o nakfutnowt
14. 14. Salungguhit (__) –gamit sa mga pamagat ng aklat,
dula, novella, maikling kuwento, awitin, tula, sanaysay; pangalan ng
babasahin (dyaryo, magasin, jornal, polyeto at mga programang
panradyo at pantelevisyon); at banyagang salita
h. Pinal na Papel – pagtapos ng masusing pagsusuri ang teknikal na
bahagi ng nilalaman, maaari na itong ipasa sa guro o sa iba pang
susuri nito
1. VII. Bahagi ng Pagsulat
1. a. Titulo o Pamagat
i. Naglalaman ng titulo o pamagat ng papel, panglan ng sumulat, petsa
ng pagsulat o pagpasa,iba pang impormasyon tutukuyin ng guro
1. b. Panimula o Introduksyon
i. Karaniwang isinasaad nito ang paksa, kahalagahan ng paksa,
dahilan ngpagsulat ng paksa at pambunga na pagtatalakay sa daloy
ng papel.
ii. Ito ang pinakamukha ng sulatin. Dito hinahatulan, kung
magtatagumpay o mabibigo, ang isang katha. Kailangan sa sulyap
palamang ng babasa, ito’y kaakit-akit na – nakakapukaw,
nakakaganyak, nakakahatak na ng kuryusidad – para tuluyang titigan,
tunghayan hanggang sa ang malay, kung maari pa nga’y pati buhay,
ay matangay nang buong kasabikan.
iii. Mabibisang Panimula:
1. 1. Pasaklaw na Pahayag – sa panimulang ito, ang resulta o kinalabasan
muna ang sinasabi bago isa- isahin at pagsunud-sunurin mula sa di-gaanong
mahalaga hanggang sa pinakamahalaga na detalye.
Halimbawa: Balita
2. 2. Pagbubuod – naghahayag muna ng pinakadiwa bago tuntunin ang
sadyang tinatalakay
3. 3. Pagtatanong –panimulang kalabisan nang ipaliwanag pa
4. 4. Tuwirang Sinabi – panimulang karaniwang nakikitang nakapanipi sapagkat
mula ito sa tapat na pagsipi sa tiyak na pahayag ng isang taong bantog,
dalubhasa, awtoridad at maari rin naming karaniwang tao lamang ngunit ang
sinabi’y naghahayag ng mahahalagang bagay na magagamit na lundayan sa
pinapaksa.
5. 5. Panlahat na Pahayag – isang uri ito ng panimula na nagtataglay ng
kahalagahang unibersal na maaaring hanguin sa mga salawikain, sa mga
kawikaan, at maging sa mga pamilyar at pang-araw-araw
na makatotohanang kaalaman ng lahat na nagtataglay ng diwa o aral.
6. 6. Paglalarawan – ang panimulang ito’y ginagamit kapag nagtatampok ng tao.
Sapagkat nagbibigay, deskripsyon,mgamalarawan at maaksyong salita ang
ginagamit.
7. 7. Pagkakaligiran – ito naman ang ginagamit na panimuilakung ang
binibigyang-larawan ay pook.
8. 8. Pagsusumbi – bihira ang panimulang ito. Maikli lamang, na karaniwan
nang binubuo ng iisang salita. Masurpresa itong parang suntok kung tumimo sa
kuryusidad ng bumabasa.
9. 9. Pagsasalungat – Sapanimulang ito, ang binibigyang diin ay ang
pagkakaiba. Ang tuntuning sinusunod ditto ay mas malaki ang pagkakaiba, mas
matindi ang bias.
10. 10. Pagsasalaysay – ang panimulang ito’y anyong malumanay na
pagkukuwento.
11. 11. Makatawag-pansing Pangungusap – Ito’y isang mapanggittlang
panimula dahil di-karaniwang sinasabi o naririnig sa araw-araw ang
pamamariralang, ginagamit ditto.
12. 12. Analohiya – Ito ay nagtutulad o nagwawangis.
13. 13. Anekdota – isang panimulang nagkukuwento ng maikling istorya para
pasiglahin ang babasa o di kaya’y gamiting tularang lundayan ang kaugnayan sa
paksang tatalakayin.
14. 14. Pagsasalitaan – Ang panimulang ito ay dinaraan sa usapan o diyalogo.
15. c. Katawan
i. Matatagpuan na dito ang pangunahing pagtalakay sa
paksa- ang
pangangatwiran, pagpapaliwanag, pagsasalaysay,
paglalarawan at paglalahad.
ii. Pangkalahatang Pamamaraan sa Pagsasaayos ng
Katawan ng Sulatin
1. 1. tamang pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari mula
pinakamatagal hanggang sa kasalukuyan
2. 2. Paanggulo – batay sa personal na masasabi o reaksyon ng
bawat tao tungkol sa mga bagay-bagay o isyu tungo sa isang
obhektibong paglalagom.
3. 3. Paespesyal o Pagaagwat – paglalahad mula sa pinakamalapit o
ang alam na alam na paksa hanggang sa pinakamalayo o ang hindi na
masyadong alam na paksa
4. 4. Paghahambing – isinasaayos nang paseksyon. Unang seksyon
ay ang pagkakaiba. Ang pangalawang seksyon ay ang pagkakatulad.
Maari rin silang magkapalit.
5. 5. Palamang o Pasahol – sinisumulan sa mga bagay munang
lalong mahalaga ang binabanggit bago ang di-gaanong mahalago o
vice-versa.
6. 6. Patiyak o Pasaklaw –isinasaaosa naman ito sa paraang sinasabi
muna ang mga particular o definidong detalye bago ang
pangkalahatang mga pahayag o vise-versa.
7. 7. Papayal o Pasalimuot – sinisimulan ito sa mga bagay na
komplikadokasunod ang mga bagay na simple o vice-versa.
8. d. Konklusyon o Wakas
i. Nakasaad naman sa bahaging ito ang mahahalagang
puntos ng papel. Inilalahad din ang napatunayan o
napagalaman batay sa paglalahad at pagsusuri ng mga
impormasyong ginamit sa papel o sa pananaliksik.
ii. Dito makikita ang kabuuan ng sulatin.
iii. Mabisang Pangwakas: