3 EUSkara eta

DBH literatura
2. unitatea
Euskararen lekukoak

Curriculum-diseinuaren hirugarren zehaztapen-maila

eki PROIEKTUA

1
 AURKIBIDEA

SARRERA
1. Konpetentzia, egoera-familia eta parametroak
2. Hasierako fasea: egoeraren eskakizunak zein diren jakitea eta lan-plangintza irudikatzea
2.1. Jarduera-tipologia eta bakoitzaren funtzioa
2.2. Jardueren deskribapena
3. Garapen fasea: eduki-baliabideak eskuratzea
3.1. Konpetentziaren osagaiak, helburu didaktikoak eta eduki-baliabideak
3.2. Helburu didaktikoen eta jardueren arteko erlazioa
3.3. Jarduera-tipologia eta bakoitzaren funtzioa
3.4. Jardueren deskribapena
3.5. Jarduera osagarriak
3.6. Eduki-baliabideen ebaluazioa
4. Garapen fasea: eduki-baliabideen mobilizazioa eta integrazioa
4.1. Jarduera-tipologia eta bakoitzaren funtzioa
4.2. Jardueren deskribapena
5. Amaierako fasea: eduki-baliabideen transferentzia
5.1. Jarduera-tipologia eta bakoitzaren funtzioa
5.2. Jardueren deskribapena
6. Ebaluazioa
6.1. Ebaluazioa konpetentzien arabera hezkuntzan
6.2. Ebaluazioaren ikuspegi hezigarria
6.3. Ebaluazioren gaiak
6.3.1. Arloetako konpetentziak
6.3.1.1. Arloko ezagutzen eskuratze-mailaren ebaluazioa bideratzeko proposamena: helburu
didaktikoak eta ebaluaziorako irizpideak
6.3.1.2. Arloko konpetentziaren garapen-mailaren ebaluazioa bideratzeko proposamena:
erreferenteak eta ebaluaziorako irizpideak
6.3.2. Oinarrizko konpetentziak
6.3.2.1. Oinarrizko konpetentzien garapen-mailaren ebaluazioa bideratzeko proposamena:
erreferenteak eta ebaluaziorako irizpideak
7. Eranskinak
7.1 Jarduera osagarriak
7.2. Dokumentu osagarriak
7.3 Euskarako 3.1 eta 3.2 lan-koadernoen erantzunak

2
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

SARRERA
Zein da euskararen lekua zuen herrian? Zer leku du? Ba al da lekua kendu dionik? Lekuan-lekuan entzun, idatzi,
hitz egin eta irakurtzen al da? Galdera horiekin, zera lortu nahi da: haiei erantzunez ikasleak euskararen
egoeraren lekukoak izatea.
Izan ere, soziolinguistika eta ikerketa dira unitatea definitzen duten bi kontzeptuak. Soziolinguistika, hain zuzen,
Hizkuntzak eta Literatura arloko oinarrizko konpetentzietako bat da: “Ikasleak inguruko errealitate
soziolinguistikoa kritikoki interpretatzen du hizkuntzen bizitza eta garapena baldintzatzen duten faktoreak eta
haien arteko harremanak ezagutuz, euskararen erabileraren eta normalizazioaren aldeko konpromiso aktiboa
garatzeko, beste hizkuntzekiko errespetu eta balioespen jarrerekin batera”. Unitate honek bete-betean heltzen
dio arloaren alderdi horri.
Ikerketa-prozesua, berriz, erabat lotzen zaie arlo guztietan langai diren oinarrizko konpetentzietako biri:
pentsatzen eta ikasten ikasi delakoari eta egiten eta ekiten ikasi delakoari. Ikerketa taldeka egitea proposatzen
eta lantzen da unitatean; hortaz, elkarrekin bizitzen ikasi oinarrizko konpetentzia metadiziplinarrak ere badu
bere lekua.
Euskararen lekukoak unitatea bi osagaitan dago antolatua: batetik, Hizkuntzen egoera: nolakoa da, eta
zergatik?; bestetik, Euskararen egoera gurean: ikerketa. Lehenengo osagaian, soziolinguistikari lotutako
kontzeptuak lantzen dira, era bateko eta besteko testuren ulermenaren bidez, eta taldeka egingo duten
ikerketarako gaiak eta ideiak iradokitzen dira. Bigarrenean, lekuan lekuko ikerketa prozesua bera bideratzen da,
taldeka, eta hainbat hizkuntza-baliabide lantzen dira ikerketaren prozesua eta emaitza jasotzeko idatziko duten
ikerketa-txostenerako.
Euskararen lekukoak, egia esan, euskararen tokikoak ere izan zitekeen. Baina Euskararen lekukoak, era berean,
euskararen testiguak ere izan zitekeen. Euskararen lekukoak, azken batean, horiek biak da: euskararen tokikoak
eta euskararen testiguak. 2.3. Jalgi hadi plazara! unitatea euskarajendeari buruzkoa izan zen, eta hirugarren
mailako bigarren unitate hau, berriz, euskarajendea bere baitan hartzen duten euskararen lekukoei buruzkoa
da.

3
 3. zehaztapen-maila
1. KONPETENTZIA , EGOERA FAMILIA ETA PARAMETROAK
EUSKARA ETA LITERATURA - DBH2
KONPETENTZIA:
Ikasleak, eremu sozialeko egoera batean, elkarlanean arituz eta iturri desberdinak baliatuz, inguruko errealitate soziolinguistikoaren eragileak aztertzen ditu, eta errealitate hori idatziz
deskribatzen eta esplikatzen du edukiaren komunikazioan kode desberdinak integratuz.
HASIERAKO EGOERA
Euskara Batzordeak eskari bat egin dizue: euskarak
zuen ingurunean duen egoerari buruzko ikerketak
egitea. Asmoa hauxe da: euskararen egoeraren isla
izan daitezkeen alderdiei buruzko informazio ahalik
eta zehatzena jasotzea, objektibotasunez eta
zehaztasunez. Ondoren, behin ikerketa-txostenetan
jasotako egoera soziolinguistikoa aztertuta,
erabakiak hartu behar dira: zertan eta nola eragin,
nork eragin… Euskara Batzordeak biziki eskatu du
ikasleok parte hartzea, bai ikerketetan eta bai haien
ondorioetatik erator daitezkeen bestelako
ekintzetan.
EUSKARAREN LEKUKOAK
AMAIERA FASEKO EGOERA
Euskara Batzordearen eskaeran zehaztutakoaren arabera, behin
ikerketa-txostenetako egoera soziolinguistikoa aztertuta,
erabakiak hartuko dira, zertan eta nola eragin, nork eragin…
Euskara Batzordeak biziki eskatu du ikasleon inplikazioa bai
ikerketetan eta bai haien ondorioetatik erator daitezkeen
bestelako ekintzetan.
Horren harira, eskatu dizue ikerketa-txostenak trukatu eta testu
batzuk idaztea, haiek islatzen duten egoera soziolinguistikoan
edo haren alderdi batean eragiteko. Zeregin horretan
laguntzeko, lanketa-eredu bat ere helarazi dizue.
Ikastetxe bakoitzetik hiruzpalau proposamen jasotzea espero
dute.
Taldeka jarraituko duzue. Trukatu ikerketa-txostena elkarren
artean, eta aztertu adi eta sakon ikerketaren ondorioak:
ikerketaren emaitzek islatzen duten egoeran edo egoeraren zer
alderditan eragitea komeni da?
Hautatu testu mota bat, egokiena iruditzen zaizuena egoera
horretan edo horren alderdiren batean eragiteko. Justifikatu
zuen hautua, eta sortu testua, emandako ereduak edo zuek
aurkitutako besteren bat baliatuz.
Gelan egindako proposamenetatik pare bat hautatu beharko
dituzue. Horretarako, proposamen guztiak denok ikusteko
moduan jarri, eta bakoitzak baten aldeko hautua egingo du.
KONPETENTZIA EBALUATZEKO EGOERA
Baduzu jatorri kitxua duen lagun bat: Illari. Gelan euskarari buruz
ikasitakoak kitxuaren kasuan aplikatu nahi ditu, eta laguntza
eskatu dizu.
Erabaki duzue kitxua hizkuntzaren egoera soziolinguistikoa
nolakoa den zehaztu behar duzuela beste ezertan hasi aurretik.
Irakurri arretaz eskainitako euskarriak, eta idatzi kitxuaren egoera
soziolinguistikoa deskribatzen duen testu bat, Boliviako eta
Ekuadorreko adibideak emanda. Zure testuan gauza bakoitza
dagokion moduan izendatzeko, gutxienez, honako termino
soziolinguistiko hauek erabili behar dituzu.
Illarik ikerketa txiki bat egin nahi du: zer jarrera dute bere
inguruko kitxua jatorriko gazteek beren ama-hizkuntzarekiko?
Egin du informazioa bilatzeko gidaren lehen zirriborroa, eta zure
iritzia eskatu dizu.
Egunkaria irakurtzen ari zinela, Martinez de Lunaren artikulua
topatu duzu. Illariri eskuratu nahi diozu. Hasi zara e-mail bat
idazten haren berri emateko, egin diozu zure laburpentxoa, eta
hainbat iruzkin ere egin dizkiozu. Zenbait gogoeta kitxua
hizkuntzaren harira artikulua, 1. zereginean eskuratutakoak eta
soziolinguistikari buruz ikasitakoa erabiliz, osa ezazu Illariri
idazten hasi zaren e-maila.
4
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

Enuntziatzailea: xxxxxxxxxxx
Enuntziatario:xxxxxxxxxxxxx

Helburua: esaldi 1

Testu generoa: xxxxxxx

Erabilera-eremua: xxxxxxxxxxx

5
3. zehaztapen-maila

EGOERA FAMILIAREN PARAMETROAK

BALIABIDEEN UNIBERTSOAREKIN LOTUTAKOAK

KONTZEPTUAK PROZEDURAK

Diskurtso-sekuentziak INFORMAZIOAREN ULERMENA

• Esplikazio-sekuentzia Ikerketa
• Deskribapen-sekuentzia Planifikazioa

Hizkuntza-baliabideak − Informazioa bilatzea

- Analisia: interpretazioak egitea
Testuaren eremuan
- Ideien artean agerikoa ez den erlazioa inferitzea
• Komunikazio-asmoaren araberako informazioa
- Ebidentzia edo probak aurkitzea
Perpausaren eta hitzaren eremuan
• Perpausak Informazioa jaso eta erregistratu
o Kalko okerrak Ondorioak atera
• Hitza
o Soziolinguistika-terminoak: hizkuntza- IDATZIZKO EKOIZPENA
transmisioa, hiztun-komunitate, erabilera-eremu, Testuratzea
hizkuntza-normalizazio, diglosia, hizkuntza-
Hautatutako ideien arteko erlazioa ezartzea
ukipena, eta abar.

6
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

2. HASIERAKO FASEA: egoeraren eskakizunak zein diren jakitea eta lan-

plangintza irudikatzea

Hasierako fasea biziki garrantzitsua da, bertan unitatearen nondik norakoa irudikatuko baitugu. Lehenik
eta behin, hasierako egoera konplexua aurkezten da (horrek unitatearen hasierako fasea eta garapen fase
osoa gidatu eta josten ditu). Jardueraz jarduera jakingo dugu zer, zertarako eta nola egingo dugun.
Jardueraz jarduera, hainbat arrasto emango zaizkigu aurreikuspenak egiteko, eta aurreikuspen horiek
adierazteko eskatuko zaigu. Jardueraz jarduera, identifikatu ahal izango dugu (bai irakasleok eta bai, gure
laguntzarekin, ikasleek beraiek ere) zer aurretiko ezagutza dituzten ikasleek egoeraren eskakizunak
betetzeko eta unitatean landuko diren helburu didaktikoak lortzeko.
Horrela, ikasleak egoeraren eta unitatearen inguruan zer aurreikuspen egiten ari diren jakinda eta
unitatearen aurrean ikasle bakoitzaren eta taldearen argazkia aterata (hau da, ebaluazio-diagnostikoa
eginda), beharrezko egokitzapenak egin ahalko ditugu.
Bukatzeko, gelakideek eta irakasleak adostuta, unitatean zehar bideratzen den irakaskuntza- eta
ikaskuntza-prozesua planifikatuko da, hau da, aurreikusiko da zer eduki-baliabide eskuratu beharko dituen
ikasleak egoerari aurre egiteko, baita ikaskuntza-prozesu horretan ikasle bakoitzak bere burua nola ikusten
duen ere.

2.1. Jarduera-tipologia eta bakoitzaren funtzioa

Hasierako fasean, zenbait jarduera-tipologia aurki daitezke, eta honako hauek dira jarduera mota
bakoitzaren funtzioak:
Kokatze-jarduerak
Konpetentziarekin erlazionatuta dagoen eta motibazioa suspertzen duen hasierako egoera konplexua
aurkeztea, hari aurre egiteko.
Arakatze-jarduerak
Aurretiko ezagutzak arakatzea eta gatazka kognitiboa eragitea.
Planifikazio-jarduerak
Batetik, sekuentzia didaktikoa aurkeztea eta ikasleek lan-plangintza irudika dezaten lortzea: zergatik,
zer, nola…; bestetik, lan-plangintza kodeliberatzea eta adostea.

7
3. zehaztapen-maila

2.2. Jardueren deskribapena

Helburu didaktikoa edo

Jarduera Jarduera mota Taldekatzea
konpetentzia

1 Kokatze-jarduera Konpetentzia Bakarka / Talde handia

AZALPENA
Tribuaren berbak saioko bideoak ematen dio hasiera unitateari. Unitatearen gaia eta gauzatu beharreko
hizkuntza-ekintza zuzen-zuzenean aurkezteko aukera ematen du. Izan ere, bi filologok euren herrietan
egindako ikerketa soziolinguistikoaren berri ematen dute: Bermeo eta Lekeitioko gazte-hizkeraren
inguruko ikerketaren berri. Bertan, ikerketa egiteko arrazoiak adierazten dituzte, erabilitako metodologia,
ateratako ondorioak, egoera hobetzeko proposamenak, etab.
Kike Amonarriz aurkezleak euskara batuan egiten dizkie galderak eta iruzkinak ikerketa egin duten filologo
elkarrizketatuei. Horiek, aldiz, beren euskalkian erantzuten diote. Eta ez dute arazorik elkarrekin
komunikatzeko.
Bideoari lotuta, bi galdera egiten zaizkio ikasleari: lehenengoa, unitateari buruzko aurreikuspenak
egitekoa, eta, bigarrena, ikertzeko prozedurarekin lotutakoa.
Talde handian erantzunak partekatzerakoan, proposatzen diren galdera horiez gain, plazaratu daitezke
interesgarriak diren beste hauek ere:
- Esango zenukete zuen inguruan badela gazte-hizkerarik?
- Ikerketa zuen herrian egingo balute, zer ondorio aterako lukete? Egin hipotesiak.
- Etab.
Bestalde, unitatean, behin baino gehiagotan baliatzen dira Tribuaren berbak saioko bideoak; izan ere,
soziolinguistika-kontuak modu argian eta arinean jorratzen dituzte, ikusleenganako hurbiltasunez. Ikasleek
ezagutzen duten ala ez arakatu beharko genuke: ezagutzen badute, soziolinguistika-gaiekiko zer motibazio
duten jakiteko; eta, ezagutzen ez badute, ikus ditzaten animatzeko. Honako helbide elektroniko honetan
topa daiteke haren berri: http://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/tribuaren-berbak/
1
Unitatean landuko dutenari buruzko hipotesiak egitera animatu nahi dira ikasleak. Oraingoz, bideoan
dioena dakite, eta unitatearen izenburua ere bai. Ikasleak parte hartzera animatzen ez badira, zenbait
proposamen bota edo arbelean idatz daitezke, eskua altxatuta, edo beste moduren batera, egoki
deritzotena hauta dezaten.
Proposamenak egiterakoan, kontzeptu hauekin joka daiteke: gazte-hizkera, soziolinguistika, ikerketa,
elkarrizketa, euskararen historia, ikus-entzunezkoak, euskararen egoera, etab.
Nahiz eta une honetan eta unitate honetan ez den lehentasunezko kontua, ez legoke gaizki hipotesiak
egiteko eta adierazteko moduak zaintzea; izan ere, landuak dituzte, besteak beste, euskarako 2.1.
Literataria unitatean.

8
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

2
Filologoek zuzenean erantzuten dituzte zeregineko galderak:
- Ikerketaren helburua: Bermeo eta Lekeitioko gazte-hizkera aztertzea, gazteen artean hizkera
berria ari delako sortzen eta beste herri batzuetan antzeko ikerketak egin direlako. (Jone)
- Metodologia: Lekeitio eta Bermeoko 20 gazte aztertu dituzte (10 herri bakoitzean), 20-25 urte
bitarteko neskak eta mutilak, hainbat ikastetxetan ikasitakoak, gurasoak bertakoak ala kanpotik
etorritakoak diren kontuan hartuta. (June)
- Ondorioak:
• Gaztelaniazko gero eta hitz gehiago erabiltzen dituzte.
• Euskara batuaren eragina gero eta handiagoa da (estudisa à ikasi, aditza
nominalizatzerakoan bizkaieraz -ten amaituak -tzen bihurtzeko joera)
• Inguruko herrietako hizkeren eragina bada (izan à esan à isen).
Kausak: kanpoko gazteekin harremanak dituzte. Parrandak egitera beste herrietara
joaten dira gazteak, ikasketak egitera unibertsitatera, inguruko herri txikietako ikasleak
eskolara edo ikastetxera Lekeitiora joatean.
• Teknologia berrien eragina topatu dute.
• Ingelesaren eragina ere bai.
• Gaztelaniaren eragina handiagoa da Bermeon Lekeition baino.
- Konponbidea: Bermeo eta Lekeitioko hitz eta esaerak gehiago lantzea.
Bigarren zeregina lagungarria izan daiteke lehenengo zereginari emandako erantzuna zehazteko. Galderei
erantzun ondoren, lehenengo zereginera bueltatu, eta: “Ikerketa-helburuari, metodologiari, ondorioei eta
abarri buruzko galderak ikusita, lehenengo zeregineko zer hipotesi baztertuko zenituzkete, eta zein
berretsi?”.

2 Kokatze-jarduera Konpetentzia Bakarka

AZALPENA
Garapen fasearen amaieran ebatziko den egoera aurkezten da, labur-labur. Ekigunera jo, egoera
aurkezteko animazioa ikusi ahal izateko. Bi atal nabarmen ditu animazioak: lehenengoa, girotzekoa, eta,
bigarrena, egoera azaltzekoa.
Bigarren atala zehatza da, eta ikasleek arreta jarriko dute. Irakaslea herriko euskara-batzordetik jasotako
e-maila irakurtzen ari da; bertan azaltzen da zein den eskakizuna: herrian euskarak duen egoeraren isla
izango diren ikerketa soziolinguistikoak egitea.
Bada irakasleak airean uzten duen galdera bat: “Zer alde egongo da 2.3. Jalgi hadi plazara! unitatean
egindako erreportajeen eta unitate honetako ikerketa soziolinguistikoaren artean?”. Galdera hori ikasleei
eurei egin beharko litzaieke. Soziolinguistikari buruzkoak dira bi lanak, baina bata erreportaje bat da
(subjektibotasunez egitera bideratzen dena, gainera), eta, bestea, berriz, ikerketa objektibo bat. Bi lanen
arteko berdintasunak soziolinguistika gaiak eta informazio-iturrien erabilerak ekarriko dituzte.

9
3. zehaztapen-maila

Desberdintasunak, ordea, erreportaje subjektibo limurtzailearen eta ikerketa objektiboaren ezaugarri

kontrajarrietatik etorriko dira.
Lehenengo atalari ere erreparatu beharko litzaioke, nahi bada beste memento batean, edo, beharbada,
hasierako fasearen amaieran. Animazioa pare bat ikerketaren datuekin hasten da (Kanadakoa bata eta
Euskal Herrikoa bestea), eta Ruper Ordorikaren Egin kontu! abestiarekin. Kontatzen da Kanadan badirela
100 hiztun baino gutxiago dituzten hizkuntzak, eta nola hazi den Barakaldon euskal hiztunen kopurua. Egin
kontu! abestiaren hitzek, berriz, honela diote:

EGIN KONTU egunak ematea

zilborrari begira
Egin kontu munduan zentroa bagina
Bost mila zazpiehun Ez dela zilegi
kultura ezberdin insolidarioa ei da
desagertu dira historian. traban ibiltzea
Esaten dutenez ezberdintasun kontuekin
aurrerabidea Diru kontua dela
elkar jan horretan autokonplazentzia
oinarritu da mendeetan zehar. atzerakoia
txokoan bizitzeko gogoa.
Beraz ez larritu
Gabiltza hainbeste
izan jakintsu nor gara gu
orpoa erakutsi zer gara gu
aurrerabideari. euskotarrak gara gu
Jarraitu egiozu Ez baita ahaztu behar
asko dakienari kultura guzti horiek
behingoz utziozu zirela traba hutsa
baldar izate horri. delako progreso horrentzat.
Ez baita ahaztu behar
Gabiltza hainbeste
bost mila kultura
nor gara gu desagertu horiek
zer gara gu ezin dira okerturik egon.
euskotarrak gara gu
Ruper Ordorika, 1995
Ez dela egoki

Animazioaren ulermen-maila handia litzateke bi datuen eta abestiaren arteko erlazioa eta interpretazioa
egin eta haien iritzia eskatzea. Baina galdera batekin abiatu daiteke talde handiko elkarrizketa: hainbat
kultura eta haien hizkuntza asko desagertu dira historian; orduan, desagertzen utzi beharko al genituzke
Kanadan 100 hiztun baino gutxiago dituzten hizkuntzak eta kulturak? Emandako erantzunek adieraziko
digute zenbateraino sakondu dezakegun gaian edo oraindik ez den horretarako mementoa. Izan ere, esan
bezala, hasierako fasean aurrera egin bitartean, egongo da hausnartzeko aukera.

10
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

3 Arakatze-jarduera 1, 3, 4 eta 5 Taldeka, talde handia

AZALPENA
Arakatze-jarduera osatua da: 1., 3., 4. eta 5. helburu didaktikoen aurretiko ebaluazioa egiteko balio du.
Arakatze-jarduera luzea ere bada: batetik, 6 testu baliatuko dituztelako ikasleek, eta, bestetik, 4 zeregin
egitea eskatzen zaielako.
Honako hauek dira testuak baliatuz egin beharrekoak: 1) testuen gaiak identifikatu eta ikergaiak izan
daitezkeenak bereizi; 2) hizkuntzarekin lotutako hainbat baieztapenekin ados dauden adierazi eta
testuetako informazioa baliatu hori justifikatzeko; 3) euskarari buruzko euskal kanten ezagutza eta mezua
aztertu; 4) egoerari erantzuteko ikerketaren gai posibleak proposatu.
Taldeka egin behar da jarduera, baina ez da zehazten taldekideen kopurua: egokia litzateke 3-4 kideko
taldeak izatea. Taldeak osatzea, printzipioz, ikasleen esku uzten da, baina baliteke irakaslearen esku-hartzea
ere beharrezkoa izatea. Izan ere, hasierako egoerari erantzuteko ikerketarako talde berberak izango dira.
Jarduera honetan, taldean lan egiteko moduaz hausnartuko da 4 arakatze-jardueran, eta hobetzeko neurriak
eta konpromisoak ere hartuko dira.
Ikasleei zuzenean adierazten zaie rolak banatzeko. Lanen banaketa, beraz, haien esku uzten da. Eraginkorra
litzateke testuak elkarren artean banatzea: bakoitzak baten edo batzuen ardura izatea sakon irakurri ahal
izateko, eta beste testuak gaingiroki irakurtzea.
Bestalde, lanak banatzen edota lanean hasi aurretik, jarduerako zeregin bakoitzak zer eskatzen duen irakurri
beharko lukete, erabakitzeko zer irakurketa-helbururekin heldu behar dieten testuei. Adibidez, lehenengo
zereginak zera eskatzen du: testuen gaiak identifikatzea eta egoeran proposatutako ikerketa
soziolinguistikorako egokiak izan daitezkeenak bereiztea. Hasiera batean, ez du eskatzen testua osorik
irakurtzea, lehen hurbilketa egiteko nahikoa baita azaleko irakurketa egitea. Bigarren zereginerako, aldiz,
osorik irakurri behar dira testuak. Hirugarren eta laugarren zereginetarako, aitzitik, ez.
Testu askotarikoak dira baliatu beharrekoak, gaiari dagokionez ez ezik, baita generoari dagokionez ere:
elkarrizketa, artikulua, kanta, zinta eta abar. Halaber, zaindu da ikasleak harritzeko moduko testuak izatea,
haien kuriositatea pizteko modukoak: conlang-ak, esperantoa; arabiar komunikabide batean Boiseko
euskaldunen berri; zinta; kanta; ebolaren kartela 4 hizkuntzatan Osakidetzan.
Talde handian batera jartzean, ikasleen arreta bereganatu duten hizkuntza-gaiak azaleratu beharko
genituzke, baina honako hauen inguruko hausnarketak ere badu lekua:
• 1. testua: hizkuntzaren alderdi exotikoa, ludikoa eta hizkuntzalaritza
• 2. testua: hizkuntzaren izaera kulturala eta identitarioa
• 3. testua: hizkuntzak prestigioa eta boterea
• 4. testua: hizkuntzak ikasteko motibazioak
• 5. testua: hizkuntza-hautua
Zaldieroaren zintaren lanketa gidatua (3. testua) 5. arakatze-jardueran egiten da.
Testuetan, berdez nabarmendu dira alderdi aipagarri izan daitezkeenak, eta, bigarren testuan, horiz
soziolinguistika-terminoak.

11
3. zehaztapen-maila

Conlang-ak, ziberespazioko hizkuntzak

Sarean hizkuntzak asmatzen dituzte filologoek jostatzeko.
Era guztietako zaletasun zoroen bilgunea da Internet. Bertan, zaletasunik arraroenak
dituzten internauta bitxiek beren joera berberak dituzten kideak topatzen dituzte. Haien
artean hizkuntzak sortzea maite dutenak aurki ditzakegu.
Euskarak sarean duen presentzia eskasa salatu zuen Luis Fernandez kazetariak 1998aren
amaieran Alberdania argitaletxeak argitaratutako Etxepare porno liburuan. Bertan zioenez,
sarean euskaldunok dugun presentzia eskasa "anekdota" bat baino ez da ziberespazioan.
Hala ere, Fernandezek zioenez, euskaldunok "inspirazio iturri gara Interneten hain ugari
diren zientzia fikzioaren zaletuen artean. Esaterako, bi esparru bitxi badira hor, jakintzaren
eremu fantastikoak: hizkuntza artifizialak eta ukroniak. Eta bietan maite gaituzte".
Hizkuntza artifizialak, conlang-ak, eraikitako hizkuntzak dira (constructed languages).
Filologoek artifizialki sortuak dira, jostetarako edo hizkuntzalaritzan trebatzeko ariketa
moduan. Noski, hizkuntzak asmatzea ez zen sarearekin jaio. Askoz lehenagokoa da mundu
osoan hain famatua den esperantoaren saiakera. Mugimendu humanista eta anarkistaren
inspirazioarekin, nazioarteko harremanak egiteko inorena ez eta aldi berean denona izango
zen hizkuntza bat eraiki zuten esperantistek. Handik eta hemendik osagaiak hartuz
hizkuntza diseinatu zuten eta haren arkitektura eraiki zuten. Denok dakigu, gure artean
hiztun bakan batzuk egon arren, esperantoak ez duela izan bultzada nahikoa eta egun oso
txikia dela haren pisua, de facto nazioarteko hizkuntza den ingelesaren aurrean.
Baina Esperantoa Europako hizkuntza nagusietan oinarritu zen, ulergarria izateko
ahaleginean. Sarean dauden hizkuntza artifizial gehienek, aldiz, bitxiak izatea bilatzen dute
gramatikan zein hiztegian. Horregatik, euskara bezalako hizkuntza ergatiboetan jarri dute
arreta hizkuntzagile batzuek euren conlang-ak diseinatzeko. Zenbat eta arraroagoak izan,
conlang hobeak lortzen dira. Horregatik, hizkuntza exotikoak bilatzen dituzte oinarritzat
hartzeko: zenbat eta gutxituagoak, hobe. Euskaran oinarritu direnen artean W-ansansanu,
Inda, Banrok eta NGL aipatu zituen Fernandezek.
Baina bada askoz ere conlang gehiago ziberespazioan, eta gehienak beste hizkuntza
batzuetan inspiratuak dira. Esaterako, Eklektu hizkuntzak latina, errusiera, cherokeea,
hindia, finlandiera eta beste asko hartu ditu. Interlingua, berriz, hizkuntza erromanikoen
arteko nahasketa bat da. Egia esan, primeran ulertzen da gaztelaniaz jakinez gero, haren
helburua latinoen arteko komunikazio tresna izatea baita.
Exotikoagoak dira, aldiz, beste helburu batzuetarako sorturikoak. Klingonera, esaterako,
Star Trek telesail mitikoan klingoniarrek berba egiten duten hizkuntza da. Pantailan
mintzaira ulertezina dirudiena benetan koherentea den hizkuntza dugu, artifiziala izan
arren. Fantasiazko munduekin loturiko beste asko ere badira; horien artean Tolkienen
munduarekin zerikusirik dutenak. Fantasiazko bi mundu horien inguruan milaka webgune
eta eztabaidagune daude sarean, klingoneraren inguruan batez ere.
The Language Construction Kit: zompist.com/kitgram.html
Interlingua: www.interlingua.com/
Klingon Language Institute: www.kli.org/
Klingon: www.klingon.org/
Tolkienen hizkuntzak: www.dcs.ed.ac.uk/home/jcb/TolkLang
http://www.sarean.com/artxiboak/000250.html

12
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

Idahoko euskaldunak Al Jazeeran

2015-03-27 09:24 Margaritxon
Al Jazeera arabiar komunikabideak AEBetan ingelesez duen atarian erreportaje bat plazaratu berri du asteon,
Boiseko euskaldunei buruzkoa. “`Ni Boisekoa naiz´: Euskal Herria bizirik mantentzen Idahon” du lerroburua,
eta honako azalpen hau gero: Mundu osoan milioi bat hiztun baino gutxiago ditu euskarak, baina ezusteko
bizitza berri bat aurkitu du AEBetako txoko batean.
Erreportajea Leku Ona tabernan hasten da, non Dave Asumendi ardo bat hartzen dagoen, gazte batzuk
biribilean dantzatu eta musika talde batek soinarekin euskal folk kantuak eta Johnny Cash-enak jotzen dituen
bitartean. Euskara eskolak jasotzen ditu Asumendik; hizkuntzaren kontua da, agidanez, erreportajea sinatzen
duen Ryan Schuessler gehien harritu duena.
AEBetara emigratu zuten Asurmendiren aitona-amonek, eta haien antzinako hizkuntza ikasi nahian
dabilenetako bat da. Azken urteetan, euskal gobernuak inbertsio handia egin du hizkuntzaren irakaskuntzan,
euskaldun kopuruari bultzada eman nahian, Al Jazeerak dioenez.
Erreportajeak dio AEBetako euskal komunitate aktiboena Idaho-n dagoela, eta euskal ikasketa
departamendua Boiseko unibertsitatean. Euskara hirugarren hizkuntza ei da estatuan, ingelesaren eta
gaztelaniaren ondotik. Euskararen antzinakotasuna ere esplikatzen du, hizkuntza indoeuroparren aurretikoa
dela esanaz.
Euskaldunak XIX. mende inguruan hasi ei ziren AEBetarako bidean, eta batez ere Idaho, Nevada eta
Kalifornian ezarri. Beste uholde bat Frankismoan gertatu zen, orduan Euskal Herriko independentzia zaleak
gogor zapalduak izan ziren-eta.
Baina horrenbeste daturekin, apur bat nahasi ere egin da Al Jazeerako kazetaria, egun 700.000 euskaldun
direla eta Euskal Herrian laurdena baino bizi ez dela dioenean.
Hizkuntza galdu eta berreskuratu
AEBetan asimilatzea eman zen bertaratu ziren euskaldunen partetik, eta lehen belaunaldiak neurri batean
eten egin zuen hizkuntzaren transmisioa. Diasporan erronka handia dute orain hizkuntza berreskuratzen.
Maria Carmen Egurrola Totoricak Gernikako bonbardaketa bizi izan zuen bost urte zituela, eta euskara
eskoletan parte hartu zuen 1970eko hamarkada hasieran. Zortzi seme-alaba eta beste horrenbeste iloba izan
ditu; gehiago ala gutxiago, guztiek ikasi dute euskara. Egun, Internet erabiltzen dute horretarako.
EAEko Gobernuak ahalegin handia egin du hizkuntza berreskuratzen, dio erreportajeak: ehunka milioi euro
erabili dituzte euskararen irakaskuntzan; atzerrian eskolak ematen dituzten irakasleen formakuntzan ere
hartu du parte.
Itxaso Cayero da irakasleetako bat. “Euskal Herrian jende askorentzat aurrerabidean den diaspora da Boise”,
esan dio Al Jazeera kateari; “harrituta daude egin ditugun lorpenekin”. Aurten, hogeita hamar heldu inguru
euskara ikasle dira Boisen, eta dozena bat haur. Eskolaurrean, berriz, beste hogeita lau inguruk egin dute
murgilketa linguistikoa. “Ume gehienek arbaso euskaldunak dituzte”, adierazten du erreportajean Mara
Davis, eskolako zuzendariak. “Jendea hasia da hizkuntzak duen garrantziaz jabetzen”.
Izan ere, Al Jazeerak azaltzen duenez, euskaldunen identitatean funtsezkoa da hizkuntza: euskaldunaz hitz
egiten duena esan nahi du euskaldunak. “Ez da odol kontua, ezta ezaugarri fisikoekin zerikusirik duen ezer
ere. Hizkuntza da”, dio John Bieterrek, Boiseko Unibertsitateko euskal ikasketetako irakasleak. “Hizkuntza da
euskal kulturaren giltza”. Hizkuntza desagertzen bada, euskaldunak desagertuko dira; hala bukatzen da
erreportajea.
Sarrera honekin batera doazen argazkiak ez ezik, Al Jazeerako testuak Leku Ona tabernako musika taldeari
egindako 40 segundoko grabaketa bat ere badu erantsia.
http://zuzeu.eus/2015/03/27/idahoko-euskaldunak-al-jazeeran/

13
3. zehaztapen-maila

EUSKALDUN BERRIAREN BALADA

Barakaldokoa naiz eta

daukat paro obrero
horregatik euskaltegira
noa ni egunero.
Euskaraz bazekien nire
bisabueloak edo
baina ni roillo hontaz
orain arte zero,
goizero, goizero
AEKan bezero,
batzuetan ero,
besteetan bero
baina ez dut milagro
handirik espero. Ideia hau nire buruan
Goizean goiz hori behar dut ez dakit noiz hasi zen
motibazio bila. baina batzutan ez naiz hemen
Euskara ez da ingelesa gehiegi dibertitzen,
baina ez dago hila, lau gauzak izen bat dute eta
egun askotan pentsatzen dut gauza batek lau izen,
hau dela inutila, kokoteraino nago
Nik ez daukat kulparik klaseak aditzen
ez banaiz abila, pegatak ipintzen
hau da hau makila, ta dirua biltzen ...
aditz klase pila, nola sartu nintzen
hitzak beste mila; ez dut konprenitzen
animo mutila lau on bat bilatzeko
esaten dute baina ez badu serbitzen.
ez da hain fazila. Jon Sarasua

14
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

1
Testuen gaiak inferitzea eta horietatik ikerketa soziolinguistikorako egokiak bereiztea eskatzen da zeregin
honetan. Testu jarraitu idatzietan, izenburuek, azpi-izenburuek, elkarrizketako galderek eta halakoek
adierazten dute hori. Testu ez jarraituen gaiak interpretatu egin beharko dituzte.
ERANTZUNA

TESTUA IZENBURUA GAIA

1 Conlang-ak, ziberespazioko hizkuntzak Hizkuntza artifizialak

2 Idahoko euskaldunak Al Jazeeran Idahoko euskaldunei buruzko erreportajea Al Jazeeran

3 Hizkuntzen prestigio eta boterea

4 Euskaldun berriaren balada Euskara ikasteko arrazoiak eta zailtasunak

5 Ebolaren prebentzio eta kontrola Ebolaren prebentzio eta kontrolerako eskakizuna 4 hizkuntzatan

6 Ekonomikoa da txinera ikasteko interesa Txinera ikasteko arrazoiak eta zailtasunak

2
Hizkuntza-jarrerekin lotura duten hiru baieztapen egiten dira. Haiei buruzko iritzia galdetzen zaie ikasleei,
ea haiekin bat datozen ala ez, eta testuetako informazioa emanez erantzuna justifikatzea eskatzen zaie.
ERANTZUNAK
Askotarikoak izan daitezkeen arren, hainbat alderdi kontuan hartu beharko dira.
• Hizkuntzak komunikatzeko tresna besterik ez dira.
Ez da erraza testuetan bilatzea hizkuntzak komunikatzeko tresna besterik ez direla justifikatzeko
informazioa.
1. testuan, esperantoaren aipamena egiten da, baina adierazten da ez duela izan arrakasta
handirik. 2. testuan, hizkuntzek kultura baten adierazpenarekin eta identitatearekin duten lotura
nabarmentzen da. 3. testuan, hizkuntzak eta boterea erlazionatzen dira, etab.
• Hizkuntza bat ikasteko motibazioak askotarikoak izan daitezke.
Baieztapen hori justifikatzeko argudioak topa daitezke testuetan: komunikatzeko, lana bilatzeko,
arbasoen kulturara hurbiltzeko, erronka moduan, etab.
• Hizkuntzak berreskuratzea ezinezkoa delako, ez da horretarako egitasmo edota ahaleginik egiten.
2. eta 3. testuetan kontrako argudioak topa daitezke: diru-laguntzak, pertsonen ekimen eta
borondatea, etab.
3
Asko dira euskal kantutegian euskarari buruz diharduten kantak. Baliteke ikasleek hainbat ezagutzea. Hori
lehenengo arakatu ondoren, honako bideo hauekin osa daiteke zeregina. Doinuetan, mezuetan eta
abarretan bada alderik lehengo hainbaten eta oraingoen artean.
http://www.eitb.tv/eu/bideoa/tumatxak/4104751634001/4088693682001/tumatxak-euskarari-buruzko-
kantak/

15
3. zehaztapen-maila

https://www.youtube.com/watch?v=62N6Ioids64&list=PLeQgiumHQk5LpLjHs6rVsfSld3h5lafl3
https://www.youtube.com/watch?v=A6s7vAJv-LE&list=PLHmmQ3jpKwNlDOc6mvT95mcDQic4sHHH4
https://www.youtube.com/watch?v=gwD3Qz40N7w&list=PLNYwnQFrYie6JxO-0rSOhhVg91RN2VZZS
4
Ideia zerrenda hemen hastea proposatzen dugu. Unitatean zehar, lehenengo osagaian ematen dira ideia
gehiago ikerketetarako. Hauek dira batzuk:
• Aldaketarik izan al da euskarari buruzko kantetan? Zein?
• Zenbaterainokoa eta nolakoa da IKTen euskarazko erabilera?
• Erakunde edo elkarteen dokumentazioa zenbateraino dago euskaraz?
• Hizkuntzak ikasteko zer aukera dago gure herrian?
• Euskararen bizitasunean eragiten duten zer irizpidetan eragiten dugu herritarrek?
• Euskararen bizitasunean eragiten duten zer irizpidetan eragiteko prest gaude herritarrak?
• Euskal hiztunek zer beste hizkuntzatara jotzeko joera dute? Zergatik?
• Zenbaterainoko ezagutza dugu herrian hitz egiten diren hizkuntzen inguruan?
• Nolako jendeak parte hartzen du Mintzalaguna egitasmoan? Zerk bultzatuta?
• Zer beste herri edo hizkuntzaren aztarnak daude zuen inguruko toponimian? Zer herri pasatu dira
historian zuen herritik?
• Herriko zein gunetan entzuten da euskara gehien?
• Nola mintzatzen gatzaizkie herriko hainbat zerbitzutan harrera egiten digutenei?
• Zer hizkuntzatako liburuak irakurtzen dituzte gehien udal-liburutegiaren erabiltzaileek, eta
zergatik?
• …
Era askotako eta izaera oso desberdineko ikerketei irekitzen zaie atea, ikasle taldeek aukera izan dezaten
beren motibazioetatik hurbilen daudenak hautatzeko. 2.3. Jalgi hadi plazara! unitatean,
erreportajeetarako gaiak zerrendatzea proposatu zitzaien, eta posible da horietako hainbatek ere lekua
izatea ikerketa hauetan. Gaiaren trataera, informazioa bilatzeko zehaztasun eta zorroztasuna, txostenean
informazioa adierazteko modua eta abar oso desberdinak izango dira oraingoan.
Ikergaiaren arabera, gehiago ala gutxiago baliatu beharko dituzte beste ikas-arlo batzuetan landu eta
erdietsitako ikaskuntzak. Ikas-arlo horietako irakasleei kontsultak egitera ere animatu beharko genituzke
ikasleak.

16
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

4 Arakatze-jarduera 4, 2 Bakarka, talde txikian

AZALPENA
Hasierako egoeran aurkeztutako ikerketa eta haren berri emateko ikerketa-txostena taldean egitea
proposatzen da. Bosgarren helburu didaktikoak ere taldean lan egitea jasotzen du: “Elkarlanean ikerketa-
lana planifikatu eta gauzatu, norberaren egitekoak arduraz eta eraginkortasunez betez”. Jarduera da hau,
hain zuzen, taldean lan egitean izaten dituzten indarguneak eta ahulguneak identifikatzera bideratuta dago.
Aurreko jardueran, 3an, taldea egitea proposatu zaie; bada, orain, bertan egindakoaz hausnartuko dute.
Horregatik, komeni da taldeak 3 jarduerako berberak izatea, baita ikerketa egiteko osatutako berberak
ere.
Lau zeregin ditu jarduerak. Lehenengo biak bakarka egitekoak dira; azken biak, aldiz, taldeka. Lehenengo
bietan, nork bere buruari buruzko hausnarketa egingo du. Azken bietan, taldean batera jarriko dituzte
banakakoen hausnarketak, eta taldean eroso eta modu eraginkorrean jarduteko baldintza eta
konpromisoak zehaztuko dituzte. Hausnarketaren emaitzak fitxetan jasoko dituzte 2. eta 4. zereginetan.
Jarduerak 2. helburu didaktikoa arakatzeko ere balio du; izan ere, talde-lanean sor daitezkeen arazoen
kausak eta haientzako konponbideak identifikatu, erlazionatu eta proposatu beharko dituzte.
1
Irudi sorta iradokitzaile bat eskaintzen da, elkarlanarekin, elkarlanerako jarrerarekin eta norberaren
izaerarekin lotutakoak denak. Ikasle bakoitzari identifikatuta sentitzen dena hautatzeko eskatzen zaio, eta
aukera justifikatzea.
2
Nork bere buruaz hausnartzeko proposamen esplizituagoa da bigarren zeregina. Galdetegia bete beharko
du bakoitzak (izenik jarri gabe), elkarlanarekiko norberak duen jarrera, sentimenduak eta abar
azaleratzeko.
Ondoren, taldekideen artean banatuko dira erantzunak, eta bakoitzak hipotesiak egingo ditu, jasotako
erantzunen atzean nor dagoen asmatzeko.
3
Taldean partekatu dituzte hipotesiak. Horrek elkarren berri emateko aitzakia emango die, eta, azkenean,
proposamen bateratua egitea eskatzen zaie.
4
Taldearen autoebaluazioa egiteko galdetegia betetzea eskatzen zaie, eta talde-lanerako konpromisoak eta
iradokizunak zerrendatzea.
Taldean egiteko jardueretan eta hasierako egoera ebazterakoan oso presente izan beharko dute fitxa.

17
3. zehaztapen-maila

5 Arakatze-jarduera 1, 5 Bakarka, talde txikietan eta talde handian

AZALPENA
Soziolinguistika gaia darabilen zinta bat interpretatzen laguntzeko helburua du batez ere jarduerak, baina,
bidenabar, aukera ematen du soziolinguistikaren eremuko hiztegia eta adierazpen grafikoen ulermena
arakatzeko ere.
Agian, ikasleren batzuek 3. jardueran bertan lortu dute zinta interpretatzea; ez da ohikoena izango, ordea.
Zinta deskribatuz egindako interpretazioaren hutsuneak irakurketa-helburua izateko aitzakia dira, azken
batean.

Planifikazio-
6 Konpetentzia Bakarka, talde txikiak eta talde handia
jarduera

AZALPENA
Unitatean zehar ikasi eta egin beharrekoak aurreikusteko eta horiek planifikatzeko gaitasuna funtsezko
alderdia da ikaskuntza-prozesuan. Izan ere, planifikatzen ikasteak berekin dakar ikasten ikastea, ikasleak
bere ikasketa-prozesua autorregulatzeko urrats bat egiten baitu ikasketa-jarduera planifikatzerakoan,
erregulazio-prozesuan eragile aktibo bilakatuz.
Hori dela eta, jarduera honen helburua da planifikatzea zer, zertarako eta nola ikasiko duen ikasleak.
Horretarako, kontuan izan beharko ditu aurreko jardueretan egindako lanak.
1
Kokatze-jardueran, hots, egoeraren aurkezpenean egindako lana berreskuratuko du ikasleak, eta Egoeraren
ezaugarriak taulan jasoko ditu aurretik egin dituzten aurreikuspenak. Horrela, argi izango du zeri begira
egin behar duen planifikazio-lana.
Zeregin hau bakarka egitea komeni da, jakiteko zer irudikapen egin duen ikasle bakoitzak egoeraren
inguruan.
Lanerako, jarduerari dagokion fitxa erabiliko du ikasleak.
ERANTZUNAK
1
EGOERAREN ESKAKIZUNAK
Zer egingo dugu? Herriko egoera soziolinguistikoaren ikerketak, taldeka.
Zertarako? Ikerketen ondorioen arabera egoera hobetzeko erabakiak hartu eta egitasmoak
abiarazteko.
Norentzat? Euskara-batzordearentzat.

2
Zeregin honetan, ikasleak hausnarketa egingo du ea zer moduz aritu den arakatze-jardueretan
proposatutakoa egiten. Helburua zera da: ikasleak argi adieraztea nola ikusi duen bere burua
proposatutako jardueren aurrean.

18
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

ONDO EGIN EZ DUT ONDO EGIN.

3. jardueran zera proposatu zait:
DUT ZERGATIK?

Soziolinguistikako gaiak zerrendatzea, hizkuntzaren hainbat alderdiri

buruzko testuak interpretatuz.

Taldean eraginkortasunez lan egitea.

4. jardueran zera proposatu zait:

Taldean lan egiteko, nire pentsamenduak, sentimenduak eta jarrerak

identifikatzea.

Taldean lan egiteko, nire kideen pentsamenduak, sentimenduak eta

jarrerak identifikatzea.

Taldean lan egiteko, iradokizunak egitea eta konpromisoak egitea.

5. jardueran zera proposatu zait:

Soilik hitzezkoak ez diren testuetan irudikatutako egoera

soziolinguistikoak interpretatzea.

3
Oraingoan, unitatean zehar arakatzea eskaintzen zaio ikasleari, hasierako egoerari aurre egiteko unitatean
zehar egingo duen ikaskuntza eta ikasiko dituen hainbat eduki-baliabide aurreikusteko. Adierazten zaio
erreparatzeko osagaien izenburuei, osagaien sarrerei, osagaien atalei. Posible da unitateen egitura
ezaguna duten ikasleek autorregulazio-jardueretara jotzea, ikaslearen liburuan zuzenean halakorik
adierazi ez arren. Seinale ona litzateke hori.
Unitatean zer egoerari aurre egin beharko zaion zehaztu (nora iritsi behar dugun), arakatze-jardueretan
ezagutzak aurre-ebaluatuta (non gauden) eta unitatean proposatzen diren ikaskuntzak aurreikusita
(ibilbidea), oinarri bat izango dute espektatiba errealistagoak izateko, aurreikusteko zertan egin beharko
duten ahalegin berezia eta zertan arituko diren eroso eta gustura.
Espektatiba horiek adierazteak informazioa eman dezake ikasleek ikasketaren aurrean izango duten
jarrerari buruz. Adierazpen hori baliagarria izango da, batetik, irakasleontzat, aukera izango dugulako
ikasle bakoitzaren balioespen, interes eta aukeren berri izateko eta, beharra izanez gero, horietan
positiboki eragiteko; bestetik, ikaslearentzat berarentzat, balioespen, interes eta aukera positiboak
bideratuz gero motibazio-iturri izango delako.

19
3. zehaztapen-maila

3. GARAPEN FASEA: eduki-baliabideak eskuratzea

3.1. Konpetentziaren osagaiak, helburu didaktikoak eta eduki-baliabideak

EUSKARA ETA LITERATURA - DBH3 EUSKARAREN LEKUKOAK

KONPETENTZIA
Ikasleak, eremu sozialeko egoera batean, elkarlanean arituz eta iturri desberdinak baliatuz, inguruko errealitate soziolinguistikoaren eragileak aztertzen ditu, eta errealitate hori idatziz
deskribatzen eta esplikatzen du edukiaren komunikazioan kode desberdinak integratuz.
KONPETENTZIAREN OSAGAIAK
1. Hizkuntzen egoera: nolakoa da, eta zergatik?
2. Ikerketa: euskararen egoera gurean
KONPETENTZIAR PROZEDURAK
HELBURU DIDAKTIKOAK KONTZEPTUAK
EN OSAGAIAK

Soziolinguistika-terminoak: Informazioa ulertu eta adierazi

− Hizkuntzen bizitasun-maila Analisia
− Hizkuntza-transmisioa
− Interpretazioa
− Hiztun-komunitatea
o Ideien artean agerikoa ez den erlazioa
1. Soziolinguistikaren eremu − Hiztun kopuru absolutua
inferitzea
semantikoa eratzen duten oinarrizko − Erabilera-eremua
o Ideien arteko hierarkia ezartzea
terminoen esanahia ikasi eta 1 − Erabiltzaile aktiboak
o Ebidentzia edo probak aurkitzea
ezagutza hori hizkuntza-errealitate − Lehen hizkuntza
jakinen interpretazioan aplikatu. − Hizkuntza ofiziala Kasuen azterketa
− Hizkuntza-normalizazioa
− Eskemak
− Hizkuntza funtzionala
− Kontzeptu-sareak
− Diglosia
− Elebitasuna
− Hizkuntza-ukipena
2. Fenomeno bat konpontzeko
Esplikazio-sekuentzia
proposamenak eta haien kausa
1
posibleak emanik, erlazio semantikoa - Fenomenoa, kausak
dutenak hautatu. - Konponbideak

20
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

Komunikazio-asmoak:
- Errealitate jakina deskribatzea
3. Emandako euskarrietatik finkatutako - Egoera soziolinguistiko bat esplikatzea:
komunikazio-asmoaren araberako kausak
informazioa hautatu eta adierazi, 1 - Egoera soziolinguistiko jakina
dagokion egituraren arabera konpontzeko proposamenak egitea.
antolatuta.
Testu-sekuentziak:
- Deskribapen-sekuentzia
- Esplikazio-sekuentzia
Ikerketa soziolinguistikoa Ikerketa
- Ikerketaren helburua Planifikazioa
- Informazio-iturriak
Informazioa jaso eta erregistratu
- Behaketa
- Elkarrizketa − Behaketa
- Galdetegia − Elkarrizketa
- Aurkezpena − Inkesta
4. Elkarlanean ikerketa-lana planifikatu - Azalpena − Bilaketak
eta gauzatu, norberaren egitekoak 2 - Galdera itxiak eta irekiak
arduraz eta eraginkortasunez betez. Ondorioak atera
- Bilaketa
Lan kooperatiboa
Taldearen barne-antolaketarako urratsak finkatzea:
− Taldearen helburua, funtzionamendu-
arauak, ardurak eta eginkizunak.
− Norberaren ekarpen, jokaera eta
emozioen autorregulazioa.
− Helburu komuna lortzeko elkar-laguntza.
5. Hainbat iturritatik eskuratutako
Hizkuntza-baliabideak:
informazioa koherentziaz eta
zuzentasunez adierazteko landutako - Kalko okerrak:
baliabideak (hizkuntzakoak zein 2
Datuen adierazpen grafikoa
grafikoak) autonomiaz aplikatu,
emandako testuetan eta norberak
sortutakoan.

21
3. zehaztapen-maila

3.2. Helburu didaktikoen eta jardueren arteko erlazioa

Helburu didaktikoak Jarduera-zenbakia

Soziolinguistikaren eremu semantikoa eratzen duten oinarrizko terminoen

7, 8, 10, 11, 15, 17, 18, 21, 32,
esanahia ikasi eta ezagutza hori hizkuntza-errealitate jakinen interpretazioan
33, 40,
aplikatu.

Fenomeno bat konpontzeko proposamenak eta haien kausa posibleak emanik,

11,12, 13, 16, 17,
erlazio semantikoa dutenak hautatu.

Emandako euskarrietatik finkatutako komunikazio-asmoaren araberako

11, 12, 13, 15, 16, 18,
informazioa hautatu eta adierazi, dagokion egituraren arabera antolatuta.

Elkarlanean ikerketa-lana planifikatu eta gauzatu, norberaren egitekoak arduraz 7, 14, 21, 22, 23, 24, 25, 26,
eta eraginkortasunez betez. 27, 28, 29,

Hainbat iturritatik eskuratutako informazioa koherentziaz eta zuzentasunez

9, 10, 11, 30, 31, 32, 33, 34,
adierazteko landutako baliabideak (hizkuntzakoak zein grafikoak) autonomiaz
35, 36, 37, 38, 39, 41
aplikatu, emandako testuetan eta norberak sortutakoan.

3.3. Jarduera-tipologia eta bakoitzaren funtzioa

Garapen faseko lehenengo ataleko osagai bakoitzean, zenbait jarduera-tipologia aurki daitezke, eta
honako hauek dira jarduera mota bakoitzaren funtzioak:
1. Ulertze- edota miatze-jarduerak
Informazioa eskuratzea, ulertzea, balioestea eta sortzea, aurreikusitako konpetentziaren osagaiek
eskatzen dituzten eduki-baliabideak bereganatzeko.
2. Aplikazio-jarduerak
Ikaskuntza berriak eskema mentaletan integratzen eta finkatzen laguntzea.
3. Egituratze-jarduerak
Aurretiko ezagutzen eskema mentalen barnean, ikaskuntza berriak berrantolatzea eta kokatzea.
4. Autorregulazio-jarduerak
Hasierako lan-plangintza berreskuratzea eta han aurreikusitako eduki-baliabideen ikaskuntza-
prozesuari buruzko metakognizioa eta erregulazioa bideratzea.
Aipatu jarduera-tipologiaz gain, honako jarduera hauek proposatzen ditugu garapen fasearen
lehenengo atalaren amaieran:
1. Jarduera osagarriak
Autorregulazioaren ondoren, eta beharren arabera, unitate didaktikoan proposatzen den helburu
didaktiko bakoitzaren eskuratze- eta sakontze-lana ahalbidetzeko jarduerak.
2. Eduki-baliabideak ebaluatzeko jarduerak
Ikasleak hasierako egoerari aurre egiteko beharrezko eduki-baliabideak eta oinarrizko beste
baliabideak bereganatu dituela frogatzeko jarduerak.

22
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

3.4. Jardueren deskribapena

1. OSAGAIA: Hizkuntzen egoera: nolakoa da, eta zergatik?

UNESCOk hizkuntzen bizitasun-maila eta desagertzeko arriskua ebaluatzeko egindako metodologiak

bustitzen du osagai hau. Haren harira lantzen da esplikazio-sekuentzia, kausa-ondorio erlazio
logikoetan eraginez, eta kausen eta konponbideen arteko erlazioak eraikiz.
Testuak ulertzeko estrategiak ere badira langai, ulermen-maila hainbaten lorpena bideratzeko:
informazio zehatzaren identifikazioa, inferentziak egitea eta interpretazioak egitea.
Lehenengo osagai honetan, ezagutza soziolinguistikoaren oinarria jartzen da, bigarren osagaian
ikasleek ikerketa soziolinguistikoak egin ahal izan ditzaten taldeka.
Hauxe da osagai honetako jardueren eta parametroen arteko erlazioa:

7 Miatze-jarduera 1, 4 Taldean, talde handian

AZALPENA
Hizkuntza txikiak, sarean handi erreportajeak ematen dio hasiera osagaiari, taldean egiteko zeregin
batekin. Kasu honetan, sei kidekoak izan behar dute taldeek, sei hizkuntzari buruzko informazioa
ematen baitu erreportajeak. Unitatea gidatzen duen ikerketa soziolinguistikoa egiteko sortutako
taldeak hirukoak egin badira, bi talde batuta osatu daitezke taldeok; bestela, talde berriak sortu
beharko genituzke.
Jarduera osatua da: hiru zeregin ditu. Proposatzen dugu lehenengoa taldekide guztiek elkarrekin
egitea; bigarrena, bakarka, kide bakoitzak tokatu zaion edo hautatu duen hizkuntzari buruzko
informazioa topatu dezan; eta, hirugarrena, berriz, talde osoa bilduta.
Lehenengo zereginean, hainbat baieztapen eskaintzen dira erreportajearen hasiera soilik irakurrita
haren ulermena gidatzeko. Ikasleek baieztapenekin ados dauden ala ez adierazi beharko dute, eta
erantzunak justifikatu erreportaje hasierako informazioarekin.

23
3. zehaztapen-maila

Bigarren eta hirugarren zereginetarako, erreportaje osoa irakurri behar da. Bigarren zereginean,
taldekide bakoitzak tokatu zaion edo hautatu duen hizkuntzari dagokion azpiatala irakurri beharko du
soilik. Hirugarrenean, taldekide bakoitzak bere hizkuntzaren ardura izan arren, taldekide guztiek
erreportaje osoa baliatzea komeni da, batera jartzea eta kontrastea esanguratsua izateko, hizkuntzen
datuak alderatzeko eta guztien sailkapena egin ahal izateko.
Erreportajean informazio-iturritzat erabilitako pertsonen aurpegiak ere txertatu dira, bai eta aipatzen
diren hizkuntzen hedadura geografikoa adierazteko mapak ere. Erreportajearen amaieran, Europako
hizkuntzen mapa dago eskura. Ingelesean, 2.1. unitatean Europa lantzean, bertako hizkuntzak ere izan
zituzten langai. Talde handian erantzunak batera jartzean, honako galdera hau egin daiteke Europako
hizkuntzen ezagutza zenbaterainokoa den arakatzeko eta mapatik interesatzen zaigun informazioa
interpretatzeko: “Mapan, batetik, kolore bakarra duten eremuak daude, eta, bestetik, marratuta
daudenak. Zergatik ote? Zer adieraziko ote dute marratuek?”.
Hizkuntza txikiak, sarean handi erreportajeko informazioa baliatuko da 8, 9, 10 eta 11 jardueretan.
ERANTZUNAK

Hizkuntza txikiak, sarean handi

Edukia garatzea eta hizkuntza nabarmentzea da euskarak, katalanak, galizierak, okzitanierak,
aragoierak eta galesak sarean duten erronka nagusia. Hiztun gehiago duten hizkuntzen
mehatxua duten arren, komunitateek egindako lanari esker, ona da sarean duten presentzia.
2015-01-09 / Lohizune Amatria
Mugarik okerrena edo aukerarik onena. Bietako bat izan daiteke Internet hizkuntzentzat. Eta
hizkuntza gutxituek izango dute eraginik handiena. Unescok adierazi duenez, mendea amaitu
aurretik 6.000 hizkuntza galduko dira. Baina informazio eta komunikazio teknologietan lekua
aurkitzea izan daiteke irtenbideetako bat. Eta badira lortzen ari direnak. Erabiltzaileen lanari
esker, euskara, katalana, galiziera, aragoiera, galesa eta okzitaniera gehien erabiltzen diren
hizkuntzen artean daude, eta soilik hizkuntzen % 5 erabiltzen dira Interneten. Egitekoak, baina,
asko dira.
http://www.berria.eus/paperekoa/1975/030/001/2015-01-
09/hizkuntza_txikiak_sarean_handi.htm

1. Izenburuko “hizkuntza txikiak” izen-sintagmaren bidez euskarari, katalanari, galizierari,

okzitanierari, aragoierari eta galesari egiten zaie erreferentzia. Pentsa daiteke hizkuntza horien
egoerari buruzko informazioa emango dela erreportajean.
2. Hizkuntza txikiek Interneten duten presentzia handia mehatxua da hiztun gehiago duten
hizkuntzentzat.
3. Internet mehatxua da hizkuntza txikientzat.
4. Hainbat hizkuntza txikik, sarean presentzia ona ez ezik, eduki asko, onak eta garatuak ere
badituzte, eta hizkuntza oso nabarmendua.
5. Gobernuek eta bestelako erakundeek egindako lanari esker, euskara, katalana, galiziera,
aragoiera, galesa eta okzitaniera sarean gehien erabiltzen diren hizkuntzen artean daude.
6. Euskarak, katalanak, galizierak, okzitanierak, aragoierak eta galesak sarean presentzia ona
duten arren, badituzte erronkak: edukiak garatzea eta hizkuntza nabarmentzea. Badute
zeregina.
7. Munduko hizkuntza gehien-gehienak erabiltzen dira Interneten.
Testuaren ulermena sailkapenean jasoko dute. Honako irizpide hauek darabiltza erreportajeak sarean
hizkuntzen osasuna neurtzeko:
1. NABIGAZIOAren datuak HIZKUNTZA horretan

24
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

2. ARTIKULU KOPURUA WIKIPEDIAN

3. DOMEINUAren jabetza
Kontuan izan taulan jasotako datuak 2015eko urtarrilean jasotakoak direla.

EGOERA
HIZKUNTZA ARGUDIOAK
RANKINGA

1 Katalana -7 milioi hiztun

-Sei hizkuntzen artean Wikipedian artikulu gehien duen hizkuntza. 17. postua du.
-Punt CAT fundazioak .cat domeinua sortu zuten orain bederatzi urte.
-Domeinuak nazioarteko identitate digitala eman dio. Gaur egun, Katalunian erregistratutako
domeinuen % 12 dira .cat.

2 Euskara - 700.000 hiztun

- Nabigazio-hizkuntzen artean 44.a da, eta Wikipedian artikulu gehien duten hizkuntzen
zerrendan 34. tokia du.
- Twitterren, Codesyntax enpresaren arabera, euskaraz txiokatzen duten 5.000 erabiltzaile
jarraitzen dituzte Umapen bidez.
- Egun, 35 hizkuntzatan erabil daiteke Twitter; eta hizkuntzetako bat euskara da.
- (Aztertzen dituzten txioen % 50 egiten dira euskaraz egunean). Ez dakigu zein den
aztertutako lagina, hau da, erreferentziako hizkuntza kopurua.
- Puntueus fundazioa .eus domeinua?

3 Galiziera - 2 milioi hiztun

- Wikipedian gehien kontsultatzen diren hizkuntzen artean 47.a da
- .gal domeinua sortu dute.

4 Okzitaniera - 2.milioi hiztun

- presentzia txikia dela uste du Benaset Dazeas-ek, Lo Congres Permanent de la Lenga
Occitanako zuzendariak. «Oso urrun gaude euskaratik eta katalanetik, baina, hizkuntzaren
egoera kontuan hartuta, ez dago gaizki».

5 Galesa - 510.000 hiztun

- The Welsh Language and Social Networks txostenak: ingelesera jotzen dute erabiltzaile gales
gehienek.
- Wikipedian Galesezko artikulu gutxiago daude, eta ingelesezko bertsioak baino laburragoak
izan ohi dira.
- Aurten, .cymru eta .wales domeinuak jarriko dituzte martxan.

6 Aragoiera - 10.000 hiztun

- Egun, gehien erabiltzen diren ehun hizkuntzen artean dago aragoiera.
- 300.000 artikulu baino gehiago dituen sareko entziklopedia bat du.

