Zagadnienia na egzamin z postępowania karnego

Pytanie 1 – skład sądu

 Na rozprawie głównej sąd orzeka w składzie jednego sędziego, jeżeli ustawa nie stanowi
inaczej. Sędzia ma prawa i obowiązki przewodniczącego.
 W sprawach o zbrodnie sąd orzeka w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.
 Ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę sąd pierwszej instancji może
postanowić o jej rozpoznaniu w składzie trzech sędziów albo jednego sędziego i dwóch
ławników.
 W sprawach o przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę dożywotniego pozbawienia
wolności, sąd orzeka w składzie dwóch sędziów i trzech ławników. Na rozprawie apelacyjnej i
kasacyjnej sąd orzeka w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
 Apelację lub kasację od wyroku orzekającego karę dożywotniego pozbawienia wolności
rozpoznaje sąd w składzie pięciu sędziów.
 Na posiedzeniu sąd orzeka jednoosobowo, chyba że ustawa stanowi inaczej albo ze względu
na szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę prezes sądu zarządzi jej rozpoznanie w składzie
trzech sędziów.
 Sąd odwoławczy na posiedzeniu orzeka jednoosobowo, a w składzie trzech sędziów wówczas,
gdy zaskarżone orzeczenie wydano w składzie innym niż jednoosobowy albo ze względu na
szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę prezes sądu zarządzi jej rozpoznanie w składzie
trzech sędziów, chyba że ustawa stanowi inaczej.
 Jako Sąd Najwyższy sąd orzeka w składzie siedmiu sędziów, gdy rozpoznaje kasację
dotyczącą orzeczenia SN, chyba że orzeczenie zostało wydane jednoosobowo, wówczas SN
orzeka w składzie trzech sędziów.
 Jako Sąd Najwyższy w powiększonym składzie, czyli siedmiu sędziów lub całej izby, gdy
rozstrzyga zagadnienie prawne przekazane mu przez sąd odwoławczy
Pytanie 2 – wyłączenie sędziego

Sędzia jest z mocy prawa wyłączony od udziału w sprawie, jeżeli:

1) sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio;

2) jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela

ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób;

3) jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi

rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem

przysposobienia, opieki lub kurateli;

4) był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchany w

charakterze świadka lub występował jako biegły;

5) brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony,

albo prowadził postępowanie przygotowawcze;

6) brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie;

7) brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone;

8) (uchylony);

9) brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw;

10) prowadził mediację.

Powody wyłączenia trwają mimo ustania uzasadniającego je małżeństwa, wspólnego pożycia,

przysposobienia, opieki lub kurateli.

Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego wnioskiem o wznowienie lub zaskarżonego

w trybie kasacji, nie może orzekać co do tego wniosku lub tej kasacji.

Sędzia ulega wyłączeniu, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną

wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie.

Wniosek o wyłączenie sędziego, zgłoszony na podstawie punktu powyższego po rozpoczęciu

przewodu sądowego, pozostawia się bez rozpoznania, chyba że przyczyna wyłączenia powstała lub

stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu.

Wniosek o wyłączenie sędziego oparty na tych samych podstawach faktycznych co wniosek wcześniej

rozpoznany pozostawia się bez rozpoznania

Wyłączenie następuje na żądanie sędziego, z urzędu albo na wniosek strony.

Jeżeli sędzia uznaje, że zachodzi przyczyna wyłączająca go z mocy prawa, wyłącza się, składając

oświadczenie na piśmie do akt, a na jego miejsce wstępuje inny sędzia.

Sędzia, co do którego zgłoszono wniosek o wyłączenie, może złożyć do akt stosowne oświadczenie na

piśmie. Wniosek rozpoznaje się niezwłocznie. Z chwilą wyłączenia sędziego czynności procesowe

dokonane z jego udziałem po złożeniu wniosku stają się bezskuteczne.

Poza przypadkiem wyłączenia się sędziego samodzielnie o wyłączeniu orzeka sąd, przed którym toczy

się postępowanie; w składzie orzekającym w kwestii wyłączenia nie może brać udziału sędzia, którego

dotyczy wyłączenie. W razie niemożności utworzenia takiego składu sądu, w kwestii wyłączenia

orzeka sąd wyższego rzędu.

Jeżeli z powodu wyłączenia sędziów rozpoznanie sprawy w danym sądzie jest niemożliwe, sąd

wyższego rzędu przekazuje sprawę innemu sądowi równorzędnemu.

O wyłączeniu referendarza orzeka sąd w składzie jednego sędziego.

Pytanie 3 – obowiązki oskarżonego

Podejrzany nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją
niekorzyść. Jest jednak obowiązany poddać się:
 oględzinom ciała i badaniom niepołączonym z naruszeniem ciała, pobraniu odcisków palców,
fotografowaniu oraz okazaniu innym osobom

 badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na

ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem że nie zagraża to zdrowiu, jeżeli przeprowadzenie
tych badań jest niezbędne (zwłaszcza pobranie krwi, włosów lub wydzielin organizmu); badania
powinny być przeprowadzone przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia

 pobraniu przez policjanta wymazu ze śluzówki policzków, o ile jest to konieczne i nie zagraża zdrowiu

Niespełnienie tych obowiązków może prowadzić do zatrzymania i przymusowego doprowadzenia podejrzanego,

jak również skutkować zastosowaniem wobec niego w niezbędnym zakresie siły fizycznej lub środków
technicznych służących obezwładnieniu

Podejrzany obowiązany jest również:

 stawiać się na każde wezwanie i zawiadamiać organ prowadzący postępowanie o każdej zmianie
miejsca zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni, w tym także z powodu pozbawienia
wolności w innej sprawie (tymczasowego aresztowania, osadzenia w zakładzie karnym w celu odbycia
kary), jak również o każdej zmianie danych umożliwiających kontaktowanie się z nim (numer telefonu,
adres poczty elektronicznej); w wypadku niestawiennictwa podejrzany może być zatrzymany i
sprowadzony przymusowo

 wskazać adres, na który kierowana będzie korespondencja w przeciwnym wypadku czynność lub
rozprawa zostanie przeprowadzona pod nieobecność podejrzanego; niewskazanie adresu może również
uniemożliwić złożenie wniosku, zażalenia lub apelacji z powodu upływu terminów

 wskazać adresata (tzn. osobę lub instytucję z danymi adresowymi) dla doręczeń w kraju, kiedy
przebywa za granicą; w przeciwnym wypadku pismo wysłane na ostatnio znany adres w kraju zostanie
uznane za skutecznie doręczone, a czynność lub rozprawa zostanie przeprowadzona pod nieobecność
podejrzanego; niewskazanie adresata może również uniemożliwić złożenie wniosku, zażalenia lub
apelacji z powodu upływu terminów

 podać nowy adres w wypadku zmiany miejsca zamieszkania lub pobytu, w tym także z powodu
pozbawienia wolności w innej sprawie (tymczasowego aresztowania, osadzenia w zakładzie karnym w
celu odbycia kary); w przeciwnym wypadku pismo wysłane na dotychczasowy adres zostanie uznane za
skutecznie doręczone, a czynność lub rozprawa zostanie przeprowadzona pod nieobecność
podejrzanego; niewskazanie adresu może również uniemożliwić złożenie wniosku, zażalenia lub
apelacji z powodu upływu terminów
Pytanie 4 – obecność oskarżonego na rozprawie

Oskarżony ma prawo brać udział w rozprawie. Przewodniczący lub sąd mogą uznać jego obecność za

obowiązkową.

 W sprawach o zbrodnie obecność oskarżonego podczas przedstawienia zarzutów oskarżenia i

przesłuchania na rozprawie jest obowiązkowa.

 Przewodniczący może wydać zarządzenie w celu uniemożliwienia oskarżonemu wydalenia się

z sądu przed zakończeniem rozprawy.

 Jeżeli oskarżony pomimo upomnienia go przez przewodniczącego zachowuje się nadal w

sposób zakłócający porządek rozprawy lub godzący w powagę sądu, przewodniczący może

wydalić go na pewien czas z sali rozprawy. Zezwalając oskarżonemu na powrót,

przewodniczący niezwłocznie informuje go o przebiegu rozprawy w czasie jego nieobecności

oraz umożliwia mu złożenie wyjaśnień co do przeprowadzonych w czasie jego nieobecności

dowodów.

 Jeżeli oskarżony, którego obecność na rozprawie jest obowiązkowa, złożył już wyjaśnienia i

opuścił salę rozprawy bez zezwolenia przewodniczącego, sąd może prowadzić rozprawę w

dalszym ciągu pomimo nieobecności oskarżonego. Sąd zarządza zatrzymanie i przymusowe

doprowadzenie oskarżonego, jeżeli uznaje jego obecność za niezbędną. Na postanowienie w

przedmiocie zatrzymania i przymusowego doprowadzenia przysługuje zażalenie do innego

równorzędnego składu tego sądu. Podobnie jeżeli oskarżony, którego obecność na rozprawie

jest obowiązkowa, po złożeniu wyjaśnień, zawiadomiony o terminie rozprawy odroczonej lub

przerwanej nie stawił się na tę rozprawę bez usprawiedliwienia.

 Jeżeli na rozprawę odroczoną lub przerwaną nie stawił się współoskarżony, który

usprawiedliwił swoje niestawiennictwo, sąd może prowadzić rozprawę w zakresie

niedotyczącym bezpośrednio nieobecnego oskarżonego, jeżeli nie ograniczy to jego prawa do

obrony.

 Jeżeli oskarżony wprawił się ze swej winy w stan powodujący niezdolność do udziału w

rozprawie lub w posiedzeniu, w których jego udział jest obowiązkowy, sąd może postanowić
 o prowadzeniu postępowania pomimo jego nieobecności, nawet jeżeli nie złożył jeszcze

wyjaśnień. Przed wydaniem takiego postanowienia, sąd zapoznaje się ze świadectwem

lekarza, który stwierdził stan takiej niezdolności, lub przesłuchuje go w charakterze biegłego.

Stan powodujący niezdolność oskarżonego do udziału w rozprawie można stwierdzić także na

podstawie badania niepołączonego z naruszeniem integralności ciała, przeprowadzonego za

pomocą stosownego urządzenia.

 Jeżeli oskarżony, którego obecność na rozprawie jest obowiązkowa, zawiadomiony o terminie

rozprawy oświadcza, że nie weźmie udziału w rozprawie, uniemożliwia doprowadzenie go na

rozprawę albo zawiadomiony o niej osobiście nie stawia się na rozprawę bez

usprawiedliwienia, sąd może prowadzić postępowanie bez jego udziału; sąd może jednak

zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie oskarżonego. Na postanowienie w

przedmiocie zatrzymania i przymusowego doprowadzenia przysługuje zażalenie do innego

równorzędnego składu tego sądu.

 Jeżeli oskarżony nie złożył jeszcze wyjaśnień przed sądem, sąd może zlecić przesłuchanie

oskarżonego sędziemu wyznaczonemu ze swego składu lub sądowi wezwanemu, w którego

okręgu oskarżony przebywa lub uznać za wystarczające odczytanie jego poprzednio

złożonych wyjaśnień. Przesłuchania oskarżonego można dokonać przy użyciu urządzeń

technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość z jednoczesnym

bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. W postępowaniu przed sądem w czynności w

miejscu przebywania świadka bierze udział referendarz sądowy, asystent sędziego lub

urzędnik zatrudniony w sądzie, w którego okręgu świadek przebywa.

Pytanie 5 – obrońca

Jest reprezentantem strony procesowej działającym za stronę (oskarżonego) w jej imieniu na

mocy odpowiedniego tytułu prawnego. Może nim być tylko osoba uprawniona do obrony na mocy

przepisów o ustroju adwokatury lub ustawy o radcach prawnych. Uprawnienia wszystkich adwokatów

i radców prawnych są identyczne. Jedynie aplikanci nie mogą zastępować przed SN, NSA, TK i TS.

Oskarżony może mieć jednocześnie nie więcej niż trzech obrońców. Obrońca może bronić kilku

oskarżonych jeżeli ich interesy nie pozostają w sprzeczności. Stwierdzając sprzeczność sąd wydaje

postanowienie, zakreślając oskarżonym termin do ustanowienia innych obrońców. W wypadku obrony

z urzędu sąd wyznacza innego obrońcę. Na postanowienie przysługuje zażalenie. Obrońca może

przedsiębrać czynności procesowe jedynie na korzyść oskarżonego. Udział obrońcy w postępowaniu

nie wyłącza osobistego działania w nim oskarżonego.

Możemy podzielić obrońców ze względu na rodzaj tytułu do obrony na:

 Obrońcę z wyboru – tytułem prawnym jest pełnomocnictwo. Może być udzielone na piśmie

albo przez oświadczenie do protokołu organu prowadzącego postępowanie karne.

 Pełnomocnictwo tymczasowe jest szczególną formą pełnomocnictwa, udzielanym

przez jakąkolwiek inną osobę, gdy oskarżony jest pozbawiony wolności o czym

należy niezwłocznie powiadomić oskarżonego. Jego ważność trwa tylko do

pierwszego spotkania obrońcy z oskarżonym.

 Substytucja – adwokat upoważnia innego adwokata do zastępowania go przed sądem

w sprawie, w której otrzymał pełnomocnictwo od oskarżonego lub został wyznaczony

z urzędu.

 Obrońcę z urzędu – wyznacza się go, gdy oskarżony nie ma obrońcy z wyboru. Powołuje się

go na wniosek oskarżonego, jeżeli wykaże on, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony.

Wniosek taki może dotyczyć tylko dokonania określonej czynności. Sąd może cofnąć

wyznaczenie obrońcy, jeśli okaże się, że nie istniały podstawy do jego wyznaczenia, a na

postanowienie to przysługuje zażalenie do innego równorzędnego sądu. Obrońca z urzędu

wyznaczany jest także wtedy, gdy oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, a zachodzi przypadek
 obrony obligatoryjnej. Na oskarżonym spoczywa obowiązek pokrycia należności za obrońcę,

ale w sprawach z oskarżenia publicznego jeżeli oskarżony zostanie uniewinniony lub

postępowanie zostanie umorzone koszty ponosi Skarb Państwa. Mimo tego oskarżony będzie

ponosił koszty obrony, gdy skierował przeciwko sobie podejrzenie popełnienia czynu

zabronionego, jego ukrywanie się przyczyniło się do przedawnienia karalności czynu lub gdy

postępowanie umorzono absorpcyjnie. Wyznaczenie obrońcy z urzędu nakłada na niego

obowiązek podejmowania czynności procesowych do prawomocnego zakończenia

postępowania. Jeżeli jednak czynności należy dokonać poza siedzibą lub miejscem

zamieszkania obrońcy z urzędu, prezes sądu, przed którym ma być dokonana czynność, lub

referendarz sądowy tego sądu, a w postępowaniu przygotowawczym prezes sądu rejonowego

miejsca czynności lub referendarz sądowy tego sądu, na uzasadniony wniosek

dotychczasowego obrońcy może wyznaczyć do dokonania tej czynności innego obrońcę

spośród miejscowych adwokatów lub radców prawnych. Obrońca wyznaczony z urzędu w

postępowaniu kasacyjnym, w postępowaniu o uchylenie wyroku sądu odwoławczego

uchylającego wyrok sądu pierwszej instancji i przekazującego sprawę do ponownego

rozpoznania lub w postępowaniu o wznowienie postępowania powinien sporządzić i podpisać

kasację, skargę od wyroku sądu odwoławczego uchylającego wyrok sądu pierwszej instancji i

przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania lub wniosek o wznowienie postępowania

albo poinformować na piśmie sąd, że nie stwierdził podstaw do wniesienia kasacji, skargi lub

wniosku o wznowienie postępowania. Jeżeli kasacja, skarga lub wniosek zostaną wniesione,

obrońca ten jest uprawniony do udziału w toczącym się postępowaniu.

Zasady te odnoszą się do wszystkich stadiów postępowania, jeżeli nie zawierają ograniczeń.
Pytanie 6,7 – pokrzywdzony

Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna albo niemająca osobowości prawnej instytucja
państwowa lub samorządowa, a także inna jednostka organizacyjna, której odrębne przepisy przyznają
zdolność prawną, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez
przestępstwo. Krąg pokrzywdzonych wyznacza zespół znamion przestępstwa, o które toczy się proces.
Za pokrzywdzonego uważa się zakład ubezpieczeń w zakresie, w jakim pokrył szkodę wyrządzoną
pokrzywdzonemu lub jest zobowiązany do jej pokrycia. Organy kontroli państwowej, które w zakresie
swego działania ujawniły przestępstwo mogą wykonywać prawa pokrzywdzonego, gdy nie działa
organ pokrzywdzonej instytucji lub jednostki organizacyjnej. Taki sam status posiadają organy PIP w
sprawach o przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową.

Pokrzywdzony jest stroną w postępowaniu przygotowawczym oraz w tzw. postępowaniu

przejściowym będącym pierwszą fazą postępowania głównego. Prawa pokrzywdzonego jako strony
pojawiają się już w chwili przesyłania aktu oskarżenia do sądu. Po wniesieniu aktu oskarżenia
pokrzywdzony może uczestniczyć w posiedzeniach dotyczących orzeczenia środków
zabezpieczających, warunkowego umorzenia postępowania, skazania bez rozprawy, umorzenia
postępowania i wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka
przymusu. Na etapie postępowania przejściowego pokrzywdzony może zgłosić swój udział w
postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego albo subsydiarnego. W czasie
rozprawy pokrzywdzony „jako taki” nie jest już stroną. Mimo tego nadal może zgłosić wniosek o
nałożenie na oskarżonego obowiązku naprawienia szkody najpóźniej do zamknięcia przewodu
sądowego na rozprawie głównej. Ponadto jeżeli się stawi, ma prawo wziąć udział w rozprawie i
pozostać na sali, choćby miał być przesłuchiwany jako świadek, z tym że wówczas sąd przesłuchuje
do w pierwszej kolejności. Sąd może także uznać jego obecność za obowiązkową.

Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną, czynności procesowych dokonuje organ
uprawniony do działania w jego imieniu.
Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, prawa jego
wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje.
Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba nieporadna, w szczególności ze względu na wiek lub stan zdrowia,
jego prawa może wykonywać osoba, pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje.
W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać osoby
najbliższe lub osoby pozostające na jego utrzymaniu, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia -
prokurator, działając z urzędu.
W przypadku gdy organ prowadzący postępowanie dysponuje informacjami o osobach najbliższych
dla pokrzywdzonego lub osobach pozostających na jego utrzymaniu, poucza o przysługujących
uprawnieniach co najmniej jedną z nich.
Pytanie 7 – Prawa pokrzywdzonego

W postępowaniu przygotowawczym poprzedzającym wniesienie sprawy do sądu pokrzywdzony jest

stroną procesową. W postępowaniu sądowym może być stroną (oskarżycielem posiłkowym), jeżeli

tego zażąda do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego. W związku z tym pokrzywdzonemu

przysługują wymienione poniżej uprawnienia:

 prawo do korzystania z pomocy wybranego przez siebie pełnomocnika, którym może być

adwokat lub radca prawny. Nie można mieć więcej niż trzech pełnomocników jednocześnie.

W zależności od wyniku procesu kosztami wynajęcia pełnomocnika może zostać obciążony

oskarżony. Jeżeli pokrzywdzony wykaże, że nie stać go na pełnomocnika, sąd może

wyznaczyć pełnomocnika z urzędu.

 prawo do bezpłatnej pomocy tłumacza, przy przesłuchaniu lub zapoznaniu z treścią dowodu,

jeżeli pokrzywdzony nie mówi po polsku, a także – w razie potrzeby – jeżeli jest on głuchy

lub niemy.

 prawo do złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia lub umorzeniu

postępowania (śledztwa lub dochodzenia) oraz złożenia zażalenia na bezczynność organu,

jeżeli w ciągu 6 tygodni od złożenia przez pokrzywdzonego zawiadomienia o przestępstwie

nie został on powiadomiony o wszczęciu albo odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia

 prawo do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia. Jeśli istnieje

obawa, że świadka nie będzie można przesłuchać na rozprawie, pokrzywdzony może wystąpić

o jego przesłuchanie przez sąd. Wniosek taki może zgłosić również prokuratorowi.

 prawo do udziału w czynnościach postępowania przeprowadzanych na wniosek

pokrzywdzonego oraz w czynnościach, których nie będzie można powtórzyć na rozprawie. W

czynnościach tych może również uczestniczyć pełnomocnik pokrzywdzonego. Na żądanie

należy dopuścić pokrzywdzonego do udziału również w innych czynnościach. W szczególnie

uzasadnionym wypadku można odmówić dopuszczania do udziału w czynności ze względu na

 dobro postępowania. Pokrzywdzony wezwany do osobistego stawiennictwa może

usprawiedliwić swoją nieobecność spowodowaną chorobą tylko przedstawiając zaświadczenie

wystawione przez lekarza sądowego. Inne zwolnienie jest w tym wypadku niewystarczające.

 prawo do udziału w przesłuchaniu biegłego oraz prawo do zapoznania się z jego pisemną

opinią.

 prawo dostępu do akt sprawy, w tym do przeglądania akt oraz samodzielnego sporządzania z

nich odpisów i kopii. Pokrzywdzony może też odpłatnie uzyskać odpisy i kopie z akt sprawy.

Można odmówić dostępu do akt ze względu na ważny interes państwa lub dobro

postępowania.

 prawo do złożenia wniosku o uzupełnienie śledztwa lub dochodzenia. Wniosek należy złożyć

w terminie 3 dni od daty końcowego zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania

 prawo do złożenia wniosku o skierowanie sprawy do postępowania mediacyjnego w celu

pogodzenia się z podejrzanym i ewentualnego uzgodnienia naprawienia szkody. Udział w

postępowaniu mediacyjnym jest dobrowolny. Pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji są

brane pod uwagę przez sąd przy wymiarze kary.

 prawo do otrzymania informacji o uchyleniu tymczasowego aresztowania stosowanego wobec

podejrzanego lub o jego ucieczce z aresztu śledczego.

 prawo złożenia zażalenia na postanowienia i zarządzenia w wypadkach wskazanych w ustawie

oraz na inne czynności naruszające jego prawa

 prawo do złożenia wniosku o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie wyrządzonej

krzywdzie aż do zamknięcia przewodu sądowego.

 prawo złożenia wniosku o otrzymanie informacji o zarzutach wobec oskarżonego oraz o dacie

i miejscu rozprawy albo posiedzenia sądu, podczas którego może dojść do umorzenia

postępowania, warunkowego umorzenia postępowania albo skazania oskarżonego bez

przeprowadzania rozprawy
 pokrzywdzony będący obywatelem polskim lub obywatelem innego państwa członkowskiego

Unii Europejskiej może się ubiegać o państwową kompensatę na zasadach określonych w

ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych

czynów zabronionych

 informacje dotyczące miejsca zamieszkania i miejsca pracy pokrzywdzonego nie są ujawniane

w aktach sprawy. Zamieszcza się je w odrębnym załączniku wyłącznie do wiadomości organu

prowadzącego postępowanie. Można je ujawnić tylko wyjątkowo

 w razie zagrożenia dla życia lub zdrowia pokrzywdzonego lub jego najbliższych, mogą oni

otrzymać ochronę Policji na czas czynności procesowej, a jeżeli stopień zagrożenia jest

wysoki, mogą oni otrzymać ochronę osobistą lub pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu.

Wniosek o udzielenie ochrony kieruje się do komendanta wojewódzkiego Policji za

pośrednictwem organu prowadzącego postępowanie albo sądu

 pokrzywdzony i jego najbliżsi mogą otrzymać bezpłatną pomoc medyczną, psychologiczną,

rehabilitacyjną, prawną oraz materialną w Sieci Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych

Przestępstwem

 jeżeli sprawcy zakazano zbliżania się lub kontaktowania się z pokrzywdzonym, zakaz ten, na

wniosek pokrzywdzonego, może być wykonywany także w innym państwie członkowskim

Unii Europejskiej na podstawie europejskiego nakazu ochrony.

Pytanie 8 – oskarżyciel posiłkowy

 oskarżyciel posiłkowy uboczny - pokrzywdzony, który po wniesieniu aktu oskarżenia przez

oskarżyciela publicznego lub po objęciu przez niego ścigania w sprawie z oskarżenia
prywatnego albo w postępowaniu w sprawie wykroczenie składa oświadczenie, że chce
popierać oskarżenie obok oskarżyciela publicznego i następnie popiera się to oskarżenie przed
sądem
 jego udział w procesie zależy od:
o oświadczenia pokrzywdzonego na piśmie lub do protokołu rozprawy, że chce
działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego
o złożenie tego oświadczenia w terminie
o zastosowania trybu niewyłączającego udziału oskarżyciela posiłkowego
 sąd wydaje postanowienie o odmowie dopuszczenia do udziału, gdy
 nie jest on osobą uprawniona
 oświadczenie o przystąpieniu do postanowienia zostało złożone po rozpoczęciu
przewodu sądowego na rozprawie głównej
 gdy w postępowaniu bierze już udział określona przez sąd liczba oskarżycieli
(pokrzywdzony może w ciągu 7 dni przedstawić soje stanowisko od daty doręczenia
postanowienia o niedopuszczeniu)
 zawężenia uprawnień oskarżyciela posiłkowego:
 jak mowa wyżej sąd może ograniczyć liczbę oskarżycieli
 w razie odstąpienia oskarżyciela od oskarżenia nie może ponownie przyłączyć się do
postępowania
 oskarżyciel może wnosić apelacje, co do winy jak i co do rozstrzygnięcia o karze lub środkach
karnych
 nie ponosi kosztów procesowych, jeżeli oskarżonego uniewinniono lub umorzono
postępowanie

 oskarżyciel posiłkowy subsydiarny - pokrzywdzony, który wniósł akt oskarżenia w sprawie

z oskarżenia publicznego zamiast prokuratora i popiera to oskarżenie przed sądem
 etapy procedury prowadzącej do oskarżenia posiłkowego subsydiarnego:
 prokurator wydał lub zatwierdził postanowienie o odmowie wszczęcia lub o
umorzeniu postępowania przygotowawczego
 pokrzywdzony zaskarżył to postanowienie zażaleniem do prokuratora nadrzędnego
nad prokuratorem, który wydał lub zatwierdził zaskarżone postanowienie
  skierował je do sądu właściwego do prokurator nadrzędny wydał postanowienie,
mocą, którego nie przychylił się do zażalenia, po czy rozpoznania sprawy
 sąd właściwy do rozpoznania spawy rozpatrzył to zażalenie i uchylił zaskarżone
postanowienie oraz przekazał sprawę prokuratorowi do ponownego rozpatrzenia
 prokurator nadal nie znalazł podstaw do wniesienia aktu oskarżenia i ponownie
odmówił wszczęcia lub umorzył ponownie postępowanie przygotowawcze
 pokrzywdzony ponownie wniósł zażalenie, które tym razem rozpoznał prokurator
nadrzędny
 prokurator utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie – dopiero teraz pokrzywdzony
nabył prawo do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia
 dodatkowe ograniczenia
 subsydiarny akt oskarżenia musi być sporządzony prze adwokata a jeśli
pokrzywdzonym jest instytucja państwowa samorządowa społeczna to może radca
prawny
 akt oskarżenia musi mieć pełną formę aktu oskarżenia w trybie zwyczajnym nawet,
jeśli postępowanie sądowe toczyć się będzie w postępowaniu uproszczonym
 sąd może ograniczyć liczbę oskarżycieli posiłkowych
 obligatoryjne jest przez sąd zbadanie na posiedzeniu czy nie zachodzi potrzeba
umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw
oskarżenia lub ograniczenia liczby oskarżycieli posiłkowych
 oskarżyciel posiłkowy ponosi koszty procesowe w razie uniewinnienia oskarżonego
lub umorzenia postępowania
Pytanie 9 – oskarżyciel publiczny

Oskarżyciel publiczny – organ państwa, który wnosi akt oskarżenia w sprawach o przestępstwa

ścigane z oskarżenia publicznego lub wyjątkowo w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia

prywatnego, jeżeli uznają, że wymaga tego interes społeczny, a następnie te akty popierają przed

sądem

Zasadniczo przed wszystkimi sądami jest nim prokurator. Wyjątkowo oskarżycielem publicznym

może być organ państwowy:

 w sprawach, w których postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia

- asesor prokuratury nieposiadający tzw. wotum prokuratorskiego

 w sprawach, w których prowadzono dochodzenie- organy państwowe z wyjątkiem Policji z

mocy szczególnych przepisów ustawy

Organy, które wyjątkowo mogą być oskarżycielami publicznymi tracą to prawo, jeżeli prokurator sam

występuje przed sądem. Dualizm oskarżenia na rozprawie jest niedopuszczalny; wyjątkiem od tej

reguły jest postępowanie karne skarbowe: organ finansowy działa w nim jako oskarżyciel publiczny

obok lub zamiast prokuratora

Pytanie 10– oskarżenie wzajemne

 Oskarżony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wnieść

przeciwko oskarżycielowi prywatnemu będącemu pokrzywdzonym wzajemny akt oskarżenia

o ścigany z oskarżenia prywatnego czyn, pozostający w związku z czynem mu zarzucanym.

Sąd rozpoznaje wówczas łącznie obie sprawy.

 Odstąpienie jednego z oskarżycieli prywatnych od oskarżenia powoduje umorzenie

postępowania tylko w części dotyczącej wniesionego przezeń oskarżenia.

 Obaj oskarżyciele prywatni korzystają z uprawnień oskarżonego. Pierwszeństwo zadawania

pytań i przemówień przysługuje temu oskarżycielowi prywatnemu, który pierwszy wniósł akt

oskarżenia. Sąd w wyroku zaznacza, że postępowanie toczyło się z powodu oskarżeń

wzajemnych.

 Oskarżenie wzajemne jest niedopuszczalne, jeżeli prokurator wcześniej wszczął postępowanie

albo przyłączył się do postępowania.

 Jeżeli po wniesieniu oskarżenia wzajemnego prokurator przyłączy się do jednego z oskarżeń

wzajemnych, sąd wyłącza oskarżenie przeciwne do osobnego postępowania. Postępowanie

toczy się wówczas z urzędu, a pokrzywdzony, który przedtem wniósł oskarżenie prywatne,

korzysta z praw oskarżyciela posiłkowego

 W razie objęcia przez prokuratora obu oskarżeń wzajemnych postępowanie toczy się z urzędu,

zaś oskarżeni korzystają w odpowiednim zakresie również z uprawnień oskarżycieli

posiłkowych.
Pytanie 11 – funkcje procesowe

 Funkcja ścigania – zmierza do wykrycia, ujęcia i doprowadzenia do ukarania osoby

winnej

 Funkcja ochrony – skierowana na obronę praw i interesów oskarżonego i zmierzająca

do uzyskania dla niego najkorzystniejszego rozstrzygnięcia

 Funkcja orzekania – polega na rozpatrzeniu sprawy w postępowaniu głównym i

rozstrzygnięciu jej przez skazanie bądź uniewinnienie oskarżonego lub umorzenie

sprawy

 Funkcja prakseologiczna – procedura jest wynikiem doświadczenia uzyskiwanego w

ciągu setek lat. Dzięki temu ustalono metody najbardziej efektywnej realizacji celów

procesu. Większość norm to normy celowościowe wskazujące najlepszą drogę do

wykrycia prawdy materialnej i wyciągnięcia odpowiednich konsekwencji.

 Funkcja gwarancyjna – ochrona podstawowych wartości nadrzędnych, ochrona praw

jednostki w procesie. Są to tzw. gwarancje procesowe

 Funkcja regulacyjna – normy procedury karnej wyznaczają porządek, ustalają

sekwencję czynności, regulują prawa i obowiązki uczestników procesu. Prawidłowe

ich stosowanie zaprowadza ład w procesie.

 Funkcja materialnoprawna – wywieranie wpływu na zakres uregulowania prawa

karnego oraz realność stosowania tego prawa.

Pytanie 12 – czynności procesowe

Czynnością procesową jest zachowanie się uczestnika procesu, wywołujące

skutki przewidziane przez prawo procesowe. Czynnością procesową jest tylko

działanie. Czynność procesowa polega na wykonaniu uprawnienia lub

obowiązku w procesie. Zaniechanie staje się brakiem czynności procesowej,

czasem podejmowanym świadomie.

Zdarzenie procesowe – zaszłość w świecie zewnętrznym niewykazująca

jakichkolwiek cech zachowania się człowieka, ale wywołująca skutki

przewidziane przez prawo procesowe.

Pytanie 13 – rodzaje czynności procesowych

Ze względu na cel:
 Czynności rozpoznawcze (kognicyjne) – zmierzają do zbadania i rozstrzygnięcia
określonej kwestii w procesie
 Czynności wykonawcze (egzekucyjne) – zmierza do wykonania decyzji procesowej

Ze względu na sposób komunikowania:

 Wyraźne (ekspresywne) - komunikowane przez oświadczenia ich uczestników
 Konkludentne (dorozumiane) – komunikowane przez samo zachowanie, które w
konkretnej sytuacji wskazuje na istotę czynności. Jest zawsze wadliwą czynnością
wyraźną, na którą w pewnych okolicznościach się godzimy.

Ze względu na podmiot:
 Czynności organów procesowych
 Czynności stron procesowych
 Czynności innych uczestników procesu
Ze względu na charakter:
 Oświadczenia procesowe – wyrażenia treści intelektualnej uczestnika procesu. Dzielą
się na:
 Oświadczenia wiedzy – komunikowanie wiadomości przez uczestników
procesu
 Oświadczenia woli – komunikowanie dążeń uczestnika procesu. Dzielą się na:
o Oświadczenia postulujące – wnioski (akt oskarżenia), podania, prośby
o Oświadczenia władcze – dzielą się na:
Polecenia – oświadczenia władcze wydawane organom
podwładnym, tylko je wiążące, które obowiązują jedynie w
relacji zachodzącej pomiędzy wydającym polecenie a
zobowiązanym do zastosowania się do niego.
Decyzje procesowe – wiążą tylko uczestników procesu
 Spostrzeżenia procesowe – percepcje wrażeń zmysłowych
 Czynności realne – czynności polegające na stwarzaniu lub zmianie sytuacji
faktycznych
Pytanie14-15– rodzaje decyzji procesowych

Decyzje procesowe dzielą się na:

 Orzeczenia – dzielą się na:

 wyroki – orzeczenie sądu wydane w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej,

rozstrzygające o kwestii odpowiedzialności prawnej oskarżonego. Dzielą się na:

o wyroki zwyczajne

o wyroki nakazowe – w postępowaniu nakazowym. Jego odpis doręcza się

podmiotom uprawnionym do wniesienia środka odwoławczego. Nie trzeba go

uzasadniać.

o wyroki in absentia – ogłaszane w nieobecności oskarżonego

Z urzędu uzasadnia się wyroki sądów II instancji i SN skutkiem kasacji oraz gdy zostało zgłoszone

zdanie odrębne.

 postanowienia – wydaje się zawsze, gdy ustawa nie zaznacza, że sąd orzeka

wyrokiem i nie zezwala na wydanie w tej kwestii zarządzenia. Uzasadnia się zawsze

na piśmie, z wyjątkiem dopuszczenia dowodu, uwzględnienia wniosku, któremu inna

strona nie sprzeciwiła się, postanowienia o wszczęciu dochodzenia itp., postanowienia

SN o oddaleniu kasacji jako oczywiście bezzasadnej

 uchwały SN

 Zarządzenia – decyzje w kwestiach na ogół mniejszej wagi, raczej o charakterze

porządkowym. Zarządzenia wydaje w postępowaniu przygotowawczym organ prowadzący to

postępowanie lub prokurator je nadzorujący. W postępowaniu przed sądem zarządzenie jest

jedyną formą decyzji prezesa sądu lub przewodniczącego rozprawy. Wymaga pisemnego

uzasadnienia jedynie wówczas, gdy podlega zaskarżeniu.

Pytanie 16 – wadliwość czynności procesowych

 Czynność jest wadliwa, gdy w toku postępowania popełniono uchybienie, które mogło

mieć wpływ na jej treść lub, gdy tylko decyzja jest obarczona uchybieniem

 wadliwość względna – powoduje uchybienie, które organ odwoławczy bierze

pod uwagę tylko wtedy, gdy strona podniosła je w środku odwoławczym –

względna przyczyna odwoławcza

 wadliwość bezwzględna – organ odwoławczy bierze je pod uwagę bez

względu na to czy strona je podniosła w środku odwoławczym czy nie;

ustalenie wadliwości z urzędu – bezwzględna przyczyna odwoławcza

 współzależność wadliwości:

 wadliwość jednej czynności dowodowej nie pociąga za sobą wadliwości innej

czynności dowodowej – nie obowiązuje reguła „zakazu owoców zatrutego

drzewa” polegająca na zakazie wykorzystania w procesie nie tylko dowodu

przeprowadzonego wbrew prawu, ale i dowodu dzięki niemu uzyskanego.

 wadliwość orzeczenia kończącego postępowanie nie oznacza ze czynności

dowodowe w nim wykonane są wadliwe

 wadliwość czynności dowodowej może spowodować wadliwość decyzji

procesowych i innych czynności, gdy w sposób istotny wpłynie na

uprawdopodobnienie zarzutu będącego przesłanką decyzji i innych czynności

 wadliwość innych czynności procesowych powoduje wadliwość dalszych

czynności, gdy analiza konkretnej czynności wykaże, że taki związek jest w

dużym stopniu prawdopodobny lub, gdy ustawa sama taki związek przesądza
 konwalidacja – usuwanie was czynności i całego postępowania przed wydaniem

orzeczenia kończącego; odbywa się bez wnoszenia środków odwoławczych; może być

dokonana:

 z mocy samego prawa w sytuacji zmiany ustawy, zmiany sytuacji procesowej

skutkiem upływu czasu czy działania innych czynników

 z inicjatywy organów procesowych i stron poprzez powtórzenie wadliwie

wykonanej czynności – powtórzenie czynności procesowej w toku

postępowania przygotowawczego albo powtórzenie czynności śledczej lub

dochodzeniowej w toku postępowania przed sądem albo dokonanie korektury

uzupełniającej wadliwą czynność procesową – dodatkowe wypełnienie

wymagań ustawy, których poprzednio „nie zauważono”

Konwalidację niewątpliwie hamuje przejęcie biegu procesu przez jeden organ

procesowy od drugiego. Konwalidacja jest wyłączona, gdy powstał stan

nieodwracalny np. przesłuchanie księdza w charakterze świadka, co do faktów, o

których dowiedział się w trakcie spowiedzi i jeśli dzięki temu przesłuchaniu

ujawniono dalsze dowody

 Konwersja – polega na zastąpieniu jednej czynności inną, którą realizuje się ten sam

cel w procesie, np. wniesienie apelacji bez składania wcześniej wniosku o

uzasadnienie wyroku
Pytanie 17 – forma czynności procesowych

 Podstawową formą czynności procesowych jest forma ustna, lecz niekiedy ustawa

nakazuje wykonanie danej czynności w formie pisemnej.

 Decyzje procesowe, a w szczególności orzeczenia są sporządzane i utrwalane w

formie pisemnej. Mogą one być natomiast komunikowane uczestnikom procesu w

postaci ustnej bądź pisemnej.

 W ujęciu ogólnym każda czynność procesowa utrwalona w formie pisemnej staje się

pismem procesowym, które powinno odpowiadać wymogom art. 119 k.p.k., tzn.

zawierać oznaczenie organu, do którego jest skierowane, sprawy, której dotyczy,

oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo, treść wniosku lub oświadczenia, w miarę

możności z uzasadnieniem, datę i podpis składającego pismo.

 Ujęcie szczególne oznacza, że w odniesieniu do niektórych pisemnych czynności

prawo karne procesowe wymaga spełnienia dodatkowych rygorów określonych w

k.p.k. dla danego rodzaju czynności.

 W razie niespełnienia podanych wyżej wymogów wzywa się osobę, od której pismo

pochodzi do usunięcia braków w terminie 7 dni. Jeżeli braki te zostaną w terminie

usunięte pismo wywołuje skutki od dnia jego wniesienia. W przeciwnym wypadku

uznaje się je za bezskuteczne

Pytanie 18 – dokumentowanie czynności procesowych

Czynności procesowe mogą być dokumentowane w formie:

 protokołu – jest to dokument pisemny stwierdzający formę i treść czynności, sporządzony w

formie nakazanej przez prawo i podpisany przez przeprowadzającego czynność oraz przez co

najmniej drugą osobę w niej uczestniczącą. Spisywane jest obligatoryjnie:

 przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie, wniosku o ściganie i jego cofnięcie

 przesłuchanie oskarżonego, świadka, biegłego, kuratora

 dokonanie oględzin

 dokonanie otwarcia zwłok oraz wyjęcie zwłok z grobu

 przeszukanie osoby, pomieszczenia i rzeczy oraz zatrzymanie rzeczy

 otwarcie korespondencji i przesyłki oraz odtworzenie utrwalonych zapisów

 zaznajomienie podejrzanego z zebranymi w postępowaniu przygotowawczym

materiałami

 przyjęcie poręczenia

 przebieg posiedzenia sądu, jeżeli stawiają się uprawnione osoby albo ich obecność

jest obowiązkowa

 przebieg rozprawy

Spisywany jest fakultatywnie jeżeli przeprowadzający czynność uzna to za potrzebne.

 protokół rozprawy – spisuje aplikant lub pracownik sekretariatu, ewentualnie asesor, jeżeli nie

należy do składu orzekającego; podpisywany przez: przewodniczącego, protokolanta, jeżeli

nie może podpisać przewodniczący to podpisuje jeden z członków składu orzekającego

 protokół z innej czynności – mogą spisać te same osoby, co protokół rozprawy, oraz osoba

przybrana w charakterze protokolanta przez prowadzącego czynność, – jeżeli nie jest

pracownikiem organu prowadzącego postępowanie należy przyjąć specjalne przyrzeczenie

sam przeprowadzający czynność

Protokoły te podpisywane są przez wszystkie osoby biorące udział w czynności

 istnieje możliwość wyłączenia protokolanta na tych samych zasadach, co sędziego – orzeka

sąd w toku rozprawy lub posiedzenia, w innych przypadkach: osoba przeprowadzająca

czynność

 każdy protokół poza protokołem rozprawy należy przed podpisaniem przeczytać i uczynić o

tym wzmiankę – osoby biorące udział w czynności mają prawo żądać odczytania fragmentów

ich wypowiedzi

 sprostowanie protokołu rozprawy i posiedzenia:

 strony oraz osoby mające interes prawny mogą złożyć wniosek o sprostowanie

protokołu wskazując na nieścisłości i opuszczenia; najpóźniej do momentu wysłania

akt do wyższej instancji

 w razie złożenia wniosku należy zawsze wysłuchać protokolanta – po tym

przewodniczący może się do wniosku przychylić albo zwrócić się do całego składu

orzekającego

 sprostowanie oczywistych omyłek pisarskich lub rachunkowych – w każdym czasie,

na wniosek lub z urzędu

 protokoły szczególne – posiadanie załączników określonych przez ustawę lub z

uproszczeniami:

 protokół ze stenogramem – możliwość ograniczenia protokołu do najbardziej

istotnych oświadczeń ze względu na istnienie stenogramu; pierwopis stenogramu

dołączany jest do protokołu

 protokół z wyjaśnieniami na piśmie – na wniosek oskarżonego lub obrońcy, w post.

przygotowawczym możliwość złożenia wyjaśnień na piśmie – stanowią załącznik do

protokołu
  protokół wspólny przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w

charakterze świadka osoby zawiadamiającej – można zamieści także wniosek o

ściganie, o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia, umorzeniu, zawieszeniu

 protokół uproszczony z czynności dowodowych w dochodzeniu, – gdy nie jest

wymagane spisanie pełnego protokołu – najbardziej istotne oświadczenia

 protokół z zapisem audiowizualnym – utrwalenie przebiegu czynności; konieczność

uprzedzenia obecnych; nagranie jest fakultatywne, z inicjatywy organu procesowego

lub na wniosek strony

 zapis dźwiękowy i jego przekład (transkrypt), zapis obrazu stają się załącznikami do

protokołu; strona ma prawo otrzymać kopie takiego zapisu, ale na swój koszt – chyba, że

przesłuchanie odbyło się w post. przygotowawczym lub z wyłączeniem jawności

 dopuszczalność prywatnych utrwaleń – jeżeli nie przemawia przeciwko temu wzgląd na

prawidłowość postępowania, sąd na wniosek strony wyraża zgodę na utrwalenie przez nią

przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk

 Notatki urzędowej – jest to dokument relacjonujący treść i formę czynności, niebędący

protokołem – sporządzana, gdy nie jest wymagane sporządzenie protokołu. Nie można jej

odczytywać na rozprawie, jeżeli z danej czynności wymagane jest sporządzenie protokołu;

Wykorzystywana głównie przy operacjach badawczo – rozpoznawczych, czynnościach

sprawdzających. Ustawodawca zezwolił na odczytywanie notatek uzyskanych w wyniku

kontroli operacyjnej przeprowadzanej przez Policję, ABW, CBA, Straż Graniczną oraz inne

uprawnione organy.
Pytanie 19 – badanie zdrowia psychicznego oskarżonego

 W celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego sąd, a w postępowaniu

przygotowawczym prokurator, powołuje co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów. Na

wniosek psychiatrów do udziału w wydaniu opinii powołuje się ponadto biegłego lub biegłych

innych specjalności.

 Do udziału w wydaniu opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego, w zakresie

zaburzeń preferencji seksualnych, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator,

powołuje biegłego lekarza seksuologa.

 Biegli nie mogą pozostawać ze sobą w związku małżeńskim ani w innym stosunku, który

mógłby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do ich samodzielności.

 Opinia biegłych powinna zawierać stwierdzenia dotyczące zarówno poczytalności

oskarżonego w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu, jak i jego aktualnego stanu zdrowia

psychicznego, a zwłaszcza wskazanie, czy stan ten pozwala oskarżonemu na udział w

postępowaniu i na prowadzenie obrony w sposób samodzielny i rozsądny.

 W razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności, badanie stanu zdrowia psychicznego

oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym tylko wtedy, gdy

zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.

 O potrzebie obserwacji w zakładzie leczniczym orzeka sąd, określając miejsce i czas trwania

obserwacji. W postępowaniu przygotowawczym sąd orzeka na wniosek prokuratora.

 Obserwacja w zakładzie leczniczym nie powinna trwać dłużej niż 4 tygodnie; na wniosek

zakładu sąd może przedłużyć ten termin na czas określony, niezbędny do zakończenia

obserwacji; łączny czas trwania obserwacji w danej sprawie nie może przekroczyć 8 tygodni.

O zakończeniu obserwacji biegli niezwłocznie zawiadamiają sąd.

 Na postanowienia w przedmiocie umieszczenia w zakładzie leczniczym przysługuje zażalenie.

Sąd rozpoznaje zażalenie niezwłocznie.

Pytanie 20 – proces pojedynczy a proces złożony

 Proces pojedynczy jest to proces, w którym występuje tylko jeden sprawca i zarzuca

się mu popełnienie tylko jednego przestępstwa. Wówczas miejscowo właściwy do

rozpoznania sprawy jest sąd, w którego okręgu popełniono przestępstwo. Jeżeli

przestępstwo popełniono na polskim statku wodnym lub powietrznym, a powyższa

reguła nie może mieć zastosowania, właściwy jest sąd macierzystego portu statku.

Jeżeli przestępstwo popełniono w okręgu kilku sądów, właściwy jest ten sąd, w

którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze. Jeżeli nie można

ustalić miejsca popełnienia przestępstwa, właściwy jest sąd, w którego okręgu:

 ujawniono przestępstwo,

 ujęto oskarżonego,

 oskarżony przed popełnieniem przestępstwa stale mieszkał lub czasowo

przebywał

- zależnie od tego, gdzie najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze.

Reguły powyższe należy stosować odpowiednio, jeżeli przestępstwo popełniono za

granicą.

Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej sądu według przepisów

poprzedzających, sprawę rozpoznaje sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście miasta

stołecznego Warszawy.

 Proces złożony:

 pod względem podmiotowym – kilku osobom zarzuca się popełnienie tego

samego czynu. Jeżeli tę samą osobę oskarżono o kilka przestępstw, a sprawy

należą do właściwości różnych sądów tego samego rzędu, właściwy jest sąd, w

którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze. Jeżeli

 sprawy należą do właściwości sądów różnego rzędu, sprawę rozpoznaje sąd

wyższego rzędu.

 pod względem przedmiotowym – jednej osobie zarzuca się popełnienie kilku

czynów. Zachodzi, gdy elementem łączącym są – będące w ścisłym związku

ze sobą – czyny, jakich dopuścili się poszczególni oskarżeni. Dodatkową

przesłanką łączności przedmiotowej jest to, aby przeciwko wszystkim tym

osobom toczyło się postępowanie o te przestępstwa jednocześnie.

 pod względem mieszanym – kilku osobom zarzuca się popełnienie kilku

czynów. Zachodzi wówczas, gdy jeden oskarżony odpowiada za kilka

przestępstw, a inni oskarżeni za przestępstwa pozostające w związku

przedmiotowym choćby z jednym z przestępstw tego pierwszego.

W przypadku procesu złożonego pewnym zmianom ulega właściwość sądu.

 Sąd właściwy dla sprawców przestępstw jest również właściwy dla pomocników,

podżegaczy oraz innych osób, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z

przestępstwem sprawcy, jeżeli postępowanie przeciwko nim toczy się jednocześnie.

Sprawy tych osób powinny być połączone we wspólnym postępowaniu. Jeżeli

zachodzą okoliczności utrudniające łączne rozpoznanie spraw można wyłączyć i

odrębnie rozpoznać sprawę poszczególnych osób lub o poszczególne czyny; sprawa

wyłączona podlega rozpoznaniu przez sąd właściwy według zasad ogólnych.

Pytanie 21 – dokument jako dowód

Definicja dokumentu znajduje się w kodeksie karnym. Dokumentem jest każdy przedmiot lub inny
zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo albo który ze względu na zawartą
w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne.
Istotą dokumentu jest zapis o jakiejkolwiek treści, byle stanowił on dowód okoliczności. Obojętna dla
bytu dokumentu jest forma, w jakiej jest sporządzony, przez kogo został wydany i jaką ma strukturę
materialną. W toku procesu wolno odczytać każdy dokument, choć pod różnymi warunkami, ale
wymaganymi tylko w czasie rozprawy. Podczas postępowania przygotowawczego nie obowiązuje
żadne ograniczenie w odczytywaniu.
Dokumenty możemy podzielić na:
 Procesowe – powstałe w postępowaniu karnym lub dla jego celów
 Pozaprocesowe – dokumenty urzędowe powstałe poza postępowaniem, choćby dla jego celów
oraz prywatne powstałe poza postępowaniem
Dokumenty prywatne nie podlegają żadnym ograniczeniom – wolno je zawsze odczytywać, jeżeli
zostaną dopuszczone.
Uznanie dokumentu za ujawniony:
 Względnie obligatoryjne ujawnianie dokumentu – dotyczy danych dotyczących osoby
oskarżonego oraz wyników wywiadu środowiskowego. Uznaje się je za ujawnione bez
odczytywania, ale należy odczytać je na żądanie oskarżonego lub obrońcy.
 Fakultatywne ujawnianie dokumentu – inne podlegające odczytaniu dokumenty można uznać
za ujawnione bez ich odczytania . należy je odczytać, jeżeli wnosi o to strona, której zeznania
lub wyjaśnienia dotyczą. Sprzeciw strony, której zeznania lub wyjaśnienia nie dotyczą nie stoi
na przeszkodzie ujawnieniu protokołu lub dokumentu.
Pytanie 22 – terminy procesowe

termin – okres jako oznaczony upływ czasu, w ciągu, którego należy wykonać czynność
termin – oznaczony punkt czasowy (dzień, godzina), w którym ma się odbyć czynność np.
termin rozprawy
 maksymalny - takie, w których należy wykonać czynność, do momentu upływu
określonego czasu
 minimalny - czas, który musi upłynąć, aby czynność mogła być dokonana. Ma na
celu zapewnienie lepszego przygotowania się do procesu

 podział ze względu na następstwa:

 terminy zawite
o po ich upływie dana czynność jest bezskuteczna
o możliwość przywrócenia przez sąd lub prokuratora
o przywrócenie tylko na skutek przyczyn niezależnych od strony
o 7 dni na złożenie wniosku o przywrócenie terminu od dnia ustania
przeszkody dopełniając jednocześnie określonej czynności
o mają zastosowanie do wnoszenia środków zaskarżenia oraz innych
terminów, które ustawa za takie uznaje
o nie odnoszą się do organów procesowych (obowiązują strony i niektóre
inne osoby)
 terminy prekluzyjne
o materialnoprocesowe
o czynności dokonane po przekroczeniu są bezskuteczne
o nie można ich przywrócić
o najczęściej terminy długie, wieloletnie, wielomiesięczne
o skierowane także do organów procesowych
 terminy instrukcyjne
o porządkowe
o po ich upływie dokonana czynność jest skuteczna, ale istnieje
możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej bądź
służbowej osób winnych
o wiążą one organy procesowe
 terminy przedawnienia – karnomaterialne, uregulowane w KK
 terminy przedawnienia uregulowane w KPK – charakter cywilnoprawny:
 art. 555 KPK – roszczenia o odszkodowanie luz zadośćuczynienie za
niesłuszne skazanie lub aresztowanie luz zatrzymanie przedawniają sie z
upływem roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do
odszkodowania lub zadośćuczynienia
 art. 641 KPK – ściągnięcie zasądzonych kosztów procesu przedawnia się z
upływem 3 lat od dnia, kiedy należało je uiścić

 podział ze względu na sposób określenia:

 określane kalendarzowo – w godzinach, dniach, miesiącach, latach’
 określane relatywnie do stanu zaawansowania procesu – np. „do momentu
rozpoczęcia przewodu sądowego”
 określane ogólnie – np. „niezwłocznie”, „natychmiast”, „bezzwłocznie”
 określane blankietowo – „dalszy okres oznaczony”

 sposób obliczania terminów:

 początek – dzień następny po dniu, od którego liczy się dany termin
 koniec, – jeżeli oznaczony w tygodniach, miesiącach, latach to na ostatni dzień
przypada ten dzień, który odpowiada początkowi terminu; jeżeli w danym
miesiącu nie ma danego dnia, to przypada na ostatni dzień miesiąca; jeżeli
wypada na dzień wolny od pracy to uznaję się pierwszy dzień pracy po
terminie
 zachowanie terminu – złożenie przed upływem terminu pisma w sekretariacie
sądu lub prokuratury; nadanie pisma w polskiej placówce pocztowej, w
urzędzie konsularnym, w zakładzie karnym, dowództwo jednostki przez
żołnierza,
Pytanie 23. - Rodzaje i podział dowodów.

1. a. dowody pierwotne – pochodzą od źródła dowodu, które zetknęło się z faktem

udowadnianym (np. świadek naoczny, oryginał dokumentu);
b. dowody pochodne – pochodzą od źródła dowodu pośredniczącego między źródłem
pierwotnym a faktem udowadnianym (np. świadek ze słyszenia, kopia dokumentu, opinia
biegłego).

2. a. dowody osobowe – pochodzą od osoby bez pośrednictwa innych źródeł dowodowych

(np. właściwości ciała człowieka);
b. dowody rzeczowe – nie pochodzą od osoby (żyjącej), ale od rzeczy w szerokim znaczeniu
tego pojęcia (np. dokument, właściwości zwłok).

3. a. dowody pojęciowe – posiadają treść intelektualną (np. wyjaśnienia oskarżonego, opinia

biegłego);
b. dowody zmysłowe – poznawane są raczej za pomocą zmysłów niż intelektu (właściwości
ciała, miejsca i rzeczy).

4.a. dowody bezpośrednie – dotyczą wprost faktu głównego (np. przyznanie się do winy,
zeznania naocznego świadka)
b. dowody pośrednie (poszlakowe) – dotyczą faktu dowodowego (trzeba odróżnić poszlakę
od faktu, którego istnienie ona wskazuje, np. odciski palców oskarżonego na miejscu
popełnienia przestępstwa – dowód poszlakowy => oskarżony był na miejscu przestępstwa-
fakt dowodowy).
Posługując się dowodami poszlakowymi należy zachować dużą ostrożność z uwagi na
charakter wnioskowania redukcyjnego. Dowody poszlakowe muszą spełniać trzy warunki:
1) muszą udowadniać istnienie łańcucha poszlak, z którego wynika jednoznaczne rozwikłanie
faktu głównego,
2) łańcuch poszlak musi być nierozerwalny,
3) wszystkie poszlaki muszą być wiarygodne i udowodnione.

5.a. dowody przypadkowe – naturalne;

b. z przeznaczenia – stworzone na potrzeby procesu, źródła tworzono w procesie (np. treść
protokołu zeznania świadka).

6. a. dowody ścisłe – przeprowadzone w sposób określony w przepisach prawa dowodowego,

wymagany do orzeczenia o winie i karze;
b. dowody swobodne – nieprzeprowadzone w sposób ściśle wyznaczony przez przepisy
prawa dowodowego, z których nie sporządzono protokołu, ale nie jest to dowód
przeprowadzony sprzecznie z przepisami prawa-danej kwestii po prostu przepisy nie normują
(np. sporządzenie z danej czynności notatki urzędowej – dowodem będzie treść notatki
urzędowej).
Pytanie 24. - Środki dowodowe (pyt. 30).

Środek dowodowy (dowód w ścisłym słowa znaczeniu ) to nośnik informacji o fakcie

podlegającym udowodnieniu.

Środkami dowodowymi będą wyjaśnienie oskarżonego, zeznanie świadka, opinia biegłego,

cechy charakterystyczne ciała, miejsca, zwłok, dokumentu. Cechy informują o faktach, które

są udowadnianie.

Dowodem nie jest łuska naboju znaleziona na miejscu przestępstwa, ale to, że leżała na

miejscu przestępstwa, ślad jaki pozostawił na niej pazur wyciągu wskazujący na broń, z której

oddano strzał.
Pytanie 25. - Przedmiot dowodu (pyt. 31).

Przedmiot dowodu to fakt, który podlega udowodnieniu. Przedmiotem dowodu są liczne

fakty, których istnienie bądź nieistnienie wskazuje na przestępstwo. Wyróżnia się 2 kategorie

faktów, ze względu na ich rolę w dowodzeniu:

1) Fakt główny to fakt, którego stwierdzenie jest głównym celem postępowania

dowodowego. Jest nim przestępstwo albo zestaw znamion przestępstwa widzianego w

aspekcie postępowania dowodowego,

2) Fakty dowodowe to fakty, z których istnienia lub nieistnienia można wyciągnąć wniosek o

istnieniu faktu głównego.

W procesie mamy do czynienia z jednym faktem głównym i wieloma faktami dowodowymi.

Udowadnia się zawsze twierdzenia o faktach w postaci sądów prawdopodobnych.

Dopuszcza się dowód co do prawa (opinia biegłego w przedmiocie norm prawa

międzynarodowego – zaprzeczenie zasady curia novit iura), ale nie jest to tak oczywiste w

przypadku prawa krajowego. Przedmiotem dowodu nie mogą być normy ogłoszone w

Dzienniku Ustaw i Monitorze Polskim.

Pytanie 26. - Wyjaśnienia oskarżonego jako środek dowodowy (pyt. 32).

Wyjaśnienia oskarżonego mają podwójny charakter:

- są środkiem obrony;

- są środkiem dowodowym, któremu zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów prawo nie

przyznaje żadnej szczególnej mocy. W praktyce dąży się jednak do uzyskania przyznania,

uważa się, że to oskarżony wie najlepiej czy popełnił przestępstwo. Wyjaśnienia nie są ani

lepszym ani gorszym dowodem. Należy zachować szczególną ostrożność w ich ocenie i

weryfikować za pomocą innych dowodów (oskarżony działa we własnej obronie, nie

odpowiada za składanie fałszywych zeznań).

Zwrócić należy uwagę na treść art. 388 k.p.c. – Za zgodą obecnych stron sąd może

przeprowadzić postępowanie dowodowe tylko częściowo, jeśli wyjaśnienia oskarżonego

przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości. Względnie można zastosować skazanie bez

rozprawy z art. 335§1. Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich

oskarżonych na rozprawie głównej, oskarżony, któremu zarzucono przestępstwo zagrożone

karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności, może dobrowolnie poddać się karze z

art. 387 k.p.c.

Pomówienie jest szczególnym rodzajem wyjaśnień. Jest to obciążenie innej osoby zarzutem

popełnienia przestępstwa. Konieczne jest skrupulatnie sprawdzenie takich wyjaśnień

(podkreśla SN).
Pytanie 27. - Wywiad środowiskowy (pyt. 33)

W każdej sprawie obowiązkowe jest zebranie podstawowych danych o osobie oskarżonego

(art. 213 k.p.k.). Szczegółowej badanie sylwetki oskarżonego przeprowadza się drogą
wywiadu środowiskowego. Do pewnego stopnia jest to również badanie pozostałych cech
osobowości oskarżonego, w szczególności jego charakteru.
Co do zasady wywiad środowiskowy przeprowadza kurator sądowy, ale wywiad mogą
przeprowadzić także: podmiot upoważniony do tego w odrębnych przepisach oraz Policja w
szczególnie uzasadnionych przypadkach. Do podmiotu przeprowadzającego wywiad stosuje
się odpowiednio przepisy o wyłączeniu sędziego. Orzeka o tym sąd lub w postępowaniu
przygotowawczym – prokurator.

Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego jest co do zasady fakultatywne – art. 214 § 1 „w

razie potrzeby”. Taka potrzeba może np. wystąpić w razie przestępstwa, w którym cechy
osobowości sprawcy odgrywają dużą rolę.

Wywiad środowiskowy przeprowadza się obligatoryjnie:

1) w sprawach o zbrodnie,
2) w stosunku do oskarżonego, który w chwili popełnienia czynu nie ukończył 21. roku życia,
jeżeli zarzucono mu popełnienie umyślnego występku przeciwko życiu.
Ma to na celu dostarczenie sądowi materiału osobopoznawczego, który pozwoli na
zracjonalizowanie wymiaru kary.
Wywiadu środowiskowego można nie przeprowadzać w stosunku do oskarżonego, który nie
ma w kraju stałego miejsca zamieszkania.
Zgodnie z art. 214 § 4 wywiad środowiskowy powinien w szczególności zawierać:
1) imię i nazwisko osoby przeprowadzającej wywiad,
2) imię i nazwisko oskarżonego,
3) zwięzły opis dotychczasowego życia oskarżonego, dokładne informacje o środowisku
oskarżonego (rodzinnym, szkolnym, zawodowym), informacje o stanie majątkowym i źródle
dochodów,
4) dane o stanie zdrowia oskarżonego, nadużywani przez niego alkoholu, środków
odurzających, zastępczych bądź psychotropowych,
5) własne spostrzeżenia i konkluzje osoby przeprowadzającej wywiad.
Duże znaczenie ma w praktyce ujawnienie danych o osobach, które dostarczyły informacji
podmiotowi przeprowadzającemu wywiad (np. kuratorowi). Obowiązują następujące zasady:
1) dane o tych osobach udziela się tylko na żądane sądu, albo prokuratora w postępowaniu
przygotowawczym, musi to być ostateczność – np. trzeba zweryfikować udzielone przez nich
informacje,
2) osoby, które dostarczyły wiadomości w ramach wywiadu, mogą być w razie potrzeby
przesłuchane w charakterze świadków,
3) w razie potrzeby można przesłuchiwać w charakterze świadków osoby, które
przeprowadziły wywiad.
Pytanie 28. - Dowód z opinii biegłego (pyt. 34).

Wskazać należy na dwa znaczenia pojęcia „ekspertyza” w procesie karnym:

1) badanie przeprowadzone przez biegłego (znaczenie ścisłe) – 194 pkt 1;

2) opinia sporządzona przez biegłego (znaczenie szersze) – 198 § 3.

Przyczyną wydania postanowienia w przedmiocie powołania biegłego jest stwierdzenie

istnienia okoliczności, których wyjaśnienie wymaga wiedzy specjalistycznej. Organ

procesowy musi zawsze wydać postanowienie o powołaniu biegłych, jeśli powstanie

konieczność zasięgnięcia wiedzy specjalnej (nie może jej zastąpić wiadomościami, które

przypadkowo sam posiada).

Wiadomości specjalne – wiadomości z zakresu dyscyplin naukowych, wszelka teoretyczna

wiedza, jakiej nie ma przeciętny człowiek na poziomie szkoły średniej ogólnokształcącej,

wiedza praktyczna nabyta poprzez wykonywanie pewnego zawodu, a także posiadana z

uwagi na zainteresowania. O kwalifikacji na biegłego decyduje posiadanie rzeczywistej

wiedzy specjalistycznej – patrz art. 195 k.p.k.

Dopuszczenie dowodu z opinii biegłego należy do właściwości funkcjonalnej sądu,

prokuratora lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze (chyba że ustawa

zastrzega właściwość tej decyzji tylko sądowi lub prokuratorowi). Formą dopuszczenia jest

postanowienie. Biegli dzielą się na biegłych sądowy i biegłych ad hoc.

Ekspertyza psychiatryczna – tylko w jej przypadku k.p.k. przesądza rodzaj ekspertyzy i

odpowiednie kwalifikacje biegłych. Warunkiem jej przeprowadzenia są uzasadnione

wątpliwości co do poczytalności oskarżonego. Ekspertyzę psychiatryczną może postanowić

tylko sąd a w postępowaniu przygotowawczym prokurator. Wybiera się co najmniej dwóch

biegłych psychiatrów. Szczególnym rodzajem ekspertyzy psychiatrycznej jest badanie

połączone z leczeniem w zakładzie psychiatrycznym. Muszą zaistnieć następujące przesłanki:

zgłoszenie przez biegłych takiej konieczności, duże prawdopodobieństwo, że oskarżony

popełnił przestępstwo, przesłuchanie oskarżonego, postanowienie sądu ( w post. przyg. na

wniosek prokuratora). Obserwacja w zakładzie leczniczym nie powinna trwać dłużej niż 4

tygodnie; na wniosek zakładu sąd może przedłużyć ten termin na dalszy okres oznaczony

konieczny do zakończenia obserwacji. Łączny czas obserwacji nie może przekroczyć 8

tygodni. Biegli psychiatrzy nie mogą pozostawać z sobą w związku małżeńskim ani w innym

stosunku, który mógłby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do ich samodzielności.

Ekspertyza kończy się opinią, która powinna zawierać sprawozdanie z wszystkich

przeprowadzonych czynności oraz wyciągnięte na ich podatnie wnioski, a także podpisy

wszystkich biegłych, którzy brali udział w sporządzaniu opinii.

Przyczyną powołania nowego biegłego jest ujawnienie się powodów osłabiających zaufanie

do wiedzy lub bezstronności biegłego lub z innych ważnych powodów.

Kodeks przyznaje biegłemu ograniczoną zdolność działania w procesie. Organ procesowy

określa zakres ekspertyzy, może go zmieniać i stawiać dodatkowe pytania. Może także

zastrzec swoją obecność przy przeprowadzaniu określonych czynności, czasem jest ona

obowiązkowa – otwarcie zwłok.

Biegły może zapoznać się z aktami sprawy w zakresie niezbędnym do wydania opinii, jeśli

organ procesowy przyzna mu takie prawo.

Quasi-biegły – obrona zleca mu przygotowanie opinii poza procesem. Może ona być

następnie wykorzystania przez sąd, jeśli nie zaistnieją przesłanki odrzucenia wniosku

dowodowego jej dotyczącego.

Pytanie 29. - Kontrola korespondencji i podsłuch telefoniczny. – art. 218 § 1 k.p.k.

Urzędy, instytucje, i podmioty prowadzące działalność w dziedzinie poczty i telekomunikacji,

urzędy celne i przedsiębiorstwa transportowe mają obowiązek wydać sądowi lub
prokuratorowi na ich polecenie wydane w postanowieniu korespondencję i przesyłki oraz
wszystkie dane dotyczące połączeń telekomunikacyjnych, jeżeli mają znaczenie dla toczącego
się postępowania. Dane te na żądanie sądu lub prokuratora muszą także zabezpieczyć na
okres nieprzekraczający 90 dni.
Kodeks zezwala na odroczenie ogłoszenia postanowienia o kontroli, a termin do jego
zaskarżenia biegnie dopiero od momentu ogłoszenia – jest to kontrola post fatum.
Korespondencję i przesyłki nieistotne dla postępowania zwraca się jednostkom, które je
wydały, a dane zwalnia spod zabezpieczenia.
Procesowa kontrola i utrwalanie rozmów telefonicznych oraz zastosowanie środków
technicznych do utrwalania i kontroli innych środków komunikacji to wyłom w wolności i
ochronie komunikowania się z art. 49 Konstytucji. Podsłuch dopuszczalny jest tylko po
wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego, w celu wykrycia i
uzyskania dowodów dla toczącego się postępowania lub zapobieżenia popełnieniu nowego
przestępstwa. Katalog z art. 237 § 3 wymienia kategorie sytuacji w których można
dokonywać kontroli i utrwalania rozmów (np. handel ludźmi, zabójstwo, wymuszanie okupu,
uprowadzenie osoby).
Uprawnionym do wydania postanowienia jest tylko sąd działający na wniosek prokuratora.
Tylko w wypadkach niecierpiących zwłoki kontrole rozmów telefonicznych może zarządzić
prokurator , który jest zobowiązany zwrócić się w ciągu 3 dni do sądu o zatwierdzenie
zarządzenia. Sąd ma na wydanie postanowienia w tym przedmiocie 5 dni, jeśli nie zatwierdzi
wniosku prokuratora, zarządza zniszczenia wszystkich utrwalonych przepisów.
Podsłuchem można objąć obok osoby podejrzanej i oskarżonego, także pokrzywdzonego lub
inną osobę, z która może się kontaktować oskarżony albo która może mieć związek ze
sprawą.
Prawo do odtwarzania zapisów ma sąd lub prokuratura, a także Policja za zgodą sądu lub
prokuratora.
Gwarancją jest, ze kontrola i utrwalanie rozmów mogą być prowadzone najwyżej na okres 3
miesięcy z możliwością przedłużenia o kolejne 3 miesiące w szczególnie uzasadnionym
przypadku. Jeśli zebrane materiały nie mają znaczenia dla postępowania, sad zarządza ich
zniszczenie po zakończeniu kontroli.
Zażalenie na postanowienie o podsłuchu przysługuje osobie, której postanowienie to dotyczy.
Może ona domagać się zasadności oraz legalności kontroli i utrwalania rozmów
telefonicznych. Rozpoznaje właściwy sąd pierwszej instancji. Wolno odroczyć ogłoszenie
postanowienia na czas niezbędny ze względu na dobro sprawy i nie później niż do
prawomocnego zakończenia postępowania.
Kontrola operacyjna
Jest przeprowadzana poza procesem, wolno ja przeprowadzić tylko w ramach czynności
operacyjno-rozpoznawczych. Są to czynności nieformalne i tajne, wykonywane przez policję,
ABW, CBA i Straż Graniczną. W celu zapobieżenia, wykrycia, ustalenia sprawców, a także
uzyskania i utrwalenia dowodów przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego.
Pytanie 30. - Obowiązek dowodzenia i ciężar dowodu (pyt. 36)

Ten kto powołuje się na jakieś fakty powinien je udowodnić (affirmanti incumbit probatio).
Ciężar dowodu (onus probandi) spoczywa na osobie, która zarzuca dokonanie czynu. Ciężar
dowodu należy odróżnić od obowiązku dowodzenia. Ciężar dowodu jest powinnością
udowodnienia ze względu na swój własny interes. Obowiązek dowodzenia jest powinnością
udowadniania ze względu na cudzy interes prawny np. interes klienta (w przypadku adwokata
bądź radcy prawnego). Niedopełnienie tej powinności może pociągnąć za sobą
odpowiedzialność prawną.
Należy odróżnić trzy pojęcia ciężaru dowodu:
a) ciężar w znaczeniu materialnym – powinność kogokolwiek udowodnienia twierdzenia pod
rygorem odrzucenia (odpowiedzialność za nieudowodnienie ponosi twierdzący np.
oskarżyciel koszty procesu, obojętne jest natomiast kto udowodni twierdzenie może to być
przeciwnik procesowy);
b)ciężar w znaczeniu formalnym – powinność udowodnienia twierdzenia wyłącznie tego kto
je wysunął, nie ma znaczenia, ze ktoś inny udowodnił ( w PL praktycznie nie występuje, ale
obowiązek doręczenia);
c) ciężar dowodu w znaczeniu prakseologicznym – jest to powinność udowadniania własnej
tezy, ponieważ osłabiona zostanie szansa jej uwzględnienia.

Zasada prawdy materialnej nie dopuszcza ciężaru w znaczeniu formalnym. Obowiązuje ciężar
materialny dowodu i spoczywa on na oskarżycielu (actor incumbit probatio). Sąd zawsze
może udowodnić twierdzenie.
Występuje także ciężar w znaczeniu prakseologicznym spoczywający na każdym kto coś
twierdzi (a więc także na oskarżonym).

Na oskarżycielu publicznym, obrońcy, pełnomocniku i przedstawicielu publicznym spoczywa

dodatkowo obowiązek dowodzenia, gdyż nie działają wyłącznie we własnym interesie
prawnym. Przerzucanie ciężaru dowodu na oskarżonego jest niedopuszczalne z wyjątkiem
sprawy o pomówienie.
Pytanie 31. - Badanie lekarskie świadka (pyt. 37).

Dla celów dowodowych można świadka, za jego zgodą, poddać oględzinom ciała i badaniu

lekarskiemu lub psychologicznemu.

Oględzin lub badań ciała, które mogą wywołać uczucie wstydu, powinna dokonać osoba tej

samej płci, chyba że łączą się z tym szczególne trudności, inne osoby płci odmiennej mogą

być obecne tylko w razie konieczności. Na rozprawie wolno ujawnić protokoły z badań

każdej osoby, nawet świadka który skorzystał z przysługującego mu prawa do odmowy

zeznań.
Pytanie 32. - Zakazy dowodowe (pyt. 38)
Zakaz dowodowy to norma prawna zabraniają przeprowadzenia dowodu w określonych
warunkach lub stwarzająca ograniczenie w uzyskiwaniu dowodów.
Jako przyczynę wprowadzania ich do procesu wskazać można ochronę godności człowieka,
ważnego interesu państwa, stosunków rodzinnych.
Każdy zakaz dowodowy powoduje zmniejszenie szans wykrycia dowodu, a więc jest
odstępstwem od zasady prawdy materialnej.
Zakazy dzielimy na:
1) zakazy dowodzenia określonych faktów
- ne bis in idem – zakaz ponownego dowodzenia przestępstwa osadzonego prawomocnie
- zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew konstytutywnym ustaleniom innego
sądu
- zakaz dowodzenia zeznań świadka, który odmówił składania zeznań lub został z nich
zwolniony, jeżeli świadek złożył już wcześniej zeznanie, to nie może ono służyć za dowód
ani być odtworzone;
Są to zakazy zupełne i bezwarunkowe. W tej grupie znajdują się także zakazy zupełne, ale
warunkowe, czyli takie, które można uchylić – przepisy niezezwalające na dowodzenie
okoliczności, które stanowią informacje niejawną lub tajemnicę zawodową lub związaną z
pełnioną funkcją (art. 179, 180, 225 i 226).
2) zakazy dowodzenia za pomocą pewnych dowodów:
a. bezwarunkowe:
- przesłuchanie obrońcy co do faktów, których dowiedział się udzielając pomocy prawnej;
- zakaz przesłuchiwania duchownego co do faktów, których dowiedział się na spowiedzi;
- zakaz przesłuchiwania mediatora, co do faktów, których dowiedział się od oskarżonego
podczas prowadzenia mediacji, z wyjątkiem przestępstw wskazanych w art. 240 k.k.
- zakaz powoływania pewnych osób jako biegłych (art. 196 § 1);
- zakaz wykorzystania złożonego wobec biegłego albo lekarza udzielającego pomocy
medycznej oskarżonego co do zarzucanego mu czynu;
- zakaz przesłuchiwania osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy w zakresie ochrony
zdrowia psychicznego jako świadków na okoliczność przyznania się osoby z zaburzeniami
psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego pod groźba kary.
b. warunkowe (dot. osoby świadka):
- zakaz przesłuchiwania świadka, który skorzystał z prawa do odmowy zeznań, nie dotyczy to
natomiast świadka, który odmówił odpowiedzi na pytanie inkryminujące jego lub osobę dla
niego najbliższą.
3) zakazy stosowania określonych metod dowodzenia.
- zakaz stosowania dowodu uzyskanego sprzecznie z prawem w związku z pełnieniem funkcji
przez funkcjonariusza publicznego w wyniku: zabójstwa, umyślnego spowodowania
uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności. – art. 168a
- niedopuszczalny jest dowód uzyskany za pomocą przestępstwa, ale nie kolejny dowód
uzyskany za pomocą dowodu niedopuszczalnego (zasad owoców zatrutego drzewa);
- dowodu nie mogą stanowić wyjaśnienia, zeznania albo oświadczenia złożone w warunkach
ograniczających swobodę wypowiedzi albo uzyskanych przez wpływanie na wypowiedzi
osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej, albo z zastosowaniem
hipnozy, środków technicznych bądź chemicznych wpływających na reakcje organizmu;
- zakaz zastępowania dowodu z wyjaśnień oskarżonego lub z zeznań świadka treścią pism,
zapisków lub notatek urzędowych.
Kodeks, polecając zachowanie pewnych rygorów formalnych, jednocześnie zakazuje
czynności niezgodnych z tymi rygorami.
Pytanie 33. - Oznaczenie we wniosku dowodowym, oddalenie wniosku dowodowego (pyt.
39, 40)

Wnioskiem dowodowym jest żądanie strony przeprowadzenia określonego dowodu. Jego

elementem jest oznaczenie źródła dowodu np. imię, nazwisko i adres świadka, można podać

w przybliżeniu określenie dowodu, jeśli strona nie posiada wszystkich danych pozwalających

na pełną indywidualizację źródła dowodu, powinna uprawdopodobnić jego realność.

Wniosek dowodowy powinien też zawierać tezę dowodową, czyli wskazanie, jakie

okoliczności mają być udowodnione.

Wniosek dowodowy oddala się (art. 170 § 1):

- przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne;

- okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo

jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy- nie można oddalić wniosku na

tej podstawie, ze dotychczasowe dowody wykazywały przeciwieństwo tego co wnioskodawca

chce udowodnić;

- dowód jest nieprzydatny dla danej okoliczności;

- dowodu nie da się przeprowadzić;

- wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania.

Oddalenie wniosku następuje w formie postanowienia, które musi mieć uzasadnienie. Mimo

oddalenia wniosku, organ procesowy może później dowód dopuścić choćby nie ujawniły się

nowe okoliczności.
Pytanie 34. - Zasada swobodnej oceny dowodów (pyt. 41) – art. 7

Jest to dyrektywa zgodnie z którą organy procesowe w ocenie dowodów kierują się swoim
przekonaniem nieskrępowanym ustawowymi regułami oceny, ukształtowanym natomiast pod
wpływem wskazań wiedzy, doświadczenia życiowego i zasad logicznego myślenia.
Zasada obowiązuje organy procesowe a więc nie tylko sędziów. Gwarancją odpowiedniego
doświadczenia życiowego ma być cenzus wieku dla sędziów (29 lat) i ławników (30 lat),
liczba lat praktyki konieczna do awansu do sądu wyższego.

Kodeks postępowania karnego nie przewiduje żadnych reguł nakazujących uznanie pewnych
faktów za udowodnione lub za nieudowodnione. Zasada ta odnosi się zarówno do ocen
apriorycznych (wniosków dowodowych) i aposteriorycznych (dowodów).
W sferze aposteriorycznej należy wskazać następujące wyjątki od zasady swobodnej oceny
dowodów:
- zakazy dowodowe
- domniemania prawne niewzruszalne (praesumptiones iuris ac de iure) – np. art. 125. Inne
domniemania nie ograniczają zasady swobodnej oceny dowodów.

Ocena aprioryczna:
- czy dowód ten jest prawnie dopuszczalny;
- czy jest przydatny do stwierdzenia danej okoliczności lub czy da się go przeprowadzić.

Zakazy dowodowe trzeba uwzględniać także w ocenie aposteriorycznej, ponieważ mogły one
nie zostać zauważone na moment oceny wniosku dowodowego.
Mówi się, ze jedynym ograniczeniem swobodnej oceny dowodów są decyzje zapadłe w
innych procesach lub wyjątkowo w danym procesie.
W Polsce obowiązuje raczej kontrolowana zasada swobodnej oceny dowodów:
- organ procesowy musi wytłumaczyć, dlaczego przyjął takie a nie inne dowody i dlaczego
nie uznał dowodów przeciwnych;
- organ rozpoznający środek odwoławczy kontroluje swobodną ocenę dowodów dokonaną
przez organ pierwszej instancji.
Należy podkreślić istotną rolę Sądu Najwyższego w przestrzeganiu tej zasady. Wiele
orzeczeń przestrzegało przed uznawaniem pewnych dowodów za istotniejsze w sprawie i
ostrożnym badaniem dowodów. Mogą one stanowić wskazówkę dla orzekających sędziów.
Pytanie 35. - Przeszukanie osób i pomieszczeń (pyt. 42)

Przeszukanie powinno być dokonane zgodnie z celem tej czynności, z zachowaniem umiaru i
poszanowania godności osób, których ta czynność dotyczy, oraz bez wyrządzania
niepotrzebnych szkód i dolegliwości.
Przeszukanie wolno przeprowadzić w celu:
- wykrycia lub zatrzymania albo przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej;
- znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie;
- znalezienia rzeczy podlegających zajęciu w postępowaniu karnym;

Przeszukanie osoby, jej odzieży i podręcznych przedmiotów jest najczęściej

przeprowadzanym przeszukaniem. Przeszukania osoby powinna dokonać w miarę możliwości
osoba tej samej płci. Przeszukanie objąć może wszystkie części ciała, może polegać na
prześwietleniu, badaniu USG a także na podaniu środka przeczyszczającego. Te trzy
czynności może wykonać jednak tylko lekarz gdy nie zagrażają one zdrowiu a ich wykonanie
jest nieodzowne.

Przeszukanie pomieszczenia zamieszkałego (dom, mieszkanie, pokój hotelowy, namiot

zajmowany przez turystów) – w porze nocnej można dokonać przeszukania tylko w
wypadkach niecierpiących zwłoki, w innych przypadkach można je przeprowadzić w godz.
6:00 – 22:00, przeszukanie rozpoczęte za dnia można prowadzić dalej mimo nastania pory
nocnej.
Pomieszczenia ogólnie dostępne (np. restauracja) można zawsze przeszukać w porze nocnej.
Pomieszczenie lub miejsce zamknięte należące do instytucji państwowej lub samorządowej
może być przeszukane pod warunkiem, ze o zamierzonym przeszukaniu zostanie
powiadomiony kierownik tej instytucji lub jego zastępca albo organ nadrzędny i zostaną oni
dopuszczeni do udziału w przeszukaniu.
Pomieszczenie zajęte przez wojsko można przeszukać tylko przy obecności dowódcy lub
osoby przez niego wyznaczonej.
Reguły:
- osobę, u której ma nastąpić przeszukanie należy wcześniej zawiadomić o jego
przeprowadzeniu i wezwać do wydania rzeczy poszukiwanej;
- osoba ta ma prawo być obecne przy przeszukaniu, może przybrać sobie dodatkową osobę
- jeśli nie ma gospodarza domu, należy wezwać dorosłego domownika bądź sąsiada, który
staje się jednocześnie świadkiem przybranym;
- Dokumenty zawierające informacje niejawne lub wiadomości objęte tajemnicą zawodową-
do rąk prokuratora, podobnie dokumentacja psychiatryczna
Dokument zawierający informację niejawną o klauzuli „tajne” lub „ściśle tajne” w
opieczętowanym opakowaniu czekają na zgodę właściwego organu. Wystarczy oświadczenie
osoby przeszukiwanej/kierownika.
Oświadczenie obrońcy o dokumentacji obrony – jeżeli budzi wątpliwości, dokumenty należy
przekazać sądowi.
Przeszukanie pomieszczeń dyplomatycznych jest możliwe tylko za zgodą szefa misji.
Przeszukanie pomieszczeń konsularnych, którą urząd używa tylko dla potrzeb swej
działalności jest niedopuszczalne bez zgody kierownika tego urzędu.
Obowiązkowo trzeba spisać protokół przeszukania. Przeszukania dokonuje się na mocy
postanowienia sądu lub prokuratora.
Pytanie 36. - Eksperyment procesowy (pyt. 43)

Eksperyment procesowy to czynność polegająca na przeprowadzeniu przez organ procesowy

doświadczenia lub odtworzenia przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub

ich fragmentów celem sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy. W

trakcie eksperymentu sprawdza się już uzyskane dowody, uzyskuje nowe lub też sprawdza się

wersje śledcze. Eksperyment jest samoistną czynnością dowodową, w trakcie której można

jednak dokonywać przesłuchań, oględzin i innych czynności. Jest czynnością niepowtarzalną.

Pytanie 37. - Obowiązki świadka (pyt. 44)

Każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania.

Obowiązkiem złożenia zeznań objęte są zarówno posiadane przez świadka informacje

dowodowe mające znaczenie dla sprawy, jak i dane dotyczące jego tożsamości. Świadek ma

też obowiązek złożenia przyrzeczenia (podczas przesłuchania w postępowaniu sądowym).

Świadek ma obowiązek pod groźbą kary (art. 233§ 1 kk.) mówienia prawdy i nie zatajania

prawdy, o czym winien być uprzedzony przed rozpoczęciem przesłuchania, a w postępowaniu

przygotowawczym świadek podpisuje oświadczenie, ze został o tym uprzedzony. W razie

istnienia wątpliwości co do stanu zdrowia psychicznego, rozwoju umysłowego, zdolności

postrzegania lub odtwarzania przez świadka zdarzeń, świadek nie może sprzeciwić się jego

przesłuchaniu w obecności biegłego lekarza lub biegłego psychologa (art. 192 § 2 kpk), a za

jego zgodą, świadek może być dla celów dowodowych poddany oględzinom ciała i badaniu

lekarskiemu lub psychologicznemu (art. 192 § 4 kpk).

Pytanie 38. - Prawo świadka do odmowy zeznań (pyt. 45) – art. 182 i 185

Odmowa zeznań dotyczy całości zeznań, co oznacza, że osoba najbliższa w ogóle nie

występuje w sprawie w charakterze świadka. Służy ono trzem kategoriom świadków:

a) osobom najbliższym dla oskarżonego (§ 1),

b) byłym współmałżonkom oskarżonego oraz byłym przysposobionym i przysposabiającym

oskarżonego (§ 2), choć osoby te nie są już osobami najbliższymi, i

c) świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżonym (podejrzanym) o

współudział w przestępstwie objętym postępowaniem, w którym zeznaje (§ 3).

Z prawa do odmowy zeznań nie może skorzystać świadek koronny.

Definicję osoby najbliższej zawiera art. 115 § 11 k.k.: małżonek, wstępni (rodzice,

dziadkowie), zstępni (dzieci, wnuki), rodzeństwo, powinowaci w tej samej linii lub stopniu,

pasierbowie (przysługujące powinowatemu prawo odmowy zeznań nie dezaktualizuje się na

skutek ustania małżeństwa jego krewnego z oskarżonym, powinowactwo trwa bowiem

pomimo ustania małżeństwa.

Prawo do odmowy zeznań nie przysługuje natomiast byłemu konkubentowi oskarżonego,

gdyż ustawa przyznaje je jedynie osobom pozostającym (aktualnie) we wspólnym pożyciu.

Świadek samodzielnie podejmuje decyzję o składaniu lub o odmowie złożenia zeznań.

Świadek, który skorzystał z prawa do odmowy zeznań, może w toku postępowania zmienić

zdanie i zgłosić gotowość zeznawania. Osoba najbliższa nie ma obowiązku uzasadniać swego

stanowiska, a sąd nie ma prawa ustalać lub oceniać motywów takiej decyzji świadka.

O prawie świadka do odmowy zeznań, określonym w art. 182, należy go uprzedzić, w sposób

odpowiednio dla niego zrozumiały, stosowanie do wieku i rozwoju umysłowego.

Pytanie 39. - Świadek anonimowy – incognito (pyt. 46).

Musi zachodzić uzasadniona obawa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych
rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej. O utajnieniu postanawia sąd, a w
postępowaniu przygotowawczym prokurator i tylko te osoby w procesie mają dostęp do
danych świadka incognito (Ew. Policja jeśli powstaje taka konieczność). Postępowanie o
nadanie statusu świadka incognito toczy się bez udziału stron i jest objęte tajemnicą
państwową.
Przedmiotem utajnienia są dane pozwalające odkryć tożsamość świadka. Przesłuchanie
świadka incognito przeprowadza prokurator albo sąd (może zlecić wykonanie tej czynności
sędziemu ze swojego składu). Konieczne jest przesłuchanie w odpowiednim miejscu
uniemożliwiającym identyfikacje (a więc nie gabinet prokuratora, czy sala sądowa).
Świadek incognito zawsze musi być przesłuchany przez sąd orzekający, aby móc uznać jego
zeznania za postawę ustaleń faktycznych w sprawie.

Oskarżony i jego obrońca mają prawo brać udział w przesłuchaniu świadka incognito. Należy
jednak tak zorganizować przesłuchanie, aby tożsamość świadka pozostała nierozpoznana
(zasłonięcie twarzy, modyfikacja głosu).
Zażalenie na postanowienie w przedmiocie utajnienia danych świadka przysługuje zażalenie
w terminie 3 dni: świadkowi, oskarżonemu, prokuratorowi w postępowaniu przed sądem.
Postępowanie w przedmiocie zażalenia objęte jest tajemnicą. Rozstrzyga sąd właściwy dla
rozpoznania sprawy. W razie jego uwzględnienia protokołów przesłuchania świadka należy
zniszczyć.

Istnieje także instytucja deanonimizacji – odtajnienia tożsamości świadka. Świadek może sam
do momentu, do czasu zamknięcia przewodu przed sądem pierwszej instancji, wystąpić z
wnioskiem o uchylenie postanowienia o nadaniu mu statusu świadka incognito.
Deanonimizację może przeprowadzić z urzędu prokurator, a w postępowaniu sądowym sąd na
wniosek prokuratora, jeśli nie było podstaw do uznania świadka za świadka incognito, bądź
też świadek złożył fałszywe zeznania (swoista sankcja za fałszywe zeznania).
Pytanie 40. - Świadek koronny (pyt. 47).

Jest to sprawca, który zaakceptował propozycję korzystną dla niego w zakresie ścigania lub
ukarania za popełniony czyn, poczynioną mu przez właściwy organ procesowy, w zamian za
ujawnienie przez niego wiedzy o pozostałych uczestnikach przestępstwa i jego
okolicznościach. W Polsce pojawia się w 2 formach:
1) świadek koronny w formie karnomaterialnej (mały świadek koronny), określany
przepisami kodeksu karnego:
a. świadek koronny in sua causa- sąd obligatoryjnie stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a
może nawet warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z
innymi osobami w popełnianiu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do
ścigania przestępstw informacje dot. osób uczestniczących w popełnianiu przestępstwa. – art.
60 § 3 k.k.
b. świadek koronny in altera causa – sąd na wniosek prokuratora fakultatywnie może
zastosować nadzwyczajna złagodzenie kary, a nawet zawiesić jej wykonanie w stosunku do
sprawcy, który niezależnie od zeznań złożonych we własnej sprawie, wyjawił organom
ścigania i przedstawił istotnie okoliczności nieznane temu organowi, przestępstwa
zagrożonego karą pow. 5 lat. – art. 60 § 4 k.k.
2) świadek koronny w formie karnoprocesowej – reguluje ustawa o świadku koronnym.
Przepisy tej ustawy stosuje się we wszystkich sprawach o przestępstwo lub przestępstwo
skarbowe popełnione w zorganizowanej grupie albo w związku mającym na celu popełnienie
przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.
Aby zostać uznanym za świadka koronnego, podejrzany powinien spełniać warunki:
- do chwili wniesienia aktu oskarżenia ujawnił organowi informacje, które mogą przyczynić
się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia
dalszych przestępstw bądź ich zapobieżeniu;
- ujawnił swój majątek oraz majątek sprawców przestępstwa skarbowego;
- zobowiązał się do złożenia wyczerpujących zeznań
- fakultatywnie można uzależnić przyznanie statusu świadka koronnego od wydania przez
świadka korzyści majątkowych uzyskanych z przestępstwa.
Statusu nie można nadać osobie:
-sprawcy lub współsprawcy zabójstwa (lub dokonania zabójstwa);
- prowokatorowi przestępstwa z art. 1 u.ś.k
- kierownikowi grupy lub związku przestępczego „zasada łowienia grubych ryb za pomocą
małych ryb”.
Postanowienie o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka koronnego wydaje sąd okręgowy
właściwy dla miejsca prowadzenia postępowania przygotowawczego na wniosek prokuratora
prowadzącego postępowanie przygotowawcze po uzyskaniu zgody Prokuratora Generalnego.
Następstwa nadania statusu:
- zawieszenie postępowania w stosunku do podejrzanego (sprawa prowadzona odrębnie) do
momentu prawomocnego ukończenia postępowania przeciwko pozostałym sprawcom;
- świadek jest zobowiązany do złożenia zeznań do jakich się wcześniej zobowiązał, jawność
rozprawy na moment jego przesłuchania jest wyłączona.
- nie podlega on karze za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, ale jeśli zasiniały
okoliczności wskazane w art. 10 ustawy to skazanie jest obligatoryjne a sprawa nie może
zostać umorzona;
- postępowania umorzone wznawia się obligatoryjnie jeśli świadek koronny w ciągu 5 lat
popełnił nowe przestępstwo lub przestępstwo skarbowe działając w zorganizowanej grupie.
Pytanie 41. - Przesłanki procesowe (pyt. 48).
Przesłanka procesowa to stan prawny warunkujący dopuszczalność wszczęcia i toku procesu
lub poszczególnej czynności procesowej.

Funkcje systemu przesłanek:

- funkcja informacyjna – system przesłanek porządkuje wiedzę o dopuszczalności procesu’
- funkcja gwarancyjna – wyraźne kryterium dopuszczalności postępowania

Istnienie przesłanek badane jest z urzędu jeszcze przed wszczęciem procesu lub rozpoczęciem
czynności, by chronić ludzi przed bezzasadnym procesem. Zatem brak przesłanek
dopuszczających proces nie powoduje niemożności wszczęcia postępowania w celu ustalenia
czy przesłanki niedopuszczalności istotnie występują.

Przesłanka procesu a przesłanka czynności procesowych – przesłanka procesu to stan prawny

warunkujący dopuszczalność bądź wszystkich stadiów procesu, bądź tylko niektórych. =
warunek dopuszczalności procesu. Nie ma przesłanek dotyczących tylko postępowania
przygotowawczego. Postępowanie apelacyjne (i wszystkie inne kontrolne) jest dopuszczalne,
choćby nie wszystkie przesłanki postępowania głównego były spełnione.
Natomiast przesłanki czynności procesowych to stany prawne, które warunkują
dopuszczalność poszczególnych czynności procesowych (np. art. 258 § 1-3 wymienia
przesłanki stosowania środków zapobiegawczych

Przesłanki pozytywne i negatywne.

- pozytywne – to stany prawne, które muszą zachodzić, by proces mógł się toczyć, był
dopuszczalny;
- negatywne – stany, które wyłączają możliwość wszczęcia i dalszego biegu procesu.

Przesłanki ogólne i szczególne.

- ogólne – stany prawne, które warunkują proces w trybie zwyczajnym.
- szczególne – stany prawne, które warunkują tryb szczególny procesu.

Przesłanki materialne i formalne.

- materialne – warunkują równocześnie samą odpowiedzialność karną oskarżonego w świetle
przepisów prawa materialnego.
Ujawnienie negatywnej przesłanki materialnej nie zezwala na dalsze prowadzenie procesu, a
to z tego względu, że przesądza brak odpowiedzialności karnej (dalsze postępowanie byłoby
bezprzedmiotowe).
Dzielą się na przesłanki uniewinnienia i przesłanki umorzenia.
- formalne – nie przesądzają braku odpowiedzialności karnej w razie ich zaistnienia,
warunkują natomiast sam proces karny.
Wyznaczyć można przesłanki bezwzględne (warunkują proces przeciwko określonej osobie w
każdym układzie procesowym) i przesłanki względne (warunkują proces przeciwko
określonej osobie, tylko w pewnym układzie procesowym).
Zbieg negatywnych przesłanek procesowych:
- wszystkie zbiegające się przesłanki mogą stanowić wspólną podstawę prawną decyzji
kończącej postępowanie, jeśli każda z nich pociąga za sobą identyczne następstwa prawne;
- w razie zbiegu przesłanki uniewinnienia z przesłanką powodującą umorzenie, należy
umorzyć postępowanie, gdyż winę wolno rozstrzygać tylko w procesie dopuszczalnym.
- zbieg negatywnych przesłanek względnych i bezwzględnych powoduje zawsze umorzenie
procesu na podstawie przesłanek bezwzględnych.
Pytanie 42. - Istnienie stron procesowych jako przesłanka procesowa (pyt. 49)

Jest to przesłanka formalna.

Istnienie stron procesowych – przesłanka ta wynika z faktu, iż proces karny skonstruowany

jest w oparciu o stosunek sporności; w jej skład wchodzą trzy elementy:

- rzeczywiste istnienie strony – podmiot, który jest lub ma być stroną musi istnieć w

rzeczywistości;

- zdolność procesowa to prawo występowania w roli podmiotu procesowego w procesie;

- legitymacja procesowa to prawo do występowania w oznaczonej roli podmiotu procesowego

w procesie.

Nie wszczyna się a wszczęte postępowanie umarza się, jeśli oskarżony zmarł (wyjątek:

wznowienie postępowania i kasacja na korzyść oskarżonego – chodzi tutaj o jego

rehabilitację)

Dotyczy to również oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego i oskarżyciela prywatnego.

Postępowanie zawiesza się, a osoby najbliższe lub pozostające na jego utrzymaniu mają 3

miesiące od dnia śmierci na realizowanie praw zmarłego a po upływie terminu sąd lub

referendarz sądowy umarza postępowanie. W przypadku śmierci oskarżyciela ubocznego

osoby najbliższe lub osoby pozostające na jego utrzymaniu mogą przystąpić do procesu na

każdym etapie postępowania, ale nie wystąpienie ich nie tamuje postępowania.
Pytanie 43. - Zawisłość (pyt. 50)

Jest to przesłanka formalna.

Zawisłość prawna sporu (litis pendentio) – art. 17 § 1 pkt 7. Zawisłość prawna sporu powstaje

już w momencie wydania postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego.

Umarza się zawsze postępowanie później wszczęte i wszczęte przed niewłaściwym organem

procesowym.

Zawisłość sprawy oznacza, że nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, jeżeli

wcześniej wszczęte toczy się co do tego samego czynu tej samej osoby, a więc gdy zachodzi

tożsamość podmiotowo-przedmiotowa („co do tego samego czynu tej samej osoby").

Zauważa się w literaturze, że trudno przyjąć, by z powodu jednego przestępstwa

przysługiwało oskarżycielowi kilka skarg do sądu, a skoro nie może się toczyć o to samo

kilka procesów sądowych, to nie można też przyjąć, aby dopuszczalne było prowadzenie

kilku postępowań przygotowawczych. Dlatego przepis statuujący tę przesłankę nie czyni pod

tym względem żadnej różnicy między postępowaniem sądowym a postępowaniem je

poprzedzającym (W. Daszkiewicz, Prawo..., 1999, s. 159). Zawisłość sprawy powstaje z

momentem przekształcenia się postępowania in rem w postępowanie in personam w związku

z pojawieniem się podejrzanego w rozumieniu art. 71 § 1.

Pytanie 44. - Przedawnienie jako ujemna przesłanka procesowa (pyt. 51)

Jest to materialna przesłanka umorzenia postępowania.

Przedawnienie jest instytucją prawa materialnego. Określa ono konsekwencje upływu czasu

dla kwestii odpowiedzialności karnej. Terminy przedawnienia mają charakter

materialnoprawny i z tego względu do ich obliczania nie stosuje się przepisów prawa karnego

procesowego z rozdziału 14. Przedawnienie karalności (art. 17 § 1 pkt 6) stanowi

bezwzględną przeszkodę dla prowadzenia postępowania karnego.

Jeżeli sąd w toku postępowania stwierdza, że nastąpiło przedawnienie ścigania oskarżonego,

to nie wolno mu wydać ani wyroku skazującego, ani też wyroku uniewinniającego.

Przedawnienie ścigania jest bowiem przesłanką procesową bezwzględnie ujemną i

wystąpienie takiej przesłanki powoduje konieczność wydania orzeczenia umarzającego

postępowanie.

Upływ okresu przedawnienia karalności tuż po wydaniu wyroku w pierwszej instancji,

jeszcze przed upływem terminu do jego zaskarżenia zwyczajnym środkiem odwoławczym,

nie stoi na przeszkodzie uprawomocnieniu się tego wyroku, jeżeli nie zostanie on zaskarżony.

W takim przypadku nie ma podstaw do umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt

6, gdyż stoi temu na przeszkodzie powaga rzeczy osądzonej, którą aktualizuje prawomocny

wyrok
Pytanie 45 – Podsądność jako przesłanka procesowa (pyt. 52)
Podsądność jest przesłanką formalną, względną procesu karnego. Przesłanka ta wyłącza
proces tylko w tym zakresie, w jakim oddziałuje. Jest to stan prawny, który warunkuje
dopuszczalność procesu przeciwko określonej osobie tylko w pewnym układzie
procesowym, co nie wyłącza dopuszczalności procesu o ten czyn przeciwko temu
samemu oskarżonemu w innym układzie.
Podsądność ujmowana jest jako podleganie spraw karnych polskim sądom powszechnym
lub szczególnym. Nie wystarcza ogólne stwierdzenie, że dana sprawa podlega
sądownictwu karnemu. Konieczne jest ustalenie podsądności dla danego rodzaju sądów
(powszechnych lub wojskowych). Naruszenie tego rodzaju kompetencji wywołuje te
same skutki, co brak podsądności w ogóle.
Wyróżniamy:
- podsądność sądom karnym powszechnym – rozumiemy jako zakres spraw karnych
podlegających tym sądom; przesłanka ta wynika z art. 17 § 1 pkt 8 kpk, w myśl którego
wszczęty proces umarza się, gdy sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów;
orzecznictwo sądów powszechnych w sprawach karnych stanowi regułę.
- podsądność sądom wojskowym – stanowi wyjątek od ogólnej podsądności sądom
powszechnym. Wynika ona z przyjęcia kryteriów podmiotowych i w bardzo wąskim
zakresie przedmiotowych.
Większość konfliktów na tle podsądności występuje jednak na styku procesu karnego
sądowego z postępowaniem w sprawach o wykroczenia.
Uregulowanie ustawowe w tej kwestii świadczy o prymacie procesu karnego.
Obowiązują tu cztery zasady:
1) jeżeli czyn stanowi wykroczenie, a fakt ten zostanie ujawniony w postępowaniu
przygotowawczym lub jeszcze przed jego wszczęciem, prokurator – odmawiając
wszczęcia lub umarzając to postępowanie – m obowiązek przekazać sprawę Policji
w celu wystąpienia z wnioskiem o ukaranie do właściwego sądu, prokurator może też
sam wystąpić z takim wnioskiem;
2) jeżeli dopiero po rozpoczęciu przewodu sądowego ujawni się, że czyn oskarżonego
stanowi wykroczenie, sąd, nie przekazując sprawy właściwemu sądowi, rozpoznaje ją
w tym samym składzie, stosując już w dalszym toku postępowania przepisy kw;
3) jeżeli w sprawie o ten sam czyn, jako mający jednocześnie znamiona przestępstwa
i wykroczenia, postępowanie karne zostało już prawomocnie zakończone
orzeczeniem skazującym lub toczy się postępowanie karne z oskarżenia publicznego,
można odmówić wszczęcia postępowania – które mogłoby się toczyć niezależnie od
procesu w sprawie o przestępstwo – w sprawie o wykroczenie lub takie postępowanie
umorzyć;
4) jeżeli czyn będący wykroczeniem wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa,
orzeka się za przestępstwo i za wykroczenie, z tym że jeżeli orzeczono za
przestępstwo i wykroczenie karę lub środek karny tego samego rodzaju, wykonuje się
surowszą karę i środek karny, a w razie wykonania łagodniejszej kary lub środka
karnego zalicza się je na poczet surowszych.
Pytanie 46 - Stan rzeczy osądzonej (przew. materialne) (pyt. 54)

Przesłanka formalna, bezwzględna procesu. Przesłanka ta warunkuje proces przeciwko

określonej osobie w każdym układzie procesowym, zawsze wyłącza proces.

Zgodnie z art. 17 § 1 pkt 7 kpk „nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy

postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie

zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się”. Chodzi przede wszystkim o kolejne

postępowanie przed tym samym lub innym organem procesowym, przy czym również

skazanie za czyn ciągły stoi na przeszkodzie ponownemu postępowaniu o później

ujawnione zachowania, będące elementami tego czynu, które nie były przedmiotem

wcześniejszego osądzenia.

Zgodnie również z art. 54 Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen – żadna

osoba, której proces zakończył się wydaniem prawomocnego wyroku na obszarze

jednego z państw członkowskich UE, nie może być ścigana za ten sam czyn. Zasada ne

bis in idem stosowana jest zatem również do orzeczeń państw członkowskich UE.
Pytanie 47 - Właściwość sądu jako przesłanka procesowa (pyt. 55)

Przesłanka formalna, względna procesu. Przesłanka ta warunkuje dopuszczalność

procesu przeciwko określonej osobie tylko w pewnym układzie procesowym, co nie

wyłącza dopuszczalności procesu o ten czyn przeciwko temu samemu oskarżonemu

w innym układzie.

Właściwość sądu to upoważnienie do dokonywania określonych czynności procesowych.

Sprawa powinna być rozpoznawana przez sąd właściwy. Stwierdzenie przez sąd swojej

niewłaściwości nie skutkuje umorzeniem postępowania, lecz przekazaniem sprawy

właściwemu sądowi lub innemu organowi.

Zgodnie bowiem z art. 35 kpk:

§ 1. Sąd bada z urzędu swą właściwość, a w razie stwierdzenia swej niewłaściwości

przekazuje sprawę właściwemu sądowi lub innemu organowi.

§ 2. Jeżeli sąd na rozprawie głównej stwierdza, że nie jest właściwy miejscowo lub że

właściwy jest sąd niższego rzędu, może przekazać sprawę innemu sądowi jedynie wtedy,

gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy.

§ 3. Na postanowienie w kwestii właściwości przysługuje zażalenie.

Pytanie 48 - Właściwość sądu ze względu na łączność spraw (pyt. 56)

Do właściwości funkcjonalnej należy zaliczyć też właściwość do wydawania wyroków

łącznych. Właściwy do wydawanie wyroków łącznych jest ten sąd, który wydał ostatni

wyrok skazujący lub łączny w pierwszej instancji, orzekający kary podlegające łączeniu,

jeżeli zaś w pierwszej instancji orzekały sądu różnego rzędu, wyrok łączny wydaje sąd

wyższego rzędu, a więc okręgowy. W razie natomiast zbiegu wyroków sądu

powszechnego i sądu szczególnego (wojskowego) o karze łącznej orzeka ten z sądów,

który wymierzył karę surowszą podlegającą łączeniu.

Pytanie 49 - Właściwość f. sądu (pyt. 57)

Właściwość funkcjonalna to upoważnienie sądu do niecałościowego rozpoznania sprawy.

Wszystkie czynności niebędące całkowitym załatwieniem sprawy są przedmiotem
właściwości funkcjonalnej.
Nie sposób wyliczyć wszystkich czynności, jedynie te najbardziej typowe.
Sąd rejonowy np. stosuje tymczasowe aresztowanie w postępowaniu przygotowawczym.
Sąd okręgowy m.in.:
- rozpoznaje apelacje od wyroków sądów rejonowych;
- rozpoznaje zażalenia na postanowienia sądów rejonowych;
- wydaje oskarżonemu list żelazny,
- wydaje i orzeka o wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania.
Sąd apelacyjny np.:
- rozpoznaje apelacje od wyroków sądów okręgowych;
- rozpoznaje zażalenia na postanowienia sądów okręgowych;
- przedłuża tymczasowe aresztowanie ponad tzw. okresy maksymalne.
Sąd Najwyższy m.in.:
- rozpoznaje kasacje;
- rozstrzyga zagadnienia prawne przekazane mu przez sądy okręgowe jako sądy drugiej
instancji i sądy apelacyjne;
- orzeka o wznowieniu postępowania sądowego zakończonego wyrokiem sądu
apelacyjnego lub SN.
Do właściwości funkcjonalnej należy zaliczyć też właściwość do wydawania wyroków
łącznych. Właściwy jest ten sąd, który wydał ostatni wyrok skazujący lub łączny
w pierwszej instancji, orzekający kary podlegające łączeniu, jeżeli zaś w pierwszej
instancji orzekały sądu różnego rzędu, wyrok łączny wydaje sąd wyższego rzędu, a więc
okręgowy. W razie natomiast zbiegu wyroków sądu powszechnego i sądu szczególnego
(wojskowego) o karze łącznej orzeka ten z sądów, który wymierzył karę surowszą
podlegającą łączeniu.
Pytanie 50 - Immunitet (pyt. 58)
Immunitety to przywileje przyznawane określonej kategorii osób z powodu pewnych

czynów polegające na wyłączeniu dopuszczalności postępowania karnego. Wyróżnia się

immunitety formalne i materialne.

Immunitet materialny (zwany też nieodpowiedzialności) wyłącza w ogóle

odpowiedzialność karną, często także za wykroczenie, niekiedy utrzymując tylko

odpowiedzialność dyscyplinarną.

a) immunitet adwokacki (Prawo o adwokaturze - adwokat przy wykonywaniu zawodu

adwokackiego korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przez

zadania adwokatury i przepisy prawa. Nadużycie tej wolności, stanowiące ściganą z

oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub

obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze

dyscyplinarnej.

b) immunitet prokuratorski materialny (Prawo o prokuraturze – za nadużycie wolności

słowa przy wykonywaniu obowiązków służbowych, stanowiące ściganą z oskarżenia

prywatnego zniewagę strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka,

biegłego lub tłumacza, prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie.

c) immunitet radcy prawnego – identyczny jak immunitet adwokacki.

d) immunitet parlamentarny materialny (posła i senatora) – (w myśl Konstytucji nie

mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą

w zakres sprawowania mandatu ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu;

odpowiadają wyłącznie przed Sejmem i Senatem, a w przypadku naruszenia praw

 osób trzecich mogą być pociągnięci do odpowiedzialności tylko za zgoda Sejmu lub

Senatu.

e) immunitet posła do Parlamentu Europejskiego – (w myśl Protokołu w sprawie

przywilejów i immunitetów UE, wobec członków Parlamentu Europejskiego nie

można prowadzić postępowania przygotowawczego lub sądowego ani też ich

zatrzymać z powodu ich opinii lub stanowiska zajętego przez nich w czasie

wykonywania przez nich obowiązków służbowych.

Immunitet formalny to tylko zakaz wszczynania i prowadzenia postępowania karnego,

który może jednak czasem uchylić określony organ. Należą do nich:

a) immunitet Prezydenta RP – (zgodnie z Konstytucją - Prezydent RP za naruszenie

Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do

odpowiedzialności tylko przed Trybunałem Stanu).

b) immunitet parlamentarny formalny (posła i senatora) – (w myśl Konstytucji – od dnia

ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł i senator nie mogą

być pociągnięci do odpowiedzialności karnej bez zgody Sejmu i Senatu.

Postępowanie wszczęte wcześniej przed dniem wyboru może zostać zawieszone na

żądanie Sejmu lub Senatu).

c) immunitet sędziowski – (Sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do

odpowiedzialności karnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego. Nie

dotyczy to zatrzymania na gorącym uczynku, jeżeli zatrzymanie to będzie konieczne

dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania; Sędzia może zrezygnować

z immunitetu przyjmując mandat za wykroczenie drogowe).

d) immunitet formalny prokuratorski – analogicznie jak w przypadku immunitetu

sędziowskiego.
e) immunitet sędziów Trybunału Konstytucyjnego –(w myśl Konstytucji – sędzia TK

nie może być bez uprzedniej zgody TK pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani

pozbawiony wolności. Nie może być zatrzymany, ani aresztowany, z wyjątkiem

ujęcia na gorącym uczynku, jeżeli zatrzymanie to jest niezbędne dla zapewnienia

prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu powiadamia się Prezesa TK, może

on nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Do czasu podjęcia przez TK

uchwały zezwalającej na pociągnięcie go do odpowiedzialności – tylko czynności

niecierpiące zwłoki. Za wykroczenia sędzia TK odpowiada tylko dyscyplinarnie).

f) immunitet członków Trybunału Stanu - (nie mogą być oni bez uprzedniej zgody

Trybunału Stanu pociągnięci do odpowiedzialności karnej ani pozbawieni wolności.

Nie mogą być zatrzymani, ani aresztowani, z wyjątkiem ujęcia na gorącym uczynku,

jeżeli zatrzymanie to jest niezbędne dla zapewnienia prawidłowego toku

postępowania. O zatrzymaniu powiadamia się Przewodniczącego TS, on może

nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego – art. 200 Konstytucji).

g) immunitet Prezesa NIK – identycznie jak immunitet członków TS, z tym że organem

wydającym zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności jest Sejm, a o zatrzymaniu

zawiadamia się Marszałka Sejmu).

h) immunitet wiceprezesów, dyrektora generalnego NIK i kontrolerów NIK – (znacznie

węższy niż immunitet Prezesa NIK. Nie mogą być oni pociągnięci do

odpowiedzialności karnej z powodu swoich czynności służbowych bez uprzedniej

zgody Kolegium NIK).

i) immunitet Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) – identycznie jak immunitet

Prezesa NIK.

j) immunitet Rzecznika Praw Dziecka (RPD) – identycznie jak immunitet Prezesa NIK.
k) immunitet Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (GIODO) -

identycznie jak immunitet Prezesa NIK.

l) immunitet Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - identycznie jak immunitet Prezesa

NIK.

m) immunitet dyplomatyczny – (przywilej przysługujący uwierzytelnionym w Polsce

szefom przedstawicielstw dyplomatycznych, osobom należącym do personelu

dyplomatycznego, administracyjnego i technicznego tych przedstawicielstw,

członkom rodzin tych osób, jeżeli pozostają we wspólnocie domowej i innym

korzystającym z immunitetów dyplomatycznych na podstawie ustaw, umów

zwyczajów międzynarodowych; nie wolno przeciwko nim wszcząć i prowadzić

procesu karnego w jakiejkolwiek sprawie, a wszczęte się umarza, chyba że państwo

wysyłające lub właściwa organizacja międzynarodowa zrzeknie się w sposób

wyraźny immunitetu w stosunku do danej osoby.

n) immunitet konsularny – (przywilej przysługujący w zakresie czynności pełnionych

podczas i w związku z wykonywaniem ich funkcji urzędowych, a na zasadzie

wzajemności w pozostałym zakresie, kierownikom urzędów konsularnych i innym

urzędnikom konsularnym państw obcych oraz osobom zrównanym z nimi na

podstawie umów lub zwyczajów międzynarodowych; osoby te podlegają zatrzymaniu

lub tymczasowemu aresztowaniu jedynie w razie zarzutu popełnienia zbrodni.

Zawiadamia się Ministra Spraw Zagranicznych.

Pytanie 51 - Podstawy stosowania środków zapobiegawczych (pyt. 59)
Wyróżnia się ogólną i szczególne podstawy stosowania środków zapobiegawczych.

1) ogólna podstawa to zespół okoliczności – który musi istnieć w każdej sprawie,

by dopuszczalne było zastosowanie środków zapobiegawczych – wskazujący na

wysokie prawdopodobieństwo winy oskarżonego.

Zgodnie z art. 249 § 1 kpk „Środki zapobiegawcze można stosować (…) tylko

wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony

popełnił przestępstwo”.

Z brzmienia tego przepisu wynika, że:

a) prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa muszą tworzyć istniejące

w chwili podejmowania decyzji dowody ścisłe; niedopuszczalne jest

powoływanie się na notatki i nieformalne relacje oraz stosowanie środków

zapobiegawczych w nadziei, że w toku postępowania znajdą się dowody

tworzące to prawdopodobieństwo;

b) prawdopodobieństwo musi być duże, a więc takie, aby dla każdego

przeciętnego człowieka możliwość wydania wyroku skazującego była

znacznie większa niż uniewinnienia lub umorzenia.

2) szczególne podstawy to okoliczności określone w ustawie, z których przynajmniej

jedna musi zachodzić, niezależnie od ogólnej podstawy, warunkujące zastosowanie

środka zapobiegawczego.

Zastosowanie jakiegokolwiek środka dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy zachodzi

koniunkcja podstawy ogólnej i przynajmniej jednej z podstaw szczególnych.

Podstawy szczególne tymczasowego aresztowania i innych środków zapobiegawczych

są tylko fakultatywne (art. 258 kpk):

a) jeżeli zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego,

zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on

w kraju stałego miejsca pobytu; jest to tzw. obawa ucieczki; musi być poparta

dowodami.

b) jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do

składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób

utrudniał postępowanie karne; jest to tzw. obawa matactwa.

c) jeżeli oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku

zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co

najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia

wolności nie niższą niż 3 lata, potrzeba zastosowania tymczasowego

aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może

być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą;

d) wyjątkowo także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony,

któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni

przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu,

zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził; nie został

sprecyzowany rodzaj dóbr, ani stopień ciężkości.

e) w stosunku do żołnierza oskarżonego o popełnienie przestępstwa określonego

w art. 338 § 1, art. 339, 341 § 1, art. 343 § 2, art. 345, 352 i 358 § 2 kpk może

nastąpić wyjątkowo również wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa,

że oskarżony ponownie popełni jedno z tych przestępstw.

Pytanie 52 - Kompetencje do stosowania środków zapobiegawczych (pyt. 60, 61)
Kompetencja ta zastrzeżona jest na zasadach wyłączności sądowi i prokuratorowi.

Uprawnienia sądu są nieporównywanie szersze niż prokuratora.

Z art. 250 § 1 i 4 k.p.k. wynikają następujące reguły kompetencyjne:

1) sąd ma pełną kompetencję we wszystkich stadiach procesu, łącznie z postępowaniem

kasacyjnym i o wznowienie postępowania;

2) prokurator może stosować środki zapobiegawcze jedynie w postępowaniu

przygotowawczym – z wyłączeniem tymczasowego aresztowania, którego stosowanie

należy tylko do właściwości sądu.

Przed zastosowaniem środka zapobiegawczego sąd lub prokurator stosujący środek

zobowiązany jest przesłuchać oskarżonego, chyba że jest to niemożliwe z powodu jego

ukrywania się lub jego nieobecności w kraju. Należy dopuścić do udziału

w przesłuchaniu ustanowionego obrońcę, jeżeli się stawi. Zawiadomienie obrońcy

o terminie przesłuchania nie jest obowiązkowe, chyba że oskarżony o to wnosi, a nie

utrudni to przeprowadzenia przesłuchania. O tym uprawnieniu należy pouczyć

oskarżonego. O terminie przesłuchania sąd natomiast zawsze musi powiadomić

prokuratora.
Pytanie 53 - Zaskarżalność postanowień o zastosowaniu środków zapobiegawczych
(pyt. 63, 64)
Zażalenie w przedmiocie środka zapobiegawczego jest uregulowane w ten sposób, że

stosuje się do niego przepisy o zażaleniu. Prawo do zażalenia mają tylko oskarżony i jego

obrońca, prokurator oraz pokrzywdzony, jeżeli jest stroną i orzeczenie narusza jego

prawa lub interesy.

Od ogólnych reguł zachodzą pewne wyjątki:

1) na postanowienie prokuratora w przedmiocie środka zapobiegawczego zażalenie

przysługuje do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie,

2) na postanowienie sądu w przedmiocie środka zapobiegawczego (w tym

tymczasowego aresztowania) przysługuje zażalenie do sądu odwoławczego (sądu

wyższej instancji), chyba że sam sąd odwoławczy zastosował tymczasowe

aresztowanie, wówczas zażalenie przysługuje do innego równorzędnego składu sądu

odwoławczego,

3) sąd ma obowiązek rozpoznać zażalenie niezwłocznie, przy czym zażalenie na

postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania nie później niż przed

upływem 7 dni od przekazania mu zażalenia wraz z niezbędnymi aktami,

4) niezależnie od zażalenia oskarżony może składać w każdym czasie wniosek

o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego; w przedmiocie wniosku rozstrzyga

najpóźniej w ciągu 3 dni prokurator, a po wniesieniu aktu oskarżenia sąd, przed

którym sprawa się toczy. Na postanowienie w przedmiocie takiego wniosku

oskarżonemu przysługuje zażalenie, jednakże tylko wtedy, gdy wniosek taki został

złożony po upływie co najmniej 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia

w przedmiocie środka zapobiegawczego tymczasowego aresztowania tego samego

oskarżonego (na post. prokuratora – rozpoznaje sąd w którego okręgu prowadzi się

postępowanie, na post sądu – ten sam sąd w składzie 3 sędziów).

Pytanie 54 - Dozór policji (pyt. 65)
Nieizolacyjny środek zapobiegawczy.

Oskarżony pozostając na wolności zobowiązany jest do stosowania się do szczególnych

wymagań zawartych w postanowieniu sądu lub prokuratora. Wymagania te mogą polegać

na:

a) zakazie opuszczania określonego miejsca pobytu;

b) zgłaszaniu się do organy dozorującego w określonych odstępach czasu;

c) zawiadamianiu tego organu o zamierzonym wyjeździe oraz o terminie powrotu;

d) zakazie kontaktowania się z pokrzywdzonym oraz innymi osobami;

e) zakazie zbliżania się do określonych osób na wskazaną odległość;

f) zakazie przebywania w określonych miejscach;

g) innych ograniczeniach jego swobody, niezbędnych do wykonywania dozoru.

Obowiązki te można nakładać kumulatywnie.

Pytanie 55 - Poręczenie majątkowe jako środek zapobiegawczy (pyt. 66)
Nieizolacyjny środek zapobiegawczy.

Poręczenie majątkowe jest umową między organem procesowym a oskarżonym lub inną

osobą fizyczną, że w zamian za daną temu organowi gwarancję w postaci praw

majątkowych, tj.: pieniędzy (w walucie krajowej lub obcej), papierów wartościowych

(krajowych lub zagranicznych), zastawu na rzeczach lub hipoteki, oskarżony pozostanie

na wolności.

Poręczenie majątkowe musi pozostawać w odpowiedniej proporcji do:

c) sytuacji materialnej oskarżonego i składającego poręczenie majątkowe;

d) wysokości wyrządzonej szkody;

e) charakteru popełnionego czynu.

Istota gwarancji majątkowej przy taki poręczeniu wyraża się w groźbie utraty praw

majątkowych w przypadku naruszenia warunków umowy.

Pytanie 56 - Przepadek poręczenia majątkowego (pyt. 67)
Istota gwarancji majątkowej przy poręczeniu majątkowym wyraża się w groźbie utraty
praw majątkowych w przypadku naruszenia warunków umowy.
Przepadek lub ściągnięcie mogą być obligatoryjne lub fakultatywne.
- Obligatoryjny przepadek lub ściągnięcie następuje w razie ucieczki lub ukrycia się
oskarżonego.
- Fakultatywny przepadek lub ściągnięcie orzeka się wówczas, gdy oskarżony utrudnia
w inny sposób postępowanie (np. nakłania do fałszywych zeznań).
Sąd może podjąć decyzję o częściowym przepadku lub ściągnięciu jego sum,
z jednoczesnym zastosowaniem środka o charakterze nieizolacyjnym.
Częściowy przepadek przedmiotu poręczenia może być ostrzeżeniem dla oskarżonego, że
w przypadku dalszego niewywiązywania się przez niego ze spoczywających obowiązków
zostanie zastosowany środek w postaci przepadku całości przedmiotu poręczenia.
Ulegające przepadkowi przedmiotu poręczenia lub ściągnięte sumy poręczenia
majątkowego przekazuje się lub przelewa na rzecz Skarbu Państwa.
Można skutecznie cofnąć poręczenie dopiero z chwilą:
f) przyjęcia nowego poręczenia;
g) zastosowania innego środka zapobiegawczego;
h) odstąpienia od stosowania tego środka.
Sąd jest jedynym organem uprawnionym do orzeczenia przepadku lub ściągnięcia sumy
poręczenia (zgodnie z art. Konstytucji). Orzeka on z urzędu w postępowaniu sądowym,
a w toku postępowania przygotowawczego na wniosek prokuratora (orzeka na
posiedzeniu). Oskarżony, poręczający i prokurator mają prawo wziąć udział
w posiedzeniu lub złożyć wyjaśnienia na piśmie. Oskarżonego pozbawionego wolności
sprowadza się tylko wówczas, jeżeli prezes sądu lub sąd uzna to za potrzebne.
Postanowienie o przepadku lub ściągnięciu sumy poręczenia jest zaskarżalne w drodze
zażalenia.
Pytanie 57 - Zabezpieczenie majątkowe (pyt. 68)
Środek przymusu. Ma na celu zagwarantowanie realizacji przyszłego orzeczenia sadu

w zakresie kar majątkowych lub orzeczenia sądu stwierdzającego ciążący na oskarżonym

cywilnoprawny obowiązek naprawienia szkody.

Przewidziane są następujące rodzaje zabezpieczeń:

1) zabezpieczenie wykonania kary grzywny, świadczenia pieniężnego, przepadku lub

środka kompensacyjnego na mieniu oskarżonego lub mieniu stanowiącym korzyść

uzyskaną z przestępstwa w razie zarzucenia oskarżonemu popełnienia przestępstwa,

za które można orzec taką karę lub taki środek. Zabezpieczenie to może nastąpić

także na mieniu innego podmiotu, o ile mienie stanowiące korzyść z przestępstwa

zostało na niego przeniesione. Zabezpieczenie to może nastąpić z urzędu, jeżeli

zachodzi uzasadniona obawa, że bez niego wykonanie orzeczenia w tej materii będzie

niemożliwe lub znacznie utrudnione. Stosuje się przepisu k.p.c.

2) zabezpieczenie wykonania orzeczenia o kosztach sądowych na mieniu oskarżonego,

które może nastąpić z urzędu w razie popełnienia przestępstwa.

W obu przypadkach postanowienie o zabezpieczeniu wydaje sąd, a w postępowaniu

przygotowawczym prokurator. W postanowieniu należy określić kwotowo zakres i

sposób zabezpieczenia, uwzględniając rozmiar realnej kary lub środka, odpowiadający

potrzebom zabezpieczanych kar, środków karnych, przepadku lub środków

kompensacyjnych.

Wymóg kwotowy nie dotyczy przedmiotów, w stosunku do których możliwie jest

orzeczenie przepadku.

Na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia przysługuje zażalenie; zażalenie na

postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd właściwy do rozpoznania sprawy, a gdy

postępowanie przygotowawcze prowadzone jest w okręgu innego sądu niż sąd właściwy
(miejscowo i rzeczowo), sąd właściwy do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji,

w którego okręgu prowadzone jest postępowanie przygotowawcze.

Zabezpieczenie należy uchylić, jeżeli ustaną przyczyny jego zastosowania lub poswstaną

przyczyny uzasadniające jego uchylenie.

Zabezpieczenie upada, gdy nie zostaną prawomocnie orzeczone: grzywna, przepadek,

nawiązka, świadczenie pieniężne lub nie zostanie nałożony obowiązek naprawienia

szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę , a powództwo o te roszczenia nie

zostanie wytoczone przed upływem 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia.

3) Dodatkowym środkiem zmierzającym do efektywności zabezpieczenia z urzędu jest

tymczasowe zajęcie mienia ruchomego osoby podejrzanej, jeżeli zachodzi obawa

usunięcia tego mienia. Dokonuje go Policja. Stosuje się przepisy o zatrzymaniu

rzeczy i przeszukaniu. Nie wolno zajmować przedmiotów niepodlegających

egzekucji. Tymczasowe zajęcie upada, jeżeli w ciągu 7 dni od daty jego dokonania

nie zostanie wydane postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym.

Pytanie 58 - Tymczasowe aresztowanie (pyt. 69, 70)

TA to prowizoryczne pozbawienie oskarżonego wolności celem

zabezpieczenia warunków prawidłowego toku postępowania; izolacyjny
środek zapobiegawczy.
Do zastosowania TA mają zastosowanie podstawy ogólne i szczególe
stosowania środków zapobiegawczych – patrz zagadnienie numer 51. W
odniesieniu do TA ustawodawca podniósł poziom wymagać w zakresie
podstawy ogólnej. Art. 249a stanowi, iż podstawę orzeczenia o
zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania mogą stanowić
ustalenia poczynione na podstawie:
1) dowodów jawnych dla oskarżonego i jego obrońcy;
2) dowodów z zeznań świadków, których z mocy ustawy nie udostępnia się
oskarżonemu; są to zeznania świadków, co do których zachodzi uzasadniona
obawa niebezpieczeństwa dla ich życia, zdrowia lub wolności lub ich osób
najbliższych.
Sąd, uprzedzając o tym prokuratora, uwzględnia z urzędu także
okoliczności, których prokurator nie ujawnił, po ich ujawnieniu na
posiedzeniu, jeżeli są one korzystne dla oskarżonego.
Mimo istnienia podstawy ogólnej i przynajmniej jednej szczególnej nie
stosuje się TA, gdy:
1) pierwszy zakaz względny - jeżeli szczególne względy nie stoją temu na
przeszkodzie, należy odstąpić od tymczasowego aresztowania, zwłaszcza
gdy pozbawienie oskarżonego wolności:
- spowodowałoby dla jego życia lub zdrowia poważne
niebezpieczeństwo;
- pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego
najbliższej rodziny.
2) drugi zakaz względny - tymczasowego aresztowania nie stosuje się, gdy
na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że sąd orzeknie w
stosunku do oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania lub karę łagodniejszą albo że okres
tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary
pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia.
3) trzeci zakaz względny - tymczasowe aresztowanie nie może być
stosowane, jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności
nieprzekraczającą roku.
Ograniczenia z pkt 2) i 3) nie mają zastosowania, gdy oskarżony ukrywa się,
uporczywie nie stawia się na wezwania lub w inny bezprawny sposób
utrudnia postępowanie albo nie można ustalić jego tożsamości. Ograniczenie
przewidziane w pkt 2) nie ma również zastosowania, gdy zachodzi wysokie
 prawdopodobieństwo orzeczenia środka zabezpieczającego polegającego na
umieszczeniu sprawcy w zakładzie zamkniętym.

Gwarancje traktowania oskarżonego:

1) w zakresie ochrony zdrowia – art. 260 kpk „Jeżeli stan zdrowia
oskarżonego tego wymaga, tymczasowe aresztowanie może być
wykonywane tylko w postaci umieszczenia w odpowiednim zakładzie
leczniczym, w tym w zakładzie psychiatrycznym”;
2) w zakresie ochrony sfery osobistej i życia rodzinnego;
- art. 261§ 1. O zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd jest
obowiązany bezzwłocznie zawiadomić osobę najbliższą dla oskarżonego;
może to być osoba wskazana przez oskarżonego.
§ 2. Na wniosek oskarżonego można również zawiadomić inną osobę
zamiast lub obok osoby wskazanej w § 1.
- kontakty i odwiedziny reguluje kodeks karny wykonawczy. Uzyskanie
przez tymczasowo aresztowanego widzenia wymaga uprzedniej zgody
organu , do którego dyspozycji pozostaje, a korespondencja podlega
zatrzymaniu, cenzurze lub nadzorowi tego organu, chyba że organ ten
zarządzi inaczej.
- art. 261 § 3 „O zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd jest
obowiązany niezwłocznie zawiadomić pracodawcę, szkołę lub uczelnię, w
stosunku do żołnierza – jego dowódcę, a w przypadku, gdy oskarżonym jest
przedsiębiorca lub niebędący pracownikiem członek organu zarządzającego
przedsiębiorcy, na jego wniosek – zarządzającego przedsiębiorstwem” – to
zawiadomienie ma na celu załatwienie kwestii wywołanych nieobecnością
wywołaną z powodu aresztowania.
- art. 261 § 2a „O zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd
zawiadamia organ prowadzący przeciwko oskarżonemu postępowanie w
innej sprawie, o ile powziął informację o tym postępowaniu”.
3) w zakresie ochrony osób pozostających pod opieką oskarżonego, jego
mienia i mieszkania; sąd ma obowiązek (art. 262 §1):
a) zawiadomienia o tym sądu opiekuńczego, jeżeli zachodzi potrzeba
zapewnienia opieki nad dziećmi aresztowanego;
b) zawiadomienia organu opieki społecznej, jeżeli zachodzi potrzeba
roztoczenia opieki nad osobą niedołężną lub chorą, którą aresztowany się
opiekował;
c) przedsięwzięcia czynności niezbędnych do ochrony mienia i
mieszkania aresztowanego.

Procedura stosowania TA w postępowaniu przygotowawczym:

1) Policja zatrzymuje osobę podejrzaną i w okresie do 48 godzin ma
obowiązek zebrania niezbędnych danych umożliwiających podjęcie
decyzji co do dalszego zatrzymania i ewentualnie postawienie wniosku o
 zastosowanie TA lub wniosku o rozpoznanie sprawy w postępowaniu
przyspieszonym; obowiązek przesłuchania osoby podejrzanej.
2) w tym samym okresie 48 godzin prokurator, po doręczeniu mu przez
Policję wniosku o wystąpienie do sądu z wnioskiem o TA, powinien
przesłuchać podejrzanego osobiście, a następnie wystąpić do sądu z
wnioskiem o zastosowanie TA lub z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w
postępowaniu przyspieszonym albo zarządzić zwolnienie. Nie
przesłuchuje się podejrzanego jedynie wtedy, gdy jest to niemożliwe z
powodu jego ukrywania się lub jego nieobecności w kraju. Zaraz potem
prokurator zarządza doprowadzenie podejrzanego do sądu.
3) doprowadzenie podejrzanego do sądu i oddanie go do jego dyspozycji
otwiera termin 24-godzinny, w którym sąd zapoznaje się z wnioskiem,
przesłuchuje zatrzymanego i przed upływem terminu postanawia, że
stosuje TA lub inny środek zapobiegawczy albo zarządza zwolnienie. Do
udziału w przesłuchaniu należy dopuścić obrońcę, jeżeli się stawi.
Zawiadomienie o terminie nie jest obowiązkowe, chyba że oskarżony o to
wnosi, a nie utrudni to przeprowadzenia czynności. O terminie
przesłuchania obowiązkowo sąd zawiadamia prokuratora.
4) w postanowieniu o zastosowaniu TA lub innego środka należy wymienić:
osobę, zarzucany jej czyn, jego kwalifikację prawną oraz podstawę
szczególną i ogólną, a nadto w postanowieniu o zastosowaniu TA należy
określić czas jego trwania i oznaczyć termin, do którego aresztowanie ma
trwać.
5) postanowienie o zastosowaniu TA musi zawierać uzasadnienie powinno
zawierać przedstawienie dowodów świadczących o popełnieniu przez
oskarżonego przestępstwa, wykazanie okoliczności wskazujących na
istnienie zagrożeń dla prawidłowego toku postępowania lub możliwości
popełnienia przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa w razie
niezastosowania środka zapobiegawczego oraz określonej podstawy jego
zastosowania i potrzeby zastosowania danego środka. W wypadku
tymczasowego aresztowania należy ponadto wyjaśnić, dlaczego nie
uznano za wystarczające zastosowanie innego środka zapobiegawczego.
 Pytanie 59 - Czas trwania tymczasowego aresztowania (pyt. 71)
Obowiązują trzy reguły:
1) każde postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania (jak i o
przedłużeniu) musi wykazywać czas jego trwania i jego termin końcowy. Obowiązek
każdorazowego oznaczenia terminu stosowania tymczasowego aresztowania trwa do
uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie. Po wydaniu orzeczenia
kończącego postępowanie orzeka sąd, który wydał to orzeczenie, a w razie
przekazania sprawy do drugiej instancji – sąd odwoławczy.
2) po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu, a przed upływem uprzednio oznaczonego
terminu tymczasowego aresztowania sąd ma obowiązek rozważenia potrzeby
dalszego stosowania tymczasowego aresztowania i wydania stosownej decyzji. Ta
sama dyrektywa odnosi się także np. do sądu pierwszej instancji po uchyleniu jego
wyroku przez sąd odwoławczy i przekazaniu mu sprawy do ponownego rozpatrzenia.
3) niedopuszczalne jest stosowanie tymczasowego aresztowania poza granicami
maksymalnych terminów zakreślonych przez kodeks.
Maksymalne terminy tymczasowego aresztowania – wyróżnia się trzy okresy, zarówno w
postępowaniu przygotowawczym jak i sądowym.
W postępowaniu przygotowawczym:
1) na okres nie dłuższy niż 3 miesiące; oznaczenie należy do właściwości sądu
rejonowego, który stosuje tymczasowe aresztowanie;
2) na okres 12 miesięcy (wliczając 3 miesiące); TA na ten okres można przedłużyć,
jeżeli zachodzi tego potrzeba, a szczególne okoliczności sprawy spowodowały, że nie
można było ukończyć postępowania przygotowawczego w okresie 3 miesięcy; TA na
ten okres, na wniosek prokuratora przedłuża sąd pierwszej instancji właściwy do
rozpoznania sprawy (może być więc też sąd okręgowy);
3) na dalszy czas oznaczony, przekraczający 12 miesięcy, przedłużenia może dokonać
sąd apelacyjny, w którego okręgu prowadzi się postępowanie na wniosek sądu, przed
którym sprawa się toczy, a w postępowaniu przygotowawczym na wniosek
właściwego prokuratora bezpośrednio przełożonego wobec prokuratora
prowadzącego lub nadzorującego śledztwo – jeżeli konieczność taka powstaje
w związku z zawieszeniem postępowania karnego, czynnościami zmierzającymi do
ustalenia lub potwierdzenia tożsamości oskarżonego, wykonywaniem czynności
dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju, a także
celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego.
Przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania, o którym mowa nie stosuje się,
gdy kara realnie grożąca oskarżonemu za zarzucane mu przestępstwo nie przekroczy
3 lat pozbawienia wolności, chyba że konieczność takiego przedłużenia jest
spowodowana celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego.
Maksymalne okresy w postępowaniu sądowym:
1) łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego
wyroku przez sąd pierwszej instancji nie może przekroczyć 2 lat.
2) przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania w postępowaniu głównym może
być wyjątkowo przedłużony na czas oznaczony przez sąd apelacyjny, w którego
okręgu toczy się postępowanie na wniosek sadu, przed którym sprawa się toczy, jeżeli
konieczność taka powstaje w związku z zawieszeniem postępowania karnego,
czynnościami zmierzającymi do ustalenia lub potwierdzenia tożsamości oskarżonego,
wykonywaniem czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza
granicami kraju, a także celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego.
Przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania, o którym mowa nie stosuje się,
jeżeli kara realnie grożąca oskarżonemu za zarzucane mu przestępstwo nie przekroczy
5 lat pozbawienia wolności, chyba że konieczność takiego przedłużenia jest
spowodowana celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego.
3) jeżeli zachodzi potrzeba stosowania tymczasowego aresztowania po wydaniu
pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji, każdorazowe jego przedłużenie
może następować na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.
Wolno więc kilkakrotnie przedłużać TA, ale zawsze na okres nie dłuższy niż 6
miesięcy.

 Ważna gwarancja - jeżeli oskarżony jest TA i równocześnie odbywa karę

pozbawienia wolności orzeczoną w innej sprawie, to do okresu TA
nieprzekraczającego łącznie 2 lat zalicza się okres odbywania przez niego kary
pozbawienia wolności.
 Inne terminy maksymalne obowiązują w przypadku utrzymania TA z powodu
niepoczytalności oskarżonego – w wypadku prawomocnego orzeczenia środka
zabezpieczającego polegającego na umieszczeniu sprawcy w zakładzie
zamkniętym można zastosować tymczasowe aresztowanie do czasu rozpoczęcia
wykonywania środka, jednak nie dłużej niż na okres 3 miesięcy, z możliwością
jednorazowego przedłużenia w szczególnie uzasadnionym wypadku na kolejny
miesiąc.
Pytanie 60 - Poręczenie społeczne, poręczenie osoby godnej zaufania (pyt. 72, 73, 74)
Poręczenie społeczne:
i) poręczenie niemajątkowe;
j) można je przyjąć od pracodawcy, u którego oskarżony jest zatrudniony, od
kierownika szkoły lub uczelni, których oskarżony jest uczniem lub studentem,
od zespołu, w którym oskarżony pracuje lub uczy się, albo od organizacji
społecznej, której oskarżony jest członkiem. Jeżeli oskarżony jest żołnierzem,
to od zespołu żołnierskiego (zgłoszone za pośrednictwem właściwego
dowódcy);
k) warunkiem przyjęcia poręczenia jest wniosek pracodawcy lub innej
wspomnianej jednostki;
l) poręczenie ma być zapewnieniem, że:
- oskarżony stawi się na każde wezwanie,
- nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania.

W procedurze istotne są przede wszelkim dwie osoby:

a) jednostka udzielająca poręczenia, czyli poręczający (zwany też oferentem
poręczenia);
b) osoba wykonująca obowiązki poręczającego, czyli opiekun (rzecznik
poręczyciela).

Procedura poręczenia:
1) decyzja pracodawcy lub innej wspomnianej jednostki o wystąpieniu do
prokuratora lub sądu z wnioskiem o przyjęcie poręczenia.
2) równocześnie poręczający zwraca się do określonej osoby o podjęcie obowiązków
poręczającego (opiekuna). Opiekun jeśli się podejmuje to składa oświadczenie.
3) decyzję, wniosek, oświadczenie opiekun przekazuje do prokuratora lub sądu.
4) sąd lub prokurator wydaje postanowienie.
5) przy odbieraniu poręczenia zawiadamia się poręczającego lub opiekuna o treści
zarzutu stawianego oskarżonemu oraz o obowiązkach wynikających z poręczenia i
skutkach niedotrzymania. Obowiązku są następujące:
- stałe czuwanie nad tym, by oskarżony nie utrudniał postępowania, stawił się na
każde wezwanie i nie utrudniał w sposób bezprawny postępowania.
 - niezwłoczne powiadomienie sądu lub prokuratora o wiadomych mu
poczynieniach oskarżonego, zmierzających do uchylenia się od obowiązku
stawienia się na wezwanie lub do utrudniania w inny bezprawny sposób
postępowania.
- jeżeli oskarżony nie stawił się na wezwanie lub w inny bezprawny sposób
utrudniał postępowanie, sąd lub prokurator powinien zawiadomić o tym
udzielającego poręczenia, nadto
- może zawiadomić bezpośredniego przełożonego osoby, która złożyła poręczenie
i organizację społeczną, do której należy, a także organ nadrzędny nad
poręczającym pracodawcą i organizację społeczną, do której należy, a także
statutowy organ nadrzędny nad poręczającą organizacją społeczną, jeżeli zostanie
stwierdzone zaniedbanie obowiązków wynikających z poręczenia. Przed
zawiadomieniem należy osobę, która złożyła poręczenie wezwać w celu złożenia
wyjaśnień.
- na samą osobę poręczyciela można nałożyć karę pieniężną w wysokości do
3.000,00 złotych.

Poręczenie indywidualne:
polega na tym, że poręczenie niemajątkowe przyjmuje się od osoby godnej zaufania.
Kodeks nie precyzuje tego pojęcia.
Postępowanie udzielenia i przyjęcia jest zbliżone do procedury poręczenia
społecznego. Różnica zaznacza się tylko w sposobie podejmowania decyzji o
zaoferowaniu poręczenia. Nie ma tu pliku dokumentów. Wniosek osoby godnej
zaufania z jej zobowiązaniem wykonania obowiązków poręczającego oraz następstwa
zaniedbań są identyczne jak w poręczeniu społecznym.
Organ przyjmujący może określić dodatkowe wymagania, jakie można nałożyć na
oskarżonego przy oddawaniu do pod dozór Policji.
Pytanie 61 - List żelazny (pyt. 75)
Jest to swoista umowa zawarta między właściwym miejscowo sądem okręgowym

a oskarżonym przebywającym za granicą, stosownie do której oskarżony stawi się do

sądu lub do prokuratora w oznaczonym terminie i będzie przestrzegać określonych

w ustawie warunków, w zamian za co będzie odpowiadać z wolnej stopy.

List żelazny może zostać wydany w postępowaniu przygotowawczym.

Jej istnienie wynika z dwóch oświadczeń:

1) oświadczenia pisemnego złożonego przez oskarżonego o gotowości stawienia się do

sądu lub do prokuratora,

2) oświadczenia procesowego sądu okręgowego w postaci listu żelaznego, którego

treścią jest zapewnienie oskarżonemu przebywania na wolności aż do prawomocnego

ukończenia postępowania, jeżeli oskarżony:

m) będzie się stawiał w oznaczonym terminie na wezwanie sądu, a postępowaniu

przygotowawczym – także na wezwanie prokuratora,

n) nie będzie się wydalał bez pozwolenia sądu z obranego miejsca pobytu

w kraju,

o) nie będzie nakłaniał świadków do fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo

w inny bezprawny sposób starał się utrudniać postępowanie karne.

Wydanie listu żelaznego można uzależnić od złożenia poręczenia majątkowego.

Na postanowienie o odmowie wydania listu żelaznego oraz postanowienie

o odwołaniu i przepadku przedmiotu poręczenia przysługuje zażalenie.

Pytanie 62 - Zatrzymanie jako środek przymusu (pyt. 76,77)
Zatrzymanie to środek przymusu polegający na krótkotrwałym pozbawieniu wolności
celem przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej albo oskarżonego do organu
procesowego, tzn. zatrzymanie porządkowe (prewencyjne).
Wyróżniamy prawo ujęcia i bezpośrednie zatrzymanie.
Prawo ujęcia przysługuje każdemu. Z art. 243 §1 wynika, że każdy ma prawo ująć osobę:
1) na gorącym uczynku przestępstwa lub
2) w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, pod warunkiem że
zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości.
Ujęcie dopuszczalne jest tylko w razie oczywistości przestępstwa.
Osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji.
Bezpośrednie zatrzymanie przysługuje Policji, ABW, CBA, Straż Graniczna, a także inne
uprawnione służby. Dana jednostka ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli:
1) istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi
obawa ukrycia się tej osoby lub zatarcia śladów przestępstwa, bądź
2) nie można ustalić jej tożsamości albo
3) istnieją przesłanki przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie
przyspieszonym, bądź
4) gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem
przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, jeżeli zachodzi obawa, że
ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby.
Bezpośrednie zatrzymanie jest dopuszczalne, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że
osoba popełniła przestępstwo, a zatem w sytuacji, w której wcale nie jest ono oczywiste.

Nieco inny charakter ma zatrzymanie celem przymusowego doprowadzenia osoby

podejrzanej lub podejrzanego. Zarządzić je może prokurator, tylko w postępowaniu
przygotowawczym, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie stawi się ona na wezwanie
w celu przeprowadzenia czynności z ich udziałem.
Pytanie 63 - Zatrzymanie procesowe (pyt. 78)
Do zatrzymania procesowego dochodzi w wyniku ujęcia bądź bezpośredniego
zatrzymania.
Z chwilą oddania osoby w ręce Policji, gdy nie zwalnia się jej natychmiast na wolność
lub z chwila bezpośredniego zatrzymania, zaczyna się zatrzymanie procesowe.
Przyczyny ustawowe zatrzymania procesowego są identyczne z powodami
bezpośredniego zatrzymania, tj.: Organ ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli:
1) istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa
ukrycia się tej osoby lub zatarcia śladów przestępstwa, bądź
2) nie można ustalić jej tożsamości albo
3) istnieją przesłanki przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie
przyspieszonym, bądź
4) gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem
przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, jeżeli zachodzi obawa, że
ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby.
Czas zatrzymania jest ściśle oznaczony przez Konstytucję i KPK.
Art. 41 ust. 3 Konstytucji, głosi że: „Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w
sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on
być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu.
Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji
sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z
przedstawionymi zarzutami.”
Art. 248 § 1 i 2 kpk:
§ 1. Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy ustanie przyczyna zatrzymania, a
także jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie
zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie
tymczasowego aresztowania; należy go także zwolnić na polecenie sądu lub prokuratora.
§ 2. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania go do
dyspozycji sądu nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego
tymczasowego aresztowania.
§ 3. Ponowne zatrzymanie osoby podejrzanej na podstawie tych samych faktów i
dowodów jest niedopuszczalne.
Termin 48-godzinny biegnie od „chwili zatrzymania przez uprawniony organ”, a więc nie
od ujęcia, ale od chwili zatrzymania bezpośredniego, czyli do chwili, gdy osoba
zatrzymana została oddana w ręce uprawnionego organu, czyli Policji, lub gdy sama
Policja zatrzymała osobę podejrzaną. Jest bezwzględnie nieprzekraczalny.
Koniec 48-godzinnego terminu następuje, gdy:
1) ustanie przyczyna zatrzymania.
2) zatrzymany zostanie przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o prokuratora
o zastosowanie tymczasowego aresztowania.
3) zatrzymany zostanie zwolniony, ponieważ prokurator nie postawił wniosku o
zastosowanie tymczasowego aresztowania.
4) sąd lub prokurator wydał polecenie zwolnienia.
W każdym z wskazanych przypadków zwolnienie musi być natychmiastowe, bez
wyczekiwania do końca 48-godzinnego terminu.

Termin 24-godzinny biegnie od przekazania do dyspozycji sądu zatrzymanego wraz z

wnioskiem prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania.
Sąd zapoznaje się z wnioskiem i aktami sprawy oraz przesłuchuje oskarżonego. W
ramach tego terminu sąd musi wydać albo postanowienie o zastosowaniu tymczasowego
aresztowania, albo o zwolnieniu.
Pytanie 64 - Kary porządkowe (pyt. 79)
Jest to jeden ze środków wymuszających spełnienie obowiązków procesowych.
Należy do wyłącznej kompetencji sądu, a w postępowaniu przygotowawczym –
prokuratora, z wyjątkiem aresztowania i nakładania na obrońcę lub pełnomocnika
kary pieniężnej, które w postępowaniu przygotowawczym stosuje, na wniosek
prokuratora, sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie.
Na postanowienie lub zarządzenie przysługuje zażalenie.
Wyróżnia się następujące kary porządkowe:
1) kara pieniężna, którą wymierza się w wysokości do 3.000,00 złotych, dolnej
granicy kodeks nie wyznacza,
2) aresztowanie, czyli pozbawienie wolności na czas nieprzekraczający 30 dni.
Kare porządkową można wymierzyć za:
p) nieusprawiedliwione niestawiennictwo świadka, biegłego, tłumacza lub
specjalisty na wezwanie organu prowadzącego postępowanie albo bez
zezwolenia wydalenie się z miejsca czynności przed jej zakończeniem; karą
za ten czyn może być kara pieniężna,
q) nieusprawiedliwione niestawiennictwo obrońcy lub pełnomocnika albo jego
wydalenie się z miejsca czynności bez zezwolenia, ale tylko w przypadkach
szczególnych ze względu na ich wpływ na przebieg czynności, w tym
przypadku w postępowaniu przygotowawczym sąd rejonowy, w którego
okręgu prowadzi się postępowanie, na wniosek prokuratora nakłada karę
pieniężną,
r) bezpodstawne uchylanie się osoby (która stawiła się już na wezwanie) od
złożenia zeznania, wykonania czynności biegłego, tłumacza lub specjalisty,
złożenia przyrzeczenia, wydania przedmiotu, dopełnienia obowiązku
poręczyciela albo spełnienia innego ciążącego na niej obowiązku w toku
postępowania, jak również do przedstawiciela lub kierownika instytucji,
osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej
zobowiązanej udzielić pomocy organowi prowadzącemu postępowanie, jeżeli
bezpodstawnie nie udziela pomocy w wyznaczonym terminie; karą może być
tylko kara pieniężna,
s) uporczywe uchylanie się od złożenia zeznania, wykonania czynności
biegłego, tłumacza lub specjalisty oraz wydania przedmiotu, można nałożyć
dwie kary: karę pieniężną i aresztowanie,
t) uporczywe niestawiennictwo na wezwanie organu prowadzącego
postępowanie przygotowawcze, jeżeli zarządzenie zatrzymania
i przymusowego doprowadzenia nie jest wystarczające dla zapewnienia osoby
wezwanej.
Kary porządkowe odznaczają się pewnymi osobliwościami:
1) nie są to kary we właściwym, penalnym znaczeniu; osoba, na którą ja
nałożono, nie popełniła wykroczenia, ani przestępstwa.
2) mają na celu tylko wymuszenie obowiązku; z chwilą spełnienia tracą
znaczenie; karę pieniężną należy uchylić, jeżeli ukarany usprawiedliwi swe
niestawiennictwo lub samowolne oddalenie albo wykona obowiązek
procesowy; usprawiedliwienie może nastąpić w ciągu tygodnia od daty
doręczenia postanowienia wymierzającego karę pieniężną; aresztowanie
należy uchylić, jeżeli osoba aresztowana spełni obowiązek, albo gdy
ukończono postępowanie przygotowawcze lub postępowanie sądowe w danej
instancji.
3) są to środki jednorazowe; za każde z zachowań można wymierzyć tylko po
jednej karze porządkowej, wyjątkowo za uporczywe uchylanie się od złożenia
zeznania, wykonania czynności biegłego, tłumacza lub specjalisty oraz
wydania przedmiotu, można nałożyć dwie kary: karę pieniężną i aresztowanie.
Jeżeli osoba zapłaci dwie kary pieniężne i odcierpi aresztowanie, faktycznie
jest wolna od groźby zastosowania następnych środków przymusu.
Pytanie 65 - Zasady: funkcje postępowania przygotowawczego (pyt. 80)

Postępowanie spełnia trzy funkcje wyznaczone przez cele, do których zdąża – jedną

zasadniczą i dwie akcesoryjne.

1) Funkcja przygotowawcza (jako funkcja zasadnicza).

Polega ona na zbieraniu i utrwalaniu materiału dowodowego, na podstawie

którego oskarżyciel podejmie decyzję w przedmiocie istnienia wystarczającej

podstawy do wniesienia aktu oskarżenia.

Rola funkcji przygotowawczej zależy od czterech czynników (im silniejsze ich

oddziaływanie, tym mniejsze znaczeni rozprawy sądowej, tym większy wpływ

postępowania przygotowawczego na treść wyroku):

u) zakres postępowania przygotowawczego, czyli suma okoliczności badanych

w tym stadium.

Chodzi o to, czy postępowanie przygotowawcze zawęzić tylko do

sprawdzenia, czy zachodzą podstawy do wniesienia aktu oskarżenia,

ograniczając się do najbardziej niezbędnych czynności dowodowych, czy też

ma ono polegać na wszechstronnym wyjaśnieniu okoliczności sprawy oraz

utrwaleniu wszystkich dowodów.

Zgodnie z art. 297 § 1 k.p.k. celem postępowania karnego jest:

- ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on

przestępstwo,

- wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy,

- zebranie danych stosownie do art. 213 i 214 (podstawowych danych o osobie

oskarżonego oraz danych zbieranych za pomocą wywiadu środowiskowego),

 - wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób

pokrzywdzonych i rozmiarów szkody,

- zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla

sądu.

v) wpływ dowodów utrwalonych w postępowaniu przygotowawczym na treść

wyroku sądowego.

Wpływ ten może być pośredni lub bezpośredni.

Pośredni zachodzi zawsze, bez względu na możliwość odtwarzania na

rozprawie protokołów spisanych w postępowaniu przygotowawczym. Na

podstawie dowodów zebranych w postępowaniu przygotowawczym sporządza

się bowiem akt oskarżenia, który zakreśla granice rozprawy sądowej.

Bezpośredni wpływ polega na opieraniu ustaleń dowodowych sądu wprost na

protokołach postępowania przygotowawczego. Im szersze możliwości

odtwarzania ich na rozprawie, tym większe możliwości bezpośredniego

wpływu postępowania przygotowawczego na treść wyroku.

W Polskiej procedurze karnej możliwość odtwarzania dowodów postępowania

przygotowawczego jest zawsze wyjątkiem od zasady bezpośredniości.

w) stopień mocy wiążącej wniosków formułowanych w wyniku postępowania

przygotowawczego.

Moc wiążąca wniosków przejawia się w dwóch formach:

- w obowiązku wszczęcia postępowania sądowego na skutek wniesienia aktu

oskarżenia,

- we wpływie wniosków na decyzje sądowe; wszystkie wnioski łącznie

z aktem oskarżenia są tylko oświadczeniami postulującymi, sąd związany jest

nimi wtedy, gdy uzna je za zasadne.

 x) wpływ sądu na kształtowanie się postępowania przygotowawczego w drodze

decyzji podejmowanych w trakcie oddawania pod sąd oraz w czasie rozprawy.

Szczególne znaczenie mają tu dwie instytucje:

- możliwość zwrotu sprawy do postępowania przygotowawczego w celu

usunięcia istotnych braków,

- nadzwyczajne uzupełnienie dowodów, czyli zakreślenie oskarżycielowi

publicznemu terminu do przedstawienia dowodów, których nie da się

uzupełnić na rozprawie.

2) Funkcja profilaktyczna (jako funkcja akcesoryjna).

Polega na stworzeniu warunków co najmniej utrudniających ponowne popełnienie

tego samego przestępstwa lub innego przez podejrzanego albo inne osoby.

Realizuje się ją kilkoma metodami:

a) sygnalizacjami.

W razie stwierdzenia w postępowaniu karnym poważnego uchybienia

w działaniu instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej, zwłaszcza

gdy sprzyja ono popełnieniu przestępstwa, sąd, a w postępowaniu

przygotowawczym prokurator, zawiadamia o tym uchyleniu organ powołany

do nadzoru nad daną jednostką organizacyjną, w razie potrzeby organ kontroli.

Policja nie powiadamia jednostki organizacyjnej, lecz tylko prokuratora

o ujawnionych przez siebie uchybieniach.

Zawiadamiając o uchybieniu, sąd lub prokurator może zażądać nadesłania

w wyznaczonym terminie wyjaśnień i podania środków podjętych w celu

zapobieżenia takim uchybieniom w przyszłości. W razie nie udzielenia

wyjaśnień w terminie można nałożyć na kierownika organu zobowiązanego

 kary pieniężnej do 10.000,00 złotych. Na postanowienie o ukaraniu

przysługuje zażalenie.

b) zawiadomieniem bezzwłocznym przełożonych osób zatrudnionych

w instytucjach państwowych, samorządowych i społecznych, uczniów

i słuchaczy szkół oraz żołnierzy o ukończeniu postępowania toczącego się

z urzędu.

c) zatrzymaniem przedmiotów stanowiących mienie ruchome, które służyły lub

były przeznaczone do popełnienia przestępstwa.

d) zastosowanie wobec oskarżonego środków zapobiegawczych, które

uniemożliwiają lub co najmniej utrudniają popełnienie przez niego nowego

przestępstwa, w szczególności tymczasowego aresztowania, które izoluje

oskarżonego od społeczeństwa.

3) Funkcja względnie prejudycjalna (jako funkcja akcesoryjna).

Polega ona na oddziaływaniu aktu oskarżenia, postanowienia o umorzeniu lub

warunkowym umorzeniu postępowania przygotowawczego na treść decyzji

zapadających w innych procesach.

Tymi innymi są głównie procesy: administracyjny, cywilny, karny pozasądowy.

Akt oskarżenia może stać się na przykład podstawą wypowiedzenia stosunku

pracy bądź wszczęcia postępowania dyscyplinarnego.

Pytanie 66 - Płaszczyzny ingerencji sądu w postępowanie przygotowawcze (pyt. 81)

Sąd wpływa na postępowanie pośrednio i bezpośrednio.

Pośredni wpływ sądu polega na tym, że w czasie postępowania przejściowego
i podczas rozprawy głównej oraz odwoławczej sąd ocenia materiał dowodowy
utrwalony podczas postępowania przygotowawczego. Zapoznaje się z nim podczas
postępowania przejściowego na posiedzeniu lub dzięki odtworzeniu go na rozprawie
(np. odczytanie na rozprawie protokołów wyjaśnień oskarżonych i zeznań świadków
złożonych w śledztwie lub dochodzeniu). Nieudolne lub niezgodne z prawem
czynności postępowania przygotowawczego nie wywrą zamierzonego wpływu.

Bezpośredni wpływ sądu to:

a) podejmowanie decyzji w pierwszej instancji, wyłącznie zastrzeżonych sądowi.

Są to:
- stosowanie tymczasowego aresztowania,
- decydowanie o przesłuchanie osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy
notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej,
dziennikarskiej lub statystycznej,
- decydowanie o skierowanie podejrzanego na obserwację psychiatryczną,
- decydowanie o dokumentach obejmujących okoliczności związane
z wykonywaniem funkcji obrońcy, zatrzymanych podczas przesłuchania,
- zarządzenie kontroli rozmów oraz zatwierdzanie postanowień prokuratora
o takiej kontroli,
- zarządzenie zniesienia zapisów kontrolowanych rozmów,
- wydanie i odwołanie listu żelaznego,
- orzekanie o przepadku przedmiotu poręczenia majątkowego,
- stosowanie aresztowania jako kary porządkowej,
- zarządzenie zniszczenia przedmiotów i substancji stwarzających
niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia, których przechowywanie byłoby
połączone z niewspółmiernymi kosztami lub stanowiło źródło zagrożenia dla
bezpieczeństwa powszechnego,
- dopuszczenie dowodu z zeznań świadka koronnego.

b) wykonywanie działań korygujących za pomocą decyzji wydawanych w wyniku

wniesionych środków odwoławczych.
Takie działania polegają na wskazywaniu powodów uchylenia decyzji oraz
okoliczności, które należy wyjaśnić lub czynności jakie należy jeszcze
przeprowadzić.
 Zgodnie z regułą na postanowienia prokuratora w postępowaniu
przygotowawczym przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania
sprawy, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Sąd rozpoznaje, między innymi, zażalenia na następujące postanowienia
niewydane przez sąd:
- o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia,
- o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia,
- w przedmiocie nieizolacyjnych środków zapobiegawczych, jeżeli wydał je
prokurator,
- o zatrzymaniu osoby podejrzanej,
- o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu świadka.

c) przeprowadzanie czynności dowodowych w toku postępowania

przygotowawczego. Kodeks przewiduje 3 takie czynności:
- jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że świadka nie będzie można przesłuchać na
rozprawie, strona lub prokurator albo organ prowadzący postępowanie mogą
zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania go przez sąd;
- przesłuchanie pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył
15 lat, w sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby
bezprawnej lub o przestępstwa określone w rozdziałach XXIII, XXV i XXVI k.k.
- przesłuchanie świadka, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat,
w sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby
bezprawnej lub o przestępstwa określone w rozdziałach XXV i XXVI k.k.
 67. Niezbędność stadium postępowania przygotowawczego (pyt. 82)

Jako że pytanie to nie dotyczy funkcji i celów które opisano wcześniej należy

tu przywołać argumenty przemawiające za niezbędnością postępowania

przygotowawczego.

Ze skargowej formy procesu karnego wynika, że sąd nie wszczyna procesu z własnej

inicjatywy, lecz orzeka na podstawie rozprawy, przeprowadzonej w wyniku

wniesienia skargi przez oskarżyciela. Oskarżyciel zaś , osobiście lub za

pośrednictwem innych uczestników procesu zbiera dowody przed wniesieniem aktu

oskarżenia do sądu i bada, czy wniesione oskarżenie może być skuteczne.