Infografia banatan adieraziak aurki daitezke hizkuntzak eta artikulu kopurua Wikipedian, honako
helbidean: http://zuzeu.eus/2013/01/06/zein-da-wikipedian-gainerako-hizkuntzen-artean-euskarak-
duen-tokia/

25
3. zehaztapen-maila

8 Aplikazio-jarduera 1 Bakarka

AZALPENA
Hiztegia lantzen da jarduera honetan: soziolinguistikako terminoak lehenengo zereginean, eta IKTen
eremuko hiztegia bigarrenean.
2.3 Jalgi hadi plazara! unitatean proposatu zitzaien ikasleei soziolinguistikako hiztegi bat egitea; bada,
hura gorde badute, unitate honetan osatuz joateko aukera dute. Esanahiak jakinda, unitateko ia
jarduera guztietan izango dute aukera soziolinguistika-termino horiek modu testuinguratuan
erabiltzeko, kontzeptuak benetan barneratzeko.
ERANTZUNAK
SOZIOLINGUISTIKA
ESANAHIAK
KONTZEPTUAK
1. Hizkuntza txikia a) Hiztun gutxi dituen hizkuntza. Hiztun kopuru handi batera iristen ez den hizkuntza.
2. Hizkuntza handia b) Hiztun asko dituen hizkuntza.
3. Hizkuntza- c) Komunitate bateko hiztunek seme-alabei euren hizkuntza irakastea, horren bitartez
transmisioa historia bat, antolaketa sozial bat eta kultura baten jarraipena ziurtatzeko.
4. Hiztun-
d) Lehen hizkuntza bera duten edo hizkuntza berean mintzatzen diren pertsonen multzoa.
komunitatea
e) Lehen hizkuntza, haurrak etxean gurasoengandik ikasitako lehen hizkuntza.
5. Ama-hizkuntza
Haurtzaroan lehenbizi ikasitako hizkuntza, gero erabiltzen jarraitzen dena.
6. Hizkuntza- f) Minorizatuta dagoen hizkuntza bat egoera horretatik atera eta gizarte-esparru eta
normalizazioa funtzio guztietara hedatzeko prozesua.
7. Hizkuntza
g) Eremu eta funtzio formal nahiz informaletan erabiltzen den hizkuntza.
funtzionala
h) Ukipen-egoeran dauden bi hizkuntza edo hizkuntza-aldaeraren arteko mendekotasun-
egoera. Hizkuntza edo aldaera horiek funtzio desberdinetarako erabiltzen dira: bata,
8. Diglosia
funtzio formaletarako (administrazioa, hezkuntza, hedabideak), eta bestea,
informaletarako (familia, lagunartea)

Unitatean zehar agertuko diren berriak:

1. ELEBIDUNA Bi hizkuntza jakin eta erabiltzen dituen hiztun edo giza taldea.
Egitura sozial jakin batean, pertsona edo hizkuntza batek besteen aldean duen lekua edo
2. ESTATUS EDO EGOERA
posizioa.
Hizkuntza erabiltzen den esparru eta une guztien multzoa. Kontuan hartzen da nork,
3. ERABILERA EREMUA nori eta noren aurrean erabiltzen den, zeri buruz eta zein egoeratan, nola, zein
asmorekin, eta abar.
Gizarte berean hizkuntza bat baino gehiago hitz egiten direnean, hizkuntza horien
4. HIZKUNTZA UKIPENA
artean sortzen den erlazioa.
Estatus ofiziala duen hizkuntza. Ofizialtasunak hizkuntza hori erabiltzeko hainbat
5. HIZKUNTZA OFIZIALA
eskubide aitortzen die herritarrei.
Hizkuntza batek beste hizkuntza baten erabilera-eremuak eta funtzioak irabaziz joatean
6. HIZKUNTZA ORDEZKAPENA gertatzen den prozesua. Hizkuntza menderatzaileak aurrera egiten jarraitzen badu,
jatorrizko hizkuntza desagertu ere egin daiteke.

26
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

IKT-EN EREMUKO HIZTEGIA ESANAHIAK

Informazio eta Komunikazio Teknologiak izenaren laburdura. Izenak dioen

IKT moduan, informazioaren gizarte honetako teknologiei aipu egiteko erabiltzen
den laburdura.

Internet (sarea) Mundu guztiko milioika ordenagailu lotzen dituen sare informatikoa.

Interneteko domeinuak Interneteko webgune baten helbidea erraz gogoratzeko izena.

Euskararekin edo euskal kulturarekin zerikusia duten webguneak biltzen dituen

domeinu nagusia.
.eus domeinua (Batetik, webgunearen edukien zati batek euskaraz egotean behar du, nahiz eta
beste hizkuntza batzuetan ere egon daitekeen. Bestetik, euskarazko edukirik ez
dagoen kasuetan, euskal kulturarekin loturiko edukiak izan beharko dute.)

Erabiltzaile bakoitzak Interneten nabigatzean, txiokatzean uzten duen arrastoa.

Nabigazio-datu (Datu horiek oso-oso baliagarriak dira estatistikak ateratzeko, hizkuntza batek
sarean duen erabilera neurtzeko eta erabiltzaileen portaerez gehiago jakiteko.)

Twitterren erabiltzaileek egiten duten euskarazko jarduna neurtzeko web-

Umap
zerbitzua.

Eduki askeko entziklopedia, lankidetzaz editatua, eleaniztuna, Interneten

Wikipedia
argitaratua, Wikimedia Fundazioa irabazi gabeko erakundeak sostengatua.

Gizarte-sare eta microblogging zerbitzua, erabiltzaileei, gehienez, 140

Twitter
karaktereko mezuak bidaltzea ahalbidetzen diena.

Txio Twitter sarean argitaratzen diren mezu laburrak. Aditza: txiokatu.

Facebook Harremanetarako sare sozial ezagunenetako bat eta erabilienetako bat.

Interneten, zerbitzuren batean jarduera duen erabiltzailea: saioa hasi, argitaratu,

Erabiltzaile aktibo
nabigatu… egiten duena.

Iturburu-kodearekin batera banatzen den softwarea, askatasun osoz kopiatu,

aldatu eta birbanatu daitekeena, betiere bere izaera askea mantenduz.
Software librea
Software librea ez da beti doakoa, nahiz eta askotan horrela izan, eta baditu
egile-eskubideak.

Hizkuntza batek edo erabiltzaile baten jardunak sarean lortzen duen oihartzuna
Ikusgarritasuna
edo nabarmentzea.

9 Miatze-jarduera 5 Bakarka, talde handia

AZALPENA
Euskarazko IKT baliabideak erabiltzen dituztenetz jakiteko galdetegia beteko dute ikasleek. Euskara eta
Literatura arloan, aurreko unitateetan bete izan dituzte: adibidez, 2.1 Literataria eta 2.2 Gazte gara
gazte unitateetan.
Helbide honetan topatuko duzue galdetegi-eredua, PDFn:
https://drive.google.com/file/d/0B3MyKoFCU7xnSHc2ckpTSmdBdVE/view?resourcekey=0-
dsUJ8uWNqebYcHxX1VOxwA

27
3. zehaztapen-maila

Bigarren osagaian aurrera egin ahala, ikerketak egiterakoan, egokia eta eraginkorra deritzen kasuetan,
informazio-iturritzat galdetegi/formulategi/inprimakiak sortu eta erabiltzera gonbidatuko ditugu
ikasleak. Matematika eta Gizarte Zientziak arloetan galdetegi digitalak sortzen trebatu dira. Bestela,
Ekigunean bada laguntzarako tutoretza-bideo bat.
Ekiguneko IKT LAGUNTZA BIDEOAK atalean, ezkerreko zutabeak agertzen diren aplikazioetan GOOGLE
DRIVE aurkitu eta INPRIMAKIAK aukeratu behar da BIDEO TUTORIALA ikusi eta jarraitu ahal izateko.
Hauxe da lotura: http://ikt.ekigunea.eus/eu/aplikazioak/gdrive/inprimakiak .
Aipatu tutoretza-bideoan ere azaltzen da badirela hainbat tresna inprimakien erantzunak jasotakoan
haiek antolatzeko eta adierazteko. Talde handian erantzunak bildu, partekatu eta haien gainean
hausnartzeko baliatu beharko zenituzkete. Horrela, datuen irakurketa, grafikoen deskribatzea,
ondorioak ateratzea bideratu ahalko dira talde handian, eta 5. helburu didaktikoaren aurrelanketa
egin.
Bestalde, osagai honetan, hainbat jardueratan hasieran harridura-marka bat duen koadroak topatu
ahalko dituzte ikasleek: koadro horiek, hain zuzen, ikerketa-gaiak iradokitzeko helburua dute. Hau
berau, euskarazko IKTen erabilera, ikerketa-gai oso interesgarria izan daiteke.
Bestalde, inkesta berak hainbat informazio eman diezaguke dauzkagun IKT baliabideez eta euskaraz
dauzkagun eskaintzez.
IKT baliabideak:
Hardware-baliabideak: Smartphonea, Tableta, ordenagailua.
Software-baliabideak: Facebook, Twitter, Whatsapp, Snapchat, Instagram, Youtube,
nabigatzaileak, e-maila, bloga, informazioa kudeatzeko tresnak (lastermarkak, Diigo, Drive…),
ediziorako tresnak (testu prozesatzailea, multimedia-aurkezpenak, LucidChart, Lucidpress…),
irudiak editatzeko tresnak, audioa grabatu eta editatzeko tresnak (Twistedwave, Soundcloud…),
bideoak grabatu eta editatzeko tresnak (WeVideo, Youtube…), matematikarako tresnak
(kalkulu-orriak, Geogebra…).

Interneteko euskarazko guneak:

Wikipedia: https://eu.wikipedia.org/wiki/Azala
Euskadi Gaztea: http://www.eitb.eus/eu/gaztea/
Berria.eus
Sustatu.eus
Argia.eus
Zuzeu.eus
Gaztezulo: http://www.gaztezulo.eus/hasiera
Topatu.info
Umap.eu
Euskalnatura.net
Tropela.eus
Gamerauntsia.eus

28
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

10 Aplikazio-jarduera 1, 5 Bakarka

AZALPENA
Hizkuntza txikia, sarean handi erreportajea hainbat komunikazio-asmo duten testuetarako iturri izan
daitekeela frogatu ahalko dute ikasleek jarduera honetan eta 11. jardueraren lehen atalean.
Argudio-diskurtsorako hurbilpena da jarduera hau. Unitatean, informazio-diskurtsoa da langai,
deskribapen-sekuentzia eta esplikazio-sekuentzia jorratuta. Esplikazio-sekuentziaren oinarrian dagoen
kausa-ondorio erlazio logikoa betetzen da baieztapenaren eta hura justifikatzeko informazioen artean.
16 aplikazio-testuan izango da aukera testu esplikatiboa eta argudio-testua alderatzeko.
Halaber, soziolinguistikako terminoak baliatu beharko dituzte zereginean, eta beharrezkoa izango dute
testu ez-jarraituen interpretazioa ere. Horregatik erlazionatzen da jarduera hau 1 eta 5 helburu
didaktikoekin.
ERANTZUNAK
Bigarren baieztapena da aukeratu beharrekoa:
Hizkuntza batek Interneten presentzia ona izateak ez du ziurtatzen hizkuntza horren
egoera soziolinguistikoa ona denik.
Hizkuntza batek zenbat eta hiztun gehiago izan, orduan eta bizitasun-maila hobea du; beraz, euskarak
Interneten galizierak baino presentzia handiagoa duen arren, gizarteko arlo guztiak kontuan hartuta,
erabiltzaile aktibo gehiago ditu galizierak. Zer esanik ez katalanak!
Hizkuntza txikia izateak berekin dakar inguruan hizkuntza handiren bat gutxienez izatea, eta hori
mehatxu handia da. Katalanaren eta euskararen kasuan, espainiera eta frantsesa; galesaren kasuan,
ingelesa; aragoieraren eta galizieraren kasuan, espainiera; eta okzitanieraren kasuan, frantsesa.
Ofizialtasunak ere eragiten du hizkuntzen egoeran, agintean dauden gobernuek normalizazio-
politika eraginkorrak ezartzen dituzten neurrian, normalizaziotzat ulerturik arlo guztietan (digitala
barne) aktiboa izateko gaitasunaren ahalduntzea. Katalunia, Euskal Autonomia Erkidegoa, Gales eta
Galizia daude normalizazio-prozesuen barne-urratsak egiten; hori ez da ez okzitanieraren eta ez
aragoieraren egoera.
Bestalde, normalizazioa ez da nahikoa hizkuntza txikiak bizirik mantentzeko: hiztunen
kontzientziazioa eta autoestimua ere beharrezkoak dira; bestela, Internet sarea arriskutsua ere
bilaka daiteke diglosia larrian dauden hizkuntzentzat.

11 Egituratze-jarduera 1, 2, 3, 5 Binaka

AZALPENA
Jarduera luzea (lau zeregin) eta osatua da, 1., 2., 3. eta 5. helburu didaktikoei dagokienez, orain arte
ikasitakoak egituratzeko balio duena. Zeregin bakoitzerako fitxa bat proposatzen da, prozesu osoa
erregistratua gera dadin. Litekeena da fitxa gehiegitxo iruditzea hainbat ikasleri; beste batzuei, ordea,
lagungarri izango zaie urratsez urrats erlazioak ezartzeko. Jarduera binaka egitea proposatzen da.
Lehenengo zereginean, Hizkuntza txikiak, sarean handi erreportajetik komunikazio-asmo zehatzerako
informazioa eskuratzea da ikasleen egitekoa. Fenomeno, gertaera edo arazo bat esplikatzea da aipatu
komunikazio-asmoa: hizkuntzak desagertzeko arriskutik salbatzeko konponbideak azaltzea.

29
3. zehaztapen-maila

Esplikazio-sekuentziek kausa-ondorio erlazio logikoetan dute oinarria; arazoaren konponbideek,

konponbideak badira, arazoaren kausetaneragin behar dute. Kausalitatearen erlazio-kateak osatzen
lagunduko diegu ikasleei. Izan ere, proposatzen diren konponbide guztiek erlazio zuzen-zuzena dute
adierazitako arazoaren kausekin.
7. miatze-jarduerako erreportajean, hizkuntzak desagertzeko kausa izan litezkeen arrazoien adibideak
topatuko dituzte. Beraz, aukera izango dugu ideien arteko hierarkia ere lantzeko.
Bigarren zereginean, Unescoren Hizkuntza baten bizitasun-maila eta desagertzeko arriskua
ebaluatzeko metodologia aurkezten da. Bertan zehaztutako 9 irizpideak aurreko zeregineko
informazioekin erlaziona ditzaten, loturak ezarriz joan daitezen bideratu nahi da. Adierazpen grafikoak
ulertzen eta sortzen lagun dezake zeregin honek. Bestalde, autoritate-argudio bat eskaintzen du 10.
jardueran aurkeztutako baieztapen baten alde egiteko: “Hizkuntza batek Interneten presentzia ona
izateak ez du ziurtatzen hizkuntza horren egoera soziolinguistikoa ona denik”.
Hirugarren eta laugarren zereginetan, bidea egiten da arriskutik salbatzeko konponbideak
proposatzetik hasi eta norberak euskararekiko duen jarreran eragiteko. Hirugarren zeregina binaka
egin ondoren, aukera dago bikote denen lanak partekatuz fitxa osatua egiteko, eta, ondoren, berriz
binaka edo talde txikietan elkartu daitezke laugarren zeregina egiteko.
Laugarren zereginean osatutako fitxatik ikerketarako hainbat ideia atera daitezke, hasieran harridura-
markarekin nabarmendutako koadroak iradokitzen duen moduan.
ERANTZUNAK

A FITXA
Komunikazio-asmoa:
Hizkuntzak desagertzeko arriskutik salbatzeko soluziobideak azaltzea.
Hizkuntzak arriskuan jartzen dituzten kausak:
o Belaunaldien arteko transmisio eza.
§ Adibidea: aragoieraren kasua
• Eskoletan presentzia urria
§ Adibidea: aragoieraren kasua
• Administrazioaren babesik eza.
§ Adibidea: aragoieraren kasua
• Hizkuntza indartsuak izatea ondoan.
§ galesa
• Hiztun aktiboak ez izatea; erabiltzailerik ez izatea.
• …
Hizkuntzak arriskutik salbatzeko konponbideak:
o Belaunaldien arteko transmisioa ziurtatzea.
o Eskoletan presentzia izatea.
o Administrazioak babestea.
o Hiztun aktiboak izatea, erabiltzaileak izatea eremu guztietan.
§ Sarean hiztun aktiboak izateko, honako hauek behar dira:
§ Tresnak
§ Edukiak
§ Erabiltzaileak

30
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

B FITXA: A fitxan jasotako adibideekin edo beraiek jasotakoekin osatzekoa da Unescok

proposatutako Hizkuntza batek duen bizitasun-maila eta desagertzeko arriskua ebaluatzeko
metodologiatik jasotako 9 irizpide eraginkorren grafikoa.
Erantzuna aragoiera aintzat hartuta egina da.
1. Hiztun kopuru absolutua (HIZTUNAK)
• Aragoierak 10.000 hiztun baino ez ditu, eta hizkuntzaren egoera ez da oso ona.
2. Hizkuntza-komunitate horretako HIZTUN kopurua BIZTANLEEKIKO
• 1.277.471 biztanle zituen Aragoik 2006an, Wikipediak dakarrenez; beraz, hiztun kopurua
oso murritza da.
3. Hiztun-komunitateko hiztunen jarrera hizkuntzarekiko
• Gizarteko eremu ezberdinetan duen erabilera urria bada ere, sarean badu komunitate
txiki bat ahalegin handia egiten ari dena hiztun-komunitate berriak sortzeko.
4. Hizkuntzaren aukera eremu berrietara eta komunikabideetara hedatzeko
• Egun, gehien erabiltzen diren ehun hizkuntzen artean dago; izan ere, aragoiera hitz egiten
dutenek 300.000 artikulu baino gehiago duen entziklopedia bat dute eskura sarean.
5. Hizkuntza horretan egindako dokumentuen izaera eta kalitatea
• Sarekoaz baino ez da informaziorik eskaintzen. Hala ere, aurreratu dakieke estandarra
adosteko lanetan ari direla oraindik. https: //eu.wikipedia.org/wiki/Aragoiera
6. Hizkuntza horretan irakasteko eta hizkuntza bera ikasteko dauden material didaktikoen
aukerak
• Aragoieraren kasuan, eskoletan duen presentzia urria da.
7. Hizkuntzaren egoera erabilera-eremu ezberdinetan
•Ez dugu informazio handirik testuan. Musika, elkarteak, literatura eta hedabideak ikus
daitezke lehenago aipatutako helbidean. https: //eu.wikipedia.org/wiki/Aragoiera.
Euskarazkoekin alderatzea proposa dakieke.
8. Gobernu eta erakundeek hizkuntzarekiko dituzten politikak eta jarrerak
• Ez du administrazioaren babesik.
9. Hizkuntzaren belaunaldien arteko transmisioa
• Aragoieraren kasuan, belaunaldien arteko transmisioa falta da.

C FITXA: Adituek proposatutako irizpideei tiraka, Nola salbatu hizkuntzak desagertzeko arriskutik?
galderari erantzuteko proposamen landuagoa garatuko dute, emandako adibideak kontuan hartuta.
Honako erantzun hauek aipa daitezkeenen arteko batzuk baino ez dira.

HIZKUNTZAREN ARRISKUA
HIZKUNTZA ARRISKUAN JARTZEKO HIZKUNTZA ARRISKUTIK
ETA BIZITASUN MAILA
KAUSA SALBATZEKO KONPONBIDEA
NEURTZEKO IRIZPIDEAK

Hiztun kopuru absolutua Komunitatean bizi direnen baldintzak

Hiztun-kopuru absolutua txikia izatea
(biztanleak) hobetzea jendea erakartzeko

Hizkuntza-komunitate Hizkuntza-komunitate horretako hiztun

Dauden biztanleetatik hizkuntza
horretako hiztun kopuruaren kopuruaren proportzioa handitzeko
dakitenen kopurua txikiegia izatea
proportzioa bideak jartzea

31
3. zehaztapen-maila
Hiztunek, normalean elebidunak izanik,
hizkuntza nagusia aukeratzea hari
prestigiotsuagoa iritzita, eta, ondorioz,
berea baztertzea eremu jasoetatik
Familia eta lagunarteko eremuak
gainditzeko zailtasunak
Gramatika eta hiztegi osatuen falta, edo
literatur zein bestelako testuen
eskaintzaren eta kalitatezko audio- eta
bideo-erregistroen falta
Material didaktikoen faltan, ikasleak ezin
eskolaratzea beren ama-hizkuntzan
Hizkuntza nagusia etxeko eremuetara ere
hedatu eta hizkuntza txikia ordezkatzea
Ofizialtasuna onartua izanda ere, eremu
publikoan hizkuntza nagusia erabiltzea
ezinbestekoa bihurtzea, eta, horrela,
hizkuntza txikia etxeko eremuetara
mugatzea
Norberaren hizkuntza ondorengoei ez
irakastea arrazoi praktikoengatik, eta
nagusiagoak hizkuntza txikia ordezkatzea
D FITXA: aurreko taulan oinarrituta, hiru zutabe gehitu zaizkie ikasleei, konponbideetan eurek izan
dezaketen egitekoaz hausnar dezaten.
Hiztun-komunitateko
hiztunen jarrera
hizkuntzarekiko
Hizkuntzaren aukera eremu
berrietara eta
komunikabideetara
hedatzeko
Hizkuntza batean egindako
dokumentuen izaera eta
kalitatea
Hizkuntza horretan irakasteko
eta hizkuntza bera ikasteko
dauden material didaktikoen
aukerak
Hizkuntzaren egoera
erabilera-eremu ezberdinetan
Gobernu eta erakundeek
hizkuntzarekiko dituzten
politikak eta jarrerak
Hizkuntzaren belaunaldien
arteko transmisioa
Hiztun-komunitateko hiztunengan
eragitea, hizkuntzarekiko jarrera
aktiboa eta baikorra izan dezaten
Eremu berriak irabaztea, zenbait
egitasmo abiaraziz
Gizarteko eragileen lana sustatzea
dokumentuak sortzeko eta
erregistratzeko
Material didaktikoak sortzeko laguntzak
eskaintzea eta hezkuntza arautuan
haren irakaskuntza bermatzea
Hiztun-komunitateko hiztunengan
eragitea, hizkuntzarekiko jarrera
aktiboa eta baikorra izan dezaten
Eskubide-mailan onartuak diren
egoeretarako baldintzak jartzea:
biziberritze-planak
Hiztun-komunitateko hiztunengan
eragitea, konturatu daitezen zer-nolako
kaltea sortzen duen hizkuntza galtzeak
kultur ondarean
32

HIZKUNTZAREN
ARRISKUA ETA
BIZITASUN-MAILA
NEURTZEKO IRIZPIDEAK
Hiztun kopuru absolutua
txikia izatea
Dauden biztanleetatik
hizkuntza dakitenen
kopurua txikiegia izatea
Familia eta lagunarteko
eremuak gainditzeko
zailtasunak
Gramatika eta hiztegi
osatuen falta, edo
literatur zein bestelako
testuen eskaintzaren eta
kalitatezko audio- eta
bideo-erregistroen falta
Material didaktikoen
faltan, ikasleak ezin izatea
eskolaratu beren ama-
hizkuntzan
Hizkuntza nagusia etxeko
eremuetara ere hedatu
eta hizkuntza txikia
ordezkatzea
Ofizialtasuna onartua
izanda ere, eremu
publikoan hizkuntza
nagusia erabiltzea
ezinbestekoa bihurtzea,
eta, horrela, hizkuntza
txikia etxeko eremuetara
mugatzea
Norberaren hizkuntza
ondorengoei ez irakastea
arrazoi praktikoengatik,
eta nagusiagoak
hizkuntza txikia
ordezkatzea
EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"
HIZKUNTZA ARRISKUTIK
ZERTAN ERAGIN ZERTAN ERAGITEN ZERTAN ERAGITEKO PREST
SALBATZEKO
DEZAKEGU? DUGU? GAUDE?
KONPONBIDEAK
Komunitatean bizi
Kanpotik gurera lanera
direnen baldintzak Hiztun kopuru Ikastetxeko harreran, kalerako
datozen familiei
hobetzea jendea absolutua handitzen gonbidapenetan…
integratzen lagunduz
erakartzeko
Hizkuntza-komunitate Ikastetxeko ekitaldietan,
horretako hiztun Dauden biztanleetatik aisialdi-taldeetan…
Egitasmoetan parte-
kopuruaren proportzioa hizkuntza dakitenen Kuadrillategi
hartze aktiboa izanez
handitzeko bideak kopurua handitzen
jartzea:… Berbalagun
Hiztun-komunitateko Hiztunak elebidun Adin tarte
Hizkuntza nagusiaren pareko
hiztunengan eragitea, osoak izan daitezen, ezberdinetako
eskaintzak egiten: musika,
hizkuntzarekiko jarrera hizkuntza biak maila hiztunentzat erakargarri
literatura, aisialdia, Internet,
aktiboa eta baikorra bertsuan erabil izan daitezkeen
jolasak, komunikabideak
izan dezaten:… ditzaketenak produktuak erakutsiz
Eremu berriak irabaztea, Familia eta lagunarteko Hizkuntzaren premiaz Zerbitzu ezberdinetan indartu
zenbait egitasmo eremuak gainditzeko eta balioaz nahi dugun hizkuntzan
abiaraziz kanpainak bultzatzen ohartarazten mintzatuz
Euskaraz sortzen diren
Material didaktiko
Gizarteko eragileen lana produktuak erabiltzen,
berriak Ikasketak eta informazio-
sustatzea dokumentuak eskaera berriak
esperimentatzen eta iturriak indartu nahi dugun
sortzeko eta helarazten, berrikuntzak
hobetzeko ekarpenak hizkuntzan eginez
erregistratzeko sustatzen, laguntzen
egiten
eta ekarpenak egiten
Material didaktikoak Oinarrizko ikasketak
Indartu nahi dugun
sortzeko laguntzak Indartu beharreko burututakoan, goi
hizkuntzaren aukera
eskaini eta hezkuntza hizkuntzan egin mailakoetan ere
lehenesten, kalitatearen
arautuan haren ikasketak hizkuntza-eskakizunak
aitzakia baztertuta
irakaskuntza bermatu bideratzen
Hiztun-komunitateko
hiztunengan eragitea, Erabilera-eremuak
Erabilera-datuak Dakigunok dakiguna beti
hizkuntzarekiko jarrera irabazten eta hiztun
handitzen edo txikitzen euskaraz egiten
aktiboa eta baikorra berriak laguntzen
izan dezaten: …
Administrazioa,
hezkuntza,
Eskubide-mailan
komunikabideak eta
onartuak diren
halako goi mailako Erakundeekiko harremanetan
egoeretarako Normalizazioan
funtzioetarako indartu euskara lehenetsiz
baldintzak jartzea:
nahi dugun hizkuntza
biziberritze-planak
erabiltzeko eskubidea
gauzatu
Hiztun-komunitateko
hiztunengan eragitea,
Hizkuntza erabiltzen, gure
konturatu daitezen zer- Hizkuntzarekin batera
Kulturaren transmisioan komunitateko identitatearen
nolako kaltea sortzen kultur ondarea
hizkuntzaren bidez adierazle esanguratsuena
duen hizkuntza transmititzen
dela iritzita
galtzeak kultur
ondarean
33
3. zehaztapen-maila

12 Aplikazio-jarduera 2, 3 Bakarka

AZALPENA
Euskararen testuingurutik aldendu eta Afrikako hizkuntza baten egoera azaltzen duen ikus-entzunezko
bat lantzen da jarduera honetan. Hurrengo jardueran, 13. aplikazio-jardueran, Hego Amerikako
hizkuntza baten egoera izango da langai. Bietan, informazio-iturri beretik komunikazio-asmo
desberdinetarako informazioa eskuratzea eta hori antolatzea da lantzen dena. Lehenengo,
deskribapen-sekuentzia eta esplikazio-sekuentzia irudikatzen dituzten bi eskema osatu beharko
dituzte, eta, ondoren, hainbat komunikazio-asmoren artetik eskema bakoitzari lotzen zaiona hautatu.
Egitekoa eraginkortasunez gauzatzeko, ikus-entzunezkoa ikusi aurretik, harekin zer egitea eskatuko
zaien irakurri eta ulertu behar dute ikasleek, hau da, zereginak arretaz irakurri.
14., 15., 16., 17., 18. jardueratan bueltatuko gara berriro euskararen testuingurura, eta komunikazio-
asmoekin, informazioa hautatzearekin eta antolatzearekin lanean jarraituko dugu.
Beti bezala, ikus-entzunezkoa Ekigunean dago eskura.
Oraingoan ere, harridura-marka handi batekin irudikatuta, ikerketa soziolinguistikorako hainbat gai
iradokitzen dira.
ERANTZUNAK
1. Honela osatuko litzateke taula:

Ongota hizkuntza deskribatzea, haren hainbat ezaugarri adieraziz

Ongota hizkuntzaren kokapena Etiopia hegoaldean, behe Omo ibarrean, Weyto ibaiaren
mendebaldeko zabalgunean

Ongota komunitateko kide kopurua 120

Ongotaren hiztun kopurua 7

Ongotaren jatorria eta beste hizkuntzekin duen Klasifikatu gabea. Hizkuntzalariak ez datoz bat; ez du
ahaidetasuna antzik inguruko hizkuntzekin.

Lehenengo gramatika eta hiztegiaren argitalpen-

2011n egiten ari zen Graziano Sava hizkuntzalaria.
data

Ongota desagertzeko kausak eta konponbide posibleak esplikatzea

Hizkuntzaren zailtasuna (tsamay hizkuntza errazagoa)

Baldintza sozioekonomikoak; sozialki gutxietsia

Ongota desagertzeko arriskuan egoteko kausak
Gazteek tsamay hizkuntzara jo izana haien bizimoduak
erakarrita

Ongota desager ez dadin jartzen ari diren Gramatika eta hiztegia egitea, gazteei erakusteko
konponbideak bitartekoak eskura izateko.

2. zerrendatik aukeratu beharreko eskema bakoitzaren komunikazio-asmoa TAULAREN IZENBURUAN

adierazia dago.

34
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

13 Aplikazio-jarduera 2, 3 Bakarka eta talde txikian

AZALPENA
Bakarka hasi eta talde txikian jarraitu eta bukatzeko pentsatutako jarduera da hau. Hiru zeregin ditu.
Horietan lehenengoa da mamitsuena eta denbora gehien eskaini behar zaiona. Argian argitaratutako
erreportaje batetik hartutakoak dira denak. Merezi du jarduera amaitutakoan erreportajea osorik
irakurtzea: www.argia.eus/argia-astekaria/2300/pedro-viegas-barros.
Erreportajearen edukia bost gaitan banatu da, eta gai bakoitza garatzeko informazioak bereizi dira.
Gaiak eta informazioak lotu beharko dituzte ikasleek. Horretan laguntzeko, hainbat arrasto dituzte
eskura.
Gaia: Argentinan, ezezagutza handia dago indigenei eta haien hizkuntzari buruz.
• Hizkuntzen ezezagutzarekin lotutakoak izan beharko dute gai hori garatzeko informazioek.
• Ezezagutza posible da arazotzat hartzea; beraz, kausa edota konponbideak izan beharko dute
gaia garatzeko informazioek.
Gaia: Argentinako hizkuntza indigenak.
• Hizkuntza indigenei buruzko informazioak izango dira gai hori garatzekoak.
Gaia: Latza/gogorra da zure kulturaren azken euskarri zarela jakitea.
• Laztasun edo gogortasunarekin erlazionatutakoak izan beharko dute informazioek.
• Kulturaren azken euskarri izatearekin lotutakoak izan beharko dute informazioek.
• Latza, gogorra, azken euskarria… horiek denak arazotzat har daitezke. Kausa eta konponbide
bila hasi beharko genuke?
Gaia: Nola iritsi den txana hizkuntza gaur eguneraino, kontuan harturik XIX. mendean desagertutzat jo
zela.
• “Nola iritsi”: prozesu baten deskribapena?
• “XIX. mendetik gaur eguneraino”: denboran antolatuta egon beharko dute informazioek?
Gaia: Txana herria.
• Txana herriari buruzko informazioak beharko dute izan, ez txana hizkuntzari buruzkoak.
Bigarren zereginean, lehenengoan osatutako eskemen komunikazio-asmoak adierazten dituzten
esaldiak osatuko dituzte.
Hirugarrenean, lehenengo zeregineko eskemak eskema grafikoekin erlazionatu.
Jardueraren amaieran ikerketarako hainbat gai proposatzen dira.
ERANTZUNAK
1.Honela osatuko litzateke puzzlea:

a) Argentinan, ezezagutza handia dago indigenei eta haien hizkuntzari buruz.

Konkistatzaileek bortizki zapaldu zituzten herri indigenak.

35
3. zehaztapen-maila

Argentinako Estatua sortzeko, Europako estatuen ereduari jarraitu zioten, eta estatu
elebakar eta kultura bakarrekoa ezarri.

Biztanleriaren erroldetan indigenen presentzia ezkutatzen saiatu izan dira.

Indigena askok ez dituzte beren datuak ematen, beren identitatea jakitera emateko beldur
dira.

Eskola-liburuetan indigenei buruz lehenaldian hitz egiten da beti, egun biziko ez balira
bezala.

b) Argentinako hizkuntza indigenak.

Gaur arte bizirik iritsi diren hizkuntza indigenak 15 dira.

Hiztun gehien dutenak Santiagoko kitxua (60.000-100.000 hiztun), maputxeen

mapudungun hizkuntza (40.000-60.000 hiztun) eta toba dira (36.000-60.000). Hiztun
gutxien dutenak, berriz, tapietea (380), txulupia (250) eta txorotea (1.200-2.100). Gainera,
hiru hizkuntza daude hiztun bakarra dutenak: vilela, teueltxea eta txana.

c) Latza/gogorra da zure kulturaren azken euskarri zarela jakitea.

Sentitzen den erantzukizuna oso handia da.

Ez dago hizkuntzaren eta haren kulturaren oroitzapenak norekin partekatu.

d) Nola iritsi den txana hizkuntza gaur eguneraino, kontuan harturik XIX. mendean
desagertutzat jo zela.

Emakumeek, kultura gorde eta transmititzeko ardura hartu, eta sekretupean transmititu
izan zieten hizkuntza alabei eta bilobei.

Blas Wilfredo Omar Jaimeri, hau da Don Blasi, amak erakutsi zion tsana. Haren arreba
bakarra haurra zela hil zen, eta, orduan, hizkuntza transmititzeko beste inor ez zuela eta,
semeari galdetu zion ea ikasi nahiko al zuen. 14-15 urte zituen orduan Don Blasek, eta
baietz erantzun zion. Hizkuntzaz gain, bere herriko ipuinak, historia eta naturari buruzko
ezagutzak ere erakutsi zizkion.

Don Blasek Entre Ríos probintzian dagoen Parana hiriko irratira deitu zuen txana hiztunik
ba ote zen galdetzeko. Bere hizkuntzan hitz egin ahal izateko lagun baten bila hasi zen.

Ondoren, egunkarian ere argitaratu zen Don Blasen eskaeraren berri, eta Pedro Viegas
Barros hizkuntzalari argentinarra txanaren azken hiztunarekin jarri zen harremanetan.

Orain, Pedro Viegas Barros hizkuntzalaria Don Blasen testigantzak jasotzen ari da, eta
haren testigantzaren egiazkotasuna zientifikoki frogatzen.

Don Blasek hizkuntza ikasteko eskolak ematen ditu astean behin. Dozena bat ikasle
dauzka, baina inor ez da txana herrikoa, eta zaila da ikasten dutenek hizkuntza erabili eta
ondorengoei transmititzea.

36
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

e) Txana herria

XVI. mendean, txanak egungo Buenos Aireseko probintzian, Santa Fen, Entre Ríosen eta
Uruguaiko lurretan bizi ziren, Paraná, Uruguai eta La Platako ibaien ertzetan.

Ehiztariak ziren, eta nekazaritza ere lantzen zuten, neurri apalean. Baina, nagusiki,
arrantzaleak ziren. Arrantzaleak eta kanoistak. Behin-behineko kanpamenduetan bizi
ziren. Askotan, ibaietako uharteetan egiten zituzten bizitokiak.

Arbasoen kontakizunak dio garai hartan txanek gizarte-eredu matriarkala zutela,

emakumeek hainbat senar zituztela, baina gosete baten ondorioz txana herriaren menpe
zeuden beste herriak matxinatu eta gerlari gizonek hartu zutela boterea.

Egun, dozena bat pertsona inguruk jotzen dute beren burua txana herriko kidetzat. Denak
Entre Ríos probintzia inguruan bizi dira, baina sakabanaturik. Ez dute komunitate-
sentipenik elkarrekiko, eta inork ez du arbasoen hizkuntza gogoratzen.

SOBRAN DAGOENA:
Kultura horrek milaka urtetan pilatu duen ezagutza galdu egingo da. Sendabelarrei
buruzko ezagutza, naturaren inguruko ikusmoldea… Zenbait gauza ez dira sekula modu
berean deituak izango. Adibidez, aluari bizitzaren lore esaten diote; ikatzari, lotan dagoen
sua; geziari, heriotza hegalari. Nork deituko ditu berriz horrela?

2. Hona hemen nola osa daitekeen atal bakoitzaren komunikazio-asmoa:

a) Argentinan indigenei eta haien hizkuntzei buruz dagoen ezezagutzaren kausak esplikatzea.
b) Argentinako hizkuntza indigenak deskribatzea.
c) Azaltzea zer gogorra den norberaren kulturaren azken euskarria izatearen jakitun egotea.
d) XIX. mendean desagertutzat jotzen zen txana hizkuntzaren gaur egun arteko bilakaera
azaltzea.
e) Txana herria deskribatzea.

3. Honako hauek lirateke jarduera honetako lehenengo zereginean osatutako eskemari dagozkion
eskema grafikoak:
a) Fenomeno edo gertaera baten kausak
b) Gaia eta azpigaiak
c) Fenomeno edo gertaera baten kausak
d) Gaia eta garapeneko faseak
e) Gaia eta azpigaiak

37
3. zehaztapen-maila

14 Egituratze-jarduera 4 Talde txikian, talde handian

AZALPENA
Ikerketa-taldeak elkartu, eta osagaian zehar iradokitako ikergai posibleak bilduko dituzte jarduera
honetan. Proposatzen da horma-irudi digitala erabiltzea gelako talde guztien lanak bildu eta zerrenda
bakarra egiteko. Osagaian aurrera ere proposatuko dira gai posible gehiago, eta egituratze-jarduera
honetan hasitako ikergaien zerrenda osatu ahalko da. Ikasleek autonomiaz jo beharko lukete gai
berriren bat proposatzen den bakoitzean zerrenda osatzera.
Oraingoz, Padlet da horma-irudi digitalak egiteko proposatzen den IKT aplikazioa. Ekigunean topa
daiteke hura erabiltzeko tutoretza-bideoa: http://ikt.ekigunea.eus/eu/aplikazioak/padlet

15 Ulertze-jarduera 1, 3 Bakarka

AZALPENA
Osagaia bukatzeko falta diren jardueretan, honako hauek landuko dira: 1) euskararen jatorria eta
historia; 2) gaur egunera etorrita, euskararen egoera soziolinguistikoarekin erlazionatutako albisteak,
elkarteak, erakundeak eta egitasmoak.
Euskararen jatorria eta historia lantzen dira jarduera honetan eta hurrengoan (hau da, 15. eta 16.
jardueretan), Azkue Fundazioaren ikus-entzunezko batekin eta Etxepare euskal institutuaren
argitalpen batekin, hurrenez hurren. Bai Azkue Fundazioa eta bai Etxepare euskal institutua
euskalgintzarekin eta euskal kulturarekin lotutako erakundeak dira. Haien ezagutza ere bideratu
beharko genuke: http://www.azkuefundazioa.eus/ eta http://www.etxepare.eus/eu.
15. aplikazio jardueran, Euskararen misterioa bideoa ikusi aurretik egingo dute lehenengo zeregina.
Bideoaren egitura adierazten da, deskribapen-sekuentzia, haren azpigaiak zerrendatzen baitira.
Azpigai bakoitzean zer galderari erantzungo zaien ere adierazten da, zerrendatuta. Hain zuzen,
galderak azpigaien arabera antolatzea eskatzen zaie.
Bigarren zeregina egin arte ez dute ikusiko bideoa, binaka jarrita egindako galderen azpigaien
araberako antolaketa partekatu arte.
Jarduera hirugarren zeregineko galderarekin bukatzen da: ea euskararen misterioa haren jatorria ala
gaur egun arte bizirik iraun izana den. 16. jarduerako testuek ere lagunduko dute galdera horri
erantzuten.
ERANTZUNAK
1

AZPIGAIAK GALDERAK

1. EUSKARAREN JATORRIA 10. Zer hizkuntza dira euskararen familia berekoak?

8. Zertan eragin zuen Euskal Herrian erromatarren hedapenak?

2. EUSKARAREN BILAKAERA HISTORIKOA
1. Noiz idatzi zen euskarazko lehen liburua? Nork idatzi zuen? Zein izan zen
haren latinezko izenburua?

38
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

4. Noiz hasi zen Euskal Pizkundea?

2. Zer ondorio izan zuen XX. mendeko industrializazioak euskararen

bilakaeran? Zergatik?

5. Francoren diktadura garaian (1936-1976), zelako egoera bizi izan zuen

euskarak hegoaldean?

6. 1998an, zer euskalki bereizi zituen Koldo Zuazok?

3. EUSKALKIEN ABERASTSUNA 7. Zer erabaki zuten Euskaltzaindikoek 1968an, Arantzazuko bileran?

3. Zer euskalki nagusi erabili zituzten euskara batua sortzeko?

9. 1970eko hamarkadaren amaieratik gaur egunera, zer mugimendu eta

4. NORMALIZAZIOAREN BIDE NEKEZA aldaketa sortu dira eskola-mailan, kultura-mailan, komunikabideetan eta
teknologia berrietan?

2
1. Zer hizkuntza dira euskararen familia berekoak?
Saiakera bat baino gehiago egin badira ere euskararen ahaideak bilatzeko, euskararen jatorria
ezezaguna zaigu oraindik.
“Koldo Mitxelena hizkuntzalariaren aitamen bategaz geldituko naz: harek euskarak ez ebala
jatorririk eta familia zabal batetik gelditutako ugartetxo bat zela esan eban” adierazten du bideoan
Joseba Etxebarriak.
2. Zertan eragin zuen Euskal Herrian erromatarren hedapenak?
Hizkuntzari dagokionez, erromatarrekin izandako lehenbiziko harremanen ondoren, latina
indartuz joan zen heinean, euskararen hedapen geografikoa murriztuz joan zen mendeen
joanean. Izan ere, euskara mundu tradizionalari estuki lotua egon da beti, kanpoko eraginetatik
babestuta. Hirietan, ordea, hizkuntza erromantzeek (latinetik eratorritakoek) beren tartea aurkitu
zuten, eta zatiketa soziolinguistikoa eragin, euskara pixkanaka-pixkanaka hirietatik alboratua izan
zen arte.
3. Noiz idatzi zen euskarazko lehen liburua? Nork idatzi zuen? Zein izan zen haren latinezko
izenburua?
1545ean, Bernart Etxeparek idatzitako Linguae Vasconum Primitiae.
4. Noiz hasi zen Euskal Pizkundea?
Euskal Pizkundea XIX. mendean hasi zen
Zer izan zen? Azken karlistaldiaren (1876) eta Gerra Zibilaren (1936) artean gertatu zen euskal
mugimendu soziokulturala.
Zer pentsatzen zuten? Euskal nortasuna hizkuntzaren bidez defenda zitekeela.
Zer egin zuten? Ekintza ugari antolatu zituzten: kultur aldizkariak, Euskal Jaiak eta Lore Jokoak...
5. Zer ondorio izan zuen XX. mendeko industrializazioak euskararen bilakaeran? Zergatik?
Urte gutxian gutxiengo baten hizkuntza bilakatu zen; izan ere, euskaldun asko nekazaritza
guneetatik hirira lekualdatu zen, Espainiako Estatutik gaztelaniaz egiten zuten langile asko etorri
ziren gurera lanera, eta gaztelaniazko eskolak nagusitu ziren.
6. Francoren diktadura garaian (1936-1976), zelako egoera bizi izan zuen euskarak hegoaldean?

39
3. zehaztapen-maila

Frankismoa gogor jazarri zitzaion euskarari.

7. 1998an, zer euskalki bereizi zituen Koldo Zuazok?
IDATZIZKO MAPAN: 6. mendebaldekoa, erdialdekoa, nafar-lapurtera, zuberotarra, ekialdeko
nafarrera eta nafarrera.
AHOZ: lapurtera, behe-nafarrera, zuberera, gipuzkera, bizkaiera eta nafarrera.
8. Zer erabaki zuten Euskaltzaindikoek 1968an, Arantzazuko bileran?
EUSKARA BATUA deituriko erregistro idatzia onartu eta sustatzea erabaki zuen.
9. Zer euskalki nagusi erabili zituzten euskara batua sortzeko?
Lapurdi, Gipuzkoa eta Nafarroakoak; zehazki, Elizondo, Beterri eta Sarakoak
10. 1970eko hamarkadaren amaieratik gaur egunera, zer mugimendu eta aldaketa sortu dira eskola-
mailan, kultura-mailan, komunikabideetan eta teknologia berrietan?
1960ko hamarkadan, euskaldunek beren mintzaira berriz eskuratzeko mugimendua abiatu zuten.
Hegoaldean, lehen Ikastolak sortu ziren, erran nahi baitu euskara hutsean ikasteko parada ematen
zuten lehen eskolak. Euskal kulturaren aldeko mugimendua hasi zen.
Helduek euskara ikasteko helburuaz, Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea eratu zen, eta
Euskaltzaindia buru-belarri sartu zen normalizazioaren alde.
Ikastolen sarearekin batera, euskara hutsezko D ereduko eskola publikoa ere garatu zen.
Euskal Herriko komunikabide garrantzitsuenak elebakarrak izaten jarraitzen zuten arren, euskara
hutsezko komunikabideak sortuko ziren.
Egun, dauden telebista, kate eta irrati nagusietatik soilik bat da euskara hutsean. Egunkari bakarra
dago idatzia euskara hutsean, eta tokian tokiko aldizkariak dira euskaraz idatzita dauden bakarrak.
Egun, Internet bidezko komunikazioaren eta globalizazioaren aurrean, ahalegin esanguratsuak
egiten ari gara komunikabide berrietan euskararen presentzia areagotzeko.
3. Erantzun zuzena:
Euskararen misterioa ez da haren jatorria, gaur egun arte bizirik iraun izana baino.

16 Aplikazio-jarduera 2, 3 Launaka (binaka eta binaka)

AZALPENA
Lauko taldeak egin, eta, ondoren, bi bikotetan banatuko dira. Izan ere, jardueran bi testu lantzeko
proposamena egiten da. Lehenengo zereginean, bikote bakoitzak testu bat landuko du, oso modu
gidatuan, galdera zehatzei erantzunez. Bigarren zereginean, bikoteak trukatuko dira: A testua landu
duen ikasle bat eta B testua landu duen beste bat elkartuko dira, eta, egindako hausnarketak partekatu
eta gero, ondorioak aterako dituzte. Haiek adierazteko, hutsuneak dituen eredu bat ematen zaie.
Ondorioa 15. jardueraren amaieran azaleratutako galderari erantzutera bideratzen da, alegia, ea
euskararen misterioa haren jatorria ala haren iraupena den.
Nabarmendu nahi da lehenengo zeregineko testuak lantzeko galderen helburua testuak ulertzen
laguntzea dela, eta ez ikasleek testua ulertu duten ala ez frogatzea.
ERANTZUNAK
A TESTUAREN LANKETA
a) Lehen laburpena da zuzena; izan ere, iritzi-testua da argudio-diskurtsoa garatzen duena.
Modalizazioa, egitura eta hori harilkatzen duten testu-antolatzaileak erabil daitezke hautaketa
justifikatzeko.

40
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

1. Tesia (3. paragrafoan: Argi eta garbi esan daitekeen gauza bakarra da gaur egungo
euskara..)
2. Argudioak:
2.1. (3. paragrafoan)
2.2. (3. paragrafoan)
2.3. (5., 6., 7. eta 8. paragrafoetan) ustez, beste hipotesi batek…, (horietako batzuk
prestigiodunak…), azken hamarkadetan…
3. Ondorioa (9. paragrafoan: laburbildurik, ez dago arrazoi enpirikorik pentsatzeko…, ez
daukagu inolako frogarik…)

b) Iritzia ziurtasunez ematen dutela erakusten duten modalizatzaileak dira.

c) Igorlearen komunikazio-asmoa hartzailea konbentzitzea da. Aurretiaz euskararen jatorriaz entzun
izan dituen teoriak ideiak baino ez direla agertzen du izenburuak, baina inondik ere ez frogatutako
teoriak.
d) Euskara, hizkuntza, sistema, mintzaira.
e)

batzea adierazten dute () bereiztea adierazten dute )(

familia linguistiko, ahaidetasun-harreman, loturik, isolaturiko, isolamendu,

hizkuntza-enbor hizkuntza isolatuak

B TESTUAREN LANKETA
a) Bigarrena da erantzun zuzena. Testuak garatzen duen tesia da Euskararen misterioa iraupena dela
(eta ez jatorria, aurreko jarduerak amaieran egindako galderari erantzunez). Izan ere, lehenengo
laburpenak ez du oinarri hartzen testuaren osotasuna.
1. Tesia: testu osoaren zati bati dagokio. Euskal Herria pasabide izan da eta beste herri edo
jende batzuekin harremanetan egon da beti.
2. Argudioak:
Bakarra ematen da: Zeltek egungo Euskal Herri gehiena kolonizatu zuten.
2.1. Adibidea: Hainbat toki-izenek jatorri zelta dute: Ultzama eta Deba. Hainbat hitz
ere zelten hizkuntzako mailegu izan daitezke: maite, mando, izokin. Egokia da.
Honako hiru baieztapen hauek ez dute inongo loturarik eskemaren antolaketan, ezin baitira
kokatu 2. argudioaren barnean.
o Erromatarrek, izandako harreman onagatik, hainbat lurralde baskoien esku utzi
zituzten.
o Kristauak Euskal Herriko hirietan sartu ziren: Pompae (Iruñea), Lapurdum (Baiona)
eta Veleia (Iruña Oka)
o Musulmanek penintsula inbaditu zuten, eta, haiengandik ihesi, godoak ere kokatu
ziren Euskal Herrian.

b) Denek adierazten dute kausa-ondorio erlazioa.

41
3. zehaztapen-maila

c) Komunikazio-asmoa fenomeno edo gertaera baten kausak azaltzea da. Fenomenoa euskararen
iraupena litzateke, eta kausak, zergatikoak.
d) Haien: baskoiak. Horiek: kantabriarrak. Harentzat: euskara. Euskal Herrian kokatu ziren iheslariak:
godoak.

2
Honelako zerbait izan daiteke oinarriak osatu beharreko testua.
Gure ustez, iraupena da euskararen misterioa. Neurri batean, egia da (hainbat
hizkuntzalarik ahaidetasun-harremanen bila egindako ahaleginak ezin izan direla
frogatu eta) harrigarria dela oraindik haren jatorria ez ezagutzea; halere,
misteriotsuagoa iruditzen zaigu gaur egun arte iraun izana, arrazoi hauengatik:
batetik, Euskal Herria pasabide izan dela eta beste herri edo jende batzuekin
harremanetan egon dela beti; bestetik, salbuespenak salbuespen, XVI. mendera
arte euskara ez zela idatzi. Eta, amaitzeko, erakunde eta eliteek ez diotela inoiz
aparteko babes eta laguntzarik eman.

17 Egituratze-jarduera 1, 2 Binaka

AZALPENA
Euskararen jatorria eta historia landuta, gaur egungo egoerara ekartzen gaitu jarduera honek.
Eguneroko prentsako hainbat albisteren tituluak eta sarrerak emanik, erlazioak ezartzea eskatzen zaie
ikasleei.
Lehenengo zereginean, albisteak lotuko dituzte 16. jarduerako B testuaren lehenengo paragrafoan
euskararen misterioa haren jarraipena dela justifikatzeko ematen diren hiru arrazoiekin: 1) Euskal
Herria pasabide izatea; 2) XVI. mendera arte idatzia ez izatea; 3) erakundeek eta eliteek inoiz aparteko
maitasunik ez izatea.
Bigarrenean, 10. egituratze-jardueran landutako Unescoren Hizkuntzen bizitasun-maila eta
desagertzeko arriskua neurtzeko metodologiako irizpideekin lotuko dituzte albisteak.
Hirugarrenean, albiste gehiago eskaintzen dira Unescoren aipatu metodologiako irizpideekin
erlazionatzeko.
Laugarren zereginean, hizkuntzaren normalizazioa hartzen da mintzagai. Haren definizioa ezaguna
dute ikasleek, 8. jardueran erlazionatu baitituzte kontzeptua eta esanahia. Halere, hori ez da nahikoa
esanahiaz jabetzeko. Beraz, jarduera honek lagungarri izan nahi du kontzeptuaren esanahia uler dadin.
Era berean, euskararekin eta haren normalizazioarekin erlazionatutako hainbat elkarte, erakunde eta
egitasmo ezagutaraztea ere lortu nahi da.
Beste jarduera askotan bezala, ikerketa-ideiak iradokitzen dira jardueraren amaieran.
ERANTZUNAK
1
1. Euskal Herria pasabide izan dela eta beste herri edo jende batzuekin harremanetan egon
dela beti.
§ Urretxu-Zumarragako etorkinak euskara ikasten.
§ Turismoak EAEko BPGari egiten dion ekarpena puntu erdia igo da bost urtean.

42
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

Urrezko plaka jaso dute XX. mendearen erdialdera Gipuzkoara etorritako

§
etorkinek.
2. Salbuespenak salbuespen, XVI. mendera arte euskara ez zela idatzi.
§ Euskara planak euskaraz egitea ez du onartu Urkijok
§ Euskara sarean erabiltzeko tresna berriak aurkeztu ditu Ixa taldeak
3. Erakunde eta eliteek ez diotela inoiz aparteko babes eta laguntzarik eman.
§ Jende ugari bildu da Baionan euskararen ofizialtasunaren alde
§ Legearen hormak, euskararen aldapak
§ Euskara planak euskaraz egitea ez du onartu Urkijok
2 eta 3
Hona hemen HIZKUNTZAREN arriskua eta bizitasun-maila neurtzeko irizpideak eta 2. eta 3. ariketako
albisteak lotzeko proposamena. Asteriskoarekin jarri dira inferentziaz koka daitezkeen erantzunak.

HIZKUNTZAREN arriskua eta bizitasun-maila neurtzeko irizpideak

Hiztun kopuru absolutua (biztanleak)

2 Urrezko plaka jaso dute XX. mendearen erdialdera Gipuzkoara etorritako etorkinek*

Hizkuntza-komunitate horretako hiztun kopuruaren proportzioa (biztanleekiko)

2 Urretxu-Zumarragako etorkinak euskara ikasten

3 Euskaren kale-erabilera ez da igo azken bost urteetan

Urtero 80 eta 100 ertzain artean liberatuko dituzte euskara ikasteko*

Hiztun-komunitateko hiztunen jarrera hizkuntzarekiko

2 Jende ugari bildu da Baionan euskararen ofizialtasunaren alde

Legearen hormak, euskararen aldapak*
Urrezko plaka jaso dute XX. mendearen erdialdera Gipuzkoara etorritako etorkinek.

3 Urtero 80 eta 100 ertzain artean liberatuko dituzte euskara ikasteko

Hizkuntzaren aukerak eremu berri eta komunikabideetara hedatzeko

2 Euskara sarean erabiltzeko tresna berriak aurkeztu ditu Ixa taldeak

3 Arabako Errioxako euskarazko webgunea sortu dute

Hizkuntza horretan egindako dokumentuen izaera eta kalitatea

2 Euskara sarean erabiltzeko tresna berriak aurkeztu ditu Ixa taldeak*

3 Arabako Errioxako euskarazko webgunea sortu dute

Hizkuntza horretan irakasteko eta hizkuntza bera ikasteko dauden material didaktikoen aukerak

2 Euskara sarean erabiltzeko tresna berriak aurkeztu ditu Ixa taldeak

Hizkuntzaren egoera erabilera-eremu ezberdinetan

2 Euskara sarean erabiltzeko tresna berriak aurkeztu ditu Ixa taldeak

43
3. zehaztapen-maila

3 Arabako Errioxako euskarazko webgunea sortu dute

Urtero 80 eta 100 ertzain artean liberatuko dituzte euskara ikasteko*

Gobernu eta erakundeek hizkuntzarekiko dituzten politikak eta jarrerak

2 Jende ugari bildu da Baionan euskararen ofizialtasunaren alde*

Legearen hormak, euskararen aldapak
Euskara planak euskaraz egitea ez du onartu Urkijok

3 Urtero 80 eta 100 ertzain artean liberatuko dituzte euskara ikasteko

Hizkuntzaren belaunaldien arteko transmisioa

3 Gurasoei euskalduntzeko urratsa egiteko eskatu diete

4
Erantzun proposamen honetan (* )erabili da eremu zabalekoak diren gizarte eragileak kokatzerakoan.
1. KULTURAREKIN: Topagunea, Bizkaiko bertsozale elkartea, EKE, badok, Literaturia,
Artedrama, Korrika, Hekimen*, Udalarekin ere euskaraz*, Euskal Herrian euskaraz*, berbalagun*,
kontseilua*
2. KIROLAREKIN: kirolean euskaraz, Euskal Herrian euskaraz*, Korrika*, kontseilua*
3. TURISMOAREKIN: Euskal Herrian euskaraz*, Korrika*, kontseilua*
4. ZIBERESPAZIOAREKIN: Hekimen*, Euskal Herrian euskaraz*, Korrika*, kontseilua*
5. HEZKUNTZAREKIN: berbalagun, ZerNola, Gazteola, Euskal Herrian euskaraz*, Bizkaiko
bertsozale elkartea*, Korrika*, Justizia euskaraz*, kontseilua*
6. ENPLEGUAREKIN: Euskal Herrian euskaraz*, justizia euskaraz*, kontseilua*
7. ETXEBIZITZAREKIN: Euskal Herrian euskaraz*, kontseilua*
8. OSASUNAREKIN: Euskal Herrian euskaraz*, kontseilua*

18 Egituratze-jarduera 1,3 Bakarka

AZALPENA
Jarduera hau aproposa da hirugarren helburu didaktikoa egituratzeko. Komunikazio-asmoak eta
eskemak espresuki landu dituzte 11., 12., 13. eta 16. jardueretan. Ezagunak dituzte aipatzen diren
komunikazio-asmoei erantzuteko baliatu beharreko deskribapen-sekuentziaren eskema, esplikazioen
eskema (kausa, ondorio, konponbide erlazioak dituztenak) eta argudio-diskurtsoen eskema; azken
hori, beste biak baino gutxiago bada ere, landua dute 16. jarduerako A testuan, baita 10. jardueran
ere.
Halaber, soziolinguistika-edukiari dagokionez, euskararen iraupena esplikatzea, gaur egungo ahalegina
deskribatzea eta hiztunengan eragitea helburu duten testuen eskemak egitean planifikaziotxoak
egitea eskatzen zaie.
Hiztunak hizkuntza erabil dezaten konbentzitzea helburu duen testua hartzaile euskaldunei begira egin
beharrean, ongota komunitateko kideei begira egitea proposatzen da, pentsatuta, batetik,
euskararekiko esperientzia eta euskararen iraupenari buruzko ezagutzak baliatu ahalko dituztela

44
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

horretarako, eta, bestetik, ongotarrentzako argudioak distantziatik emanda, ondoren, eurak euskara
erabiltzera animatuko dituela.
ERANTZUNAK
a) Askotariko eremuetan euskararen normalizaziorako egiten diren ahaleginak deskribatzea:
Honako jarduera hauetan egindako lanketatik bildu dezakete beharrezko informazioa. Jasotakoak
erreferentziazko batzuk dira.
• Hizkuntza txikiak, sarean handi erreportajea
• 11. jarduerako D fitxan jasotako arriskutik salbatzeko konponbideak
• 17. jarduerako albiste, egitasmo eta erakundeak
b) Konponbideak esplikatzea:
• 11. jarduerako D fitxan jasotako arriskuan jartzeko kausak eta konponbideak
• 15. jarduerako taulan Normalizazioaren bide nekeza atalean jasotakoak
• 16. jarduerako B testuan azaldutako euskararen iraupenaren zergatikoak
c) Ongota komunitateko kideak ongota erabiltzeko konbentzitu eta animatzea: ARGUDIO/IRITZI
TESTUA
Euskara berreskuratzeari buruz 2.3. Jalgi hadi plazara! unitatean ikasitakoak eta unitate honetan
ikasitakoak baliatuz, hizkuntzak berreskuratzea posible den tesia defenda dezakete ongotarrak
konbentzitzeko.

45
3. zehaztapen-maila

19 Autorregulazio-jarduera 1, 2, 3, 5 Bakarka eta taldean

AZALPENA
Jarduera honetan, ikasleari bere ikaskuntza-prozesuaz hausnartzea eskatzen zaio; hain zuzen ere,
lehenengo 1., 2., 3. eta 5. helburu didaktikoen lorpen-mailaren gainean hausnartzea. Egiteko horrek
berekin dakar ikasleak bere ikaskuntza-prozesuarekiko duen inplikazioa indartzea eta, ondorioz,
motibatuago sentitzea. Gainera, ikasten ikasteko entrenamendua eskaintzen dio. Garrantzitsua da
ikasle eta irakasleek ikaskuntzen lorpenaren inguruan egiten duten irudikapena ahalik eta antzekoena
izatea.
Hara hemen taulan jasotako ikaskuntzen eta jardueren arteko erlazioa. Kontuan hartu behar da
ikaskuntzen arteko mugak nahikoa lausoak direla eta ikaskuntza bakoitzarekin erlazionatu diren
jarduera guztiek ez dietela era berean eta sakontasun berarekin erantzuten aipatutako ikaskuntzei.
Lanerako, jarduerari dagokion fitxa erabiliko du ikasleak.
ERANTZUNAK

A FITXA: SOZIOLINGUISTIKARI DAGOKIONEZ…

Ezagutzen al Zer egin dezaket nire

Honako hauek izan ditut ikasgai: Adibideak
ditut? ezagueran hobera egiteko

Hizkuntza-errealitatea deskribatzeko Jarduera osagarriak:

soziolinguistikaren eremuko hiztegia: 1,2,7
hizkuntzen bizitasun-maila neurtzeko irizpideei
lotutakoa, hizkuntza-tipologiarekikoa…

Modu egokian osatu dut 8. aplikazio-

jardueran proposatzen den Zer moduz Zer egin dezaket nire ezagueran hobera
soziolinguistikako hiztegia edo aritu naiz? egiteko?
glosarioa?

Bai, ondo osatu dut. Jarduera osagarriak: 3,4,6

Ez dut guztiz ondo osatu.

Erlazionatu Zer egin dezaket nire

Honako erlazio hauek proposatu zaizkit: Adibideak
al ditut? ezagueran hobera egiteko

Egoera soziolinguistikoa, haren kausak eta Jarduera osagarria:

adibideak. 11
Egoera soziolinguistikoa, haren konponbideak
eta adibideak.
Egoera soziolinguistikoa, haren kausak eta
konponbideak.

Modu egokian osatu ditut 11. egituratze- Zer moduz aritu naizela Zer egin dezaket nire
jardueran proposatutako fitxak? esango nuke? ezagueran hobera egiteko?

Bai, ondo osatu ditut.

Ez ditut guztiz ondo osatu.

46
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

B FITXA: TESTUEN SORKUNTZARI DAGOKIONEZ…

Zer moduz aritu naizela

Honako zeregin hauetan trebatu Zein Zer egin dezaket
eta nolakoa izan dela
naiz: jardueratan? hobetzeko?
emaitza esango nuke?

Testuen komunikazio-asmoa Jarduera osagarriak:

identifikatzen. 8

Komunikazio-asmo jakinari erantzuteko

5,10
beharrezko informazioa eskuratzen.

Komunikazio-asmoa eta hari erantzuteko

eskema erlazionatzen (deskribapenezkoa, 8
esplikaziozkoa…).

Komunikazio-asmoa emanik, hari

erantzuteko informazioa dagokion 9
eskemaren arabera antolatzen.

C FITXA: ELKARLANEAN ARITZEARI DAGOKIONEZ…

ditzaten lagundu
Taldekideek bete

4. arakatze-jardueran
hartutako
Bete ditut?

Zer egin dezakegu

konpromisoak* eta 6. Zer oztopo edo Zertan aritu gara
dut?

elkarlana
planifikazio-jardueran arazo izan ditugu? nabarmen ondo?
hobetzeko?
banatutako rolak.
Zerrendatu:

Taldekideen partaidetzari,
hitz-txanden errespetuari, Jarduera osagarriak:
lanari eta gaiari lotzeari,
taldekideen arteko 4,5
harremanari…

7., 14., 16. eta 20. jardueretan elkarlanaren

Arrazoiak
emaitza honelakoa izan dela esango nuke:

47
3. zehaztapen-maila

20 Integrazio-jarduera 1, 2, 4 (konpetentziarekin lotura) Taldeka

AZALPENA
Jarduera honetan, ikasleei eskatzen zaie osagaian zatika-zatika egin dituzten ikaskuntzak egoera
komunikatibo batean erabiltzea: taldeka egin beharreko ikerketa soziolinguistikoan. Horretarako,
kontuan hartuko dituzte 6. planifikazio-jardueran eta 19. autorregulazio-jardueran hartutako
konpromisoak, eta 14. egituratze-jardueran hasi eta osatuz joan diren horma-irudi digitala
berreskuratuko dute.
Talde bakoitzak aukera du nahi duen ikergaia hautatzeko, baina honako alderdi hauek zaindu beharko
lirateke: ikergaiak ez errepikatzea, ikergaien aniztasuna zaintzea, aztertzea zer osagarritasun egon
daitekeen elkarri laguntzeko edo osatzeko, eta abar. Hautatutako ikergaiak talde handian partekatuko
dira, erlazio posibleak aurreikusteko eta beharrezko doitzeak edo aldaketak egiteko.
Hori egin ostean, talde bakoitzak bere ikerketa-planean jasoko du hartutako erabakia. Ikerketa-plana,
hain zuzen, Ekigunean topatuko duten docs dokumentu bat da, 2.1. Literataria unitateko irakurketa-
egunerokoaren antzekoa. Hainbat jardueratan joko dute berriz dokumentu horretara ikasleek. Talde
bakoitza bere ikerketaren prozesua ikerketa-planaren dokumentuan jasoz joango da.