Postępowanie przygotowawcze jest więc niezbędne do zebrania dowodów i

wniesienia skargi by nadać sprawie dalszy bieg. Po przeprowadzeniu postępowania

przygotowawczego może okazać się że nie ma konieczności wniesienia aktu

oskarżenia i dzięki sprawę można zakończyć szybciej.

Postępowanie przygotowawcze jest też niezbędne ze względu na minimalizacje

negatywnych skutków odstępu czasowego, pomiędzy wszczęciem ścigania karnego

a rozpoczęciem rozprawy główne. Taki odstęp czasu może doprowadzić do

zniekształcenia bądź utraty zarówno dowodów osobowych jak i rzeczowych.

Przeprowadzenie postępowania przygotowawczego leży także w interesie

wyrokującego sądu, aby kierowanie rozprawą i orzekanie odbywało się bez zakłóceń.

Im dokładniej jest przeprowadzone postępowanie przygotowawcze, tym mniejsza jest

potrzeba wykazywania przez sąd własnej inicjatywy dowodowej i pełniejsza

realizacja zasady kontradyktoryjności rozprawy głównej (pod warunkiem udziału

stron we wstępnym etapie procesu i znajomości akt postępowania).

 68. Uprawnienia dowodowe stron w postępowaniu przygotowawczym

(pyt. 83)

Strony postępowania przygotowawczego mogą wspólnie kształtować materiał

dowodowy gromadzony w tym etapie postępowania. Zasadniczo jednak to prokurator

(lub inny organ prowadzący) jest dominus litis postępowania przygotowawczego i ma

on znaczący wpływ na ukształtowanie materiału dowodowego.

Szczególne uprawnienia ma podejrzany który zgodnie z art. 74 § 1 k.p.k. nie ma

obowiązku dowodzenia swojej niewinności ani dotaczania dowodów na swoją

niekorzyść. Strony mogą współkształtować materiał dowodowy gromadzony na tym

etapie postępowania. Zgodnie z zasadą obiektywizmu uzasadnione wnioski powinny

zostać uwzględnione, a oddalenie wniosku musi być oparte na przesłankach z art.

170 § 1 k.p.k. i należycie umotywowane.

Co do samych uprawnień dowodowych w postępowaniu przygotowawczym

podstawowe znaczenie m a art. 315 § 1 k.p.k. startujący uprawnienie stron do

składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa. Jeżeli taki wniosek został

złożony, stornie która go złożyła nie można odmówić wzięcia udziału w czynności.

Poza możliwością składania wniosków o dokonanie czynności, udział stron może

przejawiać się w uczestnictwie w czynnościach podejmowanych przez organ

z urzędu. W sytuacji tzw. czynności niepowtarzalnych strony powinny być

dopuszczane do udziału. Jednak gdy zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub

zniekształcenia dowodu można od tego odstąpić. Także w innych czynnościach

możliwe jest uczestnictwo stron, z możliwością jego wyłączenia np. ze względu na

ważny interes śledztwa. Szczegółowo te kwestie regulują przepisy art. 315-318 k.p.k.
 69. Wszczęcie postępowania przygotowawczego (pyt. 84)

Funkcjonują dwa rozumienia wszczęcia postępowania przygotowawczego:

1. Formalne wszczęcie postępowania - czyli właściwe wszczęcie postępowania, przy
którym wydaje się postanowienie o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia.

2. Faktycznie wszczęcie postępowania - przed wydaniem postanowienia, są to

dochodzenie wstępne i dochodzenie sprawdzające - co jest omówione w innych
pytaniach.

Przesłanki wszczęcia postępowania przygotowawczego zostały określone w art. 303

k.p.k. zgodnie z tym przepisem, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia
przestępstwa wydaje się z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie
postanowienie o wszczęciu śledztwa. W przypadku zaistnienia tych przesłanek
zgodnie z zasadą legalizmu organ ma obowiązek wszczęć postępowanie
przygotowawcze. W postanowieniu o wszczęciu należy określić czyn i jego
kwalifikację prawną (która może zostać później zmieniona).
Kwestia podejrzenia popełnienia przestępstwa nie poddaje się próbom
wyczerpującego wyliczenia. Nie ma jednak potrzeby wskazywania takiego
zamkniętego katalogu zdarzeń, gdyż każdorazowo dane okoliczności muszą być
oceniane indywidualnie w kontekście konieczności zainicjowania postępowania. Dla
przykładu można wskazać że okolicznościami tego typu może być odnalezienie ciała
osoby ze śladami wskazującymi na przestępne spowodowanie śmierci, zeznania
pokrzywdzonego, wybuch gazu, zniknięcie pieniędzy z sejfu. Wystarczy jedynie
uprawdopodobnienie okoliczności a nie ich udowodnienie, co jest o tyle oczywiste że
to właśnie celem postępowania przygotowawczego jest sprawdzenie i wyjaśnienie
tych informacji.
Warto tutaj zauważyć że w przypadku kwestionowania przez określony podmiot
decyzji o odmowie wszczęcia postępowania przysługuje mu zażalenie w tym
przedmiocie zgodnie z art. 306 § 1 k.p.k.
 70. Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa (pyt. 85)

Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przybiera dwie postaci:

1. Społeczny obowiązek zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa - każdy kto

dowiedział się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu zobowiązany jest

zawiadomić o tym prokuratora lub Policję (art. 304 § 1 k.p.k.). Społeczny charakter

obowiązku oznacza, że przepisy nie przewidują negatywnych konsekwencji

prawnych w przypadku jego niedopełnienia. Dotyczy to zdecydowanej większości

przestępstw ściganych z urzędu jednak nie tych najpoważniejszych. Dane osoby

składającej zawiadomienie podlegają ochronie.

2. Prawny obowiązek zawiadomienia o popełnianiu przestępstwa - pomimo

generalnego społecznego obowiązku, w odniesieniu do niektórych przestępstw

przybiera on szczególną formę, uregulowaną w art. 240 k.k. Zgodnie z nim każdy

człowiek (wyłączywszy sprawcę przestępstwa), mający wiarygodną informację

o karalnym przygotowaniu, usiłowaniu lub dokonaniu czynu określonego w tym

przepisie (np. zabójstwo, ludobójstwo, wzięcie zakładnika, przestępstwa

o charakterze terrorystycznym) ma obowiązek zawiadomić o tym organy ścigania.

Niedopełnienie tego obowiązku zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3.

Szczególne obowiązku zgodnie z §2 wspomnianego przepisu dotyczą osób

pełniących funkcje kierownicze w instytucjach państwowych i samorządowych.

Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie aktualizuje się w przypadku ujawnienia

okoliczności wskazujących na popełnienie przestępstwa ściganego z urzędu

w związku z działalnością tych instytucji. Osoby te zobowiązane są ponadto do

podjęcia niezbędnych czynności, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów

przestępstwa.
 71. Źródła informacji o popełnionym przestępstwie (pyt. 86)

nformacje o popełnieniu przestępstwa organy państwa powołane do ich ścigania uzyskują w

rezultacie własnych działań zmierzających do wykrycia przestępstw oraz ich sprawców oraz
w drodze zawiadomienia o przestępstwie pochodzącego od różnych podmiotów. ródła
informacji o przestępstwie można podzielić na:
1) wewnętrzne (własne), które obejmują:
a) informacje uzyskane w ramach czynności administracyjno-porządkowych (np. kontrole
pojazdów, służba patrolowa),
b) informacje uzyskane w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych
(np. obserwacja, wywiad, współpraca z osobowymi źródłami informacji),
c) informacje uzyskane z innych prowadzonych spraw, a także z różnego rodzaju kartotek
i rejestrów (np. KC K

2) zewnętrzne, które obejmują:

a) informacje od osób pokrzywdzonych, świadków zdarzeń, wynikające z:
-obowiązku prawnego zawiadomienia o przestępstwie (art. 240 § 1 k.k.),
-obowiązku prawnego zawiadomienia o przestępstwie instytucji (art. 304 § 2 k.p.k. i art.
231 k.k.),
-obowiązku społecznego zawiadomienia o przestępstwie (art. 304 § 1 k.p.k.)
powyższe szczegółowo opisane przy pyt. dot. zawiadomienia o przestępstwie

b) samooskarżenia

c) zawiadomienia organów kontrolnych i inspekcyjnych (N K, P P i in.),

d) informacje ze środków masowego przekazu,

e) anonimy, skargi i wnioski.

Ponadto fakt popełnienia przestępstwa może zostać ujawniony także w drodze ustaleń
własnych organów ścigania. Może się np. okazać w toku prowadzonego postępowania
przygotowawczego, że zostało popełnione jeszcze jakieś inne przestępstwo, nie objęte
ramami tego postępowania
Elementem sprzyjającym zawiadomieniu organów ścigania o popełnionym przestępstwie są
te unormowania prawne, które przewidują bezkarność sprawcy przestępstwa w razie
ujawnienia przestępstwa. Jako przykłady takich rozwiązań można podać następujące:
- Sprawca czynnej płatnej protekcji zarówno w typie podstawowym (art. 230a § 1 k.k.), jak i
uprzywilejowanym (art. 230a § 2 k.k.) nie podlega karze, jeżeli korzyść majątkowa lub
osobista albo ich obietnica zostały przyjęte, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ
powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa,
zanim organ ten o nim się dowiedział (art. 230a § 3 k.k.)
-bezkarność dającego łapówkę – zgodnie z art. 296a § 5 k.k. – jeżeli korzyść majątkowa lub
osobista albo ich obietnica zostały przyjęte, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ
powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa,
zanim organ ten o nim się dowiedział.
 72. Tryb rejestrowy inaczej umorzenie rejestrowe (pyt. 87)

Dotyczy wszystkich przestępstw w sprawie których prowadzi się dochodzenie,

jednak niedopuszczalny w przypadku śledztwa. Jeżeli dane uzyskane w toku

dochodzenia wstępnego nie dają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy

w drodze dalszych czynności procesowych, można wydać postanowienie o

umorzeniu i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw. Tryb ten, pozwala

unikać mnożenia niepotrzebnych przesłuchań, spisywania notatek z

rozpytywania i innych czynności gdy nie widać żadnych realnych szans na

wykrycie sprawcy. Zabezpieczeniem przed pochopnym umarzaniem jest 5

dniowy termin dochodzenia. Często przy okazji prowadzenia innych czynności

organy uszykują informacje pozwalające wykryć sprawcę przestępstwa, np.

wykrywają dziuplę samochodową, wtedy możliwe jest ponowne podjęcie

postępowania. Podjęcie dochodzenia wpisanego do rejestru następuje

w uproszczonej formie, Policja podejmuje dochodzenie bez obowiązku

zawiadomienia prokuratora.

Przesłanki stosowania: dane uzyskane w toku czynności sprawdzających lub

dochodzenia prowadzonego przez co najmniej 5 dni nie dają dostatecznych

podstaw do wykrycia sprawcę.

Możliwość zażalenie: wnosi się do prokuratora, a gdy ten się nie przychyli

kieruje je do sądu
 73. Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym (pyt. 89)

Nadzór nad postępowaniem przygotowawczym to kontrola czynności organów

prowadzących je oraz wyciągnięcie konsekwencji prawnych ze spostrzeżonych

uchybień. Przedmiotem nadzoru jest legalność działań organów oraz sprawność

w sensie kryminialistyczno-prakseologicznym.

Nadzór ma dwojaki charakter: procesowy (w ramach i na podstawie przepisów

procesowych) i służbowy (wykonywany na podstawie innych przepisów). Nadzór

służbowy występuje w obrębie prokuratury oraz innych instytucji i ma duże znaczenie

praktyczne. Zawsze jednak decyzje wydawane w ramach nadzoru procesowego

mają pierwszeństwo. Nadzór procesowy prokuratora obejmuje postępowanie

przygotowawcze w zakresie w jakim sam go nie prowadzi, może objąć także

postępowanie sprawdzające z art. 307 k.p.k. W obrębie nadzoru procesowego należy

odróżnić 2 pojęcia: zatwierdzanie oraz aprobatę prokuratora.

Zatwierdzanie to wyrażanie zgody przez prokuratora nadzorującego, obejmuje ono

obowiązkowo: postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenie, jego umorzeniu

i zawieszeniu, postanowienie o zawieszeniu śledztwa, oraz akty oskarżenia

sporządzone przez policję w dochodzeniu.

Aprobata to akceptacja przez przełożonego bezpośrednio prokuratora projektu

decyzji asesora. Obowiązkowo aprobacie podlegają: postanowienie o zawieszeniu

post. przyg. oraz kończące to postępowanie, akty oskarżenia, środki odwoławcze.

Podsumowując uprawnienia nadzorcze prokuratora są szerokie, ich katalog jest

wymieniony w art. 326 k.p.k.

 74. Postępowanie stanowcze (pyt. 90) ?

75. Dochodzenie (pyt. 91)

Dochodzenie jest jedną z form prowadzenia postępowania

przygotowawczego. Dochodzenie prowadzi się we wskazanych w ustawie

sprawach, w pozostałych zaś prowadzi się śledztwo. W myśl art. 315b § 1

dochodzenie prowadzi się w sprawach o przestępstwa należące do

właściwości sądu rejonowego, zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat

pozbawienia wolności, z tym że przy przestępstwach przeciwko mieniu w

sprawach poniżej 200 tys. zł. Dodatkowo z powodu z założenia większej

zawiłości wyłączone z dochodzenia został szereg przestępstw szczegółowo

wskazany w k.p.k. Tytułem przykładu można wymienić takie przestępstwa jak

nieumyślne spowodowanie śmierci, spowodowanie zniszczeń w środowisku

naturalnym, kazirodztwo czy naruszenie obowiązku zawiadomienia o

przestępstwie. Dochodzenie należy ukończyć w terminie 2 miesięcy, z tym że

prokurator nadzorujący może ten czas przedłużyć do 3 miesięcy, a w

uzasadnionych przypadkach na czas dalszy oznaczony. stotną cechą

dochodzenia w stosunku do śledztwa jest jego mniejszy formalizm, co jest

opisane w pytaniu o różnice między śledztwem a dochodzeniem.

 76. Dochodzenie w niezbędnym zakresie (pyt. 92)

Od dochodzenia różni się istotnie tzw. dochodzenie wstępne określane również jako

dochodzenie w niezbędnych zakresie. Można je prowadzić zgodnie z art. 308 k.p.k.

w każdej sprawie w wypadkach niecierpiących zwłoki nawet gdy obowiązkowe byłoby

prowadzenie śledztwa i to przed postanowieniem o wszczęciu śledztwa lub

dochodzenia. Dochodzenie w niezbędnym zakresie powinno się mieścić w granicach

koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą,

zniekształceniem lub zniszczeniem. Polega na tym że Policja może przeprowadzić

w niezbędnym zakresie czynności procesowe a zwłaszcza dokonać oględzin, w razie

potrzeby z udziałem biegłego, przeszukania. Po wykonaniu takich czynności wydaje

się postanowieniu o wszczęciu lub umorzeniu dochodzenia. Na postanowienie

o umorzeniu przysługuje zażalenie oraz prawo do przejrzenia akt. Wszystkie

czynności dokonanie w tym trybie mają walor czynności procesowych, należy je więc

zaprotokołować.

W wypadkach niecierpiących zwłoki, w szczególności wtedy, gdy mogłoby to

spowodować zatarcie śladów lub dowodów przestępstwa, można w czasie

dochodzenia wstępnego przesłuchać osobę podejrzaną o popełnieni przestępstwa

w charakterze podejrzanego przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu

zarzutów. Wówczas przesłuchanie rozpoczyna się od informacji o treści zarzutów,

które należy wpisać do protokołu. Zabezpieczaniem przed wydłużaniem dochodzenia

wstępnego jest 5 dniowy termin liczony od pierwszej czynności. Czynności dokonane

po przekroczeniu tego terminu będą bezskuteczne.

 77. Dochodzenie skrócone (pyt. 93)

Dawniej regulował to art. 319 k.p.k. który został uchylony. Obecnie tzw.

dochodzenie skrócone zawarte jest w art. 325h k.p.k. Uproszczenie

przejawia się w możliwości ograniczenia dochodzenia do ustalenia czy

zachodzą wystarczająco podstawy do wniesienia aktu oskarżenia, mimo

tego obowiązkowe jest przeprowadzenie określonych w przepisie

czynności. W istocie chodzi o to że nie ma konieczności

przeprowadzenia dowodów powtarzalnych, czynności niepowtarzalne

zaś należy przeprowadzić, ponieważ później mogłoby to się okazać nie

możliwe lub ich wyniki mogłyby być zniekształcone. Poza czynnościami

niepowtarzalnymi obowiązkowe są:

-przedstawienie zarzutów i ich zmiana - powiadomienie o treści zarzutu

wpisanego w protokole

-protokolarne przesłuchanie podejrzanego i pokrzywdzonego

-końcowe zaznajomienie się z materiałowymi dochodzenia na wniosek

 78. Organy uprawnione do prowadzenia dochodzenia

(pyt. 94)

Organy właściwe do prowadzenia dochodzenia to przede wszystkich

policja która jest klasycznym organem dochodzenia oraz prokurator

jeżeli ze względu na wagę lub zawiłość sprawy tak postanowi. Ponadto

dochodzenie mogą prowadzić organy: Straży Granicznej, ABW, CBA,

Żandarmerii Wojskowej, finansowe organy dochodzenia w zakresie ich

właściwości. Na podstawie rozporządzeni Ministra sprawiedliwości

wydanego na podstawie art. 325d k.p.k. dochodzenie mogą prowadzić

organy: inspekcji handlowej, sanepid, urzędy skarbowe, inspektorzy

kontroli skarbowej, prezes UKE. Wszystkie te organy mogą prowadzić

dochodzenie tylko w sprawach o przestępstwa wyraźnie określone w

rozporządzeniu i pozbawione są prawa do wnoszenia apelacji.

Dodatkowo na podstawie ustaw szczególnych uprawnione do

prowadzenia dochodzenia są: funkcjonariusze straży leśnej i podmioty

mające uprawnienia strażników leśnych, państwowa straż łowiecka,

finansowe organy dochodzenia.

 79. Wspólne zespoły dochodzeniowo-śledcze (pyt. 95)

Zespoły te mogą tworzyć organy procesowe polskie i państw członkowskich UE,

a także innych państw jeżeli przewiduje to umowa międzynarodowa której polska jest

stroną albo na zasadach wzajemności. Trzeba odróżniać zespoły polskie i zespoły

zagraniczne w zależności od tego, czy działają na ternie polski czy poza jej

granicami.

Zespół polski powołują w drodze porozumienia Prokurator Generalny oraz właściwy

organ państwa współdziałającego na czas oznaczony. Porozumienie powinno

określać przedmiot, cel, miejsce i okres współpracy, skład zespołu oraz zadania jego

członków. Można go powołać zwłaszcza gdy w związku z popełnieniem

ciężkiego przestępstwa ustalono że sprawca działał lub jego działanie miało

następstwa w innym kraju i zachodzi potrzeba dokonania czynności śledztwa w tym

kraju lub z udziałem jego organu. Zespół można również powołać gdy prowadzone w

polsce postępowanie pozostaje w związku z przedmiotowym (to samo przestępstwo)

lub podmiotowym (ten sam sprawca) postępowaniem w innym kraju i zachodzi

potrzeba wykonania większości czynności śledztwa w obu postępowaniach na

terenie polski. Pracami zespołu kieruje polski prokurator. Ważną rolę pełnią również

prokuratorzy lub policjanci delegowani z państwa współpracującego, prokurator może

im powierzyć do wykonania zadania, mogą oni być również obecni przy wszystkich

czynnościach dokonywanych w ramach zespołu. Zespół zagraniczny jest zaś

lustrzanym odbicie zespołu polskiego, tak więc kieruje nim prokurator z państwa

współpracującego.

Podstawę prawną funkcjonowania zespołów w k.p.k. stanowią przepisy art. 589b do

art. 589f.
 80. Wszczęcie dochodzenia i śledztwa (pyt. 96)

Odpowiedź w pytaniu o wszczęcie postępowania przygotowawczego.

81. Śledztwo a dochodzenie (pyt. 97)

Zasadniczo polska procedura wyróżnia 2 formy postępowania przygotowawczego -

śledztwo i dochodzenie. Generalnie śledztwo z założenia dotyczy czynów
najpoważniejszych i bardziej skomplikowanych, z kolei dochodzeni obejmuje czyny
o mniejszych ciężarze gatunkowym. Pomimo tych różnic śledztwo i dochodzenia
mają wiele podobieństw, a szczególnie należy pamiętać że przepisy odnoszące się
do śledztwa znajdują odpowiednie zastosowanie w dochodzenia (art. 325a §2 KPK).
Różnice między śledztwem a dochodzeniem zachodzą pod względem:
1. rodzaju spraw

2. organów prowadzących

3. czasu trwania postępowania

4. stopnia formalizmu

Ad.1 Rodzaj spraw - dochodzenie prowadzi się we wskazanych w ustawie sprawach,

w pozostałych zaś prowadzi się śledztwo. Zasadniczo dochodzenie prowadzi się
w sprawach mniejszej wagi a śledztwo w poważnejszych. Szczegółowo kwestie
tą reguluje art. 309 i art. 325a KPK. Odsyłam też do pytania o dochodzenie.
Ad.2 Śledztwo prowadzi prokurator, ale może je powierzyć do prowadzenia policji.
Samo wszczęcie śledztwa zawsze jest domeną prokuratora. Śledztwo mogą też
prowadzić organy Straży Granicznej, ABW, CBA, Służby Celnej i Żandarmerii
Wojskowej.Co do dochodzenia odpowiedź jest w pytaniu o organy dochodzenia.
Ad.3 Śledztwo powinno być ukończone w ciągu 3 miesięcy, dochodzenia zaś w ciągu
2 miesięcy. W uzasadnionych wypadkach terminy te można wydłużyć.
Ad.4 Śledztwo charakteryzuje się formalizmem od którego odchodzi się
w dochodzeniu. Jako przykłady odformalizowania dochodzenia można wymienić
możliwość odstąpienia od pisemnego uzasadnienia postanowień o wszczęciu,
odmowie, umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru. Również dużym
odformalizowaniem cechuję się dochodzenie skrócone.
 82. Zamknięcie postępowania przygotowawczego (pyt. 98)

Postępowanie przygotowawcze może się zakończyć wniesieniem aktu

oskarżenia, wniesieniem do sądu wniosku o wydanie na posiedzeniu

wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub

innych środków, umorzeniem, umorzeniem i wpisaniem do rejestru

przestępstw, wnioskiem o warunkowe umorzenie, wnioskiem o

warunkowe umorzenie i zastosowanie środków zabezpieczających.

Zgodnie z art. 321 k.p.k. Jeżeli istnieją podstawy do zamknięcia

postępowania przygotowawczego, na wonisek podejrzanego lub jego

obrońcy prowadzący śledztwo lub dochodzenie powiadamia

wnioskujących o możliwości przejrzenia akt i wyznacza termin

końcowego zaznajomienia. Możliwe jest udostępnieni akt w postaci

elektronicznej. Termin powinien być tak wyznaczony, aby od doręczenia

zawiadomienia o nim zainteresowanej osobie upłynęło co najmniej

7 dni.
 83. Podjęcie na nowo i wznowienie postępowania

przygotowawczego (pyt. 99)

Podjęcie na nowo jest dopuszczalne pod następującymi warunkami:

-podjęte na nowo, każdym czasie, nie będzie się toczyć przeciw osobie, która

w poprzednim postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego,

-postanowienie o podjęciu wydał prokurator (co najmniej tego samego rzędu)

który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu.

W praktyce najczęściej przyczyną podjęcia na nowo postępowania jest

wykrycie sprawcy czy ponowna analiza dowodów.

Wznowienie prawomocnie umorzonego postępowania w odróżnieniu od

podjęcia na nowo skierowane jest przeciwko osobie, którą przesłuchano w

charakterze podejrzanego. Dopuszczalne jest pod następującymi warunkami:

-zostały ujawnione nowe istotne fakty lub dowody

-nie były one znane w poprzednik postępowaniu

-postanowienie o wznowieniu wydał prokurator nadrzędny, który wydał

postanowienie o umorzeniu.

Jak widać warunki te są surowsze niż w przypadku podjęcia na nowo, z uwagi

na ochronę podejrzanego przed nieuzasadnionym ponownym pociągnięciem

go do odpowiedzialności.
 84. Zwrot sprawy do postępowania przygotowawczego (pyt. 100, 101)

Zwrot sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków następuje

na podstawie art. 339 § 3 k.p.k. gdy zdaniem sądu materiał dowodowy przedstawiony

z aktem oskarżenia nie jest niewystarczający dla skierowania sprawy na rozprawę,

ale stwierdzona słabość nie jest tożsama z ich oczywistym brakiem. Na

postanowienie w przedmiocie zwrotu służy zażalenie do sądu.

85. Zwrot sprawy przed rozprawą główną (pyt. 102)

Przepisy regulujące te kwestie zostały uchylone, tak więc nie ma sensu się o nich

rozpisywać.

86. Umorzenie postępowania przygotowawczego (pyt. 104)

Postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia wydaje się się stosownie

do art. 322 § 1 i art. 325a § 2 jeżeli postępowanie nie dostarczyło podstaw

do wniesienia aktu oskarżenia, a nie ustalono że oskarżony dopuścił się czynu

w stanie niepoczytalności i istnieją podstawy do zastosowania środków

zabezpieczających. nnymi sowy postępowanie umarza się gdy wyjdzie na jaw

choćby jedna z negatywnych przesłanek procesu. Z umorzeniem łączy się kilka

dodatkowych czynności takich jak wydanie postanowienia w przedmiocie dowodów

rzeczowych,oraz zawiadomienie podmiot który złożył zawiadomienie o przestępstwie

z uwagi na ich prawo do złożenia zażalenia.

 87. Treść aktu oskarżenia (pyt. 105)

Zgodnie z art. 332 k.p.k. akt oskarżenia powinien zawierać:

1) imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie, dane o

zastosowaniu środka zapobiegawczego oraz zabezpieczenia majątkowego;

2) dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem

czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a

zwłaszcza wysokości powstałej szkody;

3) wskazanie, że czyn został popełniony w warunkach wymienionych w

recydywy lub działania w zorganizowanej grupie przestępczej, czynił sobie z

przestępstwa stałe źródło dochodu a także w przypadku umyślnych

przestępstw skarbowych.

4) wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada;

5) wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy.

Do aktu oskarżenia dołącza się jego uzasadnienie, przytaczające fakty i

dowody, na których oskarżenie się opiera, a w miarę potrzeby wyjaśniające

podstawę prawną oskarżenia i omawiające okoliczności, na które powołuje się

oskarżony w swej obronie a jeżeli postępowanie przygotowawcze zakończyło

się w formie dochodzenia, akt oskarżenia może nie zawierać uzasadnienia.

 88. Rodzaje aktów oskarżenia (pyt. 106)

Z uwagi na podmiot wnoszący akt oskarżenia można mówić o:

1. Publiczny akt oskarżenia - oskarżycielem publicznym jest co do zasady prokurator.

Oskarżycielem publicznym może też być m.in. Policja – w tym wypadku prokurator

zatwierdza akt oskarżenia sporządzony przez Policję w dochodzeniu i wnosi go do sądu.

2. Prywatny akt oskarżenia, wnoszony przy przestępstwach ściganych z oskarżenia

prywatnego, najczęściej przez pokrzywdzonego.

3. Subsydiarny akt oskarżenia - dotyczy sytuacji wniesienie aktu oskarżenia w sprawie

ściganej z oskarżenia publicznego przez inny podmiot niż oskarżyciel publiczny, jest możliwe

dopiero po wykonaniu następujących czynności:

a. prokurator odmawia wszczęcia postępowania przygotowawczego lub umarza wszczęte

postępowanie,

b. postanowienie to zostało zaskarżone zażaleniem do sądu (art. 306 § 1 w zw. z art. 465 §

2),

c. sąd uchyla postanowienie prokuratora, wskazując powody uchylenia, ewentualnie także

okoliczności, które należy wyjaśnić, lub czynności, które należy przeprowadzić,

d. prokurator prowadzący postępowanie ponownie nie znajduje podstaw do wszczęcia

postępowania lub ponownie umarza wszczęte postępowanie.

Dopiero po tych krokach uprawniony może wnieść akt oskarżenia w sprawie ściganej z

oskarżenia publicznego, który musi być sporządzony i podpisany przez pełnomocnika

(przymus adwokacko-radcowski).
Pytanie 89 - Akt oskarżenia (pyt. 106-108, 112)

Akt oskarżenia jest zasadniczą skargą procesową rozpoczynającą stadium

jurysdykcyjne procesu przed sądem I instancji.
Wyznacza on w swojej treści granice podmiotowe i przedmiotowe, którymi związany
jest sąd. Jest czynnością procesową określoną właściwymi przepisami, polegającą na
oświadczeniu woli ścigania w oskarżonego w drodze procesu karnego.
Ma on charakter postulujący, zawierający wniosek o sądowe rozpoznanie sprawy. Jest
oświadczeniem wiedzy o faktach, które stanowią wystarczającą podstawę do
sądowego rozpoznania sprawy i ustalenia odpowiedzialności karnej domniemanego
sprawcy.

Podmiotami uprawnionymi do sporządzenia i wniesienia aktu oskarżenia są:

- w śledztwie prokurator
- w dochodzeniu – policja – podlega on zatwierdzeniu przez prokuratora
- w dochodzeniu – inny organ wymieniony w rozporządzeniu Ministra
Sprawiedliwości wydanym w oparciu o delegację z art. 325d KPK

Wnoszą AO do sądu:
- w śledztwie i dochodzeniu policyjnym – prokurator w terminie 14 dni od daty
zamknięcia śledztwa albo od otrzymania AO sporządzonego przez policję
- w dochodzeniu prowadzonym przez organy z art. 325d, akt oskarżenia wnoszą
bezpośrednio do sądu te organy, chyba że prokurator postanowi inaczej – również 14
dni.
Jeśli podejrzany jest tymczasowo aresztowany to termin ten wynosi 7 dni, a także
należy go wnieść nie później niż 14 dni przed upływem określonego terminu
stosowania tego środka.
- pokrzywdzony – art. 55 – przymus adwokacko – radcowski.

Sporządzenie AO jest czynnością procesową, która musi przybrać formę pisma

procesowego, z wyjątkiem sytuacji, o której mowa w art. 398 §1 – złożenie przez
oskarżyciela publicznego jako rozszerzenie oskarżenia na nowy czyn oraz w art. 488
§1 – złożenie przez pokrzywdzonego na ręce policji oskarżenia.
Jeżeli akt oskarżenia nie odpowiada ustawowym warunkom formalnym, prezes sądu
(przewodniczący wydziału, uprawniony sędzia) zwraca go oskarżycielowi w celu
usunięcia braków w terminie 7 dni. W razie uzupełnienia braków, pismo wywołuje
skutki od dnia wniesienia. Na zarządzenie prezesa o zwrocie AO każdemu
oskarżycielowi przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy.

Akt oskarżenia powinien zawierać (wymogi formalne):

- Oznaczenie pisma przez podanie jego tytułu oraz sygnatury akt, wskazanie
oskarżyciela,
- imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie oraz dane o zastosowaniu
środka zapobiegawczego oraz zabezpieczenia majątkowego (wyznaczenie granic
podmiotowych aktu),
- dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca,
sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości
powstałej szkody (wyznaczenie granic przedmiotowych aktu),
- wskazanie, że czyn został popełniony w warunkach wymienionych w art. 64
Kodeksu karnego albo w art. 37 § 1 pkt 4 Kodeksu karnego skarbowego,
- wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada,
- wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania,
- uzasadnienie oskarżenia, w którym należy przytoczyć fakty i dowody, na których
oskarżenie się opiera oraz w miarę potrzeby wyjaśnić podstawę. Jeżeli postępowanie
przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia, nie trzeba dołączać
uzasadnienia.

Akt oskarżenia powinien także zawierać

- listę osób, których wezwania oskarżyciel żąda,
- wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się
oskarżyciel.
Prokurator może wnieść o zaniechanie wezwania i odczytania na rozprawie zeznań
świadków przebywających za granicą lub mających stwierdzić okoliczności, którym
oskarżony w swych wyjaśnieniach nie zaprzecza, a okoliczności te nie są tak doniosłe,
aby konieczne było bezpośrednie przesłuchiwanie świadków na rozprawie. Nie
dotyczy to osób wymienionych w art. 182 KPK, a więc najbliższych dla oskarżonego.
Szczególne akty oskarżenia:
a) Skrócony AO art.332 §3
- sporządzony w dochodzeniu przez Policję lub organ z art. 325d
- może nie zawierać uzasadnienia

b) Prywatny AO
- wnoszony przez pokrzywdzonego w sprawach z oskarżenia prywatnego
- policja na żądanie pokrzywdzonego przyjmuje ustną lub pisemną skargę i w razie
potrzeby zabezpiecza dowody, po czym przesyła skargę do właściwego sądu
- może ograniczyć się do oznaczenia osoby oskarżonego, opisania zarzucanego mu
czynu oraz wskazaniu dowodów na których opiera się oskarżenie

c) wzajemny akt oskarżenia art. 497KPK

- w sprawach z oskarżenia prywatnego
- może być wniesiony aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej
- o ścigany z oskarżenia czyn, pozostający w związku z czynem mu zarzucanym
- sąd rozpoznaje łącznie obie sprawy
- powinien spełniać wymogi prywatnego AO i być opłacony
- odstąpienie jednego z oskarżycieli powoduje umorzenie tylko jego części
postepowania.

d) Subsydiarny akt oskarżenia art. 55 KPK

- może być wniesiony przez pokrzywdzonego w przypadku powtórnego
postanowienia o odmowie lub umorzeniu
- w terminie miesiąca od dostarczenia mu zawiadomienia o postanowieniu
- po jednej kopii dla każdego oskarżonego oraz sądu
- musi spełniać wymogi zwykłego AO
- powinien być sporządzony przez adwokata albo radcę prawnego
- należy dołączyć dowód wpłaty

e) Ustny akt oskarżenia – art. 398 KPK – w procesie, w którym następuje rozszerzenie
zarzutów
Pytanie 90. - Funkcje skargi (pyt. 111)

- inicjująco-programowa – impulsu procesowego – impuls do uruchomienia

postępowania jurysdykcyjnego

- obligująca – zobowiązuje sąd do wszczęcia i kontynuowania postępowania w ściśle

określonym zakresie podmiotowym i przedmiotowym.

W aspekcie pozytywnym wniesiona skarga zobowiązuje organ procesowy do

wszczęcia i kontynuacji postępowania. Natomiast aspekt negatywny przejawia się w

zakazie wszczynania postępowania sądowego bez skargi uprawnionego podmiotu oraz

zakazie wychodzenia przez sąd poza granice przedmiotowo-podmiotowe skargi

- informacyjna – polega na informowaniu uczestników postępowania o przedmiocie

procesu, m. in. poprzez zawiadomienie oskarżonego (oraz pokrzywdzonego) o

przesłaniu aktu oskarżenia do sądu, a także zapatrywanie wnoszącego skargę na

kwestie faktyczne i prawnego

- bilansująca – polega na podsumowaniu wyników postępowania przygotowawczego,

akt oskarżenia zaś jest bilansem wyników tego postępowania.

Pytanie 91. - Kontrola zasadności skargi (pyt. 113) – ogranicza się do sprawdzenia czy
nie zachodzą przesłanki z art. 17 §1 KPK, a więc:

1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego
popełnienia,

2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie
popełnia przestępstwa,

3) społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,

4) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,

5) oskarżony zmarł,

6) nastąpiło przedawnienie karalności,

7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie
zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się,

8) sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych,

9) brak skargi uprawnionego oskarżyciela – NIE DOTYCZY

10) brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby
uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej,

11) zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.

Kontrolę zasadności skargi obejmuje również uprzednia kontrola aktu oskarżenia –

patrz. Następne pytanie.
Pytanie 92. - Wstępna kontrola aktu oskarżenia, zakres wstępnej kontroli (pyt. 115-117)

Rozpoczyna się od formalnej kontroli aktu oskarżenia (Patrz Pytanie 89. Akt
oskarżenia (pyt. 106-108, 112)
Formalnej kontroli podlega nie tylko każdy akt oskarżenia, ale także:
- wniosek o warunkowe umorzenie postępowania,
- wniosek o skazanie bez rozprawy określony w art. 335 §1

Merytoryczna kontrola aktu oskarżenia oznacza zasadniczo kontrolę przez sąd

zasadności i słuszności aktu oskarżenia. Kontrola taka ma charakter kontroli
uprzedniej (dokonanej przed otwarciem przewodu sądowego tj. przed odczytaniem
aktu oskarżenia). Należy mieć też na uwadze, że sam wyrok wydawany przez sąd
również jest odniesieniem się do treści i zarzutów aktu oskarżenia.

Zasady kontroli uprzedniej wyraża głównie art. 339 § 3 Kodeksu postępowania

karnego. Zgodnie z tym przepisem Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, gdy
zachodzi potrzeba innego (niż rozpoznanie wniosku o stosowanie środków
zabezpieczających, rozpoznanie wniosku o skazanie bez rozprawy oraz wydania
postanowienia o warunkowym umorzeniu postępowania) rozstrzygnięcia
przekraczającego jego uprawnienia.

Wyrazem merytorycznej uprzedniej kontroli aktu oskarżenia (wynikające z art. 339

§3) są posiedzenia sądu rozpatrujące czy wydać postanowienia o:

1) umorzeniu postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2-11,

2) umorzeniu postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw

oskarżenia,

3) zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania

przygotowawczego,

Elementem kontroli merytorycznej jest również decyzja Prezesa o skierowaniu sprawy

na posiedzenie celem wydania wyroku nakazowego (czyli de facto decyzja o
prowadzeniu sprawy w jednym z szczególnych trybów procesu karnego – trybie
nakazowym).

Na wskazane postanowienia sądu (z wyjątkiem tej o skierowaniu sprawy na

posiedzenie celem wydania wyroku nakazowego czyli pkt. 7) przysługuje zażalenie
stronom postępowania.
Pytanie 93. - Kontrola formalna aktu oskarżenia (pyt. 118)

Formalne wymogi aktu oskarżenia – Patrz Pytanie 89. Akt oskarżenia (pyt. 106-108,
112)

Pytanie 94. - Skazanie bez przeprowadzenia postępowania dowodowego (pyt.

119)
104. Dobrowolne poddanie się karze (pyt. 132)

Na rozprawie głównej może dojść z inicjatywy oskarżonego do skazania go bez

przeprowadzenia postępowania dowodowego. Art. 387 §1 KPK przewiduje bowiem,
że do chwili zakończenia przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej
oskarżony, któremu zarzucono przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat
pozbawienia wolności, może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i
wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka
kompensacyjnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego. Taki wniosek
może być uwzględniony przez sąd pod określonymi warunkami (art. 387 §2):
- gdy okoliczności popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budzą
wątpliwości
- cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości
- nie sprzeciwi się wnioskowi prokurator,a także pokrzywdzony należycie
powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez
oskarżonego takiego wniosku.
Oskarżonego poucza się o ograniczonych możliwościach jego zaskarżenia zawartych
w art. 447 §5 (art. 387 §1a).
Sąd może uzależnić uwzględnieni wniosku od dokonania w nim wskazanej przez
siebie zmiany. Z istoty tej instytucji wynika, że sąd może uwzględniając wniosek
uznać za ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia lub dokumenty
przedłożone przez stronę. We wniosku należy wskazać dokładnie sposób skazania, a
zatem rodzaj kary lub środka karnego, zgodnie z wymogami prawa karnego.
Pytanie 95. - Skazanie bez rozprawy (pyt. 120)

Nowela lipcowa wprowadziła do KPK(art. 335 §1) możliwość wystąpienia przez

prokuratora do sądu z wnioskiem o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i
orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za
zarzucany mu występek. Skierowanie samodzielnego wniosku jest alternatywą dla
aktu oskarżenia, na co wskazuje użycie słowa „zamiast” w przepisie.
Do przesłanek określonych w KPK należy między innymi przyznanie się do winy
oskarżonego, które jest warunkiem sine qua non wystąpienia prokuratora z takim
wnioskiem. Służy to odróżnieniu od podobnego wniosku dołączanego do AO, gdyż w
tym drugim wypadku ustawa nie formułuje takiego warunku.
Pozostałe przesłanki to niebudzące wątpliwości okoliczności popełnienia przestępstwa
i winy, a także osiągnięcie w ten sposób celów postępowania, w tym uwzględnienia
prawnie chronionych interesów pokrzywdzonych. Prokurator musi pouczyć
oskarżonego o treści art. 447 §5 KPK w trakcie uzgadniania z oskarżonym treści
wniosku, a także sąd musi to uczynić na posiedzeniu, przed uwzględnieniem wniosku.

Na posiedzeniu uwzględnienie wniosku z art. 335 może wymagać spełnienia

dodatkowych przesłanek (z art. 343 §1-3):
- jeżeli nie ma zastosowania art. 46 KK sąd może uzależnić swą decyzję od
naprawienia szkody przez oskarżonego w całości lub części lub od zadośćuczynienia
za doznaną krzywdę
- braku sprzeciwu pokrzywdzonego, należycie powiadomionego o terminie
posiedzenia
- dokonania we wniosku przez prokuratora wskazanej przez sąd zmiany,
zaakceptowanej przez oskarżonego.