2. OSAGAIA: Idazteko hitz egin

Bigarren osagai honi 4. eta 5. helburu didaktikoaren lanketak ematen dio gorputza, hurrenez hurren:
“Elkarlanean ikerketa-lana planifikatu eta gauzatu, norberaren egitekoak arduraz eta eraginkortasunez
betez”, eta “Hainbat iturritatik eskuratutako informazioa koherentziaz eta zuzentasunez adierazteko
landutako baliabideak (hizkuntzakoak zein grafikoak) autonomiaz aplikatu, emandako testuetan eta
norberak sortutakoan”.
Osagaiaren lehen atalean, ikerketa-prozesuarekin lotutako ikaskuntza lantzen da. Horretarako arrazoia
zera da: ikerketa-talde bakoitzak, landutakoak aplikatuz, bere ikerketa planifikatzeko eta gauzatzeko
denbora izatea osagaia bukatu bitartean.
Osagaiaren bigarren atalean, 5. helburu didaktikoa lortzeko jarduerak aurkezten dira; arinak dira,
ikasleek autonomiaz egin ahal ditzaten, bakarka edo talde txikietan. Hala, malgutasuna eskaintzen da
talde bakoitzak hautatutako ikerketa modu eraginkorrenean aurrera eramateko.
Hauxe da osagai honetako jardueren eta parametroen arteko erlazioa:

48
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

21 Miatze-jarduera 1, 4 4ko taldeak

AZALPENA
Bigarren osagaiaren lehen zatian, 21., 22., 23., 24., 25., 26., 27., 28. eta 29. jardueretan, 4. helburu
didaktikoaren lanketa sakona egiten da: “Elkarlanean ikerketa-lana planifikatu eta gauzatu,
norberaren egitekoak arduraz eta eraginkortasunez betez”. Ez da sobran egongo taldean hartutako
konpromisoak eta hobetzeko neurriak berriz gogoraraztea.
Sekuentzia irekitzen duen miatze-jarduera honetan, taldean aztertuko dute Urretxu Zumarragako
euskararen egoerari buruzko bideoa. Lanak banatuko dituzte, eta bakoitzak bere egiteko zehatza
izango du: bideoaren alderdi bati erreparatzea. Ondoren, denen lanak partekatu eta gero, erantzun
bakarrera iritsi beharko dute, eta jarduerarako fitxan adieraziko dute.
Aztergai den bideoa soziolinguistikari buruzkoa izanda, erabat lotzen da unitatearekin. Gainera,
erreparatzeko aipatzen diren alderdiek aukera ematen dute lehenengo osagaian ikasitakoa
gogoratzeko eta bigarren osagaian ikasiko dena aurreikusteko.
• Erreportajearen edukia eta antolaketa (3. helburu didaktikoarekiko lotura)
• Urretxu Zumarragan euskararen egoeran eragin duten faktoreak (2. helburu didaktikoarekiko
lotura)
• Erabilitako informazio-iturriak (4. helburu didaktikoekiko lotura)
• Datuak emateko modua (5. helburu didaktikoarekiko lotura)
Bigarren zereginean, taldekide bakoitzak alderdi bat aztertzeko ardura izanagatik, denek ikusia izango
dutenez bideoa, partekatzerakoan elkarren erantzunak osatzeko moduan egongo dira, eta hala egin
beharko lukete. Izan ere, taldekide bakoitzak, bere lanaren arduraz gain, taldearen emaitza osoaren
ardura ere badu.
ERANTZUNAK
Hona hemen deskribapen-egitura duen fitxa honetan informazioa kokatzeko abiapuntua izan
daitekeen proposamena.

49
3. zehaztapen-maila

1 Erreportajearen edukia eta antolaketa: BIDEOAREN GIDOIA edo AURKIBIDEA

1.SARRERA: Bi herrien aurkezpena: herriaren izena, kokapena, biztanleak, ezagutza- eta erabilera- datuak.
2. EUSKARAREN EGOERA
2.1. Ikastetxean
2.2. Familian
2.3. Historian
3. Konponbideak
2 Urretxu Zumarragan euskararen egoeran eragin duten FAKTOREAK
• Transmisioaren etena: euskararen ezagutza kultur transmisio gabe
• Administraziorako hizkuntza idatzi gisa lekurik ez izana; sasoian sasoiko erromantzea edo gaztelania
nagusitu zen prestigio-hizkuntza gisa.
• Industrializazio-garaiko migrazio handiak
• Gobernuen politika kontrakoak
3 Erabilitako INFORMAZIO ITURRIAK
• • Udaleko euskara-teknikariak
• 2001 eta 2014ko kaleko erabileraren neurketak
• Ikastetxeetan D ereduan matrikulatutako ikasleen bilakaeraren datuak
• Ikastetxeetako irakasle ordezkariak
• Kaleko elkarrizketak: guraso tipologia ezberdinak
• Adituari elkarrizketa: Emuneko teknikaria eta transmisio-gaietan aditua
• Aldundian egindako ikerketa (Amaia Baldaren hitzetan)
• Aitor historialariaren dokumentazio-aipamenak: artxiboak, biztanleak…
• Euskara ikasten ari diren etorkinei egindako elkarrizketak
• Udal Euskaltegiko irakasleari egindako elkarrizketa
4 DATUAK emateko moduak
• • Pertsonaien hitzek adierazitakoa laburtuz jasotako irudi-oina
• Ume taldeak mugituz irudikatutako kopuru-erlazioa
T Atentzioa eman dizuenik?
• • Denek euskara dakiten egoeretan erdaraz egiten dutela
• Jatorri ezberdinetako etorkinak, euskaraz ez ezik, zenbat hizkuntzatan komunikatu daitezkeen.

22 Aplikazio-jarduera 4 Bakarka eta 4ko taldeak

AZALPENA
Beren ikerketen planifikazioak egiterakoan, informazioa eskuratzeko zer iturri erabili erabaki beharko
dute. Hori dela eta, jarduera honetan, balia ditzaketen lau iturri nagusiak adierazten dira: behaketa,
elkarrizketa, galdetegia eta bilaketa.
Informazio-iturriok landuak dituzte. Esaterako, Euskara eta Literaturan eta Gaztelanian elkarrizketa
landu dute honako unitate hauetan: 1.2. Las lenguas y sus hablantes, 2.3. Jalgi hadi plazara!. Horrez
gain, bilaketak egiten trebatu dira 1.1. Érase una vez y otra vez unitatean eta 1.3. Zaharrak berri
unitateetan, eta baita beste arloetan ere. Bestalde, galdetegiak egiten ikasi dute Matematika arloan
eta Gizarte Zientzietan ere, etab. Edozein modutan, aipatu iturri bakoitza lantzeko jarduera bat
behintzat bada sekuentzian.

50
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

Aniztasun handia egon daiteke ikerketa-taldeek aukeratutako gaietan. Horrek berekin ekarriko du
baliatu beharreko iturrien aniztasuna ere. Hori dela eta, ikergai oso desberdinak zerrendatzen dira
jardueran, ikasleak jabetu daitezen iturri batzuk besteak baino eraginkorragoak izango direla
ikergaiaren eta helburuaren arabera.
Bakarka egindako lana ikerketa-taldean partekatuko dute. Hor, erronka bat jartzen zaie: erantzun
bateratua ematea.
ERANTZUNAK
Erantzunak askotarikoak izan badaitezke ere, hona hemen abiapunturako proposamena:

BILAKETA
GALDETEGIA (artxiboan,
IKERKETA BEHAKETA ELKARRIZKETA (digitala edo liburuan,
ez-digitala) aldizkarian,
Interneten…)

Zer da gizalegez jokatzea gazteentzat, helduentzat

eta nagusientzat? Berdintasunak, x x x
desberdintasunak, arrazoiak eta ondorioak.

Supermerkatuetako bezeroen erosketa-ohiturak

eta joerak.
x x x
Herrian hizkuntzekin lotutako arauen bilakaera,
jasotako lehenengo datuetatik gaur egun arte.
x x
Herritarron osasuna bertan izan diren medikuen
hitzetan.
x x x
Udal-liburutegiko erabiltzaileen irakurketa-
ohiturak.
x x x
Gaztetxoen asetasun-maila herriko aisialdi
eskaintzarekiko. Hobetzeko proposamenak.
x x
Hizkuntzak ikasteko zer eskaintza eta zer eskaera
dago herrian? Zein dira egoera horren arrazoiak?
x x x
Herriko hizkeran azken 50 urteetan izan diren
aldaketak eta horren arrazoi posibleak.
x x x x
Herriko dendetan, merkataritza-guneetan edo
Interneten bidez egiten ditugu gazteok erosketak? x x
Zer ondorio ditu horrek?

51
3. zehaztapen-maila

23 Miatze-jarduera 4 Bakarka eta 4ko taldeak

AZALPENA
Edozein informazio-iturri hartzen delarik ere, badira egin beharreko urrats komunak: informazio-
helburua zehaztea; informazioa eskuratzeko baliatuko den gida modukoa diseinatzea; eskuratutako
informazioaren arabera, diseinatutako gidan beharrezko egokitzapenak egitea; informazioa
erregistratzea. Urrats horiek gauzatzeko moduan ñabardurak egon daitezke iturri bakoitzaren arabera:
elkarrizketa, galdetegia edo behaketa baliatzen direnean, eskura izan beharko dira baliabide fisikoak;
bilaketa Interneten egiten denean, aldiz, erregistratzeko baliabide digitalak baliatuko dira.
Badira, halaber, informazio-iturri guztietan egin beharrezkoak ez diren urratsak. Esate baterako,
informazioa emango digunarekin harremanetan jartzeko biderik ez dugu beharko bilaketa Interneten
edo liburuetan egiten dugunean; ikertzaileen eta ikerketaren aurkezpena ere ez dugu beharko, eta
abar.
Horretarako prestatutako fitxan jasoko dituzte ikasleek erantzunak.
ERANTZUNAK

INFORMAZIO ITURRIAK
IKERKETAN EGIN BEHARREKO URRATSAK
BEHAKETA ELKARRIZKETA GALDETEGIA BILAKETA

Informazio-helburua zehaztea. x x x x
Informazioa eskuratzeko baliatuko den gida
modukoa diseinatzea.
x x x x
Informazioa emango digunarekin harremanetan
jartzeko bidea egitea: telefonoa, e-maila… x x
eskuratzea eta deitzea edo idaztea.

Ikertzaileen eta ikerketaren aurkezpena egitea,

zergatiak eta zertarakoak adierazita.
(x) x x
Bilaketa sintetizatzen duen gako-hitza zehaztea. x
Informazio-iturriak informazioa antolatzeko
baliatzen duen modua ezagutzea edo x
identifikatzea.

Eskuratutako informazioaren arabera,

diseinatutako gidan beharrezko egokitzapenak x x x x
egitea.

Informazioa erregistratzeko baliabide fisikoak

eramatea.
x x x x
Informazioa erregistratzeko baliabide digitalak
baliatzea.
x
Informazioa erregistratzea. x x x x
Informazioa eman digunari eskerrak ematea eta
hura agurtzea.
(x) x x

24 Aplikazio-jarduera 4 Bakarka edo 4ko taldean eta talde handian

52
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

AZALPENA
Jarduera honen lehenengo zereginean, informazio-bilaketaren prozesua irudikatzen da. Gelan ahots
gora behin baino gehiagotan egindako prozedura urratsez urrats egin eta erregistratuz joango dira
ikasleak. Nahiz eta ikaslearen liburuan bakarka egitea proposatzen den, emankor eta aberatsagoa izan
daiteke talde txikietan egitea.
Talde handian, halaber, jarraitutako prozeduraren emaitza ez ezik, prozedura bera ere partekatu
beharko litzateke: zer zailtasun izan dituzten, nola konpondu dituzten, eta abar. Gainera, ikasleek
aukera paregabea dute aurreko bi jardueretan ikasitakoa bertara ekarri eta indartzeko.
Lanerako, jarduerari dagokion fitxa erabiliko dute ikasleek.
Bigarren eta hirugarren zereginetan, ikasitakoa beren ikerketaren planifikazioan erabiltzera bideratzen
dira ikasleak. Horretarako, 20. integrazio-jardueran aurkeztutako ikerketa-planera bideratzen dira
berriz.
ERANTZUNAK
Honela bete daitezke hutsuneak:

53
3. zehaztapen-maila

2 . ­

​ la iona
1.​ E info ma io­i iak haie a ik info ma ioa e k a eko egin beha eko a ekin.

(1) ​ H a a a , a? E a a a a a a ,
..​.gi alege j ka ea​..., a, , aa a a a a a...​ .ga e,​ ​held ​ ​ di ek a​
aa .

(2) ​ B
​ a a a a a a , a a a a a a
a .

(3) ​ E
​ a a a a a ?N , a a a
a ­ a a , a a a ,a a , aa a a ; a a
a ­ a a a :...​behake a​ ,..e
​ lka i ke a​... ​ alde egia​....
a ...g

( ) ​H a , a a , a a a a a a a a , a a a a
.

( ) I​ a a a a a : a a , a a a a . E a ...​.e ai a e da e abilga ia, beha

d g a, k egia da​.....

( )​A ​ a , a a ­ a .I a a a a a a a : ...​bi a le ia​... ­

a a ​ di a​.. ­
a ...a aa a. B a a a a a a ? ....​E a ( E kal
E a i ika E ak dea )​....

( )​G ​ a a a a a; a a a ?B a, a a a a a a .
E a a a a a a a a a.
EAE a aa a I a a .E a a ; a a ?
Z a? ...…
​ ​www.euskadi.eus/r4 -lz/eu/​ …
​

54
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

( )​H
​ , , ,
? ....​ 15­29, 30­64, 65>​....

( )​G
​ , ,
?A : ....(​ . :
: , , , , )​....

(10) ​ I ?H :
​( )​............................

(11) ​ I : , , .E
: ....​( )​...
B , , .B :
:// . / / / ­ ­ ­ ​ ​ :// . . / / / . ​B
? ? ? ....(​ )​.....

(12) ​ H ,E ?G ,
.B ?B ,I
....​ .​ ​ :// . . /​ ......​.S , ­ ­ ­
, (​ :// . . . / / .
,​ :// . ­ . . /​ )

(13) ​ H , : ....​(
)​...

(14) ​ B ­ ? ? ....(​ )​...

55
3. zehaztapen-maila

Ba a a ? ....(​ bak i ak be eak)​.....

(15) ​ A , a aa a a a a a a ?Z a a a a a? ..​(bak i ak
be eak)​...B a, a a a aa a a a a a a a a a a a a a .A a
a a ...e ​ g e k he ike a a a d e ak ja e a eg kiak ga a ea e a de eg kiak ba e e e ak ea​.... B ? ....
G a ak,ai a­a ak, be e k a ba ek ika kide ed ag ak​

(16) ​ B a a a a a a a : a ?Ea a ? Ga a
a a a a a ­ a a ?H a a a a a a ? Na a a
a a ?Ea a a a a a ?Z a a ?B a a a ...​e ka eki ​...
a a a a a .

(17) ​ E a a a a a a a a a , a a a a a : ....​adi a de a,
k ika ai e eg kia de a, e ka i ke a ga a ek a ke ak e ea ak di e a, bi a ek eg kiak di g a i f a i a
ja ek ​....

(18) ​ A a , , a , a a a ?Z a aa a
a a ?D aa aa a ?J a a a a a a ?Ea a a a
aa a a a a a ? Da a a a a aa a ?Ea a a a
a .Z ? ......(​ bak i ak be eak)​.....

56
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

(19) ​ I a aa ad d a b a a b a d : a a a a a a d
ad d a b a d ; ba a a , d a a a a d b d a a ....​a a iak.​ ...E a
d b d a d b d a a d a ....​ d i ak​.....

(20) ​ E a ba a d a a d ad a ab d b a ?Ea a a
a d b ?E d a b a a. Z a a d ? ....​(bak i ak be eak)​...

(21) ​ E a a a d a ....​ ​i ekiak, e alag ak.​ ... a aa b a b a . Ga d a ,

d a, b a d a ....i​ iak, eha ak​... a.

(22) ​ Ga d a , a aa a , ad a a , b a da a a ba b ad a?
S a, a a, a a­ a a Z a ? ....​ Z​ e ba e a e a ga i gehiag bild , hai ba h be a e de akeg
i f a i a e a eha ag ak i a dai e ke ike ke a e d i ak.

(23) ​ E a a a a a da a a d ad ab a , a a a a a
a ; ad a , d a, a b ​ lka i ke a li a eke a ke a eg kie a​.....
. B a , .....e

57
3. zehaztapen-maila

25 Aplikazio-jarduera 4 Bakarka

AZALPENA
Informazioa bilatzeko prozedurari buruz hausnartu ostean, informazio-iturri bakoitza lantzen da 25.,
26. eta 27. jardueretan. Behaketa lantzen da 25. jardueran, galdetegia 26. jardueran, eta elkarrizketa
27.ean.
Jarduera honen lehenengo zereginean, hain zuzen, informazio-iturritzat behaketa erabilitako ikerketa
baten ikerketa-txosteneko metodologiaren atala aztertuko da. Behaketa egiteko kontuan hartu
beharrekoak eta zehaztu beharreko baldintzak identifikatzea eskatzen zaie bertan ikasleei.
Beren ikerketarako informazio-iturri egokia behaketa dela deritzoten ikasleek, hala, erreparatu
beharreko alderdien zerrenda izango dute. Ikasle guztiek ikerketa-txostena idazterakoan erabili
beharreko erregistroaren eredua izango dute.
Bigarrenean, Interneten bilaketak egiten duten trebakuntza frogatu nahi da: bilatzailean jarri
beharreko gako-hitzak eta dokumentuan informazio zehatza ahalik eta azkarren eskuratzeko
estrategiak. Egokia izan daiteke egitekoari denbora-muga jartzea, edo ahalik eta azkarren eta erantzun
zuzenak emanez bukatzeko erronka.
ERANTZUNAK
1
• Azpi-izenburuek adierazten dute zein diren behaketa bidezko datu-bilketa egiteko aintzat
hartu beharreko alderdiak eta zehaztapenak:
• Neurketa-egunak eta -orduak
• Datu-bilketa
• Neurtutako aldagaiak
- Adin-taldeak
- Taldearen tamaina
- Sexua
- Haurren presentzia
2
Honako hau da dokumentuaren helbidea: http://www.soziolinguistika.eus/fr/node/934
a) Esaldi osoak sartzea izan daiteke jatorrizko dokumentua eraginkortasunez topatzeko modua
b) Galderen erantzunak:
• Neurraldiak berberak al dira Euskal Herriko herrialde guztietan?
Ez, ez dira berberak. Lekuan lekuko diseinuak egin behar
dira datu-bilketa fidagarria eta hurrengorako ere
erabilgarria gertatuko bada. Oinarrian, bi dira
neurketaren xedeak: potentzialki profil guztietako
hiztunak neurtu ahal izatea eta emaitzak estatistikoki
adierazgarriak izateko beharrezko elkarrizketa kopuruari
behatzea. (http://issuu.com/skluster/docs/gida-eusk
(Liburu digitala. DISEINUA atala, 40-49 or. )

58
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

• Tabernetan ere egingo al dira neurketak?

Ez. Kaleko erabileraren neurketa da, eta toki itxiak ez dira neurtzen.
• Elkarrizketetan beste hizkuntza batzuetako hitzak sartzen direnean, zer jarrera hartu behar
dute neurtzaileek?
Sarritan gertatzen da hori, baina elkarrizketan beti hizkuntza bat gailentzen da, eta hori jasoko
da elkarrizketa-hizkuntza gisa. Hala, bada, elkarrizketan parte hartzen duten kide guztiak
(hiztun zein entzule) neurtuko dira modu berean.
• Adina galdetuko al zaie behatuei?
Ez, berak erabakiko du non sailkatu, lau taldeen artean: haurrak (0-14 urte), gazteak (15-24
urte), helduak (25-64 urte) eta adinekoak (65 urtetik gorakoak).

26 Miatze-jarduera 4 Hiruko taldean, bakarka

AZALPENA
Oraingo jarduera honetan hiru galdetegi erreal aztertuko dituzte, desberdinak denak. Lehenengo
zereginean, galdetegietan kuxkuxean aritu eta taldeko hiruren artean banatzeko egitekoa jartzen zaie.
Bigarrenean, galdetegi bat aurkezten zaie, galdetegiok aztertuz bete beharrekoa.
Erantzun beharreko galdetegiko galderek galdetegien ezaugarriak azaleratzen dituzte, hau da,
galdetegia testu-genero moduan deskribatzeko aukera ematen dute.
Beren ikerketarako informazio-iturritzat galdetegia erabiliko dutenek oso kontuan hartu beharko
dituzte hemen zehaztutakoak.
Halaber, erantzunak bateratzerakoan egiten den datuen irakurketari lotuta ikasitakoak baliagarriak
egingo zaizkie ikasle denei beren ikerketaren emaitzak adierazteko.
Gogoratu Ekigunean badela tutoretza-bideo bat drive-ek galdetegiak/inprimakiak/formularioak
egiteko eskaintzen duen aplikazioari buruzkoa.
ERANTZUNAK
1
Bakoitzak bere galdetegia beteko du, diseinuari erreparatuz.
http://www.berriozar.es/files/2015/01/2015_juv_encuesta_eu.pdf (euskaraz!)
2
Aurreko jardueraren azterketan jaso beharrekoak bilduko dituzte galdetegi honetan.

59
3. zehaztapen-maila

Aztertutako galdetegiari dagokion letra:

1. Honako esaldi hauetatik hautatu aztertutako galdetegiari dagokiona:

Galdetegiak hartzaile jakinak ditu.
Galdetegia hartzaile orokorrari dago zuzendua.

2. Hartzaile jakinak dituela erantzunez gero, zein dira? Eta zergatik diozu hori?
§ Ikanos, nire gaitasun digitalak. Edozein herritarri zuzendua dago.
§ Gurasoentzako galdetegia-nerabeen ikerketa. Izenburuak berak
adierazten du.
§ Gaztegunearen gainekoa, gazteei zuzendua. Izenburuan adierazia
dago.
3. Galdetegiaren zergatik eta zertarakoei buruzko informazioa ematen da.
Bai
Ez
4. Galdetegiaren bidez jasotako informazioari emango zaion trataera adierazten da.
Bai
Ez
5. Galdetegia betetzen laguntzeko jarraibideak ematen dira.
Bai
Ez

6. Galdetegia bete dutenak identifikatzeko aldagai geografikoak erabiltzen dira.

Bai
Ez
7. Galdetegia bete dutenak identifikatzeko aldagai geografikoak erabiltzen badira, adierazi zein:
Adina
Sexua
Lan-egoera
Ikasketa-maila
Jatorria
Besterik
8. Galdetegia ulergarria da.
Bai
Ez

9. Galdetegia betetzeko erosoa da.

Bai ?
Ez

10. Erraza da galdetegiaren bidez jasotako datuak prozesatzea.

Bai
Ez
Zergatik?

60
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

Horrela ez balitz, ezinezkoa litzateke bildutako informazioa behar den modura

aztertu eta ondoriorik ateratzea; ikerketa baliogabe geldituko litzateke.

11. Galdetegiko galderak ordenatuta daude.

Bai
Ez

12. Galdetegiko galderak atalka banatuta daude.

Bai
Ez
13. Galdetegiko galderak atalka banatuta badaude, adierazi zein diren.
Sarreratxo batez edo azpititulu nabarmenduez banatuak daude hiruretan.

14. Galdetegiko atalak identifikatzen dira:

Oso erraz
Nahikoa erraz
Ez oso erraz
Batere erraz ez

15. Galdetegiko hainbat galdera antzekoak dira.

Bai
Ez
Zein?

Deustuko gurasoen galdetegian

16. Galdetegiko hainbat galdera iraingarriak dira.
Bai
Ez

17. Galdetegia betetzen dutenei eskerrak ematen zaizkie.

Bai
Ez

61
3. zehaztapen-maila

27 Aplikazio-jarduera 4 Binaka

AZALPENA
Elkarrizketa sakon landu zen 2.3. Jalgi hadi plazara! unitatean. Orduan ikasitakoak erabiltzeko
proposamena egiten zaie ikasleei. Orduan egindako kontrako bidea egingo dute; izan ere, idatzita
aurkezten zaien elkarrizketarako bidea eman duen ahozko elkarrizketa imajinatu eta gauzatzea
eskatzen zaie. Horrek, hain zuzen, idatzian ikusten ez diren baina ahozko jardunerako hain
garrantzitsuak diren interakzio-estrategiak kontuan izatera eramango ditu.
Binaka grabaketa egiteko, lehendik ezagutzen dituzten audio- edo bideo-editoreak erabil ditzakete. Ez
dute idatzitako elkarrizketa osoaren ahozkoa egin beharrik.

28 Egituratze-jarduera 4 4ko taldea, talde handia

AZALPENA
Informazioa bilatzeko prozedurari buruz ikasitakoak egituratzeko kontrol-zerrenda da: 22., 23., 24.,
25., 26. eta 27. jardueretan landutakoak erlazionatu, antolatu eta hitzez adierazteko unea.
Taldean ikerketak ahalik eta autonomia handienaz egiteko gida izan nahi luke kontrol-zerrenda honek.
Lanerako, jarduerari dagokion fitxa erabiliko dute ikasleek.
ERANTZUNA
1. Informazio-helburua zehaztu gaiaren alderdiak zehaztuz. Horretarako, informazio-iturrietara jo
beharko dugu.
2. Informazioa eskuratzeko baliatuko dugun gida modukoa diseinatzea.
2.1 Baliatuko ditugun informazio-iturriak hautatu, eta bakoitza zertarako eta zergatik erabiliko
dugun zehaztu.
2.2 Informazio-iturri bakoitzarekin zer informazio jakin lortu nahi dugun adieraztea:
2.2.1 Bilaketa Interneten egin behar badugu, hitz gakoak, antzeko esanahia dutenak, beste
hizkuntzetarako itzulpenak arakatuko ditugu. Horretarako, honako baliabide hauek erabil
daitezke:
https://translate.google.com/?hl=eu,
http://www.itzultzailea.euskadi.net/traductor/portalExterno/text.do
http://www.euskara.euskadi.net/r59-15172x/eu/hizt_el/index.asp
… 24. jardueran egindako lanketan agertutakoak
2.2.2 Bilaketa liburutegian edo udal-artxiboan eginez gero, liburuzainarekin edo
artxibozainarekin harremanetan jarri eta hari galde diezaiokegu.
2.2.3 Elkarrizketak baliatu behar baditugu: elkarrizketatuarekin harremanetan jarri behar dugu
hitzordua finkatzeko; norberaren aurkezpena eta ikerketarena prestatu beharko ditugu,
eta galderen gidoia ere bai; erantzunak erregistratzeko bitartekoak eskuratu beharko
ditugu, etab. (Jalgi hadi plazara! unitatean ikasitakoak eta 27. jardueran agertutakoak).
2.2.4 Galdetegiak bideratu behar baditugu: hartzaileak zehaztu beharko ditugu; hartzaileei
adierazteko galdetegiari eta ikerketari berari buruzko azalpena prestatu beharko dugu;
galdetegia *egokia izan dadin ezaugarriak zainduko ditugu… (26. jardueran agertutakoa).

62
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

3. Informazio bila gabiltzanean, hura erregistratzeko moduak eta tresnak baliatu behar ditugu.
Informazio-iturri bakoitzak bereak izan ditzake.
3.1 Bilaketa Interneten bada, gogokoak etab. erabil daitezke erregistratzeko.
3.2 Bilaketa paperean bada, erreferentzia bibliografikoak, fitxak, etab.
3.3 Elkarrizketetara eraman beharko dugu grabagailua edo sakelakoa, bloka eta boligrafoa.
3.4 Galdetegiak aurrez aurre egin behar ditugun ala digitalki ere desberdina izango da informazioa
erregistratzeko modua. Aurrez aurre egin behar badugu, galdetegiaren kopia eta bolaluma,
karpeta gogorra. Digitala bada, eskuratzeko helbidea jarri eta bidal diezazkiguten itxaron
beharko dugu, edo galdetegien datuak automatikoki jasotzeko programa edo aplikazioren bat
baliatu.

29 integrazio-jarduera 4, 1 (konpetentzia) 4ko taldea

AZALPENA
Ikerketa-plana dokumentura bideratzen dira ikasleak jarduera honetan. Beren ikerketak modu
gidatuan planifikatuko dituzte, baina, erabakiak hartzeko, aldiz, autonomia erakutsi beharko dute.
Talde bakoitza bere planifikazio-lanean murgilduko da. Ikerketa-plana dokumentuan jasota geratuko
dena.

30 Aplikazio-jarduera 5 Bakarka eta talde handia

AZALPENA
Ikerketa-talde bakoitza planifikatutako ikerketa gauzatuz joan dadin, ikerketa bakoitzak eska dezakeen
denbora eta antolaketa posible egiteko, nahikoa modu autonomoan eginez joan daitezkeen jarduera
sorta batekin amaitzen da 2. osagaia. Jarduerok 5. helburu didaktikoaren lorpena bideratzekoak dira;
beraz, 5. helburu didaktikoarekin lotutako sekuentziak ixten du garapen fasea.
30. eta 31. jarduerak adierazpen grafikoekin eta haien hitzezko azalpenarekin loturikoak dira. 32., 33.,
34., 35., 36., 37., 38., 39. jarduerak hizkuntza-ukipenarekin lotutako fenomenoei, erregistroari eta
hizkuntza-zuzentasunari buruzkoak dira.
Jarduera honetan, ikasleei iradoki nahi zaie ezen, grafikoetan datu objektiboak adierazten badira ere,
datu horietako batzuk hautatu ez ezik datu batzuk nabarmentzen direla eta, beraz, datuen
interpretazio bat bideratzen dela.
ERANTZUNAK
Hiru grafikoetan nabarmendu nahi diren informazioak honako hauek lirateke:
- Hizkuntza bakoitzaren hiztun kopuru absolutua: zer-nolako garrantzia duen hiztunen
kopuruak katalanaren egoera oso ona izatean; beste bostekiko aldea nabarmentzen da hala.
- Euskararen erabiltzaile aktiboak %tan: zer isla duen euskararen hiru lurralde administratiboek
hizkuntzarekiko duten jarrerak euskararen erabileran.
- Katalanaren erabiltzaile aktiboak %tan: erakustea zer eragin duen administrazio
ezberdinenetan hizkuntza berak duen ofizialtasunak erabileran.

63
3. zehaztapen-maila

31 Aplikazio-jarduera 5 Bakarka

AZALPENA
Grafikoen deskribapena ez da berria ikasleentzat: matematikan, gizarte-zientzietan eta ingelesean
aritu dira horretan. Jarduera honetan, adierazpen grafikoak hitzez azaltzeko ereduak jaso eta osatuko
dituzte.
Ikasleei testuko hutsuneetarako hitzak bilatzea eskatzen zaie. Garrantzitsua da, halaber, testuetan
aztertzea grafikoak deskribatzeko, horien zer informazio hautatu den eta zer irizpideren arabera
antolatu den: A grafikoan, kopuru handiak eta txikiak, kopuru-aldaketak; B grafikoan, azpikategorien
arabera (egileak, sortze-datak, iturriak etab.).
ERANTZUNAK
1
Honela osatuko lirateke testuak:
A
Blog-komunitateetan interesgune komuna duen jendea biltzen da. Blogosferan, informazio, iritzi eta
pertsonen arteko katea eta lotura sortzen da. Jarraian datorren “Blog komunitateak” taulan agertzen
den moduan, blog (gehien) dituen erakundea Euskal Herriko Unibertsitatea (EHU) da. Erakunde horren
kopuruari dagokionez, aipagarria da, handia izateaz aparte, 2007tik 2008ra (beherakada) izan duela:
(280) blog galdu baititu. Beste erakunde gehienetan, Berria-n, Alkor-en eta Atxukale-n salbu,
kontrakoa da joera: (handitu/hazi) egin da urte batetik bestera komunitateko blogen (kopurua).
Blog kopuru (handiena) duten beste bi erakundeak hauek dira: (Jakintza Ikastola) eta (goiena.net).
Horiek biak dira 2007tik 2008ra gehien hazi direnak; izan ere, (40) eta (23) blog gehiago dituzte
hurrenez hurren.
2008an, bost blog-komunitate berri sortu dira: (Mondragon Unib, Eskohitza, Dobera blogak, eitb24
eta Guebs)
B
Euskarazko hamaika corpus identifikatu ditugu: batzuek euren buruari corpus esaten diote; beste
batzuek corpus-izaera dute, eta beste batzuk corpustzat hartzeko modukoak dira, corpus gisako
erabilera bideratu dutelako (corpus-analisian erabili ohi den moduko kontsulta-aukerak eskaintzen
dituztenak, esaterako). Taulan jasotzen da horien guztien ezaugarrien laburpena.
Egileei dagokienez, unibertsitateetan sortutakoak dira asko: (7/ Ereduzko Prosa Gaur,
Zientzia eta Teknologiaren Corpusa, FonAtari, Bizkaifon, Basque Spoken Corpus, Basque
FBD 1060 Database, Euskararen Prozesamendurako Erreferentziazko Corpusa). Eta
erakundeen arteko elkarlana ohikoa da, (5)etan, hain zuzen ere.
Sortze-datei erreparatzen badiegu, ugaritzea (2000.) urtetik aurrera gertatu da.
Iturritzat bai ahozko jarduna eta bai testu idatziak baliatzen dituztenak daude, gainera, nahikoa modu
(parekatuan, orekatuan): 4 dira ahozko testuak dituztenak, 6 idatziak dituztenak eta bakarrak biak
baliatzen ditu.
Aipagarria da ia guztien asmoa (deskriptiboa) dela, (bakarra) baita ereduak emateko helburua duena.
Batzuen eta besteen tamainak konparatzea ez da erraza; izan ere, (unitate) bat baino gehiago
erabiltzen dira tamaina neurtzeko: hitz kopurua, aldizkari eta artikulu kopurua, etab.
Ia denetan dago etiketatzeko saiakera egina. Halere, etiketatzeko erabilitako bitartekoak desberdinak
dira.

64
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

2
A testuaren izenburua: Blog-komunitateak
B testuaren izenburua: Euskarazko corpusak

32 Miatze-jarduera 1, 3, 5 Bakarka

AZALPENA
Adierazpen grafikoak interpretatu ondoren, horiek azaltzeko egokitasuna eta zuzentasuna landuko
dira hemendik aurrerako jardueretan. Zehazki, hizkuntza-ukipenaren ondorio diren maileguak eta
kalkoak lantzen dira 32., 33., 34., 35., 36., 37., 38., 39. eta 40. jardueratan.
Hizkuntza-ukipena fenomeno soziolinguistiko bat da; beraz, soziolinguistikako hiztegia lantzeko aukera
ere eskaintzen du.
Halaber, argudio-diskurtsoa darabilen testu baten ulermenaren bidez gorpuzten da jarduera. Bigarren
zereginean, abagunea aprobetxatzen da ikasleei galdetzeko zein den testuaren komunikazio-asmoa.
Hirugarren eta laugarren zereginetan, gaiari buruz hausnartzea eskatzen zaie, nor bere iritzia osatuz
joateko.
Hirugarren zereginaren ondoren, Zaldieroaren beste zinta bat aurkezten da. Agian, norberaren
hausnarketa egiteko baliatu du ikasleren batek. Halere, ez da sobran egongo talde handian haren
interpretazioa egitea, komunikazio-asmoa interpretatzea eta ikasleek osatutako iritziak partekatzeko
aitzakia moduan ibiltzea.
Zintaren ulermena haren izenburutik has daiteke:
- “Autokritika + salaketa” dio izenburuak. Zintaren zer ataletan dago autokritika, eta zeinetan
salaketa?
- Aurreiritzi linguistikoa eta hizkuntza-jokabidea. Zer autokritikatzen da, eta zer salatzen da?
- Euskañolarekiko zer iritzi du egileak, aldekoa ala kontrakoa da?
- …

65
3. zehaztapen-maila

ERANTZUNAK
1
Hauek dira hutsuneetan falta diren hitzak:
1. Catanyol 9. Gure-gureak
2. Spanglish 10. Ekarpen
3. Penatzen 11. Kodeen
4. Maileguak 12. Beregaina
5. Kodea 13. Sustatzea
6. Isla 14. Aurreiritziak
7. Elebidunak 15. Maileguak
8. Kodeen
2
(4) Hizkuntza-ukipenaren ondorioez gizartean dagoen iritzi ezkorrari aurre egitea; horretarako
egoeraren zergatiak eta ustezko arazoaren konponbideak proposatuz.
3
Arkaitzen iritzia gaiarekiko kontuan hartuta, baieztapen hauekin egingo luke bat:
2. Euskarak, kanpoko hizkuntzak barneratzen jakin duelako iraun du, garbizaletasuna da hil
gaitzakeen gaixotasuna.
4. Hizkuntzak aldatzen ari dira etengabe eta gazte asko euskarara hurbilduko bada, ezinbestez,
euskañolez edo frantseuskaraz egin beharko du.
4
Nork bere iritzia izango du.

33 Aplikazio-jarduera 1, 3, 5 Bakarka, talde txikia

AZALPENA
Beste iritzi-artikulu bat baliatuz lantzen dira maileguak: From Uzturre. Testuaren bi zati irakurriko
dituzte ikasleek. Testua osorik eskuratzeko helbidea ere eskaintzen da. Irakurtzea merezi duen
artikulua da. Animatu ikasleak horretara.
Lehenengo zereginean, galdera zehatzak egiten zaizkie ikasleei: mailegu kopuruaren eta maileguen
jatorrizko hizkuntzaren ingurukoak.
Bigarren zereginean, artikuluaren komunikazio-asmoa interpretatzea eskatzen zaie.
Hirugarrenean, euskarazko baliokideak bilatu beharko dituzte mailegu horientzat. Hiztegi digitalen
lanketa egina dute 2.3. Jalgi hadi plazara! unitatean. Ondoren, hausnarketa bideratzen da testuaren
egile Iratz Lizarragak komunikazio-asmoa erdiesteko baliatutako estrategiaren inguruan.
Laugarren zereginean arkezten diren hitzak, gaur egun oso euskaldunak ematen duten arren, behinola
beste hizkuntza batzuetatik jaso ziren maileguak dira. Hainbat aurkezten dira, jatorrizko hizkuntzaren
arabera antolatuta: latinetik jasoak, frantsesetik, gaztelaniatik. Euskarak maileguan jasotako izenen
sorta bat aurkezten da, eta jatorrizko hizkuntzaren arabera antolatzea izango da ikasleen egitekoa.

66
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

Bosgarrenean, egiteko ludiko bat proposatzen da: jatorri desberdineko maileguak erabiliz esaldiak
idaztea. Ondoren ,talde txikian batuta, testua osatuko dute taldekide denen esaldiekin. Bai zeregina
egiteko prozesua, bai zereginaren emaitza ludikotasunez landu eta balioetsi behar dira.
ERANTZUNAK
1

From Uzturre

Ez naiz etxe zuloan gehiegi egoten, ez baitut home-cinemarik; nahiago izaten dut sandwitch
batzuk hartu eta trekking pixka bat egitera atera, udaran surfing edo windsurfing eta neguan,
skiatzera edo snow egitera... forfaita gehiago garestitzen ez bada behintzat! Hala ere, bookinga
garaiz eginez gero, badaude weekend-pack merkeak. Rafting, gomming, jumnping, puenting eta
horrelakoak ere aukera aproposa dira. Nahiago ditut outdoorreko ekintzak, polian footing,
aerobic, power-pump, gap, etc spinning edo pilates (Hara! Grekoa ere nahasi zaigu nonbait)
egitea baino.

a) 17 mailegu aurki daitezke.

b) Mailegu horiek ingelesetik hartuta daude. Grekoarena hitz-jokoa da, Pilates hitzarekin egina

Ke heavy! Ingelesaren inbasio honek kezkatuta nauka benetan...agian blog bat irekiko dut egoera
salatzeko... eta posterrez josiko ditut kaleak, flayerrak banatu eta sprayez pintadak egin... Single bat
ere atera dezakegu, slogan potente batekin... Eta merchandaising pixka bat ere bai: kamixetak,
shortak... Ke guay!!! Nire ardurak badu irtenbiderik: Don`t worry, be happy!!!

a) 18 hitz eta esamolde daude.

b) Ingelesetik eta gaztelaniatik daude hartuta.
2
Testuaren komunikazio-asmoa da euskaldunon eguneroko bizimoduan ingelesak duen presentzia
agerian jartzea.
3
Nork bere esperimentazioa egin behar du, eta ondorioa atera.
4

JATORRIA MAILEGUA 1 MAILEGUA 2

arabiera alkandora burka

ingelesa hooligana dandya

frantsesa txaleta afera

alemana bundesliga bibotea

errusiera troika mamuta

grekoa biorritmoa demografia

67
3. zehaztapen-maila

japoniera manga kimonoa

polinesiera tabua kiwia

sanskritoa avatarra

5. Sormen-ariketa.

34 Aplikazio-jarduera 5 Bakarka

AZALPENA
Aurreko jardueraren ludikotasunarekin helduko zaio jarduera honi, baina seriotasunez amaituko da.
Lehenengo zereginean, hainbat hizkuntza-urraketaren argazkiak sailkatuko dituzte, axolagabekeriak,
hizkuntzaren behar besteko ezagutzarik ezaren adibideak edo hizkuntza-jolasak diren adieraziz.
Bigarrenean, hizkuntzen gainean duten ezagutza, hiztegi digitalak, itzultzaile automatikoak eta abar
erabiliz zer hizkuntzaren kalkoak diren ondorioztatu beharko dute, eta itzulpen egoki eta zuzenak
proposatu.
ERANTZUNAK
Hizkuntzaren behar Hizkuntza-jolasa
Axolagabekeria hutsa besteko ezagutzarik eza
iraingarri irensgailua bikote askeak
ertzaintzako nahi burezur
jarrialdietan izkinan buelta emanda langileak behartu
erdibanak zuhiltzailea es3arekin lagunduko dizugu
tik abiatuko zutik hurbilago
Eustal Tulkur Askea

35 Aplikazio-jarduera 5 Bakarka

AZALPENA
35., 36. eta 37. Jardueretan, Euskal Herriko Unibertsitatearen EHUTSI webguneak eskaintzen dituen
baliabideak aprobetxatuko dira.
Jarduera honetan, kalko okerrak maiz egiten diren zazpi esaldi itzuli beharko dituzte ikasleek:
lehenengo zereginean, bakarka egingo dute hori; bigarrenean, binaka arituko dira, ikasle bakoitzak
egindakoa kontrastatu eta zuzentzen.
Egindako itzulpenak zuzentzeko, EHUTSI webgunean ematen diren azalpenak eskaintzen dira.
Azalpenak ia bere hartan daude; ikasleek dituzten ezagutza gramatikalekin eta ulermen-estrategiekin,
ez lukete arazo oso handirik izan behar azalpenetatik beharrezko informazioa eskuratzeko.
Lanerako, jarduerari dagokion fitxa erabiliko dute ikasleek.
ERANTZUNAK

68
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

Itzulpenak euskaratzeko, 2. ariketan eskaintzen zaizkien azalpenak baliatu behar dituzte.

Amaitzerakoan, 3. ariketan, irakasleak beharrezko azalpenak eman beharko ditu ikasleei sortutako
zalantzak argitzeko.

ERABILERA MAKURRAK ERABILERA ZUZENAK

1 *Unibertsitate publika da hau. Unibertsitate publikoa da hau.

*Burokratiko arazoak Arazo burokratikoek zaildu egiten dute arazoa konpontzea.

2
Burokrazia-arazoek zaildu egiten dute arazoa konpontzea

3 *Ikasgelan bero asko dago. Ikasgelan bero handia egiten du.

*Ez dut joateko gogo gehiegi. Ez dut joateko gogo handirik.

4

*Denda desberdinetan galdetzen Zenbait dendatan / Denda batzuetan / Denda askotan /

5 Anitz dendatan /Hainbat dendatan… hasi zen galdetzen.
hasi zen.

6 *Ni egin dut ariketa. Nik egin dut ariketa.

*Harrigarria da bertso Eder haiek Harrigarria da bertso eder haiek eskolatu gabeko poetek
7 eskolatu gabeko poetengatik eginak izatea
eginak izatea

36 Aplikazio-jarduera 5 Binaka

AZALPENA
35. jarduerako esaldien antzekoak zuzenduko dituzte. Jarduerari bizitasuna emateko, norgehiagoka
eta denboraren kontra jarriko ditugu ikasleak.
Lanerako, jarduerari dagokion fitxa erabiliko dute.
ERANTZUNAK
Hona hemen erantzun zuzenak:

1 * Emandako hitza betiko izan behar du.

Emandako hitzak betiko izan behar du.

2 * Xabier Mendigurenengatik itzulia izan da liburu hori.

69
3. zehaztapen-maila

Xabier Mendigurenek itzuli du liburu hori.

3 *Komunikabide ezberdinetan agertu da hori

Hainbat komunikabidetan… / Zenbait komunikabidetan… / Komunikabide batzuetan…

agertu da hori

4 *Ez dut gehiegi ulertu.

Ez dut gauza handirik/askorik ulertu.

5 * Berrehun eurogatik saldu diot.

Berrehun euroan/eurotan saldu diot.

6 * Ilusio asko egin zidan berri horrek.

Ilusio handia egin zidan berri horrek.

7 * Kultural ikuspuntutik ez da onargarria.

Ikuspuntu kulturaletik ez da onargarria/ Kultura-ikuspuntutik ez da onargarria.

8 * Oso galdera teknika egin zuten.

Oso galdera teknikoa egin zuten.

9 * Gure ama oso kulta da.

Gure ama oso kultua da.

10 * Unibertsital ikasleek greba egingo dute datorren asteartean.

Unibertsitateko ikasleek greba egingo dute datorren asteartean.

11 * Zenbat gose dudan gaur!

Zelako/Nolako/Zenbateko/Zer gosea dudan gaur!

12 *… euskaraz bizitzeko soluziobide ezberdinak eskaintzen dizkizu.

… euskaraz bizitzeko hainbat irtenbide/soluzio eskaintzen dizkizu.

13 *Etxeko lanak egitea ez zait gehiegi gustatzen.

...ez zait asko(rik) gustatzen.

14 * Ume gehienak etxean erdaraz hitz egiten dute.

Ume gehienek etxean erdaraz hitz egiten dute.

70
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

37 Aplikazio-jarduera 5 Bakarka

AZALPENA
Sarean eskura dagoen EHUTSI webgunea aurkezten da, norberak egin ohi dituen kalko okerrak
identifikatzeko eta zuzentzeko trebakuntza egiteko. Ondoren, 35. jarduerako 7 esaldien antzeko
zuzenak eta 37. jardueran bakoitzak hautatuko 3 kalko okerren adibide zuzenak bilduta, 10 eredu on
zerrendatuko ditu bakoitzak, bere ekoizpenetan gisa horretako akatsik egin gabe zuzen idazteko.
ERANTZUNAK
Nork bereak.

38 Aplikazio-jarduera 5 Bakarka eta talde handia

AZALPENA
Sormena, ludikotasuna, hizkuntzarekin jolas egitea… jarrera hori eskatzen dute 38. eta 39. jarduerek.
Gaztelaniaren, frantsesaren eta euskararen berezko esapideen kalkoak lantzen dira jarduera honetan.
Halaber, gazte-hizkerarako esapide eta hizkuntza-baliabideak eskaintzen dituzten bi webgune
aurkezten dira.
ERANTZUNAK
1
-Jajaajajjaja, ipurdia zatitzen ari naiz.
(Barreak) lehertu/ito beharrean nagok/n.
-Aizkora bat naiz.
Ez zegok/n (munduan beste bat) nire modukorik.
-Horren gaizki portatuz gero, jakingo duzu zenbat balio duen orrazi batek.
Horrela jarraitzen baduk/n, kontuak atera gero!
Kasu!
Ikusiko duk/n!
-Esnea zara, osaba.
Famau zer zara, ba, txo/potxua!
Hire modukorik (ez zagok/n) munduan!
-Krabelinik gabe nago.
Putxi-putxi nago.
Sosik gabe nagok/n.
Sakelako minez nagok/n.
-Hemen giltzapetutako katua dago.
Hor bazegok/n zerbait…
Hemen ez da gauza garbirik…
3. Bakoitzak jaso ditzakeenak
4
-Hemos nacido para ver once.
Hamaika ikusteko jaio(ak) gara!

71
3. zehaztapen-maila

-Ándate con luz.

Argi ibili, gero!
-Pero bueno, ¿tú qué quieres, tocarmen el cuerno?
Baina hik adarra jo nahi didak/n, ala?
-A mí cinco.
Niri bost (axola)!
-No veo a mi cabeza haciendo eso.
Ez dut neure burua horretan ikusten.
5
- E, Txominek dragatu zaitu hor, ez? (ligatu)
- Futitzen naiz! (bost axola izan)
- Ouais, c'est ça! Matelak gorri-gorriak dituzu! (Bai zera!)
- Mais ez, sobera itsusia da! (hagitz)
- Baina portablea hartu diozu... En fait, maitemindua zira! (sakelako telefonoa)
- Geldi hor, pizua zira, tu me fais chier!! (pisutsua, astuna) (aspertzen nauzu)
6
Bakoitzak beretik jaso ditzakeenak eta proposatutako webguneetan aurki ditzakeenak.
7
Sormen-ariketa, ahal izanez gero grabatzeko edo antzeztekoa.

39 Aplikazio-jarduera 5 Bakarka eta talde txikian

AZALPENA
Hitzokei webgunea aurkezten da, eta proposatzen da hizkuntzekin jolastuz definizio eroak egin
ditzaten.
ERANTZUNAK

HITZ EROAK DEFINIZIO EROAK

(A)ZULAGAILUA Herri xehea noble bihurtzeko gailua

A TOWN Small village of Goierri

A.M.ODIOA Gau sutsu baten ondorengo goizaldeko gorrotoa

ADI DAS Erne daude Bizkaian

AFRIKA Egungo frikion jatorrizko kontinentea

ALELHUYAR Esanahi bat topatutakoan bota ohi den zorioneko oihua

ALOKATU Katuen erara

2
S

72
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

40 Egituratze-jarduera 1 Bakarka

AZALPENA
Soziolinguistikako hiztegia osatzeko, bigarren osagaiaren amaiera aldera hizkuntza-ukipenarekin lotuta
landu diren terminoak erlazionatuko dituzte dagozkien definizioekin.
ERANTZUNAK
1 PIDGIN
32. jarduerako 4. ariketan
2 HIZKUNTZA-ORDEZKAPEN
33. jarduerako testuetan ingelesarekikoak
3 HIZKUNTZA-UKIPEN
34. jarduerako kartelak
4 LAGUNARTEKO HIZKUNTZA
38. eta 39.jardueretako jolasak
5 UKIPEN-HIZKUNTZAK
Ikasleak bere inguruan dituenak eta inguruan dituen errealitate ezberdinetatik
jaso ditzakeenak.
6 KALKO
35. eta 36.jardueretan
7 MAILEGU
33. jardueran
8 KODE-ALDAKETA
38. jarduerako iparraldeko egoeran

73
3. zehaztapen-maila

41 Egituratze-jarduera 5 Bakarka

AZALPENA
Ikerketa-txostenek izan behar dituzten ezaugarriei buruzko baieztapenak emanik egokiak direnak eta
ez direnak bereiztea da ikasleei aurkezten zaien egitekoa. Hasierako egoera ebazteko, ikerketa-
txostena idazten dutenean gogoraraziko ditugun ezaugarriak dira, haien txostenek bete egin beharko
baitituzte.
ERANTZUNAK
IKERKETA TXOSTENA idazteko ezaugarri ezegokiak marratuta daude:
1. Ikerketa-txostenetan ezin dira testu-jarraitua (hitzezkoa) eta testu ez-jarraitua (grafikoak,
irudiak…) erabili; bata edo bestea aukeratu behar da.
2. Grafikoek datuak eta informazio inpartziala eta objektiboa ematen dute.
3. Grafikoek izenburua izaten dute, eta ardatzetan unitatea eta magnitudea jartzea komeni da.
4. Grafikoak era askotakoak izan daitezke, eta denek informazio berdina emateko balio dute.
5. Grafikoek adierazten duten informaziotik esanguratsuena edota adierazgarriena hitzez ere
azaltzea komeni da.
6. Informazio esanguratsuena edota adierazgarriena azaltzean, tankera honetako hitzak
erabiltzen dira: handiena, txikiena, gorakada, beherakada, gehien, gutxien, kopuru,
zenbakiak, adierazgarri, ordea, alde batetik, bestetik, honi dagokionez, bestalde, etab.
7. Ikerketa-txostenetan, informazioa ez da objektiboki eta zehatz eman behar.
8. Ikerketa-txostenetan, informazioa zuzen adierazi behar da.
9. Testu batek maileguak baditu, ezin daiteke esan zuzen idatzia dagoenik.
10. Kalkoak ezin daitezke inoiz erabili.
11. Ikerketa-txostenean, kalko okerrak ez erabiltzea zaindu behar da.
12. Hizkuntza-ukipenak ondorio ezkorrak soilik ditu.

42 Autorregulazio-jarduera 1, 5 Bakarka

AZALPENA
Jarduera honetan, ikasleari bere ikaskuntza-prozesuaz hausnartzea eskatzen zaio; hain zuzen ere, 1.
eta 5. helburu didaktikoen lorpen-mailaren gainean hausnartzea. Egiteko horrek berekin dakar ikasleak
bere ikaskuntza-prozesuarekiko inplikazioa indartzea eta, ondorioz, motibatuago sentitzea. Gainera,
ikasten ikasteko entrenamendua eskaintzen dio. Garrantzitsua da ikasleek eta irakasleek ikaskuntzen
lorpena irudikatzen duten modua ahalik eta antzekoena izatea.
Hara hemen taulan jasotako ikaskuntzen eta jarduera osagarrien arteko erlazioa.
Lanerako, jarduerari dagokion fitxa erabiliko dute ikasleek.

74
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

ERANTZUNAK

A FITXA: SOZIOLINGUISTIKARI DAGOKIONEZ…

Ezagutzen al Zer egin dezaket nire

Honako hauek izan ditut ikasgai: Adibideak
ditut? ezagueran aurrera egiteko?

Hizkuntza-errealitatea deskribatzeko Jarduera osagarriak:

soziolinguistikaren eremuko hiztegia: hizkuntzen
12,13
ukipenarekin lotutakoa, kale-neurketekin
lotutakoa…
Zuzen erlazionatu ditut 40. egituratze-jarduerako Zer moduz Zer egin dezaket nire
soziolinguistikako terminoak eta haien definizioak? aritu naiz? ezagueran hobera egiteko?
Bai, ondo erlazionatu ditut. Jarduera osagarriak:
Ez ditut guztiz ondo erlazionatu. 4 (osatua!)

Osatu dut 8. jardueran hasitako glosario edo hiztegia 2. Zer moduz Zer egin dezaket nire
osagaian ikasitako soziolinguistikako terminoekin? aritu naiz? ezagueran hobera egiteko?

Bai, ondo osatu dut.

Ez dut guztiz ondo osatu.

B FITXA: IKERKETA-LANA TALDEKA EGITEARI DAGOKIONEZ…

Alderatu 28 kontrol-zerrendan zehaztutako baldintzak eta ikerketa-plana: zenbateraino bete ditu kontrol-zerrendako baldintzak
gure ikerketa-planak, ikerketaren urratsei dagokienez?

Taldeak autonomiaz
Ikerketa egiteko urratsak Zer moduz egin Zer egin dezakegu
egin du ala laguntza
zerrendatu: ditugu? hobetzeko?
behar izan dugu?

Alderatu taldean aritzeko unitatearen hasieran hartutako konpromisoak, 19. autorregulazio-jardueran egindako hausnarketaren
emaitza, eta ikerketa-planean hartutako ardurak eta haien betetze-maila.

Zertan aritu gara nabarmen Zer oztopo edo arazo

Zer egin dezakegu hobetzeko?
ondo? izan ditugu?

Jarduera osagarriak: 12

C FITXA: TESTUEN SORKUNTZARI DAGOKIONEZ…

Ezagutzen al Zer egin dezaket nire

Honako hauek izan ditut ikasgai: Adibideak
ditut? ezagueran aurrera egiteko?

Informazioa eskuratzeko, galdetegien

Jarduera osagarriak: 15
ezaugarriak

Informazioa eskuratzeko, aurrez aurreko

Jarduera osagarriak: 14
elkarrizketen ezaugarriak

75
3. zehaztapen-maila

Grafikoen ezaugarriak Jarduera osagarriak: 16

Grafikoen deskribapena eta horretarako

Jarduera osagarriak: 16
hiztegia

Hainbat kalko okerren identifikazioa eta haien

Jarduera osagarriak: 17,18,19
“baliokide” zuzenak

43 Integrazio-jarduera 1, 3, 4, 5 (konpetentzia) Taldea

AZALPENA
Ikerketa-planaren dokumentura bideratzen dira ikasleak. Talde bakoitzak bere IKERKETA PLANEAN
jasoko du egindako lana, eta jabetuko da zer behar edo falta duen IKERKETA TXOSTENA idazten
hasteko. Jarduera honekin bukatuko dute hura osatzen, eta jarduera honekin bukatuko dituzte
ikerketa-txostena idatzi aurretikoak. Izan ere, ikerketa-txostena idazten hasi aurretik, eskuratutako
datu eta informazioak erlazionatu, konparatu, balioetsi, antolatu eta hainbat erabaki hartu behar
dituzte.

3.5. Jarduera osagarriak

Helburu didaktikoek finkatzen duten ikaskuntzari lotuta, prozesuko ebaluazio-tresna dira
ikaslearentzat eta irakaslearentzat. Hots, (auto)erregulazioaren ondoren, eta beharren arabera,
unitate didaktikoan proposatzen den helburu didaktiko bakoitzaren lorpenean sakontze-lana
ahalbidetzen duten jarduerak dira.
Jarduera osagarriak eta horien erantzunak gida honen 8. atalean daude.

3.6. Eduki-baliabideen ebaluazio zertifikatzailea

Garapen fasearen bigarren zatiari hasiera eman aurretik (edukiak mobilizatzen eta integratzen ikasi),
beharrezkoa da unitatearen osagaietan landutako edukien lorpen-maila ebaluatzea.
Eduki-baliabideen ebaluazio zertifikatzailerako irizpideak helburu didaktikoak dira; izan ere, horien
formulazioan adierazten da zer ikasketa-maila lortu behar duten ikasleek eduki (kontzeptu eta
prozedura) jakin batzuei dagokienez. Maila hori ebaluatzeko, ebidentziak behar dira, hau da,
ebaluazio-irizpideen adierazleak.
Horretarako, irakaslearen dosierrean, ebaluaziorako irizpideez gain, adierazleak ere badaude, eta
horiek argituko dute helburu didaktiko bakoitzaren lorpen-maila. Ikaslearen dosierrean adierazleak
soilik daude, eta horiek ezagunak ditu ikasleak, aurretik horiexek erabili baitira helburu didaktiko
bakoitzaren autorregulazio-jardueretan ere.

76
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

4. Garapen fasea: eduki-baliabideen mobilizazioa eta integrazioa

4.1. Jarduera-tipologia eta bakoitzaren funtzioa.
Garapen faseko bigarren zatian honako jarduera-tipologia hau aurki daiteke, eta hauek dira jarduera
mota bakoitzaren funtzioak:
• Integrazio-jarduera sinplea: ikaslearen liburuan, tipologia honek integrazio-jarduera izena du.
Konpetentziarekin erlazionatutako eduki-baliabideen artetik batzuk modu integratuan
mobilizatzen ikastea da haren funtzioa.
• Funtzio hori kontuan izanik, tipologia horretako jarduerak gida didaktikoko 3.4. puntuan
txertatu dira, osagai bakoitzean.
• Integrazio-jarduera konplexua: hasierako egoera berreskuratu eta hari irtenbide egokia
ematea, horretarako beharrezkoak diren eduki-baliabideak modu integratuan mobilizatzen
ikasita.
• Ikaslearen liburuan, tipologia horrek integrazio-jarduera izena du, eta jarraian egoerarekin
erlazionatutako izenburua du.
• Autorregulazio-jarduera: Hasierako egoerari aurre egiteko ikasleak mobilizatu eta integratu
dituen eduki-baliabideei buruzko metakognizioa eta erregulazioa bideratzea.

4.2. Jardueren deskribapena

Jarduera honetan, hasieran aurkeztutako ikerketa-txostena egoerari aurre egiteko, ikasleari aukera
eskainiko diogu hiru osagaietan landutako baliabideak era integratuan mobilizatzen ikasteko.
Horretarako, ezer baino lehen, komeni da egoera gogoratzea. Bestalde, aproposa izan daiteke
hasierako fasearen 1. jarduerako bideoa berriz ikustea; izan ere, lagungarria gerta dakioke ikasleari
jarduera honetan egingo duen lanaren garrantziaz jabetzeko.

77
3. zehaztapen-maila

44 Integrazio-jarduera Konpetentzia Bakarka eta talde handia

AZALPENA
Ikerketa-txostena idatzi eta ikerketa-prozesua biribiltzeko mementoa iritsi da. Ikerketa-txostenen
eredu zatiak aztertzen dira ezeren aurretik.
- Aurkibideak konparatuz.
- Ataletarako testu zati egokiak bereiziz.
- Gai soziolinguistiko bati buruzko erreportajearen zatia berridatziz ikerketa-txostenerako
egokia izan dadin.
1
IKERKETA TXOSTENAren aurkibideak erlazionatzeko, lotzen dituzten hitz gakoei erreparatu baino ez
dute:
1- B. Bikoteak (ohiturak, aldaketa). 2-A. Bergara, nerabeak, euskara.
2
Honako ezaugarri hauek dituzte bi aurkibideek:
• Atalen izaera : sarrera, ikerketan erabilitako metodologiaren azalpena (IKERKETA DISEINUA
ETA PROZESUA A testuan, ikerketaren fitxa teknikoa B testuan) eta ikerketaren ondorioak
(EMAITZA KUANTITATIBO ETA KUALITATIBOAK ETA IRAKURKETA BATERATUAREN ONDORIOAK
A testuan, eta ikerketaren ondorioak –laburpena– B testuan).
Ezberdintzen dituzten alderdien artean:
• Atal kopuruari dagokionez, A testuak azalpenaren atala garatuago deskribatzen du B testuak
baino. Ondorioz, atal gehiago ditu.
• Atalen izaerari dagokionez, A testuan ERANSKINAK ageri da, eta B testuan, aldiz, bibliografia.
• Ediziorako formatuan, letra LARRIEN erabileran nabarmendu daiteke.
3

TESTUA TXOSTENA ATALA

1 A 2.1 Ikergaiaren definizioa

2 B Deskribatzen diren ezaugarrietan iritzia tartekatzen da.

3 B 3.3.2. ZERGATIAK. ZERK “MUGITU” DITU BIKOTE HAUEK ALDATZERA?

4 _ Deskribatzen diren ezaugarriak ez dira esanguratsuak ikerketaren helbururako;

5 _ beraz, ez dira egokiak.

6 B 2.3. BIKOTEEN EZAUGARRIAK

7 A 5.4.

8 A 2.4. Metodologia kuantitatiboa

9 A Deskribatzen diren ezaugarrietan iritzia tartekatzen da.

10 A 3.11. Hizkuntza-erabilera testu-generoetan

78
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

Ez. Ikerketa-txostena hiztegi zehatza erabiliz egin behar da: gure ikergaia soziolinguistikaren alorrekoa
denez, soziolinguistikari lotutako hiztegia izango du.
Ikerketa-txostenean ezin dugu erabili iritzia adieraz dezakeen hizkuntza-baliabiderik (galdera
erretorikoak, adjektibo baloratiboak, izen baloratiboak, harridura perpausak), ezta literatur
baliabiderik ere.

GALBIDEAREN ZERGATIA

Ongoten herrian, sarri galdetu arren zergatik utzi dioten euren hizkuntza erabiltzeari, erantzun
sendorik ezin da aurkitu. Geda Kaulak arestian esandakoa errepikatu du: “Oso zaila da gure
hizkuntza, gogorra da ikasteko. Tsamay hizkuntza errazagoa da”. Umetatik hartzen den ama-
hizkuntza zailik ez dago, ordea.

Ongota komunitatearen baldintza sozioekonomikoarekin zerikusi handiagoa izan dezake galerak.

Aklilu Yilmak dioenez, “gutxietsitako komunitatea izan da. Ez dute ganadurik; nekazariak dira
soilik, eta, Etiopia hegoaldean, ganadurik ez duena ez da inor”.