Dodatkowe przesłanki służą zapewnieniu gwarancji praw pokrzywdzonego.

W przypadku takiego wniosku są może zarządzić obowiązkowy udział prokuratora,
pokrzywdzonego i oskarżonego w posiedzeniu.

Jeżeli sąd uzna, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia takiego wniosku, zwraca
sprawę prokuratorowi. Ponowne wystąpienie z wnioskiem jest możliwe jeżeli zwrot
sprawy nastąpił z przyczyn wymienionych w art. 343 §1-3.
Pytanie 96. - Etapy procesu karnego (pyt. 121-123)

ETAPY PROCESU KARNEGO:

1. POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE w którym
najważniejszymi formami jest albo śledztwo, albo dochodzenie. Jest to postęp. nie
sądowe, prowadzone lub nadzorowane przez prokuratora.

2. POSTĘPOWANIE JURYSDYKCYJNE = postęp. sądowe – pierwsza faza kończy

się i zaczyna się druga wniesieniem aktu oskarżenia do sądu, który wnosi uprawniony
oskarżyciel. Czyni to wtedy, kiedy dysponuje odpowiednimi podstawami
dowodowymi umożliwiającymi wykazanie winy oskarżonego. Możemy wyodrębnić:
- postęp. Przed sądem I instancji,
- postęp. Przez sądem II instancji.

Po wniesieniu aktu oskarżenia ( w I instancji), zwykle główna część tego

postępowania odbywa się w rozprawie jawnej. Niekiedy istnieje możliwość skazania
na posiedzeniu. Po wyczerpaniu całego materiału dowodowego, wyjaśnieniu
wszystkich okoliczności sprawy zapada wyrok. Nie jest on jednak ostateczny tzn. nie
jest prawomocny. Od wydanego wyroku przysługuje środek odwoławczy do sądu II
instancji, ale badanie sprawy tzn. poprawność, zasadność, legalność wydanego
wyroku w I instancji odbywa się pod warunkiem, że określona uprawniona osoba ( z
reguły strona: oskarżyciel, oskarżony lub ich przedstawiciele) wniesie środek
zaskarżenia, czyli wniesie skargę. Nie ma kontroli odwoławczej bez takie zaskarżenia.
To oznacza, że znowu toczy się postępowanie – w sądzie II instancji, ale już nie w taki
sposób, że przeprowadza się na nowo wszystkie dowody, tylko już w znacznym
stopniu korzysta się z materiału, który został zgromadzony przed sądem I inst.
Z kolei ten sąd po przeprowadzeniu postęp., najczęściej także w wyniku
rozprawy wydaje wyrok albo utrzymuje w mocy ten wyrok lub go odpowiednio
modyfikuje, albo w ogóle uchyla i umarza postępowanie, bo istnieją jakieś
przeszkody, albo uchyla i przekazuje cała sprawę do ponownego rozpoznania, bo
została np. byle jak rozpoznana :) , albo są tego rodzaju przeszkody, że musi być
ponownie rozpatrzona. W międzyczasie możliwe są jeszcze nadzwyczajne środki
zaskarżenia.

3. POSTĘPOWANIE WYKONAWCZE – jeżeli mamy do czynienia ze skazaniem,

wymierzeniem kary wykonanie kary. Jaką karę i w jaki sposób się wykonuje to
określa trzecia kodyfikacja prawa karnego – kodeks karny wykonawczy.

Wszystkie te etapy są opisywane bardzo szeroko w osobnych punktach, dlatego tu

wypada wspomnieć tylko podstawy:)
Pytanie 97. - Przewód sądowy (pyt. 124)

Przewód sądowy to najważniejsza część rozprawy głównej obejmująca postępowanie

dowodowe w sprawie – dowody przeprowadza się na wniosek stron albo z urzędu.

Z dniem 15 kwietnia 2016 roku powrócono do modelu rozprawy głównej opartej na

dominującej roli sądu w przeprowadzaniu dowodów i ponownym obarczeniu sądu

odpowiedzialnością za wynik procesu. Nie umniejszono jednak roli inicjatywy

dowodowej stron przejawiającej się w składaniu wniosków dowodowych, czy

przesłuchani oskarżonych, świadków i biegłych na rozprawie.

Aktualność też zachowuje orzecznictwo dot. zasady kontradyktoryjności w jej

obecnym kształcie, a więc podkreślające, że w wypadku, gdy strona nie składa

stosownych wniosków dowodowych, wynikająca z art. 167 KPK powinność sądu

dopuszczenia dowodów z urzędu powstaje tylko wtedy gdy dokonanie prawidłowych

ustaleń faktycznych uzależnione jest od przeprowadzenia dowodu, o którym sąd

powziął informację i którego przeprowadzenie jest w ogóle możliwe.

Na przewód sądowy składają się:

a) przedstawienie zarzutów oskarżenia

pierwsze stadium przewodu sądowego – zwięzłe przedstawienie przez oskarżyciela

zarzutów oskarżenia, bez uzasadnienia (służy to ekonomii procesowej). W przypadku

braku na rozprawie oskarżyciela, zarzuty przedstawia przewodniczący. W przypadku

wniesienia odpowiedzi na AO, przewodniczący informuje o jej treści.

b) wyjaśnienia oskarżonego

Zgodnie z art 374 §1a ustawowy obowiązek udziału oskarżonego w rozprawie

głównej dot. jedynie spraw o zbrodnie podczas czynności przedstawiania mu zarzutów

oskarżenia i przesłuchania go, oraz jeśli zadecyduje o obowiązkowym udziale sąd albo

przewodniczący.

W związku z tym dokonanie czynności przesłuchania oskarżonego zależy od tego czy

weźmie on udział w rozprawie. Jeśli tak, to po przedstawieniu zarzutów ,

przewodniczący poucza go o prawie składania wyjaśnień, odmowy wyjaśnień lub

odpowiedzi na pytania, składania wniosków dowodowych i konsekwencjach

nieskorzystania z tego uprawnienia, po czym pyta go czy przyznaje się zarzucanego

mu czynu oraz czy chce złożyć wyjaśnienia i jakie.

c) dalsze postępowanie dowodowego

Po przesłuchaniu oskarżonego przewodniczący poucza go o prawie do zadawania

pytań osobom przesłuchiwanym oraz składania wyjaśnień co do każdego dowodu.

Tryb czynności przesłuchania jest następujący:

odebranie od osoby przesłuchiwanej danych rozpoznawczych, pouczenie jej o

uprawnieniach i obowiązkach, stadium swobodnej wypowiedzi, następnie pytania

zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia i kontroli wypowiedzi zadawane w

kolejności:

oskarżyciel publiczny, o. posiłkowy i jego pełnomocnik, o. prywatny i jego

pełnomocnik, biegły, obrońca, oskarżony, członkowie składu orzekającego. Przy czym

strona na wniosek której dopuszczono dowód zadaje pytania pierwsza, a jeśli dowód

dopuszczono przez sąd z urzędu, to członkowie składu orzekającego pierwsi zadają

pytania (mogą oni także zadawać pytania dodatkowe poza kolejnością).

Przewód sądowy zamyka zarządzeniem przewodniczący składu.

 Pytanie 98. - Rozprawa główna w postępowaniu karnym (pyt. 126)
Pytanie 99. - Fazy rozprawy głównej (pyt. 127)

W rozprawie głównej można wyróżnić następujące etapy:

1. Rozpoczęcie rozprawy
2. Przewód sądowy
a) przedstawienie zarzutów oskarżenia
b) wyjaśnienia oskarżonego
c) dalsze postępowanie dowodowego
3. Głosy stron
4. Wyrokowanie
a) narada i głosowanie
b) sporządzanie wyroku
c) ogłoszenie wyroku i pouczenie o trybie jego zaskarżenia
d) zamknięcie rozprawy
Rozprawa główna jako podstawowy etap procesu odbywa się ustnie, a kluczową rolę
odgrywa przewodniczący składu orzekającego, który kieruje rozprawą i czuwa nad jej
prawidłowym przebiegiem, bacząc aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne
okoliczności sprawy. Jest również zobowiązany do dążenia aby rozstrzygnięcie
nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej. Jego zadaniem jest również zachowanie na
rozprawie wymogów zasady kontradyktoryjności i równości broni z poszanowaniem
prawa oskarżonego do obrony.
Rozprawa rozpoczyna się od wywołania sprawy, które następuje na podstawie
zarządzenia przewodniczącego i obejmuje głośne oznajmienie jaka sprawa będzie
rozpoznana (podaje się sygnaturę), przeciwko komu i o jaki czyn (przy podaniu
kwalifikacji prawnej wskazanej w AO). Uczestnicy postępowania i skład orzekający
wchodzą na salę rozpraw, w momencie wejścia sądu na salę wszyscy wstają.
Następnie następuje sprawdzenie obecności wezwanych i czy nie ma przeszkód w
rozpoznaniu sprawy. Przed rozpoczęciem przewodu możliwe jest także złożenie przez
uczestników szeregu wniosków, umożliwiających realizację ich praw na rozprawie,
np. o działaniu przez pokrzywdzonego w sprawie w charakterze oskarżyciela
posiłkowego.
Następnie następuje zarządzenie opuszczenia sali przez świadków, natomiast biegli
pozostają na sali, jeżeli przewodniczący nie zarządzi inaczej.
Po tych czynnościach następuje rozpoczęcie przewodu sądowego, omówionego
wcześniej.

Poszczególne etapy rozprawy głównej są omówione osobno.

Pytanie 100. - Przemówienia stron jako forma rozprawy (pyt. 128)

Po zamknięciu przewodu sądowego przewodniczący udziela głosu stronom, ich

przedstawicielom oraz przedstawicielowi społecznemu, który przemawia przed

obrońcą i oskarżonym. Głosy zabierają w następującej kolejności: oskarżyciel

publiczny, o. posiłkowy, o. prywatny, przedstawiciel społeczny, obrońca oskarżonego

i oskarżony. Zasadą jest, że przedstawiciele procesowi stron zabierają głos przed

stronami. Zasada, że oskarżony ma prawo do ostatniego słowa jest wspierana przez

regulację, że jeżeli oskarżyciel ponownie zabiera głos, należy również udzielić głosu

obrońcy i oskarżonemu.

Jak wskazuje orzecznictwo głosy końcowe stron prezentują ich stanowisko, co do

przedmiotu procesu, ocenę dowodów, wnioski o podstawie faktycznej,

odpowiedzialności, ewentualnie wymiarze kary, środkach karnych, kosztach procesu.

Natomiast pogląd prokuratora, co do kary jaką uważa on za odpowiednią w żadnym

stopniu nie limituje sądu orzekającego merytorycznie. Jak akcentuje się w

orzecznictwie, obraza przepisu o udzieleniu oskarżonemu ostatniego słowa narusza w

tak istotny sposób przepisy postępowania, że może mieć to wpływ na treść wyroku i w

konsekwencji prowadzić do fikcyjności prawa oskarżonego do rzetelnego procesu,

gwarantowanego w Konstytucji.
Pytanie 101. - Wyrokowanie (pyt. 129)
Wyrokowanie jako ostanie stadium rozprawy głównej obejmuje naradę nad wyrokiem,
jego sporządzenie oraz ogłoszenie. Zasady reguluje rozdział 12 KPK. Do narady sąd
przystępuje niezwłocznie po wysłuchaniu głosów końcowych. Po naradzie
przewodniczący zbiera głosy poczynając od najmłodszego, najpierw od ławników wg
ich wieku, następnie od sędziów wg ich starszeństwa, sam głosuje ostatni. Narada i
głosowanie odbywa się osobno co do winy i kwalifikacji prawnej czynu, co do kary,
co do środków karnych, co do środków kompensacyjnych oraz co do pozostałych
kwestii. Orzeczenia zapadają większością głosów. Jeżeli zdania tak się podzielą, że
żadne z nich nie uzyska większości, zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego
przyłącza się do zdania najbardziej zbliżonego aż do uzyskania większości.
Orzeczenie podpisują wszyscy członkowie składu orzekającego. Zamknięty przewód
sądowy może być aż do wydania wyroku wznowiony postanowieniem sądu,
zwłaszcza jeżeli sąd w trakcie narady nad wyrokiem dostrzeże możliwość zmiany
kwalifikacji prawnej czynu.
Zgodnie z zasadą jawności i bezpośredniości podstawę wyroku może stanowić jedynie
całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej.
Wyrok powinien być sporządzony na piśmie niezwłocznie po zakończeniu głosowania
i ogłoszony. Jednakże w sprawie zawiłej albo z innych ważnych powodów jego
wydanie można odroczyć na 14 dni. Jest to termin, którego przekroczenie powoduje
konieczność prowadzenia sprawy od początku.
Wyroki sądu I instancji można podzielić ze względu na stosunek do winy oskarżonego
na:
a) przesądzające o przedmiocie procesu (merytoryczne):
- wyroki uniewinniające
- w. skazującego
- w. warunkowo umarzające postępowanie.
b) nie przesądzające o przedmiocie procesu (formalne):
- wyroki bezwarunkowo umarzające postępowanie.

Publikacja wyroku ma formę uroczystą, kiedy po jego podpisaniu przewodniczący

ogłasza publicznie jego sentencję, wszyscy z wyjątkiem sądu wstają. Natomiast w
trakcie podawania po ogłoszeniu wyroku przez przewodniczącego lub jednego z
członków składu ustnie najważniejszych powodów wyroku osoby pozostające na sali
mogą pozostać w pozycji siedzącej. Sporządzenie wyroku na piśmie jest warunkiem
jego istnienia w obrocie prawnym jako dokumentu procesowego.
Niestawiennictwo stron, ich obrońców i pełnomocników nie stoi na przeszkodzie
ogłoszeniu wyroku.
Możliwe jest pominięcie przy ogłaszaniu wyroku treści zarzutów oskarżenia. Przy
publikacji wyroku obowiązkowe jest podanie do wiadomości jedynie samego faktu
zgłoszenia zdania odrębnego, zaś podanie do wiadomości nazwiska członka składu,
który zgłosił votum separatum wymaga jego zgody.
Wyrok jako najważniejsza decyzja procesowa może być zmieniony lub uchylony
jedynie w formie wyroku, natomiast kodeks przewiduje możliwość jego uzupełnienia
postanowieniem na posiedzeniu (przy którym mogą wziąć udział strony), jeśli nie
zawiera rozstrzygnięcia co do przepadku, zaliczenia tymczasowego aresztowania,
zatrzymania lub środków zapobiegawczych albo dowodów rzeczowych.
Najczęściej warunkiem skutecznego uruchomienia postępowania odwoławczego jest
otrzymanie przez skarżącego wyroku z uzasadnieniem. Strona, a w wypadku wyroku
warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu także
pokrzywdzony, mogą w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku, złożyć
pisemny wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku. Jeśli
sąd sporządza uzasadnienie z urzędu, nie zwalnia to strony ani pokrzywdzonego od
złożenia ww wniosku. Wniosek musi wskazywać czy chodzi o całość wyroku, czy
tylko np. rozstrzygnięcia o karze.
Pytanie 102. - Zmiana oskarżenia a rozszerzenie oskarżenia w toku rozprawy
(proces wpadkowy) (pyt. 130)
Pytanie 103. - Zmiany przedmiotowe oskarżenia w trakcie rozprawy (pyt. 131)

Zgodnie z zasada skargowości sąd musi rozpoznać sprawę w granicach skargi

oskarżycielskiej. Nie jest natomiast związany kwalifikacją prawną czynu zarzucanego
oskarżonemu w akcie oskarżenia. Tak więc modyfikacje oskarżenia na rozprawie
głównej mogą dotyczyć rozszerzenia oskarżenia na rozprawie o nowy czyn oraz
zmiany kwalifikacji prawnej czynu.

Rozszerzenia aktu oskarżenia na nowy czyn określane jest jako proces wpadkowy.
Sąd może rozpoznać na tej samej rozprawie nowe oskarżenie obejmujące inny czyn
oprócz objętego AO jeżeli:
- oskarżyciel zarzucił oskarżonemu inny czyn oprócz objętego AO, ale jedynie na
podstawie okoliczności, które wyszły na jaw w toku rozprawy
- nie zachodzi konieczność przeprowadzenia post. Przygotowawczego co do nowego
czynu
- oskarżony wyraża zgodę na rozpoznanie nowego oskarżenia.
Decyzja sądu jest fakultatywna i zapada w formie niezaskarżalnego postanowienia.
Dodatkowym warunkiem jest to, że sąd musi być właściwy rzeczowo do rozpoznania
nowego oskarżenia. W razie odroczenia rozprawy oskarżyciel wnosi nowy lub
dodatkowy akt oskarżenia.
Instytucja procesu wpadkowego ma niewątpliwie zastosowanie w wypadku wniesienia
aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego i prywatnego. W literaturze istnieje
spór czy czy dotyczy także subsydiarnego aktu oskarżenia.

Zmiany kwalifikacji prawnej czynu zarzucanego oskarżonemu sąd może dokonać

jedynie wtedy, gdy nie wychodzi poza granice oskarżenia i uprzedzi o takiej
możliwości obecne na rozprawie strony. Sąd nie jest związany kwalifikacją prawną
czynu, jednakże zgodnie z zasadą skargowości zmieniona kwalifikacja może dotyczyć
tylko tego samego czynu w znaczeniu naturalnym, tj. zdarzenia faktycznego
(historycznego).
Obowiązek uprzedzenia stron o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu jest
nałożony na sąd bez żadnych warunków, niezależnie czy uprzedzenie o tej możliwości
ma znaczenie dla stron. Jeżeli potrzebę takiej zmiany sąd dostrzeże dopiero w trakcie
narady nad wyrokiem, wówczas obowiązkiem sądu jest wznowienie w tym celu
przewodu sądowego, uprzedzenie stron o zmianie i udzielenie im w tej kwestii głosu.
Gwarancją praw oskarżonego jest regulacja stanowiąca, że na jego wniosek można
przerwać rozprawę w celu umożliwienia mu przygotowania się do obrony (zwłaszcza
jeżeli pojawia się możliwość zmiany kwalifikacji na surowszą).
Skutkiem zmiany kwalifikacji prawnej czynu może być sytuacja, że czyn zarzucany
jako przestępstwo okaże się wykroczeniem – wówczas sąd nie przekazuje sprawy
właściwemu sądowi, ale rozpoznaje ją w tym samym składzie, stosując w dalszym jej
toku przepisy Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.
Pytanie 105. - Wyrok nakazowy (pyt. 133)

Postępowanie nakazowe to postępowanie szczególne uregulowane w rozdziale 53

KPK.
Do tego postępowania stosujemy odpowiednio przepisy o postępowaniu zwyczajnym.
Wyroki nakazowe wydawane są w trybie nakazowym na posiedzeniu bez udziału
stron. OD wyroku takiego oskarżonemu i oskarżycielowi przysługuje prawo złożenia
sprzeciwu w zawitym terminie 7 dni od jego doręczenia. W razie wniesienia
sprzeciwu wyrok nakazowy traci moc i sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach
ogólnych.
Sąd może wydać taki wyrok jeżeli w sprawie przeprowadzono dochodzenie, a na
podstawie zebranego w post. przygotowawczym materiału sąd uznaje, że
przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne ( w wypadkach pozwalających na
orzeczenie kary ograniczenia wolności lub grzywny). Kolejnym warunkiem jest to, że
na podstawie zebranych dowodów okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą
wątpliwości.
Wydanie wyroku nakazowego jest niedopuszczalne w sprawach z oskarżenia
prywatnego i jeżeli zachodzą okoliczności z art.79 §1 – jeżeli obligatoryjny jest udział
obrońcy w postępowaniu (np. gdy oskarżony nie ukończył 18 lat).
Wyrokiem nakazowym można orzec:
- karę ograniczenia wolności
- grzywnę w wysokości do 200 stawek dziennych albo do 200 000 złotych
- środek karny
- przepadek
- środek kompensacyjny.

Wyrok nakazowy powinien zawierać:

1. orzeczenie sądu i sędziego, który go wydał
2. datę wydania wyroku
3. imię i nazwisko oraz inne dane określające tożsamość oskarżonego
4. dokładne określenie czynu przypisanego przez sąd oskarżonemu, ze wskazaniem
zastosowanych przepisów ustawy karnej’
5. wymiar kary i inne niezbędne rozstrzygnięcia

Wyrok nakazowy może nie zawierać uzasadnienia.

Pytanie 106. - Przedmiot a podstawa faktyczna procesu (pyt. 135)

Przedmiot każdego postępowania sprowadza się zawsze do pewnej kwestii prawnej,

której rozstrzygnięcie lub inne załatwienie jest zadaniem tego postępowania. Kwestią
tą jest odpowiedzialność prawna osoby ściganej za zarzucane (lub przypisane) jej
przestępstwa. Nasuwa to następujące pytania: czy w ogóle popełniono przestępstwo,
kto je popełnił, w jakiej postaci, i jakie ma za to ponieść konsekwencje prawne?
Przedmiotem procesu nie jest natomiast sam fakt popełnienia przestępstwa, gdyż
badanie oznaczonej rzeczywistości
nie stanowi samoistnego celu, jedynie cel pośredni, służący określeniu
odpowiedzialności i jej rozmiarów. Odpowiedzialność prawna opiera się na dwóch
podstawach:
- faktycznej - określenie czynu (zarzucanego lub przypisanego),
- prawnej - kwalifikacji prawnej tego czynu.
Kwestia odpowiedzialności prawnej w procesie według M. Cieślaka nie wiąże się z
czynem rzeczywistym, lecz z procesową hipotezą tego czynu w postaci podejrzenia
(określonego w postanowieniu o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia), zarzutu (w
postanowieniu o przedstawieniu zarzutów lub w akcie oskarżenia) lub przypisania (w
wyroku). To właśnie toczący się proces ma udzielić odpowiedzi na pytanie, czy
hipoteza ta jest zasadna, czy też nie. Jednak ani sam czyn, ani jego procesowa hipoteza
nie są przedmiotem procesu. Jest nią kwestia odpowiedzialności prawnej za określony,
przypisywany oskarżonemu czyn przestępczy. Przedmiot postępowania zostaje
zwykle określony w akcie programowym danego postępowania (postanowienie o
wszczęciu postępowania, postanowienie o przedstawieniu zarzutów, akt oskarżenia).
W toku postępowania może być on modyfikowany, np. w postanowieniu o
przedstawieniu zarzutów (art. 314 k.p.k.), czy też w wyroku (art. 413§ 2k.p.k.).
Przedmiotem procesu jest zatem kwestia odpowiedzialności określonej osoby ściganej
za zarzucane jej przestępstwa. Określenie przedmiotu procesu ma istotne znaczenie
dla jego niezmienności i niepodzielności. Niezmienność przedmiotu procesu oznacza,
że niedopuszczalne jest orzekanie w różnych postępowaniach o fragmentach tego
samego przedmiotu procesu.
Oba wskazane aspekty przedmiotu procesu posiadają zasadnicze znaczenie w
postępowaniu jurysdykcyjnym po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu. Zostały one
obszernie przedstawione w ramach zasady skargowości. Kwestia odpowiedzialności
określonej osoby za zarzucany jej czyn opiera się na dwóch podstawach, a mianowicie
na:
1. Podstawie faktycznej;
2. Podstawie prawnej, tj. kwalifikacji prawnej czynu.
Podstawę faktyczną procesu karnego należy odróżniać od przedmiotu procesu.
Podstawę faktyczną stanowi stopień poinformowania organu procesowego o czynie
przestępczym. Jest ona w różny sposób określana w ustawie w zależności od etapu
procesowego.
Do wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z
urzędu wystarczające i konieczne jest istnienie uzasadnionego podejrzenia popełnienia
przestępstwa (art. 303 k.p.k). W śledztwie lub w dochodzeniu koniecznie jest istnienie
danych pozwalających na skierowanie postępowania przeciwko określonej osobie (art.
313 k.p.k.). Stopień poinformowania, wynikający z faktów dowodowych dostępnych
dla organu procesowego, może ulegać zmianom w toku procesu, w miarę
wzbogacania jego wiedzy o określonym czynie. W sprawach z oskarżenia
prywatnego, w których nie wymaga się postępowania przygotowawczego
poprzedzającego postępowanie sądowe, uproszczony akt oskarżenia powinien
wskazywać osobę, zarzucany jej czyn oraz dowody na poparcie żądania ukarania
określonej osoby za zarzucony jej czyn (art. 487 k.p.k.). Jeżeli wcześniej nie zostało
wydane postanowienie o umorzeniu postępowania, sąd po wniesieniu aktu oskarżenia
czyni ustalenia na podstawie przeprowadzonych na rozprawie dowodów i wydaje
rozstrzygniecie o przedmiocie procesu.
Pytanie 107. - Przejawy oportunizmu w procesie karnym (pyt. 136)

Zasada oportunizmu ścigania.

Przeciwieństwem legalizmu jest oportunizm ścigania sprowadzający się do dyrektywy

pozwalającej organom procesowym na zaniechanie ścigania ze względów natury
prawnej bądź faktycznej, mimo że jest ono prawnie dopuszczalne.
Można mówić o oportunizmie prawnym i faktycznym.
Pierwszy dot. przewidzianych prawem możliwości zaniechania ścigania przez organy
procesowe oraz rezygnacji przez oskarżyciela z oskarżenia przed sądem. Mianem
oportunizmu faktycznego można określić nieprawidłowe praktyki organów
procesowych prowadzące do odmowy wszczęcia bądź umorzenia postępowania tam,
gdzie jest ono prawnie dopuszczalne i zasadne (np. przez nieoficjalne zniechęcenie
pokrzywdzonych do składania zawiadomień o przestępstwie w sprawach, gdzie organ
ścigania nie widzi szans na wykrycie sprawców).
Do ustawowych przejawów oportunizmu można zaliczyć:
- art. 11 KPK regulujący instytucję tzw. umorzenia absorpcyjnego. Stanowi on, że
postępowanie w sprawie o występek, zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5
można umorzyć, jeżeli orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby oczywiście
niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne
przestępstwo, a interes pokrzywdzonego się temu nie sprzeciwia.
- postępowanie rejestrowe z art. 325f – nie jest uznawany za wyraźny przejaw
oportunizmu ścigania ze względu na możliwość złożenia zażalenia do sądu na
umorzenie, czy też możliwość podjęcia na nowo dochodzenia przez Policję w
przypadku ujawnienia danych pozwalających na wykrycie sprawcy. Może jednak
stwarzać zachętę dla oportunizmu faktycznego Policji.
- w literaturze przedmiotu zagrożeń dla zasady legalizmu upatruje się w niekiedy w
szerokim funkcjonowaniu w polskiej praktyce procesowej trybów konsensualnych,
które mogą skłaniać prokuratorów do oportunizmu faktycznego.
Pytanie 108. - Przerwa w rozprawie a odroczenie rozprawy (pyt. 137)

Wyjątkami od zasady ciągłości rozprawy i koncentracji postępowania dowodowego są

instytucje przerwy i odroczenia rozprawy.

Podstawowe różnice pomiędzy przerwą, a odroczeniem są następujące:

a) przerwę zarządza przewodniczący w celu przygotowania przez strony wniosków

dowodowych lub sprowadzenia dowodu albo dla wypoczynku lub z innej ważnej

przyczyny. Każdorazowa przerwa nie może trwać dłużej niż 35 dni (w trybie

przyspieszonym łączny czas przerw nie może przekroczyć 14 dni). W razie

przekroczenia terminu rozprawę uważa się za odroczoną.

- KPK nie ustanawia wyraźnego kryterium decydowania o odroczeniu ani nie określa

jego terminu, stanowiąc, że sąd może postanowieniem odroczyć rozprawę tylko

wtedy, gdy zarządzenie przerwy nie byłoby wystarczające

b) jeżeli przewodniczący zarządzając przerwę oznaczy jednocześnie czas i miejsce

dalszego ciągu rozprawy, osoby obecne na rozprawie przerwanej, których obecność

była obowiązkowa, są obowiązane stawić się w nowym terminie bez wezwania.

c) Ustawa odmiennie reguluje skutki zarządzenia przerwy i skutki odroczenia

rozprawy:

- zasadą jest, że rozprawę przerwaną prowadzi się po przerwie w dalszym ciągu, a od

początku jeżeli skład sądu uległ zmianie albo sąd uzna to za konieczne

- co do zasady rozprawę odroczoną prowadzi się w nowym terminie od początku. Sąd

może wyjątkowo prowadzić rozprawę odroczoną w dalszym ciągu, chyba że skład

sądu uległ zmianie. Praktyką procesową jest jednak prowadzenie sprawy zarówno po

przerwie, jak i po odroczeniu w dalszym ciągu.

Pytanie 109. - Czynności przewodniczącego wydziału (pyt. 139)

1. Sprawuje stały nadzór nad całokształtem pracy sekretariatu wydziału.

2. Kieruje całokształtem pracy w wydziale w zakresie spraw sądowych, a
w szczególności:

zaznajamia się z pismami wpływającymi do wydziału i bezzwłocznie

wydaje co do nich odpowiednie zarządzenia, a pisma stanowiące skargi
lub wnioski dotyczące postępowań sądowych i czynności podjętych przez
sędziów przekazuje prezesowi sądu;
rozdziela pracę pomiędzy sędziów, według zasad ustalonych przez
kolegium sądu, z uwzględnieniem § 49 Regulaminu urzędowania sądów
powszechnych i wyznacza przewodniczącego posiedzenia - jeżeli sam nie
przewodniczy posiedzeniu, a w miarę potrzeby wyznacza również
sędziego sprawozdawcę oraz członków składu orzekającego;
układa plan sesji (posiedzeń i rozpraw);
wyznacza terminy w poszczególnych sprawach i wydaje stosowne
zarządzenia;
organizuje narady sędziów wydziału, w szczególności w celu
przedstawienia zagadnień prawnych budzących wątpliwości, zagadnień,
w których orzecznictwo wydziału jest niejednolite, oraz informuje o
bieżącym orzecznictwie Sądu Najwyższego;
kontroluje zasadność odraczania i przerywania rozpraw i posiedzeń
oraz bieg spraw, w których postępowanie jest przewlekłe;
w wydziałach, w których działają systemy informatyczne, współpracuje
z pracownikiem do spraw informatyzacji w zakresie właściwego
użytkowania tych systemów;
wykonuje czynności nadzorcze;
 dba o przydzielanie sędziom asystentów sędziów, w szczególności
sędziom rozpoznającym sprawy skomplikowane i wielowątkowe, oraz
dba o właściwe obciążenie asystentów sędziów obowiązkami.

3. Przewodniczący wydziału w sądzie pierwszej instancji zapewnia

sprawny przebieg postępowania odwoławczego, aż do przedstawienia akt
sprawy sądowi odwoławczemu. Po zwrocie akt zapoznaje się z
orzeczeniami sądu odwoławczego i zarządza, aby z orzeczeniami tymi
zapoznali się sędziowie, którzy wydali zaskarżone orzeczenie, a w razie
gdy orzeczenie dotyczy zagadnienia prawnego, w którym orzecznictwo
było niejednolite - wszyscy sędziowie wydziału.

4. Przewodniczący wydziału w sądzie drugiej instancji zapewnia sprawne

kierowanie do rozpatrzenia zaskarżonych orzeczeń, a także, w przypadku
wniesienia kasacji - sprawne wykonanie czynności z zakresu
postępowania kasacyjnego, aż do przedstawienia akt Sądowi
Najwyższemu lub załatwienia sprawy w inny sposób.

Pisma kierowane do organów, instytucji lub osób w sprawie udzielenia

informacji dotyczących stron oraz nadesłania dokumentów i przedmiotów
podpisuje przewodniczący wydziału lub sędzia, imieniem i nazwiskiem,
potwierdzonymi pieczątką imienną. Nie dotyczy to pism, których
sporządzanie należy do kierownika sekretariatu.
Pytanie 110. - Udział oskarżonego w rozprawie (pyt. 140)

Fundamentalna zmiana po wejściu w życie nowelizacji dot. obecności oskarżonego na

rozprawie głównej. Dotychczas oskarżony był niejako zmuszany do uczestnictwa.

Obecność na rozprawie była obowiązkiem zagrożonym sankcją m. in. w w postaci

zarządzenia zatrzymania i przymusowego doprowadzenia.

Zasadą jest wg art. 374, że oskarżony ma prawo brać udział w rozprawie. Przewiduje

się jednak wyjątek – przewodniczący lub sąd mogą uznać jego obecność za

obowiązkową, oskarżony ma obowiązek ponadto udziału podczas przedstawiania aktu

oskarżenia i przesłuchania na pierwszej rozprawie głównej w sprawach o zbrodnie.

Oskarżony może zostać wydalony z sali rozpraw na podstawie art. 375 KPK (

zachowywanie się w sposób zakłócający porządek rozprawy lub godzący w powagę

sądu).

Sąd może też zarządzić opuszczenie sali rozprawy przez oskarżonego na czas

przesłuchania świadka lub biegłego – jeśli należy się obawiać, że jego obecność

mogłaby oddziaływać krępująco na wyjaśnienia współoskarżonego albo na zeznania

świadka lub biegłego.

Oskarżonego pozbawionego wolności sprowadza się tylko wtedy, gdy sąd uzna to za

konieczne.

Głównym prawem oskarżonego na rozprawie jest możliwość zadawania pytań osobom

przesłuchiwanym oraz składania wyjaśnień co do każdego dowodu.

Pytanie 111. - Udział oskarżonego w procesie (pyt. 141)

 oskarżony w postępowaniu zwyczajnym ma prawo brać udział w rozprawie

 przewodniczący lub sąd mogą uznać jego obecność za obowiązkową

 z mocy prawa obecność jest obowiązkowa w sprawach o zbrodnie, ale tylko

przy wskazanych czynnościach, np. przedstawieniu zarzutów

 oskarżony
Pytanie 112. - Sprawdzenie obecności na rozprawie głównej (pyt. 143)

Po wywołaniu sprawy i zajęciu miejsc na sali sądowej przez uczestników

postępowania i publiczność przewodniczący składu orzekającego sprawdza obecność i
ustala czy nie ma przeszkód do rozpoznania sprawy. To tzw. bilans osobowy. Istotne
jest sprawdzenie, czy nieobecni zostali prawidłowo zawiadomieni. To, czy rozprawa
będzie się dalej toczyć zależne jest od tego kto jest nieobecny

 nieobecność oskarżonego została wyżej opisana

 nieobecność obrońcy powoduje konieczność odroczenia rozprawy bez względu

na to czy obrona jest obligatoryjna

 nieobecność oskarżyciela publicznego może powodować konieczność

odroczenia w trybie zwyczajnym, jeżeli postępowanie przygotowawcze
zakończyło się w formie dochodzenia niestawiennictwo nie tamuje toku

 nieobecność pełnomocnika nie stanowi przeszkody rozpoznawania sprawy

 nieobecność oskarżyciela posiłkowego nie stanowi przeszkody rozpoznawania

sprawy

 nieobecność przedstawiciela społecznego nie stanowi przeszkody

rozpoznawania sprawy

 nieobecność oskarżyciela prywatnego nie stanowi przeszkody rozpoznawania

sprawy

 świadka i biegłych może spowodować ukaranie lub doprowadzenie

przymusowe w przypadku tego pierwszego i oprócz tego także odroczenie w
przypadku tego drugiego
Pytanie 113. - Niestawiennictwo oskarżonego prywatnego i jego pełnomocnika
na posiedzenie pojednawcze bez usprawiedliwienia przyczyny (pyt. 145-146)

 niestawiennictwo bez usprawiedliwionej przyczyny uważa się za odstąpienie

od oskarżenia, w takim wypadku prowadzący posiedzenie postępowanie

umarza

 nieusprawiedliwione niestawiennictwo oskarżonego powoduje skierowanie

sprawy na rozprawę główną

Pytanie 114. - Pisemne uzasadnienie wyroku (pyt. 148)

 pisemne uzasadnienie wyroku sporządza się w dwóch wypadkach:

◦ złożenia wniosku o uzasadnienie

◦ w przypadku złożenia zdania odrębnego (z urzędu)

 po ogłoszeniu wyroku poucza się strony o prawie wniesienia o sporządzenie

uzasadnienia w terminie zawitym 7 dni od ogłoszenia wyroku, sporządzenie
uzasadnienia z urzędu nie zwalnia od wniesienia wniosku o jego doręczenie

 termin ten biegnie odmiennie dla oskarżonego pozbawionego wolności, który

złożył wniosek o doprowadzenie go na rozprawę, który nie został rozpatrzony
pozytywnie, wtedy biegnie on od doręczenia wyroku

 pisemne uzasadnienie wyroku sporządza się co do zasady na pisemny wniosek

uczestnika postępowania mającego prawo wnieść środek zaskarżenia od
wyroku

 wniosek musi mieć określoną treść – należy w nim wskazać czy dotyczy
sporządzenia uzasadnienia co do całości wyroku czy tylko niektórych czynów,
które oskarżyciel zarzucił oskarżonemu, można żądać tylko uzasadnienia
rozstrzygnięcia o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu, o których
orzekł sąd w wyroku

 uzasadnienie powinno być sporządzone w możliwie krótkim czasie, ustawa

przewiduje instrukcyjny termin 14 dni, który może być przedłużony ze
względu na zawiłość sprawy

 ustawa wymaga aby było ono zwięzłe, nie narzuca jednak sądowi metody jego
tworzenia, powinny być przetoczone okoliczności, które sąd miał na względzie
przy wymiarze kary

 jest podpisywane przez osoby, które orzeczenie wydały nie wyłączając osoby
przegłosowanej
Pytanie 115 - Zasądzenie odszkodowania z urzędu (pyt. 149)

 w poprzednim stanie prawnym art. 415 § 4 stanowił możliwość zasądzenia

odszkodowania z urzędu, chodziło o tę część szkody, która do chwili
wyrokowania nie została naprawiona

 aktualne brzmienie tego artykułu

◦ § 1. W razie skazania oskarżonego lub warunkowego umorzenia

postępowania w wypadkach wskazanych w ustawie sąd orzeka nawiązkę
na rzecz pokrzywdzonego, obowiązek naprawienia, w całości lub w części,
szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Nawiązki na rzecz
pokrzywdzonego, obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za
doznaną krzywdę nie orzeka się, jeżeli roszczenie wynikające z
popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o
roszczeniu tym prawomocnie orzeczono.
◦ § 2. Jeżeli orzeczony obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia
za doznaną krzywdę albo nawiązka orzeczona na rzecz pokrzywdzonego
nie pokrywają całej szkody lub nie stanowią pełnego zadośćuczynienia za
doznaną krzywdę, pokrzywdzony może dochodzić dodatkowych roszczeń
w postępowaniu cywilnym
 wydaje się, że dalej jest tak możliwość, ale poniższe rozważanie jest oparte na
starym stanie prawnym

◦ W wypadkach przewidzianych w art. 415 § 1 sąd może zasądzić

odszkodowanie z urzędu (art. 415 § 4) tej części szkody, która do chwili
wyrokowania nie została naprawiona, chyba że ustawa na to nie pozwala,
np. w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, albo zachodzi jedna z
okoliczności wymienionych w art. 65 § 1 pkt 2, 4 lub 5 Biorąc pod uwagę
to, że jednym z celów postępowania karnego jest uwzględnienie prawnie
chronionych interesów pokrzywdzonego, należy postulować, by zasądzenie
odszkodowania na rzecz pokrzywdzonego następowało w każdym
wypadku, gdy dowody zgromadzone w sprawie pozwalają na ustalenie
wysokości szkody lub zadośćuczynienia.
Pytanie 116 - Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie
(pyt. 150)

 warunkiem dochodzenia odszkodowania lub zadośćuczynienia jest zaistnienie

odpowiednio szkody lub krzywdy, to pojęcia cywilistyczne

 kluczowe jest to, że działanie musi być niesłuszne – w wyniku wcześniejszego

skazania oskarżony poniósł szkodę lub krzywdę wynikającą z wykonania

względem niego w całości lub części kary lub środka karnego, których nie

powinien ponieść, a później został uniewinniony lub orzeczono wobec niego

karę łagodniejszą, także wtedy, gdy uchylono karę lub umorzono postępowanie

 zatem stwierdzenie podstaw wymaga przeprowadzenia postępowania

kasacyjnego albo wznowieniowego, wcześniejszego prawomocnego

orzeczenia, wykonania tej kary w całości albo części, poniesienia przez

poszkodowanego w związku z wykonaniem kary (środka karnego) szkody lub

krzywdy

 oskarżony jest wtedy poszkodowanym

 ustawa przewiduje sytuacje, w których nie można dochodzić odszkodowania,

między innymi wtedy gdy oskarżony działał w zamiarze wprowadzenia organu

w błąd

 roszczenia przedawniają się po upływie roku od daty uprawomocnienia się

orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia

Pytanie 117 - Wyrok łączny (pyt. 152)

 kara łączna jest orzekana przez sąd jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej

przestępstwa i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju bądź inne

podlegające łączeniu, zasady łączenia określa kk

 orzekając karę łączną sąd bierze pod uwagę cele zapobiegawcze i

wychowawcze

 orzeczenie kary łącznej następuje:

◦ w wyroku skazującym – w odniesieniu do kar wymierzony za przypisanie

oskarżonemu tym wyrokiem przestępstwa

◦ w wyroku łącznym - w pozostałych wypadkach

 sądem właściwym jest ten, który wydał ostatni wyrok skazujący albo ostatni

wyrok łączny

 wydanie wyroku łącznego następuje z urzędu, na wniosek prokuratora, na

wniosek skazanego

 metody łączenia kar:

◦ kumulacji – dodaje się kary

◦ absorpcji – wymierza się najsurowszą

◦ asperacji – orzeka się karę w wymiarze między sumą kar a najwyższą

 wyrok taki wydaje się po przeprowadzeniu rozprawy

Pytanie 118 - Apelacja i termin do wniesienia apelacji (pyt. 153-155)

 apelacja jest zwyczajnym środkiem odwoławczym od wyroku wydawanych

przez sąd pierwszej instancji, służącym do inicjowania kontroli instancyjnej
tych orzeczeń przez sąd odwoławczy

 przysługuje stronom postępowania, a pokrzywdzonemu od wyroku

warunkowo umarzającego postępowanie wydanym na posiedzeniu

 jest bezwzględnie dewolutywna – zawsze rozpoznaje ją sąd drugiej instancji

 jest bezwzględnie suspensywna – jej wniesienie powoduje wstrzymanie

wykonania zaskarżonego wyroku

 ma charakter skargowy – jej wniesienie stanowi impuls do rozpoczęcia

kontroli instancyjnej

 ma charakter reformatoryjny – sąd odwoławczy może dokonać merytorycznej

kontroli orzeczenia i zmienić je

 jej objęta zakazem reformationis in peius – zakazem orzekania na niekorzyść

oskarżonego w razie wniesienia środka odwoławczego wyłącznie na jego
korzyść

 musi być wniesiona na piśmie

 ważnym wymogiem formalnym apelacji jest wskazanie w niej zaskarżonego

rozstrzygnięcia lub ustalenia

 zakres zaskarżenia jest jednym z elementów∑ wyznaczających granice

rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy

 sąd odwoławczy rozpoznaje apelację w granicach zaskarżenia i podniesionych

zarzutów, a w zakresie szerszym tylko w przypadkach wskazanych w ustawie

 apelacja musi być wniesiona w terminie zawitym 14 dni od daty doręczenia

wyroku z uzasadnieniem
Pytanie 119 - Rodzaje środków odwoławczych (pyt. 156-158)

 środki odwoławcze służą od decyzji nieprawomocnych lub od innych

czynności niebędących decyzjami procesowymi

 ich celem jest wywołanie kontroli wadliwego orzeczenia bądź zarządzenia

przez inny organ niż ten, który decyzję wydał lub dokonał czynności

 do tej grupy należą:

◦ apelacja od nieprawomocnych wyroków

◦ zażalenia na nieprawomocne postanowienia, zarządzenia oraz na niektóre

czynności procesowe, a także zaniechanie czynności

 odróżnia je od innych środków zaskarżenia:

◦ dewolutywność

◦ suspensywność

◦ skargowość

◦ zakaz reformationis in peius

◦ reformatoryjność

◦ zostały wytłumaczone przy apelacji

Pytanie 120 - Zaskarżalność wyroku nakazowego (pyt. 159)

 wyrok nakazowy można zaskarżyć sprzeciwem

 prawo wniesienia sprzeciwu przysługuje oskarżonemu i oskarżycielowi do

sądu, który wydał wyrok nakazowy w terminie zawitym 7 dni od wydania

wyroku

 sprzeciw ma charakter kasatoryjny, co znaczy, że wyrok traci wtedy moc i

sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych, czyli rozprawie głównej

 sąd później nie jest związany treścią wyroku nakazowego, który utracił moc

 wyrok nakazowy, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub sprzeciw cofnięto

jest prawomocny
Pytanie 121 - Kategorie przyczyn odwoławczych (pyt. 160)

 zarzuty, jakie musi w swoim środku odwoławczym wskazać skarżący mogą

być oparte na tak zwanych względnych albo bezwzględnych przyczynach

odwoławczych

 względne podlegają ocenie organu odwoławczego i muszą być przez

skarżącego wskazane

 bezwzględne są przez organ odwoławczy brane pod uwagę z urzędu i

wywołują uchylenie dotkniętego nimi orzeczenia niezależnie od granic

zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść

orzeczenia
Pytanie 122 - Względne przyczyny odwoławcze (pyt. 162)

 ustawa nie wprowadza zamkniętego katalogu uchybień jakie można

powoływać

 podaje 4 grupy:

◦ obraza prawa materialnego

◦ obraza przepisów postępowania, jeśli mogła mieć wpływ na treść

orzeczenia

◦ błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeśli

mógł on mieć wpływ na jego treść

◦ rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki, niesłuszne

zastosowanie lub niezastosowanie środka zabezpieczającego lub innego

środka

 są one rozpoznawane w ramach granic zaskarżenia wskazanych w środku

odwoławczym i podniesionych w nim zarzutów

 nie ma wymogu dodatkowego wykazania jakiegokolwiek związku

przyczynowego pomiędzy wadliwym orzeczeniem a naruszeniem prawa

materialnego

 w pozostałych istnieje taki wymóg, ma on charakter hipotetyczny, nie ma

ustawowego wymogu wykazania, że wpływ ten rzeczywiście zaistniał,

wystarczy możliwość, że mógł zaistnieć

Pytanie 123 - Zażalenie jako środek odwoławczy (pyt. 165)

 zażalenie przysługuje na:

◦ nieprawomocne postanowienie sądu zamykające drogę do wydania

wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej

◦ postanowienia co do środka zabezpieczającego

◦ inne postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie

◦ wskazane w ustawie zarządzenia

◦ czynności lub zaniechania dokonania czynności

 uprawnione do wnoszenia są przede wszystkim strony postępowania, a osoby

niebędące stronami wtedy, gdy postanowienie bezpośrednio ich dotyczy

 termin do wniesienia zażalenia jest zawity, co do zasady 7 dni od ogłoszenia

postanowienia albo od daty doręczenia

 zażalenie charakteryzuje się dewolutywnością i suspensywnością, ma

charakter skargowy, a przy jego rozpoznawaniu obowiązuje zakaz

reformationis in peius
Pytanie 124 - Rażąca niewspółmierność kary (pyt. 169)

 jest to czwarta względna przyczyna odwoławcza

 rażąca niewspółmierność kary, o jakiej mowa w art. 438 pkt 4, zachodzić może

tylko wówczas, gdy na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny

mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można było przyjąć, że zachodziłaby

wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną przez sąd pierwszej instancji a

karą, jaką należałoby wymierzyć w instancji odwoławczej w następstwie

prawidłowego zastosowania w sprawie dyrektyw wymiaru kary

przewidzianych w art. 53 k.k. oraz zasad ukształtowanych przez orzecznictwo

Sądu Najwyższego

 nie chodzi o każdą ewentualną różnicę w ocenach co do wymiaru kary, ale o

różnicę ocen tak zasadniczej natury, iż karę dotychczas wymierzoną nazwać

można byłoby - również w potocznym znaczeniu tego słowa - "rażąco"

niewspółmierną, to jest niewspółmierną w stopniu niedającym się wręcz

zaakceptować

 zarzut rażącej niewspółmierności kary nie wymaga wskazania nowych,

nieustalonych przez sąd okoliczności, polegać bowiem może na wykazaniu, że

okoliczności prawidłowo ustalone mają takie znaczenie i ciężar gatunkowy,

których orzeczona kara bądź nie uwzględnia w ogóle, bądź uwzględnia je w

stopniu niedostatecznym
Pytanie 125 - Błąd w ustaleniach faktycznych (pyt. 170)

jest to czwarta względna przyczyna odwoławcza

- zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku jest

słuszny tylko wówczas, gdy zasadność ocen i wniosków, wyprowadzonych przez

sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego, nie

odpowiada prawidłowości logicznego rozumowania. Zarzut ten nie może jednak

sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sądu wyrażonymi w uzasadnieniu

wyroku, lecz do wykazania, jakich mianowicie konkretnych uchybień w zakresie

zasad logicznego rozumowania dopuścił się sąd w ocenie zebranego materiału

dowodowego. Możliwość zaś przeciwstawienia ustaleniom sądu orzekającego

odmiennego poglądu nie może prowadzić do wniosku o popełnieniu przez sąd

błędu w ustaleniach faktycznych

- zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego

wyroku nie może sprowadzać się do samej tylko odmiennej oceny materiału

dowodowego, lecz powinien polegać na wykazaniu, jakich uchybień w świetle

wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego dopuścił się sąd w dokonanej

przez siebie ocenie materiału dowodowego

Pytanie 126 - Europejski nakaz aresztowania (pyt. 176-177)

 w związku z toczącym się postępowaniem karnym ENA może zostać wydany

wyłącznie w odniesieniu do osoby, która ma procesowy status podejrzanego w
postępowaniu przygotowawczym lub oskarżonego w postępowaniu
jurysdykcyjnym. Jeżeli osobie ściganej nie przedstawiono jeszcze zarzutów w
postępowaniu przygotowawczym, przed wystąpieniem z wnioskiem o wydanie
ENA należy postąpić podobnie jak w razie wydawania listu gończego, a więc
sporządzić postanowienie o przedstawieniu zarzutów, wstrzymując się z
ogłoszeniem go podejrzanemu i jego przesłuchaniem, a następnie wystąpić do
sądu właściwego z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania

 wydanie ENA możliwe jest wyłącznie w związku z toczącym się

postępowaniem karnym, nie jest natomiast możliwe, gdy prowadzone jest inne
postępowanie, zwłaszcza postępowanie przeciwko nieletniemu.

 podstawową przesłanką wydania ENA jest podejrzenie, że osoba ścigana może

przebywać na terytorium państwa członkowskiego UE. Miejsce pobytu osoby
ściganej na terytorium UE nie musi być sprecyzowane, aby możliwe było
wydanie ENA. Wystarczy podejrzenie, że osoba ścigana znajduje się na
terytorium UE

 istotne znaczenie ma kwestia proporcjonalności w wydawaniu ENA. Chodzi

tu przede wszystkim o to, czy pozbawienie lub ograniczenie wolności osoby
ściganej, jakie jest konsekwencją stosowania tymczasowego aresztowania lub
innego środka zapobiegawczego w toku postępowania dotyczącego wykonania
ENA państwie, w którym osoba ta przebywa, jest proporcjonalne w stosunku
do wagi przestępstwa oraz grożącej tej osobie kary

 uprawniony do wydania ENA jest wyłącznie sąd okręgowy

 w kwestii wydania ENA sąd okręgowy orzeka na posiedzeniu

 wydanie ENA w związku z prowadzonym przeciwko osobie ściganej

postępowaniem karnym musi zostać poprzedzone wydaniem postanowienia o
tymczasowym aresztowaniu tej osoby

 funkcjonowanie ENA opiera się na zasadzie wzajemnego uznawania decyzji

sądowych przez państwa członkowskie UE
Pytanie 127 - Przesłanki odmowy wykonywania ENA (pyt. 178)

 niewykonanie europejskiego nakazu aresztowania wydanego przez państwo

członkowskie następuje z mocy prawa lub na postawie postanowienia sądu

wydanego obligatoryjnie lub fakultatywnie

 z mocy prawa nie podlega wykonaniu wydany w celu wykoannia kary PW lub

srodka polegającego na PW wobec osoby ściganej, będącej obywatelem

polskim albo korzystającej w RP z prawa azylu, jeżeli nie wyrazi ona zgody na

przekazanie

 obligatoryjnie sąd odmawia wykonania nakazu

◦ przestępstwo, którego dotyczy w wypadku jurysdykcji polskich sądów

karnych podlega amnestii

◦ w stosunku do osoby ściganej zapadło w innym państwie prawomocne

orzeczenie co do tych samych czynów oraz, w wypadku skazania za te

same czyny, osoba ścigana odbywa karę lub ją odbyła albo kara nie może

być wykonana według prawa państwa, w którym zapadł wyrok skazujący

◦ w stosunku do osoby ściganej zapadło prawomocne orzeczenie o

przekazaniu do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej

◦ osoba, której dotyczy nakaz europejski, z powodu wieku nie ponosi według

prawa polskiego odpowiedzialności karnej za czyny będące podstawą

wydania nakazu europejskiego

◦ naruszałoby to wolności i prawa człowieka i obywatela

 ◦ nakaz wydany został w związku z przestępstwem popełnionym bez użycia

przemocy z przyczyn politycznych

 fakultatywnie:

◦ przestępstwo będące podstawą wydania ENA nie stanowi przestępstwa wg

prawa polskiego

◦ przeciwko osobie ściganej toczy się w RP postępowanie karne o to samo

przestępstwo

◦ wobec osoby ściganej w zw. z czynem tym zapadło prawomocne

orzeczenie o odmowie wszczęcia postępowania, o umorzeniu

postępowania lub inne kończące postępowanie w sprawie

◦ wg prawa polskiego nastąpiło przedawnienie ścigania lub wykonania kary,

a przestępstwa, których to dotyczy, podlegały jurysdyckji polskich sądów

◦ nakaz dotyczy przestępstw, które wg prawa polskiego zostały popełnione

na terytorium RP lub na polskim statku wodnym lub powietrznym

◦ za czyn zabroniony, którego dotyczy nakaz, w państwie wydania nakazu

można orzec karę dożywotniego PW albo inny środek polegający na PW

bez możliwości ubiegania się o jego skrócenie

Pytanie 128 - MTK (pyt. 179)

 Międzynarodowe Trybunały Karne dzielą się na:

◦ powoływane ad hoc

◦ stałe

 współpraca pomiędzy polskimi organami ścigania oraz sądami a MTK odbywa

się za pośrednictwem ministerstwa sprawiedliwości

 prokurator MTK może samodzielnie dokonywać czynności procesowych na

terytorium RP na zasadach i warunkach określonych w Statucie Trybunału,
przysługuje mu kompetencja uniwersalna

 zasada specjalności – obowiązuje w stosunku do wydanej MTK osoby jedynie

w sposób względny – minister przed rozpatrzeniem wniosku o zgodę na
ściganie, ukaranie, PW może zwrócić się do trybunału o nadesłanie
dodatkowych informacji, a także protokołu zawierającego oświadczenie osoby
przekazanej dotyczące przestępstwa określonego w tym wniosku

 trybunał ma pierwszeństwo przy kolizji wniosku o wydanie skierowanego

przez MTK oraz państwo trzecie

 wniosek o współpracę z MTK, w zależności od stadium postępowania,

wykonuje właściwy sąd lub prokurator za pośrednictwem ministerstwa
Pytanie 129 - Ekstradycja czynna i bierna (pyt. 180)

Czynna

 dotyczy następujących wniosków o:

◦ wydanie przez państwo obce osoby, przeciwko której wszczęto w Polsce

postępowanie karne, w celu przeprowadzenia postępowania karnego,
◦ wydanie osoby w celu wykonania w Polsce orzeczonej kary pozbawienia
wolności,
◦ przewóz osoby ściganej lub skazanej przez terytorium państwa obcego,
◦ wydanie z terytorium państwa obcego dowodów rzeczowych lub
przedmiotów uzyskanych przez sprawcę w wyniku przestępstwa
 wystąpienie z wnioskiem o wydanie może mieć miejsce w toku całego procesu
karnego zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jeżeli znajduje się ono
już w fazie in personam, jak i w postępowaniu jurysdykcyjnym. W
postępowaniu przygotowawczym wniosek może dotyczyć osoby, wobec której
wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów
 wniosek o wydanie może również dotyczyć osoby, wobec której prawomocnie
orzeczono karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu.
Wówczas celem wydania będzie wykonanie tej kary
 można także wystąpić z wnioskiem o przewóz osoby ściganej lub skazanej
przez terytorium państwa obcego. Chodzi tu o sytuację, kiedy przewóz osoby
ściganej z państwa wydającego do Polski ma przebiegać przez terytorium
jeszcze innego (trzeciego) państwa
 z wnioskiem wystąpić może sąd lub prokurator za pośrednictwem Ministra
Sprawiedliwości. Wniosek kierowany jest do właściwego organu państwa
obcego
 nie określają bliższych przesłanek wystąpienia z wnioskiem o wydanie,
jednakże należy mieć na względzie ogólne zasady prawa międzynarodowego i
treść odpowiednich umów międzynarodowych. Podstawowym warunkiem
wydania jest m.in. podwójna przestępność czynu. Oznacza to, że czyn
zabroniony, w związku z którym ma nastąpić wydanie do Polski, musi również
stanowić przestępstwo w myśl prawa państwa, w którym przebywa osoba
ścigana. Istotne jest również, że nie wszystkie przestępstwa mogą stanowić
podstawę wydania. Katalog tzw. przestępstw ekstradycyjnych określony jest
bowiem w dwustronnych lub wielostronnych umowach międzynarodowych
łączących, a w razie ich braku - w przepisach państwa, w którym przebywa
osoba ścigana, a zatem niecelowe jest występowanie z wnioskiem o wydanie,
jeżeli w myśl powyższych przepisów przestępstwo zarzucane tej osobie nie
będzie mogło stanowić podstawy wydania
Bierna:
 można wyróżnić trzy etapy postępowania ekstradycyjnego. Pierwszy ma
miejsce przed prokuratorem i rozpoczyna się wraz z wystąpieniem przez
państwo obce z wnioskiem ekstradycyjnym. W jego toku prokurator dokonuje
postępowanie quasi-przygotowawcze. Etap ten kończy sformułowanie wniosku
o wydanie postanowienia w przedmiocie prawnej dopuszczalności ekstradycji.
Skierowanie sprawy do sądu otwiera drugi - jurysdykcyjny (sądowy) etap
postępowania ekstradycyjnego, który trwa aż do czasu wydania
prawomocnego postanowienia w przedmiocie dopuszczalności wydania.
Trzecim etapem jest postępowanie prowadzone przez Ministra
Sprawiedliwości, który może odmówić wydania lub też wydać osobę ściganą
państwu obcemu
 osoba ścigana, której dotyczy wniosek ekstradycyjny państwa obcego, jest
stroną postępowania wywołanego tym wnioskiem. Jej pozycja procesowa jest
zbliżona do pozycji oskarżonego w postępowaniu zasadniczym, można zatem
mówić o quasi-oskarżonym. Oznacza to, że do osoby ściganej należy stosować
przepisy dotyczące oskarżonego, chyba że co innego wynika wprost lub
pośrednio z przepisów o postępowaniu ekstradycyjnym. Osobie ściganej
przysługuje więc prawo do obrony,
 prokurator powinien przesłuchać osobę, której dotyczy wniosek o wydanie,
oraz w miarę potrzeby zabezpieczyć dowody znajdujące się w kraju. Celem
tych czynności jest przede wszystkim ustalenie, czy zarzucony czyn jest
przestępstwem ekstradycyjnym oraz czy sprawca jest osobą podlegającą
wydaniu w myśl ustawy o obywatelstwie polskim. Wyjaśnienie wątpliwości w
przedmiocie obywatelstwa osoby objętej wnioskiem państwa obcego o
ekstradycję należy zwracać się do właściwego urzędu, a w przypadku
stwierdzenia, że uzyskanie dowodów obywatelstwa polskiego nastąpiło z
naruszeniem prawa, należy wystąpić o unieważnienie odnośnych dokumentów.
Jeżeli w toku czynności zajdzie potrzeba uzyskania dodatkowych danych od
organu występującego o ekstradycję, należy zebrane materiały wraz z
odpowiednim wnioskiem przedstawić Prokuraturze Generalnej
 po dokonaniu niezbędnych czynności procesowych i bez względu na ich wynik
prokurator kieruje sprawę do sądu okręgowego jako właściwego do
rozstrzygnięcia w przedmiocie dopuszczalności ekstradycji z wnioskiem o
wydanie postanowienia w przedmiocie prawnej dopuszczalności ekstradycji.
Prokurator może wnioskować o wydanie postanowienia zawierającego opinię
pozytywną lub negatywną
 w kwestii dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd. Sądem właściwym jest
miejscowo sąd okręgowy. Chodzi tu o sąd okręgowy właściwy do rozpoznania
sprawy o przestępstwo, w związku z którym ma nastąpić wydanie, lub też sąd
okręgowy, w którego okręgu położony jest sąd rejonowy właściwy do
rozpoznania tej sprawy
Pytanie 130 - Pomoc prawna i doręczenia, Quasi-list żelazny (pyt. 181)

 przykładowe czynności, o których dokonanie w ramach pomocy prawenej

mogą wnosić organy postępowania karnego

◦ doręczanie pism osobom przebywającym za granicą lub instytucjom

mającym siedzibę za granicą

◦ przesłuchiwanie osób w charakterze oskarżonych, świadków lub biegłych

◦ dokonywanie oględzin oraz przeszukiwanie pomieszczeń, innych miejsc i

osób, zajęcie przedmiotów i wydawanie przedmiotów tych za granicę

◦ wzywanie osób przebywających za granicą do osobistego dobrowolnego

stawiennictwa przed sądem lub prokuratorem w celu przesłuchania

świadka lub konfrontacji, jak również doprowadzanie w tym celu osób

pozbawionych w tym czasie wolności

◦ udostępnianie akt i dokumentów oraz informacji o karalności oskarżonych

◦ udzielanie informacji o prawie

 o udzielanie pomocy organ procesowy zwraca się do polskiego

przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego

 uczestniczenie obywatela polskiego w czynnościach przesłuchania przed

konsulem jest dobrowolne

 jeżeli nie jest możliwe przy pomocy środków dyplomatycznych otwiera się

droga do skorzystania z organów procesowych obcego państwa

 wtedy należy wystąpić ze stosownym wnioskiem do ministra sprawiedliwości,

chyba że umowy dwustronne wskazują inaczej

 polskie sądy i prokuratorzy mają obowiązek udzielania pomocy prawnej na

wniosek sądów lub prokuratorów państw obcych, wynika to między innymi z

europejskiej konwencji o pomocy prawnej w sprawach karnych

 bezwzględną przyczyną domowy jest sprzeczność z zasadami porządku

prawnego RP

 możliwe jest uchylenie się jeżeli wykonanie czynności nie należy do zakresu

działania sądu lub prokuratoram, jeśli państwo nie zapewnia Polsce

wzajemności, bądź wniosek dotyczy czynu niestanowiącego przestępstwa wg

prawa polskiego

 quasi-list żelazny – jest to zapewnienie przebywającemu za granicą i

wzywanemu z zagranicy świadkowi lub biegłemu, ze jeśli stawi się

dobrowolnie przed polskim sądem , nie be∂zie ścigany, zatrzymany ani

tymczasowo aresztowany z powodu przestępstwa będącego przedmiotem

danego postępowania jak również jakiegokolwiek innego popełnionego przez

przekroczeniem granicy. Dotyczy to także wykonania kary orzeczonej za takie

przestępstwo. Istotną różnicą od listu żelaznego jest to, że list żelazny jest

zależny od sądu, a quasi-list wynika z ustawy ponadto list żelazny dot.

oskarżonego, a quasi-list to zapewnienie dla obcokrajowca wezwanego przez

polski sąd w celu przesłuchania go w charakterze świadka lub biegłego

Pytanie 131 - Przejęcie orzeczeń do wykonania (pyt. 182)

 ustawa przewiduje udział ministra sprawiedliwości

 może dot. wyłącznie prawomocnego orzeczenia wydanego wobec obywatela

polskiego (rodzaj kary nie ma znaczenia) lub osoby mającej miejsce stałego

pobytu, posiadającej na terytorium RP mienie lub prowadzącej tu działalność

zawodową

 minister może wszcząć procedurę przejęcia takiego rzeczenia do wykonania,

jednak decyzja w sprawie dopuszczalności podejmowana jest przez właściwy

sąd polski

 minister zwraca się o właściwego organu państwa obcego, w którym nastąpiło

wydanie orzeczenia z wnioskiem o przekazanie

 w zależności od tego o jakie orzeczenie chodzi rozpoznaje sprawę sąd

okręgowy gdy chodzi o przejęcie orzeczenia skazującego obywatela na PW

albo sąd rejonowy gdy w jego okręgu znajduje się mienie nadające się do

egzekucji lub gdzie skazany prowadzi działalność objętą zakazem

 postanowienie takie mogą być zaskarżone zażaleniem

Pytanie 132 - Wniosek o ściganie (pyt. 183)

 przepis art. 12 reguluje problematykę procesową ścigania na wniosek.

Występuje ono w naszym systemie procesowym jako ściganie na wniosek
pokrzywdzonego, zaś wyjątkowo na wniosek innego uprawnionego podmiotu,
np. przestępstwo uchylania się od alimentacji ścigane jest także na wniosek
organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec
dłużnika alimentacyjnego

 kodeks karny przewiduje wiele przestępstw, których ściganie uzależnione jest

od woli pokrzywdzonego, a jego wniosek o ściganie jest warunkiem
koniecznym prowadzenia, względnie kontynuowania, postępowania karnego
przez organy procesowe. Wyrazem ustawowego uwzględnienia nadrzędności
interesów pokrzywdzonego są dwie formy uzależnienia ścigania od woli
pokrzywdzonego:

◦ bezwzględny zakaz prowadzenia postępowania bez wniosku

pokrzywdzonego o przestępstwa naruszające sferę indywidualnych
interesów pokrzywdzonego, niezależnie od osoby sprawcy – są to
tzw. przestępstwa bezwzględnie wnioskowe; wniosek pokrzywdzonego
skierowany jest przeciwko przestępstwu w ogóle, bez względu na to, kto
był sprawcą czynu

◦ wprowadzenie kategorii tzw. przestępstw względnie wnioskowych – tu

punkt ciężkości przesuwa się ze zdarzenia przestępnego na osobę sprawcy;
przestępstwa względnie wnioskowe to takie czyny karalne, które w
zasadzie są przestępstwami ściganymi z urzędu, i dopiero ustalenie
szczególnego stosunku pokrzywdzonego do sprawcy przestępstwa
powoduje, że ściganie uzależnione jest od imiennego wniosku
pokrzywdzonego o ściganie

 z chwilą złożenia wniosku przez uprawniony podmiot postępowanie toczy się

z urzędu. Z tą regulacją koresponduje zasada niepodzielności wniosku o
ściganie, w myśl której w razie złożenia wniosku o ściganie niektórych tylko
sprawców obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny
pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku.
Pytanie 133. - Ograniczenia ścigania z urzędu
1. Kilka informacji na temat zasady ścigania z urzędu:
- art. 9 KPK
- dyrektywa, w myśl której organ procesowy wszczyna i prowadzi postępowanie niezależnie
od czyjejkolwiek skargi- w momencie, kiedy dowiedział się o możliwości popełnienia
przestępstwa.
- niezależna od woli pokrzywdzonego
- odnosi się do inicjowania postępowania przygotowawczego
- dotyczy tylko przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego z urzędu
2. Ograniczenia:
Wyróżniamy 2 grupy ograniczeń:
1. Przestępstwa ścigane w trybie wnioskowym
2. Przestępstwa, których ściganie jest uzależnione od zezwolenia władzy
3. Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego

Ad. 1 – Tryb wnioskowy (art. 12):

 wniosek składa pokrzywdzony
 Adresatem jest prokurator lub Policja
 Na piśmie lub ustnie do protokołu przesłuchania
 Pokrzywdzony może cofnąć wniosek
a) za zgodą prokuratora w post. Przygotowawczym
b) za zgodą sądu – do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie
głównej,
chyba że chodzi o zgwałcenie przed 27 I 2014r.
 Ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne
 Organ post. przyg. może, a nawet musi przekroczyć granice wniosku (ściganie
podżegaczy, współsprawców itp. Oprócz osób najbliższych wnioskodawcy), może też
zmienić kwalifikacje, a także rozszerzyć postępowanie o inny czyny nieścigane na wniosek.
 np. zgwałcenie, kradzież na szkodę osoby najbliższej, groźba karalna.
Ad. 2 – zezwolenie władzy
 Np. gdy jakaś osoba jest chroniona immunitetem
 Zdobycie zezwolenia spoczywa na oskarżycielu (art. 13)
 zgodnie z art. 17 § 1 pkt. 10 jeśli nie ma odpowiedniego zezwolenia postępowania się nie
wszczyna, a wszczęte umarza.

Ad. 3 – przestępstwa prywatnoskargowe

Patrz pyt. 153
Pytanie 134. - Przyjęcie i przekazanie ścigania
karnego
 art. 590 – 592f KPK
1. Przejęcie ścigania (590)
 przestępstwo musi byd popełnione za granicą
 sprawca musi byd:
- obywatelem polski
- osobą mającą na terytorium RP stałe miejsce zamieszkania
- osobą, przeciwko której wszczęto w RP postępowanie karne
- osobą, która odbywa lub będzie odbywad w RP karę pozbawienia wolności
 gdy wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości
Procedura wygląda tak, że Minister Sprawiedliwości (Prokurator Generalny) zwraca się do
właściwego organu paostwa obcego z wnioskiem o przekazanie ścigania albo może przyjąd taki
wniosek od właściwego organu paostwa obcego.
Przejęcie ścigania to wszczęcie postępowania karnego według prawa polskiego
2. Przekazanie ścigania (591)
 Przestępstwo musi byd popełnione na terytorium RP
 Sprawcą musi byd cudzoziemiec
 Gdy wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości

Minister Sprawiedliwości (Prokurator Generalny) może przekazać ściganie:

a) z urzędu;
b) z inicjatywy sądu
c) z inicjatywy prokuratora
Aby tego dokonać zwraca się do właściwego organu państwa obcego z wnioskiem o
przejęcie ścigania albo przyjmuje taki wniosek od właściwego organu państwa obcego:
 którego obywatelem jest poszukiwany
 w którym na stałe mieszka osoba ścigana
 w którym osoba ścigana odbywa lub będzie odbywała karę pozbawienia wolności
 w którym przeciwko osobie ściganej wszczęto postępowanie karne
UWAGA:
1. Jeśli pokrzywdzonym jest obywatel RP, złożenie wniosku może nastąpić tylko za jego
zgodą, chyba że jej uzyskanie jest niemożliwe,
2. Przekazanie ścigania karnego uważa się za umorzenie postępowania karnego według
KPK, ale nie stoi to n przeszkodzie ponownemu postępowaniu karnemu w razie
bezpodstawnego zaniechania ścigania za granicą,
3. Jeżeli co do tego samego czynu tej samej osoby wszczęto postępowanie karne w RP i w
państwie obcym, Minister Sprawiedliwości (PG) przeprowadza konsultacje z właściwym
organiem państwa obcego i – jeżeli wymaga tego interes ywmiaru sprawiedliwości –
występuje z wnioskiem o przejęcie albo przekazanie ścigania karnego
4. Kwestie przekazania i przejęcia ścigania mogą być uregulowane w sposób odmienny w
umowach międzynarodowych
5. Jeśli mamy wątpliwości to występujemy do Eurojust
6. Ne bis in idem
7. Międzynarodowy Trybunał Karny- Statut Rzymski
Pytanie 135. - Umorzenie absorpcyjne
Art. 11 KPK

Postępowanie w sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5

można umorzyć, jeżeli orzeczenie kary wobec oskarżonego byłoby niecelowe ze względu

na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo, a interes

pokrzywdzonego się temu nie sprzeciwia.

Przykład:

Jeśli sprawca odbywa karę 25 lat pozbawienia wolności za zabójstwo, niecelowe jest

postępowanie karne przeciwko niemu np. o sfałszowanie podpisu.

Postępowanie absorpcyjnie umorzone można wznowić gdy:

1. Uchylony został prawomocny wyrok, z powodu którego doszło do umorzenia

absorpcyjnego

2. Gdy doszło do istotnej zmiany jego treści

Jeżeli to drugie postępowanie jest jeszcze w toku lub orzeczenie nie jest prawomocne to

to, które miałoby podlegać umorzeniu absorpcyjnemu można zawiesić.

Zawieszone postępowanie należy wznowić albo umorzyć przed upływem 3 miesięcy od

uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie o inne przestępstwo, z powodu którego

postępowanie zawieszono.

Jest to wyjątek na rzecz oportunizmu od zasady legalizmu.

Pytanie 136. - Warunkowe umorzenie postępowania
(137. WUP przed rozprawą)
Art. 336 KPK

 Jeden ze sposobów zakończenia postępowania przygotowawczego

Aby warunkowo umorzyć postępowanie muszą wystąpić przesłanki z art. 66 KK, tj.

- jeśli wina i społeczna szkodliwość nie są znaczne;

- okoliczności popełnienia nie budzą wątpliwości;

- sprawca nie był wcześniej karany za przestępstwo umyślne;

- jego styl życia itp. Uzasadniają przypuszczenie, że będzie przestrzegał porządku

prawnego

- nie może to być przestępstwo, którego kara wynosi więcej niż 3 lata pozbawienia

wolności

 Wniosek zastępuje akt oskarżenia i nie wymaga zgody podejrzanego

 elementy wniosku: dane osoby oskarżonej, czyn zarzucany, wysokośd szkody, przepis kk, sąd

właściwy

 W uzasadnieniu wystarczą dowody świadczące o tym, że wina oskarżonego nie budzi

wątpliwości

 Z wnioskiem o warunkowe umorzenie może wystąpid prokurator lub sam oskarżony

 Wniosek można złożyd na każdym etapie postępowania

 O warunkowym umorzeniu orzeka zawsze sąd

 Jako, że umorzenie jest warunkowe to następuje na okres próby od roku do trzech lat i

biegnie od chwili uprawomocnienia się orzeczenia

 Można połączyd z dozorem kuratora

 Jeśli okres próby przebiega negatywnie należy wznowid postępowanie

Pytanie 139. - Kasacja ( w tym zawiera się pytanie
138- warunki dopuszczalności kasacji)
nadzwyczajny środek zaskarżenia
 przysługuje stronom oraz tzw. Podmiotom specjalnym- Minister Sprawiedliwości, RPO i
RPD
 legitymację do wniesienia kasacji ma tylko strona, która zaskarżyła wyrok sądu I instancji.
Jednak strona, która wyroku nie zaskarżyła wyroku, może wnieść kasację od wyroku sądu
odwoławczego tylko wtedy, gdy sąd ten zmienił wyrok na jej niekorzyść.
 Kasacja może być wniesiona od wyroku wydawanego przez sąd odwoławczy po
rozpoznaniu apelacji, kończącego postępowanie w sprawie.
 Strona może wnieść kasację od prawomocnego postanowienia sądu odwoławczego o
umorzeniu postępowania i zastosowaniu środka zabezpieczającego.
 Strona, która nie zaskarżyła wyroku sądu I instancji, może wnieść kasację tylko podnosząc
zarzuty istnienia uchybienia stanowiącego bezwzględną przyczynę odwoławczą (art. 439)
 Strony są ograniczone przez art. 523 par. 2 i 3, tj.
1. Mogą wnieść kasację na korzyść oskarżonego tylko w razie skazania za przestępstwo na
karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. W pozostałych
przypadkach kasacja nie może być na korzyść oskarżonego.
2. Na niekorzyść oskarżonego można natomiast wnieść kasację w razie jego uniewinnienia
albo umorzenia postępowania.
 Wskazane wyżej ograniczenia nie dotyczą sytuacji, w której istnieją okoliczności
stanowiące bezwzględne przyczyny odwoławcze (439)
 w sprawach o zbrodnie MS- Prokurator Generalny jest uprawniony do wniesienia kasacji
także z powodu niewspółmierności kary.
 Przymus adwokacko- radcowski
 Kwestionowanie ustaleń faktycznych jest możliwe tylko w powiązaniu ze wskazaniem
rażącego naruszenia prawa.
 Postępowanie kasacyjne NIE JEST III INSTANCJĄ !!!
 Termin zawity 30 od daty doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem.
 Konieczność wniesienia opłaty 450/750
 Wniesieniu i rozpoznaniu kasacji na korzyść oskarżonego nie stoi na przeszkodzie
wykonanie kary, zatarcie skazania, akt łaski ani też okoliczność wyłączająca ściganie lub
uzasadniająca zawieszenie postępowania.
 O przyjęciu lub odmowie przyjęcia kasacji decyduje prezes sądu lub przewodniczący
wydziału
 Prokurator ma obowiązek sporządzenia odpowiedzi aprobującej lub negującej.
 SN pozostawia kasację bez rozpoznania jeśli nie odpowiada ona przepisom z art. 530 lub
gdy została przyjęta przez prezesa sądu odwoławczego na skutek nieuzasadnionego
przywrócenia terminu.
 SN albo orzeka na posiedzeniu bez udziału stron – jeśli są jakieś braki- o pozostawieniu
kasacji bez rozpoznania albo postanawia o zwrocie akt sprawy do sądu odwoławczego.
 SN może:
1. Oddalić jako oczywiści bezzasadną;
2. Oddalić;
3. Uchylić zaskarżone orzeczenie w całości lub części i przekazać do ponownego
rozpoznania;
4. Uchylić zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i umorzyć postępowanie;
5. Uchylić zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i jeżeli skazanie jest oczywiście
niesłuszne, uniewinnić oskarżonego.
-->SN rozpoznaje kasację w granicach zaskarżenia i podniesionych zrzutów
 kary już wykonane zalicza się na poczet tej nowej.
 kasację można wnieść tylko raz i niemożliwa jest kasacja kasacji
Pytanie 140 - Wznowienie postępowania
zakończonego a skierowanie do ponownego
rozpatrzenia.
 wznowienie postępowania sądowego (poza 540b i 542) nie służy kontroli poprawności
prawomocnego rozstrzygnięcia sądu.
 Kodeks ściśle określa podstawy wznowienia, zarówno te na wniosek, jak i z urzędu
 Wniosek o wznowienie jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia; samo wznowienie
postępowania, jeśli nastąpi w wyniku uwzględnienia wniosku, jest już tylko jego następstwem
 Jego istotą jest doprowadzenie do uchylenia orzeczenia, które uzyskało prawomocność
formalną i materialną
 wznowienie odnosi się do każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w
sprawie
Mogę z niego skorzystać tylko podmioty, które miały status strony
 wnioskodawca składając wniosek musi wykazać, że posiada gravemen
 Podstawy wznowieniowe: 540, 540a, 540b, 542 § 3
 ustawa nie przewiduje żadnego terminu
 postępowanie może być wznowione na korzyść albo niekorzyść oskarżonego
 Przedmiotem rozstrzygnięcie w postępowaniu o wznowienie jest kwestia istnienia podstaw
do wznowienia, a nie kwestia odpowiedzialności karnej, której dotyczy prawomocne
orzeczenie kończące postępowanie
 przymus adwokacko – radcowski
 opłata 150 zł
 brak terminu na złożenie wniosku- wyjątkiem jest 540b

PRZEKAZANIE:
 musi orzekać inny skład orzekający
 sąd, któremu przekazano sprawę, orzeka w granicach, w jakich nastąpiło przekazanie
 sąd, przeprowadzając postępowanie w zakresie dowodów, które nie miały wpływu na
uchylenie wyroku, może poprzestać na ich ujawnieniu
 zakaz reformationis in peius (pyt. 151)
 zapatrywania prawne i wskazania sądu odwoławczego co do dalszego postępowania są
wiążące dla sądu, któremu sprawę przekazano do ponownego rozpoznania, zatem jeśli sąd
odwoławczy oceniał dowody nie są one wiążące.
Pytanie 141. - Zamknięcie przewodu sądowego i jego
wznowienie
 art. 405 i 409

Po przeprowadzeniu dowodów dopuszczonych w sprawie przewodniczący zapytuje strony

czy wnoszą o uzupełnienie postępowania dowodowego, i w razie odpowiedzi przeczącej

zamyka przewód sądowy (zamyka postępowanie dowodowe). Przewodniczący mówi

„zamykam przewód sądowy” i udziela głosu stronom. Przewód może zostać wznowiony.

Do momentu głoszenia wyroku sąd może wznowić przewód sądowy- zwłaszcza w wypadku

uprzedzenia o zmianie kwalifikacji prawnej czynu, a także może udzielić dodatkowego głosu

uczestnikom postępowania (z 406)

Pytanie 142. - Zasada bezpośredniości
Zasada Bezpośredniości
 To dyrektywa, w myśli której organ procesowy powinien zetknąć się ze źródłem i
środkiem dowodowym osobiście, a środkiem dowodowym, na którym opiera swoje ustalenia,
powinien być przede wszystkim środek dowodowy pierwotny (tzw. Dowód pierwotny)
 Już na samym początku pierwszeństwo dawano świadkom naocznym, ale dopiero za
czasów Hadriana została ta zasada sformułowana. Przestrzegana też w wczesnym procesie
germańskim i w średniowiecznym procesie angielskim. Później zaczął przeważać proces
pisemny, ale na skutek krytyki przez wielkich filozofów w czasie rewolucji francuskiej
zaczęła być przywracana stopniowo w całej Europie.