Ongoten herrixkan, banbu-egurrez eta belar lehorrez egindako etxolen inguruan, oilasko bakan
batzuk ageri dira soilik. “Ingurukoek oilasko-zaintzaile deitzen diete, erdeinuz”, dio Yilmak.

“Gu nekazariak gara” dio Geda Saulak. “Artoa eta sorgoa (basartoa) lantzen ditugu soroan. Basoan,
berriz, erleak ditugu eta eztia ateratzen dugu haietatik. Inoiz ez dugu animaliarik izan”.

Belaunaldi berrien begietara, hobea da bizilagunen bizimodua. Sozialki aurreratuagotzat dituzte

tsamay etniakoak, eta, ondorioz, haien hizkuntza ere bai. Savaren arabera, “gazteek diote ongota
hizkuntza ez dela erabilgarria, zaila dela, eta, gainera, arkaikoa. Ongota direla ere ukatu egiten
dute askotan, eta tsamay direla esaten dute”.

Honelako zerbait izan daiteke egokia:

Ongota hizkuntzaren galeran eragin duten faktoreak aztertzerakoan, nabarmen
geratzen da ez dagoela hizkuntzaren belaunaldien arteko transmisiorik. Hiztun-
komunitateko hiztunen jarrera beren hizkuntza baztertzea da, eta bizilagun dituzten
tsamay-ena ikastea. Ongoten adierazpenetatik ondoriozta daiteke komunitatearen
baldintza sozioekonomikoek eragin handia dutela hizkuntzaren ordezkapenean. Alde
batetik, oso herri txiroa delako; eta, bestetik, bizilagun dituzten tsamay
komunitatekoek bizimodu hobea dutelako.
1
Ikerketa-txostenen ezaugarriak ezagutu ondoren, taldean planifikatuko dute beren ikerketaren
prozesua eta emaitzak komunikatzeko ikerketa-txostena. Fitxa zehatza eta betetzeko hutsuneak
dituen kontrol-zerrenda izango dituzte horretarako bitarteko.

79
3. zehaztapen-maila

80
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

2
Banaka, egokitutako ikerketa-txostenaren atala idatziko du bakoitzak.
3
Ekoizpen-prozesua amaitzeko, taldean bilduta, kontrol-zerrendan zehaztutakoak kontuan hartuz
berrikusi eta hobetuko da taldekide denen ekarpenak bilduz osatutako ikerketa-txostena.
Egindako lanak talde handian partekatzea proposatuz amaitzen da jarduera. Ahozko aurkezpenetarako
baldintza zehatzak eskaintzen dira. Gaztelaniako 3.1. La mordedura de la literatura unitatean,
hasierako egoera ebazteko garaian, ahozko azalpenak landu dituzte ikasleek; beraz, bertan ikasitakoak
erabili ahalko dituzte.
Taldeen aurkezpenak antolatzeko garaian, kontuan hartu behar da komeni dela erlazionatutako edo
antzeko ikergaiak dituzten taldeen aurkezpenak elkarren jarraian antolatzea eta taldeek elkarren berri
izatea.

45 Autorregulazio-jarduera Konpetentzia Bakarka

AZALPENA
Jarduera honetan, unitate osoan egindako ikaskuntza-prozesuaz hausnartzea eskatzen zaio ikasleari.
Horrela, ondorioztatuko du nola dagoen konpetentziaren aurrean eta ea baduen indartu beharreko
alderdirik. Hausnarketa hori beharrezkoa du egoera berri baten aurrean ipini baino lehen, hau da,
amaiera faseko egoeraren hasi aurretik.
Konpetentziaren ebaluazioa hiru irizpideren arabera egiten da: egokitasuna, koherentzia eta arloko
baliabideen erabilera. Erregulazio-jarduera honetan, zehaztutako ikaskuntzak honela erlazionatzen
dira aipatu irizpideekin:

IKERKETA TXOSTENA
Egokitasuna:
• Ikerketa-txostena planifikatzeko fitxa bete badugu. (P)
• Ikerketa-txostenerako lanak banatzeko zereginak zerrendatu, gure artean banatu eta
epeak zehaztu baditugu. (P)
• Ikerketa-txostenerako lanak banatzeko taldekideon trebezia eta motibazioak kontuan
hartu baditugu. (P)
• Ikerketa-txostenerako zereginen jarraipena egiteko uneak eta moduak adostu baditugu.
(P)
• Hartutako erabaki eta konpromisoak bete baditugu edota bete ezin izan ditugunean
adostasunez egokitu baditugu. (P)

Koherentzia:

• Ikerketa-txostenak kontrol-zerrendan zehaztutako atalak betetzen baditu: azala,

aurkibidea, sarrera… (K)
• Ikerketa-txosteneko atal edo zati bakoitzaren komunikazio-asmoaren arabera antolatu
bada bertan ematen den informazioa: zerbait deskribatzea izan denean komunikazio-

81
3. zehaztapen-maila

asmoa deskribapen-egituran, zerbait esplikatu nahi izan denean esplikazio-egituran

(kausa edo konponbideak edota kausa eta konponbideak emanez)… (K)
• Ikerketa-txosteneko atalek, paragrafoek eta esaldiek osotasuna badute eta modu
ulergarrian idatzita badaude: jarraipen tematikoa bermatzeko baliabideak egoki erabili
badira, esaldiek esanahi osoa badute… (K)
• Ikerketa-txosteneko grafikoek zehaztutako ezaugarriak betetzen badituzte. (K)
Arloko baliabideen erabilera:

• Ikerketa-txosteneko hiztegia zehatza eta objektiboa bada. (A)

• Ikerketa-txostenean soziolinguistikari lotutako hiztegia egoki eta zuzen erabili bada.
(A)
• Ikerketa-txostenean ez badago zehaztutako kalko okerrik. (A)
• Ikerketa-txostena ortografikoki zuzena bada, zuzentzaile automatikoak
identifikatzen dituenak zuzenduta badaude eta hark identifikatzen ez dituen
gehienak ere bai. (A)

IKERKETA TXOSTENEN AURKEZPENA

Egokitasuna:
• Ikerketa-txostenaren ahozko aurkezpenean zehaztutako atalei buruzko informazioa
eman badugu: ikerketa-prozesua, ondorioak, ikasitakoa… (P)
• Ikerketa-txostenaren ahozko aurkezpenean taldekideen eta ikerlanaren izena
adierazi, aurkezpena hasi eta bukatzeko egitura egokiak baliatu eta entzuleak
agurtzeko kortesia-estrategiak erabili baditugu. (P eta K)
• Ikerketa-txostenaren ahozko aurkezpenean erabilitako euskarriak egokiak izan
badira. (P)
• Ikerketa-txostenaren ahozko aurkezpenak 5 minutu iraun badu gutxi gorabehera. (P)
• Taldekide denok hitz egin badugu ikerketa-txostenaren ahozko aurkezpenean. (P)
• Ikerketa-txostenaren ahozko aurkezpena denon artean prestatu badugu. (P)
• Ikerketa-txostenaren ahozko aurkezpenean elkarri lagundu badiogu (norbait trabatu
bada, etab.) (P)
Koherentzia:
• Ikerketa-txostenaren ahozko aurkezpenean egoki erabili baditugu baliabide
prosodikoak (ahoskera, abiadura, bolumena, isiluneak…) eta hitzez bestekoak
(begien, eskuen eta bestelako gorputz-adierazpena). (K)
Arloko baliabideen erabilera:
• Ikerketa-txostenaren ahozko aurkezpenerako erabilitako euskarrian testu idatzia
egonez gero, hura zuzen erabilita badago. (A)
• Ikerketa-txostenaren ahozko aurkezpenean soziolinguistikari lotutako hiztegia egoki
erabili bada. (A)

82
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

AURKEZPENEN ONDORIOAK ATERATZEA

Egokitasuna:
• Talde guztien aurkezpenen ondoren galdera edo iruzkin egokirik, modu egokiak, egin
badut. (P)
• Talde guztien aurkezpenen ondoren herriko egoera soziolinguistikoa deskribatzeko
bost ideia nagusi zerrendatzeko ekarpen egokirik egin badut. (P)

Lanerako, jarduerari dagokion fitxa erabiliko du ikasleak.

83
3. zehaztapen-maila

5. Amaierako fasea: eduki-baliabideen transferentzia

5.1. Jarduera-tipologia eta bakoitzaren funtzioa.

Fase honetan, honako jarduera-tipologia hau aurki daiteke, eta hauek dira jarduera mota bakoitzaren
funtzioak:
1. Integrazio-jarduera konplexua: familia bereko egoera konplexu berri bat eta hari lotutako hiru
zeregin proposatzea ikasleak ebatz ditzan, ikasitako baliabideak modu integratuan
mobilizatzen eta transferitzen ikasita.
Ikaslearen liburuan, tipologia horrek integrazio-jarduera izena du, eta, jarraian, egoerarekin
erlazionatutako izenburua du.
2. Autorregulazio-jarduera: proposatutako egoera berriari aurre egiteko beharrezko eduki-
baliabideen transferentziari buruzko metakognizioa eta erregulazioa bideratzea.

5.2. Jardueren deskribapena

Euskararen lekua hobetzeko du izenburua ikasleei aurkezten zaien egoerak. Ikerketen emaitzek
islatzen duten euskararen egoeran eragitea da proposatzen zaiena.

46 Integrazio-jarduera Konpetentzia

AZALPENA
Jarduera honetan, ikasleari aukera eskainiko diogu hiru osagaietan landutako baliabideak egoera berri
bati aurre egiteko transferitzen eta era integratuan mobilizatzen ikasteko. Horretarako, ezer baino
lehen, komeni da egoera berria arretaz irakurtzea.
Eskakizunari erantzuteko prozesua oso gidatua dago jardueraren hiru zereginetan; izan ere, ikaslea,
oraindik, transferitzen ikasten ari da.
Unitatea hasten duen hasierako egoeraren azalpenean amua botata, amaierako egoera izan zitekeena
irekitzen zen: ikerketek islatutako egoeran eragiteko sor zitezkeen ekintzetan inplikatzea.
Zehazki, eskatzen zaie ikerketa-txostenak trukatu eta egoeran edo egoeraren alderdiren batean
eragiteko testuak idaztea.
1
Lehenengo zereginean, taldean eztabaidatu eta adostu beharko dute ikerketak islatutako zer
egoeratan edo egoeraren zer alderditan eragitea komeni den, zergatik eta nola, eta horretarako
hainbat alternatiba aurkeztu beharko dituzte. Baldintza zehatzak aurkezten zaizkie, eta lanerako
baliagarri izan daitekeen eredu bat ere bai.
2
Bigarren zeregina banaka zein taldean egiteko aukera dago. Lehenengo zereginean proposatutako
alternatibetatik testu bat hautatuko dute, eta hura planifikatu eta idatziko dute.

84
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

Lanerako eredu moduan, hartzailearengan eragiteko helburua duten hainbat testu-genero aurkezten
dira.
Planifikazioa jasotzeko fitxa erabiliko dute.
3
Egoeran zehazten den moduan gelako lauzpabost testu hautatu beharko dituztenez, bakoitzak bere
hautua egingo du, eta zergatik aukeratu duen justifikatu.

47 Autorregulazio-jarduera Konpetentzia Bakarka

AZALPENA
Jarduera honetan, unitate osoan egin duen ikaskuntza-prozesuaz hausnartzea eskatzen zaio ikasleari.
Egiteko honek berekin dakar ikasleak bere ikaskuntza-prozesuarekiko duen inplikazioa indartzea eta,
ondorioz, bere egoeraz inork baino gehiago jakitea.
Amaierako erregulazio-jarduera hau lagungarria izango da ikasleak irudikatu ahal izan dezan zein
egoeratan zegoen hasi zenean unitate osoan esplizituki nahiz inplizituki landutako baliabideen
aurrean, eta non dagoen amaitutakoan. Argazki horretatik, ondorioztatu ahal izango du indartu
beharreko alderdirik ba ote duen eta nola dagoen konpetentziaren aurrean. Hausnarketa hori
beharrezkoa du egoera berri baten aurrean ipini baino lehen, hau da, konpetentziaren ebaluazioaren
probaren edo familia bereko beste egoeraren batean hasi aurretik.
Konpetentziaren ebaluazioa hiru irizpideren arabera egiten da: egokitasuna, koherentzia eta arloko
baliabideen erabilera. Erregulazio-jarduera honetan zehaztutako ikaskuntzak honela erlazionatzen dira
aipatu irizpideekin:
Lanerako, jarduerari dagokion fitxa erabiliko du ikasleak.

1. ZEREGINA
Taldean eztabaidatu ondoren, adostu baduzue zer egoera soziolinguistikotan edo egoera
soziolinguistikoaren zer alderditan eragitea komeni den. (P)
Adostutakoa jaso baduzue egitura hau duen testu batean: (P)
Egokitasuna edo ž Egoera soziolinguistikoa edota haren alderdia eta hura deskribatzeko oinarrizko datuak
pertinentzia ematen dira.
ž Egoera soziolinguistikoan edota egoera soziolinguistikoaren hautatutako alderdian eragin
beharra justifikatzeko arrazoiak ematen dira.
ž Egoera soziolinguistikoan edo egoera soziolinguistikoaren hautatutako alderdian eragiteko
egon daitezkeen testuak, moduak edo alternatibak ematen dira.
Egoera soziolinguistikoa edo hautatutako haren alderdia deskribatzeko informazioa deskribapen-
egituraren arabera antolatuta badago (gaia eta azpigaiak) eta azpigaiak modu logikoan ordenatuta
badaude. (K)
Eragiteko egoera soziolinguistikoaren edota haren alderdiaren hautuak eta justifikatzeko emandako
Koherentzia arrazoiek erlazio logikoa badute eta arrazoiak pisuzkoak badira. (K)
Egoera soziolinguistikoan edota haren alderdian eragiteko proposatzen diren testu, modu edota
alternatibak egokiak badira: lotura dute egoera soziolinguistikoaren kausekin eta haietan eragin
dezaketen pertsonekin. (K)
Testuak osotasuna badu eta modu ulergarrian idatzita badago: jarraipen tematikoa bermatzeko

85
3. zehaztapen-maila

baliabideak egoki erabili badituzue, esaldiek esanahi osoa badute…. (K)

Arloko Testuan soziolinguistikari lotutako hiztegia egoki eta zuzen erabili bada. (A)
baliabideen Testuan ez badago unitatean landutako kalko okerrik. (A)
erabilera Testuaren zuzentasun ortografikoa onargarria bada (A)

2 ZEREGINA

Egoera soziolinguistikoan edo haren alderdiren batean eragiteko testu-genero bat hautatu eta hautua
justifikatu badut. (P)
Egokitasuna edo
pertinentzia Egoera soziolinguistikoan edo haren alderdiren batean eragiteko testua planifikatzeko, eskainitako
txantiloia bete badut. (P)

Hautatutako testu-generoa egokia bada zehaztutako komunikazio-asmoari erantzuteko. (K)

Komunikazio-asmoaren eta testu-generoaren arabera, sortutako testuan ematen den informazioa egokia
bada kantitatez eta kalitatez.(K)
Koherentzia Komunikazio-asmoaren, hartzailearen eta testu-generoaren arabera, informazioa emateko modua egokia
bada. (K)

Testuak osotasuna badu eta modu ulergarrian idatzita badago: jarraipen tematikoa bermatzeko
baliabideak egoki erabili badituzue, esaldiek esanahi osoa badute…. (K)

Arloko Testuan ez badago unitatean landutako kalko okerrik. (A)

baliabideen
erabilera Testuaren zuzentasun ortografikoa onargarria bada. (A)

3 ZEREGINA

Gelan sortutako testuen artetik egindako hautua justifikatzeko arrazoiak eman baditut. (P)

Egokitasuna edo Hautua justifikatzeko arrazoietan azaltzen badira egoera soziolinguistikoaren edota hautatutako haren
pertinentzia alderdiaren ezaugarriak. (P)

Hautua justifikatzeko arrazoietan azaltzen badira proposatutako testuaren ezaugarriak. (P)

Egindako hautuaren eta haren justifikazioen artean erlazio logikoa badago. (K)
Koherentzia
Egindako hautuaren justifikazioetako kausa-ondorio erlazioak egokiak badira (garrantziari eta egokitasun
nahiz eraginkortasunari lotutakoak) eta modu egokian adierazita daude. (K)

Hautua justifikatzeko testuan soziolinguistikari lotutako hiztegia egoki eta zuzen erabili bada. (A)
Arloko
baliabideen Hautua justifikatzeko testuan ez badago unitatean landutako kalko okerrik. (A)
erabilera
Hautua justifikatzeko testuaren zuzentasun ortografikoa onargarria bada. (A)

86
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

6. EBALUAZIOA
6.1. EBALUAZIOA KONPETENTZIEN ARABERAKO HEZKUNTZAN
Ebaluazioa ezin daiteke bereizi curriculumeko gainerako osagaietatik. Kontuan hartuta, Euskal
Curriculumaren garapenerako hautatu dugun Hezkuntza Eredu Pedagogikoak konpetentzien
araberako hezkuntza ikuspuntuari heltzen diola, ebaluaziorako proposatzen diren ardatzak
erlazionatuta daude Oinarrizko eta Derrigorrezko Hezkuntzarako ikaslearen irteera-profila gorpuzten
duten oinarrizko konpetentzien garapenarekin.
Konpetentzietan oinarritutako hezkuntza-ereduaren araberako diseinuak ebaluazioaren ikuspegia
aldatzera behartzen gaitu, ezin baitugu ebaluazioa bakartutako zerbait balitz bezala hartu, diseinuari,
metodologiari eta edukiei lotuta dagoen zerbait baita. Beste modu batera esanda, ebaluazio-
helburuen, behagarri bilakatzen dituzten irizpideen, ebaluaziorako tresnen eta irakaskuntza- eta
ikaskuntza-prozesua bideratzeko erabiltzen den metodologiaren artean koherentzia egon behar du.
Guztiak jarraipena du, eta koherentzia hori bermatzeko dena batera planifikatu behar da.
Konpetentzietan oinarritutako ikaskuntza bideratzeko Integrazio Pedagogiaren hautua egin dugunez,
hainbat ezagutza eskuratzea eta ezagutza horien integrazioa eta aplikazioa ahalbidetzen duen diseinua
dute Unitate didaktikoek, eta proposatzen dugun ebaluazioa koherentea da diseinu horrekin.
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzaren diseinuari dagokionez, ikasmailaka, ikaslearen irteera-profil
orokorrean finkatutako Oinarrizko Konpetentziekiko espero den garapen-maila modu ebaluagarrian
zehazten duten Amaierako Konpetentziak eta haien adierazgarri diren egoerak definitu ditugu.
Ondorioz, Amaierako Konpetentzia horiek dira ikasmailaka ikaslearen irteera-profil espezifikoa
definitzen dutenak.
Irteera-profil espezifikoa definituta, arloka eta hiruhileko bakoitzerako, amaierako konpetentzia
bakoitzaren osagai diren Arloko konpetentziak (Unitate Didaktikoetan landuko direnak) eta
bakoitzaren adierazgarri den egoera-familia definitu ditugu.
Arloko konpetentziari lotutako familia bereko egoera bakoitzak bere funtzioa du Unitate Didaktikoan.
Egoera didaktikoa da lehenengoa, konpetentziak eskatzen dituen ikaskuntzak eta baliabideak
eskuratzea eta integratzen ikastea helburu duena. Egoera didaktiko horrek, Testuinguruan errotutako
ikaskuntza delako ikuspuntuarekin bat etorriz, aukera ematen die ikasleei beren ikaskuntzak mundu
errealeko zereginekin lotuz haien funtzionaltasunaz jabetzeko. Horretaz gainera, aukera ematen die,
ikasleei beraiei zein irakasleei, ebaluazio hezigarria bideratzeko, hau da, prozesuan aurrera egin ahala
hautematen diren indar-guneak nahiz ahulguneak unean uneko premietara egokitu eta, hori guztia
aintzat hartuta, ikasleek beren ikaskuntzan aurrera egitea ahalbideratzen duten erabaki egokiak hartu
eta gauzatu ahal izateko.
Eskuratutako ikaskuntzak eta baliabideak, ikasteko baliatutako lehenengo egoeraren testuingurutik
kanpo, modu integratuan aplikatzen ikastea du helburu bigarren egoerak. Gerta liteke hainbat ikaslek
ikasitakoa transferitzeko gai direla erakustea bigarren egoera honetan, beste batzuek, aldiz,
entrenamendu handiagoa behar izatea. ikasle horiei legoke berariaz zuzenduta hirugarren egoera.
Ikas arloetako Unitate Didaktikoek bideratutako ikaskuntzen eta baliabideen eskurapen eta erabilera
horrek arlo bakoitzak berariaz ekarpena egiten dien diziplina baitako oinarrizko konpetentzien
garapenean eragiten du. Baina arloko konpetentzia horiek eskuratzeko beharrezkoa da, aldi berean,
prozedura metadiziplinarren bidez operatibizatu ditugun oinarrizko konpetentzia metadiziplinarren
baliabideak eskuratzea eta arloetako egoerei modu esanguratsuan aurre egiteko erabiltzean jakitea.
Prozedura horiek modu sistematikoan lantzen dira ikas arlo guztietan integratuta, eta lanketa horrek
oinarrizko konpetentzia metadiziplinarren garapenean eragiten du.
Ikas arloetatik oinarrizko konpetentzia guztien garapena ahalbideratzeko egin dugun diseinua
adierazten du ondorengo grafikoak.

87
3. zehaztapen-maila

OINARRIZKO KONPETENTZIA
lotura IKAS-ARLOAK
DIZIPLINARRAK

ahalbidetzen
du

• Arloko konpetentzia bakoitzak integratzen

• Ebaluazioaren ikuspegitik arloetako dituen oinarrizko konpetentzia
konpetentziak zehaztea metadiziplinarrak zehaztea
• Konpetentzia horiek eskatzen dituzten • Oinarrizko konpetentzia metadiziplinarren
ikaskuntzak definitzea lanketa, eta, beraz, garapena, ikas-arlo
guztietan ahalbidetzea

Oinarrizko konpetentzia guztien garapena ahalbideratzen duen Unitate Didaktikoen diseinuak aukera
ematen du oinarrizko konpetentziak ebaluatzeko. Arloetako konpetentziaren ebaluaziorako irizpideen
eta oinarrizko konpetentzien artean dauden loturak modu esplizituan adierazten ditugunez, diseinuak
aukera ematen du hiruhileko bakoitzean, diziplinarteko ikuspegitik, oinarrizko konpetentzia guztien
garapen-mailaren diagnosia egiteko.
Konpetentziak pixkanaka eta jardunez garatzen dira; ondorioz, ikasleek oinarrizko konpetentziekiko
erakusten duten garapen-mailari buruz zenbat eta informazio gehiago eduki, orduan eta fidagarriagoa
izango da garapen horrekiko ikasturte amaieran egin ahalko dugun diagnosia. Horretan lagungarri dira
ikasmailako Amaierako Konpetentziak. Laburbilduz, funtzio hauek ditu amaierako konpetentzien
definizioak:
• Ikasmailaka, ikaslearen irteera-profila definitzea.
• Ikasleak ikasturte amaieran oinarrizko konpetentzia guztiekiko erakusten duen garapen-maila
ebaluatzeko erreferente izatea.
• Unitate Didaktikoetan landuko diren arloko konpetentziak eta egoera-familiak finkatzeko
erreferente izatea.

88
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

6.2. EBALUAZIOAREN IKUSPEGI HEZIGARRIA

Gerora erabakiak hartu ahal izateko informazioa jasotzea eta aztertzea oinarritzat hartzen duen
prozesua da ebaluazioa. Erabakiok ebaluazioaren funtsezko bi funtzioekin dute zerikusia: funtzio
pedagogikoarekin eta gizarte funtzioarekin. Biak dira beharrezkoak, baina ikasleen benetako
ikaskuntza eta garapenari dagokionez, arazoa gizarte funtzioa funtzio pedagogikoari nagusitzen
zaionean sortzen da.
Ebaluazioaren funtzio pedagogikoa
Ebaluazioren funtzio pedagogikoak ikaskuntza-prozesua autorregulatzea du helburu. Ikaslea bere
ikaskuntzaren arduradun izatea bilatzen du; berak bere lorpen eta hutsegiteak hautematea eta
ulertzea eta zailtasunei aurre egiteko ahalegina egitea. Ebaluazioaren funtzio hau Ebaluazio Hezigarria
izenez ezagutzen da.
Funtzio hezigarri horretan garrantzitsua da irakaslearen betekizuna. Ikasleak laguntza behar du bere
ikaskuntza-prozesuaren autorregulazioan eta horretan eta irakaslearen funtsezko egitekoak dira
hausnarketarako aukera emango dioten uneak eta bitartekoak eskaintzea, hausnarketa horretan
laguntzea eta norbanakoaren ikaskuntza-prozesua hobetzeko irakasteko estrategiak egokitzea.
Irakaslearen egitekoari jarraiki, ikuspegi hezigarritik bideratutako ikasle bakoitzaren ebaluazioak
irakaskuntza-prozesuaren erregulazioa eskatzen du, eta erregulazio horrek hiru alderdi hauek
integratzen ditu:
• Ikasleak zer egiten duen ezagutzea: Zer egiten du ongi? Zer arazo edo zailtasun ditu?
• Arazo edo zailtasunen zergatia ulertzea: Zein dira arazo edo zailtasun horren eragileak?
• Erabakiak hartzea: Zer egin dezakegu aurrera egiten laguntzeko?

Ebaluazio hezigarriak irakaskuntza-prozesuaren bi gune gakotan ageri ditu ezaugarri eta helburu
berariazkoak:
• Hasierako ebaluazioa. Irakaskuntza-ikaskuntzako prozesu jakin bati ekin aurretik, ikasle
bakoitza zer egoeratan den ezagutzea da hasierako ebaluazio diagnostikoaren helburu
nagusia, prozesu hori hautemandako beharretara egokitu ahal izateko. Hau da, diagnosi
horren arabera, erabakitzea, aurrez planifikatutakoa zenbaitetaraino den egokia eta ea
komeni den bestelako ikaskuntza edo helburu batzuei ekitea.
• Prozesuko ebaluazioa. Ikaskuntza-prozesuan zehar egiten dena da ebaluaziorik
garrantzitsuena eta emankorrena. Izan ere, ikaslea bera da ezagutza eraikitzen duena eta
ikasteko funtsezkoa da ikaslea bera gai izatea bere zailtasunak hautemateko, ulertzeko eta
erregulatzeko. Aipatu gaitasun horretan elementu giltzarri bilakatzen dira Unitate
Didaktikoaren fase desberdinetan proposatzen ditugun ikaskuntzen zein ekintzen
autorregulaziorako jarduerak.
Autorregulaziorako jarduerek, ikasleek beraiek ebaluazioaren eragile nagusi bihurtuz, banaka
zein beste ikaskide batzuekin, finkatutako helburuekiko eskuratutako ikaskuntzak,
gauzatutako ekintzak, haien zertarakoak eta emaitzen lorpenak kontzientziara ekarri eta
baloratzeko (metakognizoa) aukera ematen diote ikasleari, eta horren arabera lortu nahi diren
ikaskuntza-helburuak erdiesteko plangintza egin eta gauzatzekoa (erregulazioa).
Ikaskuntza prozesuak erregulatzen irakasteko eta ikasteko ez dago mugarik adinaren aldetik. Haur
Hezkuntzatik hasita irakatsi daitezke ikaskuntza prozesuak erregulatzeko prozedurak eta teknikak,
nahiz eta ikaslea ez izan oraindik gai horiek adierazteko. Ikaskuntza prozesuen metakognizoak, aldiz,
prozesu horiek kognizioaren objektu izatea eskatzen du eta hausnarketa prozesu horrek pentsamendu
formalaren oinarrizko garapen-maila bat behar du. Hori dela eta, Lehen Hezkuntzako ikasleek
irakaslearen gidaritza behar dute ezinbestean.

89
3. zehaztapen-maila

Metakognizoa azpimarratzeak ikaskuntza pertsonalizatuaren aldeko joera garbia dakar; izan ere,
ikaskuntzak aurrera egiten du ikasleak ikasteko prozesua ulertzen duenean eta zer ezagutzen duen,
nola ezagutzen duen eta zer ezagutzeko premia duen dakienean.
Irakaskuntza pertsonalizatu horrek, bestalde, norbanako bakoitzaren berariazko garapena sustatzen
du, pertsona aniztasunari balio positiboa ematen dio eta uniformetasun pedagogikoa errefusatzen du.
Ebaluazioaren gizarte-funtzioa
Prozesuaren amaieran egiten den egiaztatze funtzioari egiten dio aipamena ebaluazioaren gizarte
funtzioak, hau da, ikasitakoak edo lortutakoak egiaztatzeari. Baina ikasleen konpetentzien garapen-
maila baldin bada egiaztatu nahi duguna, ebaluazioaren egiaztatze funtzio hori egokitu beharra dago
ezinbestean. Bat egiten dugu Sanmartí-ren hitzetan (2007) funtzio hori bete behar duen ebaluazioak
izan behar dituen ezaugarriekin:
• Ebaluazioko zereginek testuinguruan kokatuta egon behar dute, hau da, egoera-proiektu
errealak izan behar dute.
• Egoera horiek konplexuak izan behar dute, eta haiei eraginkortasunez aurre egiteko ikasleek
mota anitzetako ezagutzak erlazionatu eta hainbat trebetasun baliatu beharko dituzte.
• Egoera horiek ikaskuntza-prozesuan landutako egoeren desberdinak izan behar dute.
Egoeraren eskakizunen arabera, ikasleak ikasitakoa transferitzeko zenbaitetaraino gai den
jakitea interesatzen da.
• Ebaluazioak ikasle bakoitzak bere lorpen eta mugak ezagutzeko aukera bat izan behar du.
Beraz, garrantzitsua da emaitzak adieraztearekin batera, mugen arrazoiei buruzko
hausnarketa egiten laguntzeko prozesua bideratzea eta ahulezi horiei aurre egiteko zer egin
dezaketen jabetzen laguntzea eta horretarako plangintza egitea. Zentzu horretan, gizarte
funtzioa duen ebaluazioa ere ikuspegi hezigarritik bideratu behar da.
Ikasle bakoitzaren arrakasta lortzea da irakaslearen egitekoa, eta bere auto-estimua indartzeko eta
ikasteko motibazioa suspertzeko, askoz ere onuragarriagoa da bukaerako ebaluazioa baino lehen
ikasleak berak bere zailtasunak hautematera, ulertzera eta erregulatzera bultzatzea, eta horretan
denbora ematea. Azken emaitza ona ateratzea baita pizgarririk onena saiatzen jarraitzeko.

90
 EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"

6.3. EBALUAZIOAREN GAIAK

Konpetentzietan oinarritutako hezkuntza-ereduak ebaluazioa funtsezko bi gai edo dimentsiotan
ardaztea eskatzen du:
- Arloetako konpetentziak: Unitate Didaktikoa
• Hiruhileko bakoitzean: arloko konpetentziaren eta hark integratzen dituen ikaskuntzen bidez.
- Oinarrizko konpetentzia guztiak
• Hiruhileko bakoitzean: Arloetako konpetentzien ebaluaziorako irizpideen bidez.
• Ikasturte amaieran: Ikasmailako amaierako konpetentzien adierazgarri diren egoeren
eskakizunei aurre egiteko zereginen ebaluaziorako irizpideen bidez.

6.3.1. Arloetako konpetentziak

Arloetako konpetentzien ebaluazioa bideratzeko bi erreferente nagusi ditugu: arloko ezagutzak
(helburu didaktikoak) eta arloko konpetentziaren adierazgarri den egoera.
Izan ere, ebaluatzeko erabiltzen dugun eskalak gure diskriminazio ahalmena determinatzen du eta,
diskriminazio-funtzio horretan, 0-10 eskala oso desorekatua da: 0-5 bitartea ikasleak ez duela
zerbait bereganatu adierazteko soilik erabiltzen da. Hori dela eta, egun, nazioarteko eremuan,
ebaluaziorako erabiltzen den eskala nagusia da (1-4)koa.
Helburu didaktiko bakoitzari zein konpetentziaren ebaluazio-irizpide bakoitzari eskala honetako
zenbaki bat atxikitzean, irakasleak oso argi eduki behar du zer ari den adierazten:

(1-4) ESKALAREN INTERPRETAZIO PEDAGOGIKOA

1 Ez du lortu.
2 Lortu duena balekoa da; justu, baina balekoa.
3 Ondo lortu du, nahiz eta erroren bat edo batzuk egin.
4 Oso ondo lortu du.

Aurrerago azalduko dugun moduan, Unitate Didaktikoan lantzen diren eduki-baliabide edo
ezagutzei lotutako helburu didaktiko bakoitzari eta konpetentziaren ebaluaziorako erreferente
bakoitzari garrantziaren araberako ponderazioa eman diegu. erakusten duen ezagutzen eskuratze-
maila, bai eta arloko konpetentziaren garapen-maila.

ARLOKO KONPETENTZIAREN
ARLOKO EZAGUTZEN ESKURATZE-MAILA
GARAPEN-MAILA
Ezagutza guztiak oso ondo eskuratu ditu Maila oso altua
Ezagutza guztiak ondo eskuratu ditu Maila altua
Ezagutzak nahikoa ongi eskuratu ditu Erdiko maila
Ezagutzak ez ditu eskuratu Hasierako maila

91
3. zehaztapen-maila

6.3.1.1. Arloko ezagutzen eskuratze-mailaren ebaluazioa bideratzeko proposamena:

helburu didaktikoak eta haien ebaluaziorako irizpideak
Gure lana oinarrizko konpetentzietan oinarritu behar dugunez, ikasleak etorkizuneko herritar gisa
beharrezkoak izango dituen konpetentziak sustatu eta garatzen laguntzea da gure egitekoa, eta ez
ikasleak zatikatutako ezagutzak pilatzea. Konpetentzien garapen horrek jakitera, egiten jakitera eta
izatera eramango du ikaslea. Konpetentzia batzuek kontzeptuzko osagaia izango dute, beste
batzuek prozedurazkoa eta badira jarrerazkoa dutenak ere. Edozein kasutan, ikasle batek asko jakin
dezake gai bati buruz konpetentea izan gabe. Baina, ezin du konpetente izan ez badaki:
konpetentzien atzean ezagutzak, trebetasunak, jarrerak eta balioak daude. Arloko konpetentziak
integratzen dituen ikaskuntzak identifikatzean eta horiekiko espero den ikaskuntza definitzean
dago gakoa.
Konpetentziak eskatzen dituen jakintzekiko, hau da, baliabideekiko espero den ikaskuntza
definitzen dute helburu didaktikoek.
Arloetako sekuentzia didaktikoetan proposatzen diren helburu didaktiko guztiek ez dute garrantzi
bera. Konpetentzien araberako hezkuntzaren ikuspuntutik, garrantzitsuenak konpetentziak modu
integratuan mobilizatzea eskatuko dituen ikaskuntzak definitzen dituztenak dira. Ondorioz,
ikaskuntza horiei erreferentzia egiten dieten helburu didaktikoek besteek baino balio handiagoa
dute eta aipatu garrantzia irakasleen gidan adierazten dugu ponderazio bidez.
Edonola ere, aldagarria da guk proposatutako ponderazioa, hau da, irakasleak alda dezake
irakaskuntza-prozesuan hainbat faktoreen eraginez hartutako erabakien ondorioz (hasierako
ebaluazio diagnostikoak adierazitakoa, prozesuko erregulazioek eskatutakoak, gelako errealitateak
ezarritako beste baldintzak, etab.).
Helburu didaktikoek edukiekiko definitzen duten ikaskuntzen maila ebaluatu ahal izateko,
ebaluaziorako irizpideak formulatu ditugu. Irizpide horiek jokabide behagarrietan hezurmamitzen
dute helburu didaktiko bakoitza.
Helburu didaktiko bakoitzaren ebaluaziorako irizpideekiko ikasleek erakusten duen lorpena
behatuz, irakaslearen zeregina izango da, 1-4 eskala erabiliz, helburu didaktiko bakoitza baloratzea,
behaketarako tresnatzat proposatutako jarduerak (sekuentzia didaktikoan bertan daudenak) edo
eta egoki deritzon beste batzuk baliatuz. [Ikus ondorengo koadroa]

92

HD BAKOITZAREN
HELBURU DIDAKTIKOAK
PONDERAZIOA
1. Soziolinguistikaren eremu
semantikoa eratzen duten oinarrizko
terminoen esanahia ezagutu, eta
ezagutza hori hizkuntza-errealitate
jakinen interpretazioan aplikatu.
2. Fenomeno baten konponbide
proposamenak eta horien kausa
posibleak emanik, erlazio semantikoa
dutenak hautatu.
3. Emandako euskarrietatik finkatutako
komunikazio-asmoaren araberako
informazioa hautatu eta adierazi,
dagokien egituraren arabera antolatuz.
EUSkara eta literatura 3
2. unitatea: “Euskararen lekukoak"
EUSKARA ETA LITERATURA DBH 3, 2 UD
ARLOKO EZAGUTZEN ESKURATZE-MAILA
HD BAKOITZAREN
BEHAKETARAKO JARDUEREN PROPOSAMENA
EBALUAZIORAKO IRIZPIDEAK
8. aplikazio-jardueran hasitako soziolinguistikako terminoen
Soziolinguistikako kontzeptuak eta haien definizioak glosarioa, 19. eta 42. autorregulazio-jardueretako
EI01
erlazionatu ditu. A Fitxak eta eduki-baliabideen ebaluaziorako dosierrean
dagokion jarduera.
25%
8. aplikazio-jardueran hasitako soziolinguistikako terminoen
Testuetako hutsuneak betetzeko, emaniko glosarioa, 19. eta 42. autorregulazio-jardueretako A Fitxak
EI02
soziolinguistikako kontzeptuetatik egokiak hautatu ditu. eta eduki-baliabideen ebaluaziorako dosierrean dagokion
jarduera.
12. aplikazio-jarduera, 17. egituratze-jarduerako 1. eta 2.
Esplikazio-egitura duen testuan identifikatu ditu arazoa,
EI03 egitekoak eta eduki-baliabideen ebaluaziorako dosierrean
arazoaren kausak eta arazoarentzako konponbideak.
dagokion jarduera.
25%
Emaniko kausa eta ondorioekin esplikazio-egituraren Eduki-baliabideen ebaluaziorako dosierrean dagokion
EI04
adierazgarri den eskema grafikoa osatu du. jarduera.
Emaniko testuen komunikazio-asmoa hautatu du Eduki-baliabideen ebaluaziorako dosierrean dagokion
EI05
eskainitako aukeretatik. jarduera.
Hautua justifikatzeko, emanikoetatik arrazoi eta adibide Eduki-baliabideen ebaluaziorako dosierrean dagokion
EI06
egokiak hautatu ditu. jarduera.
Komunikazio-asmoa eta haren isla den eskema grafikoa 18. egituratze-jarduera eta eduki-baliabideen ebaluaziorako
25% EI07
erlazionatu ditu. dosierrean dagokion jarduera.
Emandako testuetatik zehaztutako komunikazio-asmo 18. egituratze-jarduera eta eduki-baliabideen ebaluaziorako
EI08
bakoitzerako informazio egokia hautatu du. dosierrean dagokion jarduera.
Emandako testuetatik hautatutako informazioa egoki 18. egituratze-jarduera eta eduki-baliabideen ebaluaziorako
EI09
adierazi du eskema grafikoan. dosierrean dagokion jarduera.
93
3. zehaztapen-maila
4.* Elkarlanean ikerketa-plana
planifikatu eta gauzatu, norberaren
egitekoak arduraz eta
eraginkortasunez betez.
5. Hainbat iturritatik eskuratutako
informazioa koherentziaz eta
zuzentasunez adierazteko landutako
baliabideak (hizkuntzakoak zein
grafikoak) autonomiaz aplikatu,
emandako testuetan nahiz norberak
sortutakoan.
* Helburu didaktiko honen ebaluazioa, arloko konpetentziaren ebaluaziorako “Elkarrekin ikasteko eta bizitzeko eta auto-
erregulatzeko erakusten duen gaitasuna” atalean egingo da.
Ikerketaren urrats bakoitzean taldean hartu beharreko
erabakietan eraginkortasunez parte hartu du: bere ideiak
eta sentimenduak askatasunez adieraziz, bestenak
EI10 errespetuz entzunez eta lanari eta gaiari lotuz.
Ikerketa burutzeko bere zereginak arduraz bete ditu,
laguntza behar izan duenean eskatuz eta behar izan
duenari eskainiz.
EI11
Elkarlanerako hartutako konpromisoak bete ditut eta
EI12
kideei haienak betetzen lagundu diet.
Landutako kalko okerren ondorio diren akatsak dituzten
EI13 esaldiak eta horien baliokide zuzenak emanik, esaldi
zuzenak hautatu ditu.
25%
Landutako kalko okerretatik eratorritako akatsak dituzten
EI14
esaldien baliokide zuzenak idatzi ditu.
14. egituratze-jarduera, 19. eta 42. autorregulazio-
jardueretako C fitxak, 20. integrazio-jardueran hasten den
"Ikerketa-planean" (24. aplikazio-jarduera, eta 29. eta 43.
integrazio-jarduerak)
14. egituratze-jarduera, 19. eta 42. autorregulazio-
jardueretako C fitxak, 20. integrazio-jardueran hasten den
"Ikerketa-planean" (24. aplikazio-jarduera, eta 29. eta 43.
integrazio-jarduerak)
6. planifikazio-jarduera, 14. egituratze-jarduera, 19. eta 42.
autorregulazio-jardueretako C fitxak, 20 integrazio-
jardueran hasten den "Ikerketa-planean" (24. aplikazio-
jarduera, eta 29. eta 43. integrazio-jarduerak)
Eduki-baliabideen ebaluaziorako dosierrean dagokion
jarduera.
Eduki-baliabideen ebaluaziorako dosierrean dagokion
jarduera.
94
 EUSkara eta literatura 2
3. unitatea: “Jalgi hadi plazara!"

6.3.1.2. Arloko konpetentziaren garapen-mailaren ebaluazioa bideratzeko

proposamena: erreferenteak eta ebaluaziorako irizpideak
Ezin ditugu konpetentziak zuzenean ebaluatu, bai ordea haiekin lotura duten egoeraren eskakizunei
aurre egiteko ikasleak burutzen dituen zereginak edo ekintzak. Hortaz, dituen ezagutzen artetik eta
egoerak eskatzen duenaren arabera, ikaslea zenbaitetaraino den gai batzuk edo besteak hautatzeko
eta aplikatzeko ebaluatzea eta gaitasun horren ebidentziak jasotzea eskatzen du konpetentzien
ebaluazioak.
Arloko konpetentziaren adierazgarri den egoeren eskakizunei aurre egiteak zenbait eduki-baliabide
modu integratuan mobilizatzea eskatzen duenez, ebaluazioan aztertu eta baloratu egin behar da
ikasleak, ikasitakoak behar bezala modu integratuan mobilizatzen eta aplikatzen dakien.
Baina gauzatutako ekintza edo zereginen ebaluaziotik haratago joatea eskatzen du konpetentzien
araberako ebaluazioak. Ezinbestean, norberaren ikaskuntza-prozesuari zein emaitzei buruz
hausnartzeko eta horiek erregulatzeko (autorregulazioa) eta lankidetzarako erakusten duen
gaitasuna ere baloratzea eskatzen du.
Horregatik, arloko konpetentziaren ebaluaziorako ondorengo bi eremuak hartzen ditugu kontuan:
a) Arloko konpetentziaren adierazgarri den egoeraren eskakizunei eraginkortasunez
erantzuteko erakusten duen trebetasuna
Egoerari lotutako zeregina bitarteko, eremu honen ebaluaziorako erreferenteak definitu ditugu:
pertinentzia, koherentzia eta arloko baliabideen erabilera. Arlo bakoitzak berariazko esanahia
eman dio konpetentziarekin lotutako zeregin edo ekintzaren ebaluaziorako erreferente
bakoitzari, eta arloaren ikuspegitik garrantzi bera ez dutenez, erreferente horietako batzuei
besteei baino garrantzia (ponderazio) handiagoa eman dio arlo bakoitzak.

ARLOA PERTINENTZIA
Ikasleak eskatutako zeregina
gauzatu du. Sortutako
testuak erantzuten die
HIZKUNTZAK komunikazio-egoeraren
ezaugarriei nahiz
ARLOA proposatutako baldintzei;
eta horretarako emaniko
euskarriak ere kontuan
hartu ditu.
ARLOKO BALIABIDEEN
KOHERENTZIA
ERABILERA
Ikasleak testuko informazioa Ikasleak komunikazio-
dagokion egituraren baitan egoeraren ezaugarriei
antolatu du eta ideiak edota gaiari dagokion
garatu ditu haien arteko lexikoa erabili du eta
erlazio logikoa mantenduz gramatika-ezagutzak zuzen
eta kohesio-elementu aplikatu ditu, bai
egokiak baliatuz. testuinguruaren eremukoak
bai eta esaldiaren nahiz
hitzaren eremukoak.

Zereginaren ebaluaziorako aipatu erreferente bakoitzarentzat ebaluaziorako irizpideak

formulatu ditugu eta horietako bakoitzak oinarrizko zein konpetentziarekin -diziplina
baitakoarekin zein integratzen dituen metadiziplinarrekin- duen lotura adierazi dugu.
Arloko konpetentziak, oro har, ondorengo oinarrizko konpetentzia metadiziplinarrak
integratzen dituzte: pentsatzen eta ikasten eta komunikatzen jakiteko konpetentzia;
ekimenerako konpetentzia eta konpetentzia digitala. Zereginaren ebaluaziorako irizpideen eta
oinarrizko konpetentzien artean ezarri dugun loturak ikasleak oinarrizko konpetentzia
metadiziplinar horiekiko erakusten duen garapen-mailari buruzko informazioa jasotzeko aukera
emango die irakasleei.

95
3. zehaztapen-maila

b) Elkarrekin ikasi eta bizitzeko eta autorregulaziorako erakusten duen gaitasuna

Eremu honen ebaluaziorako bi oinarrizko konpetentzia metadiziplinar hartu ditugu
erreferentetzat: Elkarrekin ikasten eta bizitzen jakiteko konpetentzia eta auto-kontzeptu eta
auto-estimu doitua edukitzeko eta autonomo izateko autorregulaziorako, hau da, izaten
jakiteko konpetentzia. Erreferente horiei ponderazio bat eman eta haien ebaluaziorako
irizpideak formulatu ditugu, bakoitzak aipatu zein oinarrizko konpetentzia metadiziplinarrekin
duen lotura adieraziz.
Elkarrekin ikasten eta bizitzen jakiteko konpetentziak bata bestearen osagarri diren alderdi
hauek biltzen ditu:
• Pertsonarteko erlazioa eta komunikazioa
• Ikasteko lankidetza
• Giza portaerak

Guk formulatutako ebaluaziorako irizpideek, bereziki, pertsonarteko erlazio eta komunikazioari eta
ikasteko lankidetzari egiten diete erreferentzia. Giza portaerei dagozkien ebaluaziorako irizpideak
irakasleek beraiek formula ditzatela proposatzen dugu, bai giza eskubideetatik eratorritakoei
erreferentzia egiten dietenak, bai eta ikastetxe bakoitzean, bere barne araudiarekin loturan, arau
sozialekin erlazionatutako portaerei dagozkienak. Azken horien adibide batzuk dira, elkar lanaren
koordinazioaren beharrak sortutako puntualtasuna; lan giro egokiaren eta efikaziaren mesedean
erabiltzen diren gauzen eta lekuen txukuntasuna eta ordena zaintzearen beharra; eta abar.
Portaera horiek prozesuan ebaluatu daitezke soilik, irakasleek beraiek formulatutako irizpideen
bidez. Beraz, guk proposatutakoek eta irakasleek beraiek gehitutakoek eratuko lukete eremu honen
ebaluaziorako irizpideen zerrenda.
Eremu honen ebaluazioari dagokionez ere, garrantzitsuena nork bere burua ebaluatzen ikastea da.
Horregatik, irakaslearen logikaren aldetik baino gehiago, ikaslearen beraren eta autonomiara
iristeko logikaren aldetik planteatu dugu aipatu erreferenteen ebaluazioa, nork bere burua
erregulatzeko gaitasuna garatzen joateko auto-ebaluazioa estrategiatzat hautatuz. Beste motetako
eduki-baliabideen ikaskuntzarako autorregulazioak bezala, norbera izaten eta elkarrekin bizitzen
eta ikastearen jakitearenak ikasleak honako alderdiak ondo irudikatzea eskatzen du: zeri buruz egin
behar duten hausnarketa -ebaluaziorako irizpideek finkatzen dute hori- eta ikaskuntza-prozesuko
zein unetan eta zein tresnaren bidez burutu behar duten eskaturiko hausnarketa.
Arloetako sekuentzia didaktikoen Garapen Faseari ekitean ezagutu beharko lituzkete ikasleek
aipatu alderdiak, eta, haren eta Amaierako Fasearen bukaeran egin dezakete ikasleek hausnarketa
proposatzen zaien txantiloia baliatuz. Horrela, gaiago izango dira ohartzeko espero dena lortzeko
bidean dauden ala ez, eta, zer den hobetu behar dutena. Halaber, prozesuko une desberdinetan
espero denarekiko ikasleak berak dituen pertzepzioen inguruko informazioa eskuratzeko aukera
izango du irakasleak, eta baita ebaluaziorako irizpideek definitzen dituzten jarrera eta portaera
horiek bereganatzeko ikaslea egiten ari den ahaleginaz ohartzeko ere.

96
 EUSkara eta literatura 2
3. unitatea: “Jalgi hadi plazara!"

Ikus auto-ebaluaziorako txantiloiaren eredu posiblea:

LANKIDETZA ETA AUTORREGULAZIOA

AUTOEBALUAZIORAKO FITXA
IKASLEA:
DATA:
OSO
Ebaluaziorako irizpideak BETI GEHIENETAN BATZUETAN
GUTXITAN
Nire ideiak eta sentimenduak
askatasunez adierazi ditut eta
besteenak errespetuz entzun ditut.
Taldean, nire zereginak arduraz bete
ditut eta laguntza behar dudanean
eskatu egin dut eta behar duenari
eskaini diot.
Ikaskuntzen autorregulaziora
bideratutako zereginetan parte hartu
dut eta nire lorpen eta zailtasunak
adierazi ditut.
Zailtasunei aurre egiteko
proposatutakoak onartu ditut eta
gauzatzeko ahalegina egin dut.
Nire erabakiak eta betebeharrak
burutzeko arduraz jokatu dut.
...
…
Hurrengo hausnarketarako honako alderdi hauek hobetzeko konpromisoa hartzen dut: …

Jarrera zein portaera horiei buruz Ikasleek egiten duten auto-ebaluazioaren emaitzak gurutzatu
ditzake irakasleak prozesuan zehar behaketaren bidez jasotzen duen informazioarekin. Zeregin
horretarako sekuentzia didaktikoko zein jarduera izan daitezkeen baliagarri adierazten dugu.
Arloko konpetentzia bakoitzaren ebaluaziorako kontuan hartutako bi eremuetako erreferente
bakoitza da berez ebaluatzen dena, bakoitzarentzat finkatutako ebaluaziorako irizpideen bidez.
Horretako, lehenik, erreferente bakoitzari dagozkion ebaluaziorako irizpideak baloratuko ditu
irakasleak, aurrez aipatutako arrazoiengatik 1-4 eskala erabiliz, eta, ondoren, balorazio horiek
osotasunean kontuan hartuz, baloratuko du erreferente bakoitzarekiko ikasleak erakusten duen
lorpen-maila.
Ikus ondorengo koadroak:
• Lehenengoak arloko konpetentziaren ebaluazioak besarkatzen dituen alderdiak eta haien
arteko erlazioa adierazten du.
• Bigarrenak arloko konpetentziaren ebaluaziorako irizpideen eta oinarrizko konpetentzien
arteko lotura ezartzean oinarrizko konpetentziei erreferentzia egiteko baliatu dugun
kodearen esanahia adierazten du.

97
 3. zehaztapen-maila

EUSKARA ETA LITERATURA DBH3, 2 UD

ARLOKO KONPETENTZIAREN EBALUAZIOA
EREMU BAKOITZAREN OINARRIZKO
BITARTEKOA

EBALUAZIORAKO KONPETENTZIEKIKO LOTURA

EREMUAK

ERREFERENTEAK, ERREFERENTE BAKOITZAREN BEHAKETARAKO JARDUEREN

DEFINIZIOA ETA BALUAZIORAKO IRIZPIDEAK OK 1 OK-8 OK-9 OK-12 PROPOSAMENA
BAKOITZAREN
PONDERAZIOA

PERTINENTZIA Testuak eskatutako komunikazio-asmoa betetzen du: hizkuntza X X X Amaierako faseko 46. integrazio-jarduera
baten egoera soziolinguistikoa deskribatzea, ikerketa eta 47. autorregulazio-jarduera
EI01
Arloko konpetentziarekin lotutako egoeraren eskakizunei erantzuteko

% 27 soziolinguistikoa planifikatzea, ikerketa soziolinguistiko baten

txostena aurkeztea, egoera soziolinguistikoa esplikatzea, etab.
Testuan egoki erabili ditu kontzeptu eta informazio X X Amaierako faseko 46. integrazio-jarduera
EI02 soziolinguistikoak: euskarrietatik eskuratutakoak edota bere eta 47. autorregulazio-jarduera
ezagutzakoak.

Testuak zehaztutako bestelako baldintzak betetzen ditu: luzera, X X Amaierako faseko 46. integrazio-jarduera
EI03
erakusten duen trebetasuna

Egoerari lotutako zeregina

eskainitako txantiloia betetzea, etab. eta 47. autorregulazio-jarduera

KOHERENTZIA Testuan informazioa modu antolatuan eman du, ideien arteko X X Amaierako faseko 46. integrazio-jarduera
EI04 erlazioak eta hierarkia zainduz: gaia eta azpigaien artekoa, gertaera, eta 47. autorregulazio-jarduera
% 27 kausa eta ondorioen artekoa, etab.

Testuak osotasuna du eta modu ulergarrian adierazita dago: X X Amaierako faseko 46. integrazio-jarduera
jarraipen tematikoa bermatzeko baliabideak erabili ditu, esaldiek eta 47. autorregulazio-jarduera
EI05
esanahi osoa dute, baliabide prosodikoak (bolumena, abiadura
etab.) eta ez hitzezkoak baliatu ditu, etab.

EDUKI-BALIABIDEEN X X Amaierako faseko 46. integrazio-jarduera

EI06 Sortutako testuan hiztegi zehatza eta objektiboa erabili du.
ERABILERA eta 47. autorregulazio-jarduera

X X Amaierako faseko 46. integrazio-jarduera

% 26 EI07 Testuan ez dago landutako kalko okerrik.
eta 47. autorregulazio-jarduera

X X Amaierako faseko 46. integrazio-jarduera

EI08 Testua ortografikoki zuzena da.
eta 47. autorregulazio-jarduera

98
 EUSkara eta literatura 2
3. unitatea: “Jalgi hadi plazara!"

EREMU BAKOITZAREN OINARRIZKO

BITARTEKOA
EBALUAZIORAKO KONPETENTZIEKIKO
EREMUAK

ERREFERENTEAK, LOTURA
EBALUAZIORAKO IRIZPIDEAK BEHAKETARAKO JARDUEREN PROPOSAMENA
DEFINIZIOA ETA
BAKOITZAREN
OK-10 OK-11
PONDERAZIOA

14. egituratze-jarduera, 19. eta 42. autorregulazio-

Unitate didaktiko osoaren ikaskuntza-prozesua: auto-ebaluaziorako
Elkarrekin ikasteko eta bizitzeko eta auto-erregulatzeko erakusten

jardueretako C fitxak, 20. integrazio-jardueran hasten

Norbere zalantzak, galderak, sentimenduak, iritzia eta
EI09 xproposamenak taldean adierazi ditu. X den "Ikerketa-planean" (24. aplikazio-jarduera, eta 29.
eta 43. integrazio-jarduerak), 44. integrazio-jarduera,
46. integrazio-jarduera

20. integrazio-jardueran hasten den "Ikerketa-

Elkarrekin ikasten eta
bitzitzen ikasteko EI10
konpetentzia eta auto-
kontzeptu eta auto-
duen gaitasuna
Taldean ikastean eta lan egitean, norbere zereginak
arduraz bete ditu eta, talde-lanaren arrakastari begira,
behar denean, laguntza eskatu eta eskaini du.
planean" (24. aplikazio-jarduera, eta 29. eta 43.
X
integrazio-jarduerak), 44. integrazio-jarduera, 46.
integrazio-jarduera

estimu doitua
Bizikidetzan elkarrekin ikasteko eta giro onean bizitzeko
tresnak

edukitzeko eta
autonomo izateko auto- EI11 ikastetxeko eta gizarteko elkarbizitza arauak aintzat X
erregulatzeko hartuz jokatu du.
konpetentzia
Planifikazio-jarduera, 14. egituratze-jarduera, 19. eta 42.
autorregulazio-jardueretako C fitxak, 20. integrazio-
Norbere ikaskuntza autorregulatu du: lorpenak eta jardueran hasten den "Ikerketa-planean" (24. aplikazio-
% 20 EI12 zailtasunak identifikatu eta onartu ditu eta haiei aurre X jarduera, eta 29. eta 43. integrazio-jarduerak), 44.
egiteko erabaki egokiak hartu ditu. integrazio-jarduera, 46. integrazio-jarduera
Autorregulazio-jarduerak

Pertsona gisa garatzeko, norbere buruan konfiantza

EI13 erakustsi du eta erabakiak eta betebeharrak burutzeko X
arduraz jokatu du.

99
 3. zehaztapen-maila

OINARRIZKO KONPETENTZIEN KODEAK ETA ESANAHIA

OK 1 Hizkuntza- eta literatura-komunikaziorako konpetentzia
OK 2 Matematikarako konpetentzia
OK 3 Zientziarako konpetentzia
DIZIPLINA
OK 4 Gizarterako eta herritartasunerako konpetentzia
BAITAKOAK
OK 5 Arte komunikaziorako konpetentzia
OK 6 Teknologiarako konpetentzia
OK 7 Konpetentzia motorra
Pentsatzen eta ikasten eta komunikatzen jakiteko konpetentzia
Ikasteko eta lan egiteko ohiturak, ikasteko estrategiak eta pentsamendu zorrotzak izatea,
eta, ikasitakoa mobilizatzea eta testuinguru eta egoera batzuetara eramatea,
norberaren ikaskuntza modu autonomoan antolatzeko.
1. Informazioa jaso eta kudeatzea.
1.1. Informazio-iturriak identifikatzea, balioestea eta hautatzea.
OK 8
1.2. Informazioa eskuratzea eta gordetzea.
2. Informazioa ulertzea eta ulertutakoa adieraztea.
3. Informazioa ebaluatzea eta ebaluatutakoa adieraztea.
4. Ideiak sortzea, hautatzea eta adieraztea, hitzezko kodea zein hitzezkoak ez direnak
baliatuz.
OINARRIZKO KONPETENTZIAK

5. Baliabide kognitiboak modu estrategikoan erabiltzea.

Ekimenerako, espiritu ekintzailerako eta komunikaziorako konpetentzia
METADIZIPLINARRAK EDO OROKORRAK

Ekimena izatea eta ekite-prozesua erabakitasunez eta eraginkortasunez kudeatzea.

OK 9 1. Ekintzak planifikatzea.
2. Gauzatzea.
3. Ebaluatzea eta hobekuntzak egiteko proposamenak egitea.
Elkarrekin ikasten eta bizitzen eta komunikatzen jakiteko konpetentzia
Pertsona arteko, taldeko eta komunitateko egoeretan elkarrekikotasunez parte-hartzea,
eta norberari aitortutako eskubideak eta betebeharrak besteei aitortzea, norberaren zein
guztion ongirako.
OK 10 1. Pertsonarteko erlazioa eta komunikazioa.
2. Ikasteko lankidetza.
3. Giza portaerak.
4. Gatazken kudeaketa.
Norbera izaten eta komunikatzen jakiteko konpetentzia: autorregulazioa
Autokontzeptu eta autoestimu doitua edukitzeko eta autonomo izateko, sentimendu,
pentsamendu, jokaera eta ekintza pertsonalez gogoeta egitea eta haiek sendotzea edo
egokitzea, haien gaineko balorazioaren arabera.
1. Ikaskuntza-prozesuaren autorregulazioa.
OK 11 2. Jokabide sozialaren autorregulazioa.
3. Norbere erabakiak eta betebeharrak burutzeko motibazioaren eta borondatearen
indarren autorregulazioa.
4. Norbere gorputz-irudiaren, gorputz-funtzioen, osasunaren eta sexu-identitatearen
autorregulazioa.
5. Norbere emozioen autoerregulazioa.
Konpetentzia digitala
OK 12 Testuinguru digitalean eta tresna digitalekin eraginkortasunez aritzea honako eremu
hauetan: informazioa, komunikazioa, edukia garatzea, segurtasuna, arazoak ebaztea.

100
 EUSkara eta literatura 2
3. unitatea: “Jalgi hadi plazara!"

Helburu didaktikoek definitutako ikaskuntzen eskuratze-mailaren eta arloko konpetentziaren garapen-

mailaren arteko media ponderatuak emango du hiruhileko bakoitzean arloaren balorazio orokorra.
Gure proposamena konpetentziari % 60 eta ikaskuntzei, hau da, eduki-baliabideei %40 ematea da.
Arloaren balorazio orokorra lortzeko, helburu didaktikoek definitutako ikaskuntzen eskuratze-
mailaren eta arloko konpetentziaren garapen-mailaren arteko media ponderatua egitea proposatzen
dugu: arloko konpetentziari % 60 eta ikaskuntzei, hau da, eduki-baliabideei % 40 ematea.
IKAS-ARLOA: … BALORAZIO OROKORRA: …

ARLOKO EZAGUTZEN ESKURATZE-MAILA: …

ARLOKO KONPETENTZIAREN GARAPEN-MAILA: …

Amaieran, arloaren balorazio orokorra emaitza hauen bidez adieraziko da:

• Arloaren eskakizunak oso ondo bete ditu
• Arloaren eskakizunak ondo bete ditu
• Arloaren eskakizunak nahikoa ondo bete ditu
• Arloaren eskakizunak ez ditu bete

6.3.2. Oinarrizko konpetentziak

Konpetentzien araberako hezkuntzak oinarrizko konpetentzia guztien garapena eragitea du xede,
horregatik, arloetako sekuentzien bidez bideratutako ikaskuntzen eskuratze-maila eta egoera
didaktikoetan haien erabilera-gaitasuna ebaluatzeaz gainera, oinarrizko konpetentzia guztien
garapen-maila ebaluatzea eskatzen du, metadiziplinarrak zein diziplina baitakoak.

6.3.2.1. Oinarrizko konpetentzien garapen-mailaren ebaluazioa bideratzeko

proposamena: erreferenteak eta ebaluaziorako irizpideak
Hiruhileko bakoitzean
Aurrez esan bezala, arlo bakoitzaren konpetentziaren ebaluaziorako irizpideen eta oinarrizko
konpetentzien arteko lotura ezarri eta adierazi dugu. Informazio horrek arlo jakin bakoitzak
oinarrizko konpetentzien garapenari eginiko ekarpenaren diagnosia egitea ahalbideratzen du.
Arlo guztietatik eginiko diagnosi bateratuak adieraziko digu, diziplinarteko ikuspegitik, hiruhileko
bakoitzean ikasleak oinarrizko konpetentzia guztiekiko erakusten duen garapen-maila.
[Ikus jarraian dagoen koadroa]

101
3. zehaztapen-maila

OINARRIZKO KONPETENTZIEN GARAPEN-MAILA DIZIPLINARTEKO IKUSPEGITIK (Hiruhileko bakoitzerako)

(Aurrez sartutako balioen baitan lortutako emaitzak)
OK1 OK2 OK3 OK4 OK5 OK6 OK7 OK8 OK9 OK10 OK11 OK12

Matematika
EBALUAZIORAKO IRIZPIDEEN BAITAKO

Biologia-Geologia
ARLOETAKO KONPETENTZIEN

Fisika-Kimika
GARAPEN-MAILA

Gizarte Zientziak
Euskara eta
literatura
Gaztelania eta
literatura
Ingelesa

Emaitza Emaitza Emaitza Emaitza Emaitza Emaitza Emaitza Emaitza Emaitza Emaitza Emaitza Emaitza
orokorra orokorra orokorra orokorra orokorra orokorra orokorra orokorra orokorra orokorra orokorra orokorra

Oinarrizko konpetentzia bakoitzarekiko diagnosia honela erakutsiko da hiruhileko bakoitzean:

q Maila oso altua
q Maila altua
q Erdiko maila
q Hasierako maila

102
 EUSkara eta literatura 2
3. unitatea: “Jalgi hadi plazara!"

7. ERANSKINAK

7.1. Jarduera osagarriak (aparteko artxiboetan daude)

- Ikaslearen dosierra
- Irakaslearen dosierra

7.2 Dokumentu osagarriak (aparteko artxiboetan daude)

7.3. Euskarako 3.1. eta 3.2. lan-koadernoen erantzunak (aparteko artxiboetan daude)

103