 Racje zasady bezpośredniości:

Każde powtórzenie wiadomości grozi jej zniekształceniem. Kopia dokumentu różni się od
oryginału, a co dopiero zeznania świadka.
Zniekształcenia mogą przybrać postać:
1. Skrótów relacji- im więcej razy powtarzają tym krótsza staje się relacja
2. Zmian w treści wypowiedzi spowodowanych nałożeniem się na nią własnych wyobrażeń i
sądów, bądź też luk pamięciowych.
Zatem zrozumiałe jest dążenie do maksymalnego zbliżenia organu procesowego do badanego
zdarzenia.
Zasada w ujęciu abstrakcyjnym:
- Każde poznawanie zdarzenia przez sąd jest poznawaniem pośrednim- bo przecież sąd
niestyka się bezpośrednio z zdarzeniem
 Zasad bezpośredniości składa się z dwóch dyrektyw:
1) Dyrektywa pierwsza, zwana zasadą bezpośredniości w znaczeniu formalnym, określa, ze
organ procesowy powinien zetknąć się osobiście, własnymi zmysłami ze źródłem i środkiem
dowodowym.
- ta dyrektywa w pełni pokrywa się z zasadą ustoności procesu
2) Dyrektywa druga, zwana zasadą bezpośredniości w znaczeniu materialnym- polega na tym,
że organ procesowy powinien dokonywać ustaleń głównie za pomocą dowodów pierwotnych.
- dowodem pierwotnym (oryginalnym) jest ten, pochodzący z „pierwszej ręki”- środek
dowodowy, pochodzący ze źródła, które miało bezpośredni kontakt z faktem. Np. zeznania
świadka naocznego
- przeciwieństwem jest dowód pochodny- może być nawet kilkustopniowy, wiele pośrednich
źródeł

Zasada bezpośredniości w polskiej procedurze karnej:

 Nie jest prawnie zdefiniowana- próbuje się jednak wyinterpretować z art. 7
 Doświadczenie życiowe poucza, ze dowody pierwotne są z reguły bardziej wiarygodne niż
pochodne
 Obowiązywanie tej zasady wynika z zezwolenia przez KPK na wyjątkowe sytuacje, w
których organy procesowe mogą zapoznawać się dowodami pochodnymi

Istnieje cała lista takich wyjątków:

1) Ustalenie faktu za pomocą dowodu pierwotnego jest dopuszczalne, gdy dowód pierwotny
nie istnieje lub nie jest dostępny, ale nie znaczy to, że jest równie wiarygodny co pierwotny.
Np.:
- odczytanie protokołu z przesłuchania na podstawie 185a par 1-3
- odczytanie protokołu z przesłuchanie na podstawie 185b par 1
- oczytanie protokołu świadka incognito
- art. 389 par 1 i 3
- art. 333 par 2 i 391 par 1 i 2
- art. 377 par. 3i4
2) Przeprowadzenie dowodu pochodnego jest dopuszczalne, jeżeli zachodzi potrzeba
skontrolowania dowodu pierwotnego.
- 389 par.1 i 391 par 1 i 2 – oskarżony lub świadek zeznaje odmiennie niż poprzednio
- sprawdzanie świadka naocznego, i innych „pierwotnych dowodów” dla upewnienia się.
3) Niektóre dowody ze swojej istoty są zawsze dowodami pierwotnymi
- protokół oględzin
- dokumenty prywatne powstałe poza procesem karnym
- protokoły zeznań świadka anonimowego
- świadek zawiadamiający
4) Dopuszczalny jest także dowód pochodny, gdy wymagają tego postulaty szybkości i
ekonomiki procesu
- na posiedzeniu co do zasady orzeka na podstawie akt sprawy
- wolno odczytywać na rozprawie głównej protokoły przesłuchania, gdy bezpośrednie
przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne a żadna ze stron się nie sprzeciwia
- i kilka innych

 pomoc prawna jako wyjątek:

Polega na tym, że organ procesowy prowadzący postępowanie zwraca się do organu, w
którego okręgu przebywa strona lub inny uczestnik procesu lub innych dowód rzeczowy z
prośba wykonanie określonej czynności procesowej.
- Mamy pomoc krajową i zagraniczną

 Znaczne ograniczenia zasady bezpośredniości można także zaobserwować w trybach

szczególnych zredukowanych- np. postępowanie nakazowe, w którym sąd orzeka tylko na
podstawie akt.
 Związane są wszystkie organy procesowe- przede wszystkim te, które prowadzą
postępowanie przygotowawcze

 PRAKTYKA
I Dyrektywa 55% to świadkowie, których zeznania odczytano
II Dyrektywa  63% to świadkowie naoczni

 Znacząca rola orzecznictwa SN.

Pytanie 143. - Zasada domniemania niewinności
Jest to dyrektywa, w myśl której oskarżonego należy traktować jak niewinnego, dopóki nie
zostanie mu udowodniona wina w sposób przewidziany przez prawo karne procesowe.

 istnieje wiele racji przemawiających za tą zasadą. Prawidłowość statystyczna, zmuszanie

oskarżyciela do szukania dowodów, chroni przed skazaniem niewinnego, zobowiązuje organy
do poprawnego traktowania oskarżonego, bariera przed przedsądami, wpływ na kulturę
społeczeństwa
 zasada konstytucyjna art. 42 ust.3 Konstytucji „każdego uważa się za niewinnego,
dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu”
 Bardzo ważne jest jego traktowanie sensu stricto- czym bez tego będzie zasada domniema.
 domniemanie prawne wzruszalne- wzruszeniem może być tylko udowodnienie winny i
stwierdzenie prawomocnym wyrokiem. - 2 mozliwości:
1. Prawomocny wyrok skazujący
2. Prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie- jedną z przesłanek
warunkowego umorzenia jest udowodnienie winy.
Traktowanie oskarżonego jako niewinnego- 3 ujęcia:
1. Subiektywistyczne- nakaz zakładania przez organy procesowe do czasu prawomocnego
skazania, że oskarżony jest niewinny. Najlepsza sytuacja dla oskarżonego- wypatrywanie
niewnnego nawet wtedy gdy już pojawiają się dowody. Niestety jest to dalekie od realizmu
psychologicznego
2. Obiektywistyczne- zdanie osobiste jest nieważne i zakłada się niewinność
3. Humanistyczny sceptyzm- traktowanie oskarżonego jak niewinnego i krytyczne
nastawienie wobec zarzutu.
 zakres zasady należy rozpatrywać w dwóch aspektach:
1. Aspekt procesowy- odnosi się do pierwszych trzech stadiów procesu. Dotyczy wszystkich
organów. Kończy się, gdy wyrok się uprawomocni lub orzeknie się o warunkowym
umorzeniu postępowania/
2. Aspekt pozaprocesowy- adresatem jest całe społeczeństwo. Szczególnie osoby fizyczne,
organy administracji, organy kierujące przedsiębiorstwami itp., prasa sensu largo- wszystkie
środki masowego przekazu, ale nieprzestrzeganie nie jest zagrożone sankcją karną. Można
tylko stanąć przed sądem dziennikarskim stowarzyszenia dziennikarzy jeżeli dziennikarz do
niego należy.
 nie wolno zwalniać z pracy ani usuwać z organizacji społecznych przed sądowym
rozstrzygnięciem kwestii odpowiedzialności karnej za zarzucone przestępstwo.
Pytanie 144.- Zasada jawności (publiczności)
Jest to dyrektywa, w myśl której społeczeństwo ma dostęp do wiadomości o procesie karnym.
 nawet w Atenach, proces rzymski, zydowski- w późnym cesarstwie utajnienie
 Publiczność gwarantuje art. 14 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i
Politycznych
 EKPC- jawne, ale prasa i publiczność mogą być wyłączone
Za udziałem publiczności przemawiają:
1) Publiczność jako środek kontroli społecznej
2) Pogłębianie świadomości prawnej społeczeństwa
3) ułatwienie ściąganie poprzez rozsprzestrzenianie się informacji o przestestępstwie
4) niesłusznie oskarżony zyskuje możliwość rehabilitacji społecznej
5) Obawa przed upublicznieniem jako narzędzie prewencji
6) dodatki wpływ udziału publiczności na prawdziwość oświadczeń dowodowych

Negatywne następstwa:
1) ujawnienie faktów, które nie powinny ujrzeć światła dziennego
2) kwestia spraw tajnych
3) niszczenie sfery prywatnej
4) Napiętnowanie społeczne, bez względu na wyrok
5) Powrót na wolność może przebiegać opornie
6) Zdobycie instrukcji przez potencjalnych przestępców

Jedne i drugie sprawiają że ten publiczność jest czasami ograniczona.

Publiczność(jawność) w KPK:
- art. 45 ust. 1 Konstytucji
- Postępowanie przygotowawcze pozostaje tajne
 rozprawa sądowa:
- w I i II instancji oraz kasacyjna odbywają się jawnie
- Nie wolno więc zakazywać wstępu na salę rozpraw osobie pełnoletniej, nieuzbrojonej i
nieznajdującą się w stanie nielicującym z powagą sądu.
- wyjątkowo mogą uczestniczyć małoletni i obowiązani do noszenia broni
- W razie przewidywanego przybycia licznej publiczności prezes sądu może zarządzić
wydanie kart wstępu na salę rozpraw.

Wyjątki na rzecz tajności:

1) obligatoryjne- tajność całej rozprawy
- wniosek prokuratora o umorzenie ze względu na niepoczytalność sprawcy
- co do zasady w sprawach o pomówienie lub znieważenie, ale pokrzywdzony może
odtajnić.
2) obligatoryjne- tajność całej lub części rozprawy jeżeli jawność mogłaby:
-wywołać zakłócenie spokoju publicznego
- obrażać dobre obyczaje
 - naruszyć ważny interes prywatny
- przesłuchiwana jest osoba co do faktów objętych tajemnicą
- odczytanie protokołu zeznań świadka incognito
- wniosek świadka koronnego
3) fakultatywne
- jeżeli chociażby jeden z oskarżonych jest nieletni
- przesłuchanie świadka, który nie ukończył 15 lat

 na postanowienie w przedmiocie wyłączenia jawności rozprawy przysługuje zażalenie do

innego równorzędnego składu sądu
 Tajności towarzyszą cząstkowe ekwiwalenty publiczności np.:
- tzw. Osoby zaufania ( po dwie wskazane przez każdą ze stron)
- zezwolenie- fakultatywne- przewodniczącego na obecność poszczególnym osobom
- Obecność osób sprawujących wewnętrzny nadzór administracyjny
- Jawność ogłoszenia wyroku- ZAWSZE JEST JAWNE- uzasadnienie może być
ograniczone

Tajny jest przebieg narady i głosowania nad każdym orzeczeniem

 Postępowania wykonawcze i przygotowawcze są niejawne
 duże znaczenie rozpowszechniania informacji o procesie przez prasę sensu largo
- swobodne sprawozdania tylko z rozpraw jawnych
- zakaz jeśli rozprawa jest tajna, nawet jeśli przebywa tam legalnie
- niedopuszczalność cenzury sądowej
- dziennikarze nie mają przywilejów w stosunku do publiczności
- zakaz publikowania danych osobowych i wizerunków aż do uprawomocnienia się
wyroku
 posługiwanie się audiowizualnymi środkami masowego przekazu
Pytanie 145. - Zasada kontradyktoryjności i
inkwizycyjności
- Zasada kontradyktoryjności to dyrektywa, zgodnie z którą strony mają prawo do walki o korzystne
dla siebie rozstrzygnięcie
- Zasada inkwizycyjności (śledcza) to dyrektywa głosząca, że w procesie nie ma miejsca dla stron
procesowych i że badanie sprawy należy wyłącznie do organu procesowego
 nowela z IX 2013 i II2015 wprowadzały w KPK zasadę kontradyktoryjności i sąd był tylko
arbitrem, ale praktyka i funkcjonowanie prokuratury zmusiły do zmiany tego systemu, ponieważ jeśli
sąd nie walczył o dowody to prokuratura ze względu na brak organizacji zawsze przegrywała.

 Racje zasady kontradyktoryjności

- metodologiczne- sam organ nigdy nie dojdzie do takich wniosków do jakich może dojść przy
pomocy stron
-społeczne- jeżeli oni mogą walczyć to są zaspokojeni jeśli chodzi o poczucie sprawiedliwości
- organizacyjne- ułatwia organowi zachowanie obiektywizmu

 Warunki kontradyktoryjności procesu

1) Możliwie dokładne oznaczenie przedmiotu procesu- żeby strony wiedziały dokładnie o co walczą
2) Istnienie przeciwstawnych sobie stron toczących spór oraz organu procesowego, który rozstrzyga
3) Równouprawnienie stron wiodących spór
4) Niezbędne minimum dyspozycyjności stron w procesie- prawo do wpływania swym zachowaniem
na przebieg i wynik procesu.

 Inkwizycyjność in abstracto
- przeciwna do zasady kontradyktoryjności
- organ procesowy bierze na siebie rolę oskarżyciela, obrońcy i rozstrzygającego
- zaletą jest szybkość procesu
- wady: psychiczna niemożność wykonywania tych trzech funkcji jednocześnie

 Kontradyktoryjność i inkwizycyjność w KPK:

 obie uwzględnione w KPK, ale obie też znacznie odbiegają od swojej postaci w ujęciu abstra.
 Obecnie obowiązują 4 reguły:
1) art. 96§1 in principio- strony oraz osoby niebędące stronami, jeżeli ma to znaczenie dla ich praw
lub interesów, mają prawo wziąć udział w posiedzeniu wówczas gdy ustawa tak stanowi; wówczas
zawiadomienie o miejscu i czasie czynności jest obowiązkowe
2) strony i wspomniane osoby, niebędące stronami mają obowiązek wziąć udział w posiedzeniu, gdy
ustawa tak stanowi
3) strony i wspomniane osoby mają prawo wziąć dział we wszystkich pozostałych posiedzeniach,
jeżeli się stawią, ale nie zawiadamia się ich o posiedzeniach
4) ustawa stanowi, że posiedzenie odbywa się bez udziału stron i innych osób
osoby biorące udział w czynnościach procesowych mają oczywiście prawo składać wnioski i inne
oświadczenia.

Postępowanie przygotowawcze
- rządzi nim zasada inkwizycyjności- organ prowadzący jest zobowiązany do podejmowania z własnej
inicjatywy wszelkich czynności, zmierzających do realizacji celów postępowania.
- Niby nie ma w nim miejsca na zasadę kontradyktoryjności, ale mamy kilka wyjątków:
- żądanie przez podejrzanego obrońcy w czasie przesłuchania
- prawo składanie wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia
- dopuszczenie stron do czynności typu oględziny itp.
- strony mogą zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania świadka, którego
przesłuchanie może być nie możliwe w post. Sądowym
- udział stron w przesłuchaniu biegłego
- udział stron w posiedzeniu sądu dotyczącym tymczasowego aresztowania
- Praktyka wskazuje na nikły udział adwokatów w postępowaniu przygotowawczym
- względnie obligatoryjne udostępnienie akt

 postępowanie główne i apelacyjne

- domena zasady kontradyktoryjności, z pewnymi ograniczeniami na rzecz inkwizycyjności
- kontradyktoryjność zaczyna się już w czasie postępowania przejściowego
- oskarżony może wnieść pisemną odpowiedź na akt oskarżenia
- udział stron w posiedzeniach
- obowiązkowy udział prokuratora i obrońcy w posiedzeniu w przedmiocie orzeczenia środka
zabezpieczającego- 93a §1 pkt.4 KK
-rozprawa główna jest w założeniu kontradyktoryjna
1) na przewodniczącym składu sądzącego spoczywa obowiązek kierowania rozprawą, czuwania nad
jej przebiegiem i baczenia, aby zostały wyjaśnione wszystkie okoliczności sprawy
2) przewodniczący składu ma obowiązek umożliwienia stronom wypowiedzenia się co do każdej
kwestii podlegającej rozstrzygnięciu
3) audiatur et altera pars
4) najpierw dowody na oskarżenie potem dowody obrońcy
5) Odpowiednia kolejność osób zadających pytania
6) członkowie składu orzekającego mogą zadawać pytania dodatkowe
 wywodzi się z tego zasada jawności procesu w stosunku do stron:
- obowiązek wzywania stron w określonym czasie i konsekwencje związane z niewykonaniem
- obowiązkowe sprowadzenie oskarżonego pozbawionego wolności na rozprawę główną w
określonych przypadkach
- udział oskarżyciela publicznego w rozprawie głównej i apelacyjnej w sprawach z oskarżenia
publicznego jest obowiązkowy
- Wyjątki na rzecz tajności względem zasady kontradyktoryjności wobec stron są nieliczne:
1) w czasie narady i głosowania nad orzeczeniem
2) gdy wydalenie oskarżonego jest konieczne ze względu na potrzebę zachowania na Sali porządku i
powagi sądu
3) świadek incognito
4) co do zasady gdy sąd rozpatruje zażalenia na posiedzeniu
5) 185a lub 185b
6) posiedzenie w celu rozważenia umorzenia postępowania a z opinii biegłych wynika, ze obecnośc
oskarżonego będzie niewskazana.

 Ograniczenia na rzecz inkwizycyjności: od 16 IV 2016r.

1) inicjatywa dowodowa prezesa sądu, przewodniczącego wydziału, przewodniczącego składu orze.
2) aktywny udział sądu w przeprowadzaniu dowodów. Art. 366 § 1
Można stwierdzić, ze to sąd prowadzi postępowanie dowodowe, a strony w nim uczestniczą.
Pytanie 146. - Zasada legalizmu
Zasada legalizmu to dyrektywa, w myśl której organ procesowy powołany do ściągania
przestępstw zobowiązany jest, z chwilą powzięcia uprawdopodobnionej wiadomości o
przestępstwie ściganym z oskarżenia publicznego, wszcząć i przeprowadzić postępowanie
karne.

Przeciwstawną dyrektywą jest zasada oportunizmu, w myśl której organ procesowy może nie
wszczynać postępowania, jeśli wzgląd na interes publiczny czyni w danej sprawie
postępowanie karne z oskarżenia publicznego niecelowym

 in abstracto
- legalizm jest oczywisty
- oportunizm- przesłanki
- motyw procesowy- toczenie się procesów w sprawach błahych – wydatki
niepotrzebne - motyw mieszany- obniżenie powagi wymiaru sprawiedliwości
- motyw prawnomaterialny- po co represje za sprawy niskiej wagi

 Legalizm w KPK
- w KPK można zasadę legalizmu nazwać zasadą legalizmu materialnego (co najmniej
znikoma społeczna szkodliwość czynu)
- prawnie zdefiniowana- art. 10 -co do zasady nikt nie może być zwolniony od
odpowiedzialności za popełnione przestępstwo

Wyjątki na rzecz oportunizmu:

1) Prawo oskarżyciela publicznego do skutecznego cofnięcia aktu oskarżenia
Pytanie 147. - Zasada lojalności
Tzw. Lojalność procesowa lub zasada informacji
art. 16 § 1 KPK
Można powiedzieć, że wyjątek od reguły ignorantia iuris nocet
Jest to obowiązek pouczania uczestników postępowania o ciążących prawach i obowiązkach
przez organ postępowania. Brak takiego pouczenia lub mylne pouczenie może nie
wywoływać ujemnych skutków procesowych dla uczestnika postępowania lub innej osoby,
której to dotyczy.
W obecnym stanie prawnych bardzo duży nacisk jest położony na prawidłowe pouczenie o
prawach i obowiązkach pokrzywdzonych, oskarżonych oraz osób tymczasowo
aresztowanych.

Zasada informacji procesowej, najogólniej ujmując, wyraża się w powinności informowania

uczestników postępowania karnego o ciążących na nich obowiązkach i o przysługujących im w toku
procesu karnego uprawnieniach. Zasada ta z jednej strony mieści w sobie zakaz wprowadzania w błąd
w jakikolwiek sposób uczestnika procesu, a z drugiej nakaz udzielania informacji nie tylko
w sytuacjach wyraźnie w ustawie przewidzianych, ale także w każdym przypadku, gdy może mied dla
niego znaczenie procesowe, z którego może nie zdawad sobie sprawy, zwłaszcza gdy działa bez
pomocy adwokata lub radcy prawnego. Spoczywa ona na organie prowadzącym postępowanie
i dotyczy wszystkich jego etapów.

W obecnym stanie prawnym na organy prowadzące postępowanie przygotowawcze nałożony jest

dwojakiego rodzaju obowiązek pouczania jego uczestników o ciążących na nich obowiązkach i o
przysługujących im uprawnieniach:

1) obowiązek o charakterze bezwzględnym – dotyczy sytuacji, kiedy ustawa wprost przewiduje, że

pouczenie wskazanych uczestników postępowania jest obowiązkowe,

Art. 16 § 1 k.p.k.: Jeżeli organ prowadzący postępowanie jest obowiązany pouczyd uczestników
postępowania o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach, brak takiego
pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywoływad ujemnych skutków procesowych dla uczestnika
postępowania lub innej osoby, której to dotyczy.

2) obowiązek o charakterze względnym – dotyczy sytuacji, kiedy ustawa wprawdzie wyraźnie nie
nakłada obowiązku pouczenia, a jednak mimo to obliguje organ prowadzący postępowanie, gdy
zaistnieje taka potrzeba, do pouczania uczestników tego postępowania o ich prawach i obowiązkach
procesowych.

Art. 16 § 2 k.p.k.: Organ prowadzący postępowanie powinien ponadto w miarę potrzeby udzielad
uczestnikom postępowania informacji o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach
także w wypadkach, gdy ustawa wyraźnie takiego obowiązku nie stanowi. W razie braku takiego
pouczenia, gdy w świetle okoliczności sprawy było ono nieodzowne, albo mylnego pouczenia, stosuje
się odpowiednio § 1.

W kontekście obowiązku o charakterze względnym należy zauważyd, że Sąd Najwyższy w jednym

z orzeczeo stwierdził, iż chod nie wprowadza się bezwzględnego obowiązku informowania
uczestników procesu o przysługujących im uprawnieniach, mówiąc, że czynid to należy „w miarę
potrzeby”, to jednak organ procesowy (policjant – referent sprawy) nie może takiej potrzeby ustalad
w sposób dowolny, ale musi się w tym względzie opierad na kryteriach obiektywnych, tj. przede
wszystkim na prawdopodobieostwie nieznajomości swych uprawnieo przez daną osobę4. Przepis art.
16 § 2 k.p.k. – co podkreślił SN – nie nakłada na organy procesowe (policjanta – referenta sprawy)
obowiązku czuwania nad szeroko rozumianym interesem stron, a tylko powinnośd informowania ich
o tych uprawnieniach i obowiązkach, które łączą się bezpośrednio z treścią wydawanego przez ten
organ orzeczenia (postanowienia, zarządzenia), podejmowanej decyzji lub dokonywanej czynności
procesowej. Powinnośd ta nie może obejmowad wszystkich, zwłaszcza odległych, uprawnieo czy
obowiązków uczestników postępowania5. Informacja, o której mowa w art. 16 § 2 k.p.k., ma
dotyczyd tylko tych uprawnieo i obowiązków, które mogą mied znaczenie dla uczestnika
w konkretnym procesie karnym i ściśle określonej sytuacji procesowej.
Pytanie 148. - Zasada prawdy materialnej
Jest to dyrektywa, w myśl której podstawę wszystkich rozstrzygnięć powinny stanowić
ustalenia faktyczne zgodne z rzeczywistością.
 Łączy w sobie wiele zasad- taka nadzasada
 prawnie zdefiniowana art. 2 §2
 Organy procesowe są obowiązane do podejmowanie wszelkich starań, żeby ich ustalenia
faktyczne były zgodne z prawdą
Chodzi o spełnienie symetrii pomiędzy częścią prawno- faktograficzną a częścią
prawnokarną wyroku
 kontradyktoryjność
 zrealizowanie celów postępowania przygotowawczego
 koncentracja czasowa i miejscowa procesu
 kontrola sądowa podczas przygotowawczego
 kolegialność sądów i udział społeczeństwa w sądzeniu
 środki zaskarżenia
Zasady, przez które poznanie prawdy ulega ograniczeniu:
 prawomocność orzeczenia
humanitaryzm procesu
 zakazy dowodowe
 immunitety procesowe
 reformationis in peius- zakaz użycia dowodów które wyjdą w procesie odwoławczym
 Obowiązek zakończenia postępowania w rozsądnym terminie
 ograniczenia faktyczne- co do prowadzącego i okoliczności
Pytanie 149.- Zasada ustności i pisemności
Zasada ustności jest dyrektywą postępowania, zdefiniowaną w art. 365 KPK, która nakazuje,
by rozprawa odbywała się ustnie.
Zgodnie z poglądem SN nie tylko oskarżony musi złożyć ustnie swoje wyjaśnienia, ale także
świadkowie, przy uwzględnieniu kilku wyjątków.
Dowody z dokumentu na rozprawie muszą być co do zasady przeporwadzone przez
odczytanie. Odczytuje się np.:
- protokoły oględzin, zatrzymania, przeszukania
- opinie biegłych
- wyniki wywiadu środowiskowego
itd.
Bezwzględnie nie wolno odczytywać notatek dotyczących czynności, z których wymagane
jest sporządzenie protokołu!
Zasada ustności przejawia się również w tym, że oświadczenia postulatywne uczestników
procesu, jeśli nie jest wymagana dla nich forma szczególna mogą być dokonane w dowolnej
formie, także ustnej.
Zasada ustności wspiera realizację zasady jawności, bezpośredniości.
Zasadą przeciwną jest zasada pisemności. Obecnie protokół jest jedynie formą
dokumentowanie czynności procesowych. Z rozprawy sporządza się wspólny protokół dla
wszystkich czynności.
Wyjątkiem są opinie biegłego, które mogą być składane na piśmie oraz ustnie. Formę
pisemną ma również większość decyzji procesowych.
Pytanie 150. - Reguła in dubio pro reo
Jest to dyrektywa, w myśl której wątpliwości nieusunięte w postępowaniu dowodowym
należy rozstrzygać na korzyść oskarżonego
 art. 5§2 – obowiązuje w wersji pozytywnej
 zobowiązuje organy do większego wysiłki
 Chodzi o wątpliwości faktyczne i prawne
 gdy wszystkie dopuszczone przez prawo środki dowodowe zostały wyczerpane, a wszelkie
sposoby wytłumaczenia wątpliwości należałoby uznać za irracjonalne.
 najpierw trzeba wyczerpać wszystkie możliwe metody wykładni, dopiero w ostateczności
należy ją rozwiązać na korzyść oskarżonego
 nadzwyczajne uzupełnienie dowodów- zakreślenie oskarżycielowi publicznemu terminu
do przedstawienia dowodów 396a
 ta zasada zakazuje tak zwanych ustaleń alternatywnych

Ciężar dowodu i jego rozłożenie

ściśle związane z zasadą domniemania niewinności oraz in dubio pro reo
 kto powołuje się na jakieś fakty powinien je udowodnić
 Obowiązek dowodzenia jest powinnością udowadniania ze względu na cudzy interes, jak i
własny.
 3 pojęcia ciężaru dowodu:
1. W znaczeniu materialnym, czyli powinność kogokolwiek udowodnienia pod rygorem
odrzucenia
- następstwa nieudowodnienia obarczają tego, kto je wysunął
- przy tym nieważne jest kto to udowodni
2. W znaczeniu formalnym, czyli powinność udowodnienia twierdzenia wyłącznie przez tego,
kto je wysunął
3. W znaczeniu prakseologicznym, powinność udowadniania własnej tezy-
 w Polsce formalnego się nie używa poza powinnością doręczenia pisma procesowego.
 Obowiązuje ciężar materialny i spoczywa na oskarżycielu, ale każdy może to twierdzenie
udowodnić
 występuje też prakseologiczny, np. gdy oskarżony podnosi fakty sprzeczne z tezą
oskarżenia.
 Przerzucanie ciężaru dowodu na oskarżonego nie jest dopuszczalne poza fałszywym
pomówieniem ( musi być postawione publicznie, dotyczyć życia prywatnego lub rodzinnego,
może być postawiony niepublicznie)
Pytanie 151. - Reformationis in peius.
Zasadą w polskim procesie karnym jest zakaz reformationis in peius, czyli zakaz
pogarszania sytuacji oskarżonego w procesie, gdy wyrok zaskarżono wyłącznie na jego
korzyść.
 Art. 434

Na niekorzyść oskarżonego można orzec tylko wtedy, gdy łącznie spełnione są poniższe
przesłanki:
1. Wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy;
2. Sąd odwoławczy może orzec tylko w granicach zaskarżenia, chyba że ustawa nakazuje
wydanie orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia;
3. W razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym ( a więc nie z
urzędu), chyba że środek odwoławczy nie pochodzi od oskarżyciela publicznego lub
pełnomocnika i nie podniesiono w nim zarzutów albo ustawa nakazuje wydanie orzeczenia
niezależnie od podniesionych zarzutów
Środek odwoławczy wniesiony na niekorzyść oskarżonego może spowodować orzeczenie
także na jego korzyść!, ale tylko i wyłącznie wtedy, gdy spełnione są przesłanki z 440 KPK
lub 445 KPK, tj. rażąca niesprawiedliwość, albo poprawa kwalifikacji.
Pytanie 152. - Zasady (reguły) ne peius
Łac. Nie gorzej

 Stosowane tylko w postępowaniu apelacyjnym

1. Sąd odwoławczy nie może skazad oskarżonego:

- który został uniewinniony w I instancji;

- co do którego w I instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie.

2. Sąd odwoławczy nie może zaostrzyd kary poprzez wymierzenie kary dożywotniego

pozbawienia wolności

Sąd odwoławczy może jednak wobec uniewinnionego w I instancji umorzyć

postępowanie.

Osobną kwestią jest poprawienie kwalifikacji prawnej czynu. Sąd odwoławczy może ją

zmienić niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, o ile nie zmienia

ustaleń faktycznych.

Poprawienie kwalifikacji na niekorzyść może mieć miejsce tylko wtedy, gdy wniesiono

środek odwoławczy na niekorzyść oskarżonego.

Pytanie 153. - Zasada skargowości i ścigania z
urzędu
ZASADY SKARGOWOŚCI I ŚCIGANIA Z URZĘDU
Zasada skargowości to dyrektywa, w myśl której organ procesowy wszczyna i prowadzi
postępowanie tylko skutkiem skargi podmiotu bezpośrednio zainteresowanego rozstrzygnięciem.
Zasada ścigania z urzędu jest przeciwstawna do powyższej. Dyrektywa, w myśli której organ
procesowy wszczyna i prowadzi postępowanie niezależnie od czyjekolwiek skarg

 główne, apelacyjne, kasacyjne, wznowienie, następcze zasada skargowości

 przygotowawcze i wykonawcze zasada ściągania z urzędu

 nemo iudex sine actore

 Ujęcie abstrakcyjne w dwóch aspektach:
1) ujęcie wąskie- skarga jako tylko inicjacja procesu
2) ujęcie szerokie- skarga jako inicjacja każdej fazy procesu
Zasada skargowości w KPK:
-Jest częściowo zdefiniowana w KPK- art. 14 par.1- nie uzależnia postępowania sądowego tylko od
aktu oskarżenia
- Skarga- to wniosek podmiotu bezpośrednio zainteresowanego rozstrzygnięciem o wszczęcie i
przeprowadzenie stosownego postępowania
- Skargę może złożyć też inny uczestnik postępowania- np. kogo mienie zostało zabezpieczone
tytułem grożącej kary grzywny.
- Skargi dzielą się na:
1)zasadnicze, czyli te, które inicjują stadium procesu- wszczęscie tylko wtedy gdy jest skarga
-akt oskarżenia
- substytuty aktu oskarżenia
2) instrumentalne, służą do uruchomienia poszczególnych etapów w obrębie stadiów. Dzieli się je na:
- etapowe, czyli przesuwające proces do następnego etapu (apelacja, sprzeciw od wyroku
nakazowego, zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego)
- warunkujące kontrolę nadzwyczajną (kasacja, wniosek o wznowienie postępowania
przygotowawczego lub sądowego)
- incydentalne (zażalenia w kwestii środków zapobiegawczych)
Drugi podział, ze względu na funkcje:
1) Funkcja impulsu procesowego- skarga inicjuje odpowiednie postępowanie. Jej wniesienie przerywa
bieg terminu i oznacza początek postępowania.
2) Funkcja obligująca- 2 aspekty- pozytywny i negatywny
- pozytywny- wniesiona skarga zobowiązuje organ procesowy do wszczęcia i kontynuacji
postępowania.
-negatywny- nie wolno wszczynać postępowania, dopóki nie zostanie wniesiona skarga
i nie wolno organowi wychodzić poza granice określone skargą.
3) funkcja informacyjna- informowanie organu procesowego i pozostałych stron o zapatrywaniu
strony na kwestie faktów oraz prawa
4) w akcie oskarżenia mamy jeszcze funkcje bilansującą- bilans postępowania przygotowawczego
Zasada ścigania z urzędu:
 postępowanie przygotowawcze i wykonawcze
-wyjątkiem jest art. 12- ściganie na wniosek pokrzywdzonego
- Są przestępstwa, w których wszczęcie bez wniosku pokrzywdzonego jest niedopuszczalne
- Pokrzywdzony może wniosek za zgodą prokuratora lub sądu wycofać, ale nie może już go ponownie
złożyć
- Organ postępowania przygotowawczego może zawsze zmienić kwalifikację prawną czynu, może
rozszerzyć postępowanie na inne czyny nieścigane na wniosek.
- „postępowanie wykonawcze wszczyna się bezzwłocznie” – po wyroku, więc z urzędu
- Spotykane tez wyjątkowo w postępowaniu głównym i apelacyjnym
1) uprawnienie do inicjowania procesu- art. 542 par. 3i4-
2) uprawnienia do kontynuowania mimo cofnięcia skargi-
- cofnięcie aktu oskarżenia po rozpoczęciu przewodu sądowego- dążenie oskarżonego
do wydania wyroku uniewinniającego
- odstąpienie oskarżyciela prywatnego od oskarżenia po rozpoczęciu przewodu
sądowego- umorzenie tylko za zgodą oskarżonego
- Oskarżony nie może cofnąć wniesionego na jego korzyść środka odwoławczego
jeśli wniósł je oskarżyciel publ. lub jeśli jest wypadek obrony obligatoryjnej
3) uprawnienia do przekraczania granic skargi
- przekroczenie granic kasacji prze SN
Pytanie 154. Wniosek dowodowy
Dowodzenie stanowi pewien modelowy łańcuch czynności, który określa się nazwą
procesu dowodzenia. Wśród etapów dowodzenia wyróżniamy m.in.: wprowadzenie
dowodów do procesu przez co rozumiemy, że zostają one włączone w obręb
toczącego się procesu karnego. Można mówić o dwóch drogach wprowadzenia
dowodów do procesu karnego:
a) Z urzędu
b) Na wniosek

 WPROWADZENIE DOWODÓW DO PROCESU Z UZRĘDU

Odgrywa większą rolę w postępowaniu przygotowawczym. Jeśli zaistnieją podstawy

do wniesienia aktu oskarżenia, to oskarżyciel będzie zobowiązany wszystkie
wprowadzone do procesu dowody przedstawić sądowi, chyba że niektóre z nich będą
dla sprawy nieistotne, ale protokół z ich przeprowadzenia powinien pozostać w aktach
sprawy.
W postępowaniu głównym wprowadzenie dowodów do procesu z urzędu może
nastąpić przed rozprawą lub na rozprawie. Prezes sądu w ramach przygotowania do
rozprawy głównej może na wniosek stron, podmiotu, o którym mowa w art. 416 KPK
lub z urzędu dopuścić dowody, jeżeli druga strona się nie sprzeciwiła i zarządzić ich
sprowadzenie na rozprawę, w przeciwnym razie w tym przedmiocie sąd wydaje
postanowienie. Sąd na rozprawie, zawsze kiedy to jest konieczne do wyjaśnienia
istotnych okoliczności sprawy, może postanowieniem dopuścić dowody przez strony
nie zawnioskowane.

 WPROWADZENIE DOWODÓW DO PROCESU NA WNIOSEK

Odgrywa większą rolę w postępowaniu głównym. W stadium postępowania

przygotowawczego wnioski dowodowe mogą składać pokrzywdzony i podejrzany
oraz ich przedstawiciel, co wynika z uprawnienia stron oraz z art. 315 KPK.
W postępowaniu głównym można wyodrębnić dwie grupy dowodów:
a) Dowody zamieszczone w wykazie dowodów dołączonych do aktu oskarżenia przez
oskarżyciela. Są to dowody, które już zostały wprowadzone do procesu w
postępowaniu przygotowawczym. Dowody te powinny być przeprowadzone bez
 potrzeby wydania decyzji procesowych o ich dopuszczaniu, chyba że niektóre z nich
są prawnie niedopuszczalne.
b) Dowody zawnioskowane przez pozostałe strony procesowe oraz przez oskarżyciela po
wniesieniu aktu oskarżenia. Są to właściwie wnioski dowodowe, stanowiące żądanie
stron procesowych lub ich przedstawicieli, a także podmiotu, o którym mowa w art.
416 KPK, zgłoszone organowi kierującemu procesem, domagające się
przeprowadzenia dowodu z określonego środka dowodowego na oznaczoną tezę
dowodową.

Wniosek dowodowy może być zgłoszony ustnie lub pisemnie na rozprawie i poza
rozprawą.

Wniosek taki powinien zawierać:

a) Określenie tezy dowodowej,
b) Oznaczenie dowodu, za pomocą którego ma być potwierdzona teza dowodowa,
c) Sposób przeprowadzenia dowodu.

Wniosek może być zgłoszony przez strony lub ich przedstawicieli oraz przez podmiot
z 416 KPK.

Wniosek dowodowy podlega oddaleniu w wypadkach określonych w art. 170 KPK,

jeżeli:
a) Przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne,
b) Okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia
sprawy,
c) Okoliczność jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy,
d) Dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności,
e) Dowodu nie da się przeprowadzić,
f) Gdy wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania.

W postępowaniu głównym decyzja w przedmiocie wniosku dowodowego może przybrać

postać zarządzenia prezesa sądy wydanego w ramach przygotowania do rozprawy
głównej lub przewodniczącego składu sądzącego, jeśli inna strona nie sprzeciwiła się
temu wnioskowi. W pozostałych wypadkach o dopuszczeniu zawnioskowanego dowodu
decyduje sąd, wydając postanowienie.
 155. Kompetencje organów stosujących środki zapobiegawcze

Kompetencja do stosowania środków zapobiegawczych jest zastrzeżona na

zasadach wyłączności sądowi i prokuratorowi.

 Sąd ma pełną kompetencję we wszystkich stadiach procesu, łącznie z

postępowaniem kasacyjnym i o wznowienie postępowania

 Prokurator może stosować środki zapobiegawcze jedynie w postępowaniu

przygotowawczym – z wyłączeniem tymczasowego aresztowania, którego

stosowanie należy tylko do właściwości sądu

Przed zastosowaniem środka zapobiegawczego sąd lub prokurator stosujący

środek zapobiegawczy zobowiązany jest przesłuchać oskarżonego, chyba że jest

to niemożliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju. O

terminie przesłuchania sąd zawsze musi powiadomić prokuratora.

 156. Zmiana lub uchylenie środka zapobiegawczego

Niezależnie od zażalenia oskarżony może składać w każdym czasie wniosek o

uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego. W przedmiocie wniosku

rozstrzyga najpóźniej w ciągu 3 dni prokurator, a po wniesieniu aktu oskarżenia

sąd, przed którym sprawa się toczy. W przypadku zażalenia na postanowienie

prokuratora rozpoznaje je sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się

postępowanie, a w razie wniesienia zażalenia na postanowienie sądu rozpoznaje

je ten sam sąd w składzie trzech sędziów. Przysługuje ono oskarżonemu tylko

wtedy, gdy wniosek został złożony po upływie co najmniej 3 miesięcy od dnia

wydania postanowienia w przedmiocie środka zapobiegawczego.

 157. Sposoby zaskarżenia postanowienia w przedmiocie

środków zapobiegawczych

Prawo do zażalenia mają tylko oskarżony i oczywiście jego obrońca, prokurator

oraz pokrzywdzony, jeżeli jest stroną i zachodzi po jego stronie gravamen.

Na postanowienie prokuratora w przedmiocie środka zapobiegawczego

przysługuje zażalenie do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się

postępowanie

Na postanowienie sądu w przedmiocie środka zapobiegawczego przysługuje

zażalenie do sądu odwoławczego, chyba że sam sąd odwoławczy zastosował TA

i wówczas zażalenie przysługuje do innego równorzędnego składu sądu

odwoławczego

Sąd ma obowiązek rozpoznać zażalenie niezwłocznie, przy czym zażalenie na

postanowienie w przedmiocie TA nie później niż przed upływem 7 dni od

przekazania mu zażalenia wraz z niezbędnymi aktami

 158. Kontrola wstępna dokonywana przez sąd po wniesieniu aktu oskarżenia +
159. Zakres wstępnej kontroli po wniesieniu aktu oskarżenia
Wstępna kontrola oskarżenia ma charakter formalny i merytoryczny.

Formalna kontrola należy do prezesa sądu. Bada on, czy akt oskarżenia odpowiada warunkom
formalnym. Jeżeli któryś z tych warunków nie został spełniony, prezes sądu zwraca akt oskarżenia w
celu uzupełnienia braków w terminie 7 dni. Na zarządzenie o zwrocie oskarżycielowi przysługuje
zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Oskarżyciel posiłkowy subsydiarny i
oskarżyciel prywatny bez względu na wniesione zażalenie zobowiązani są wnieść poprawiony lub
uzupełniony akt oskarżenia w terminie 7 dni. Tylko oskarżyciel publiczny jest zwolniony z tego
rygoru, jego zażalenie zwalnia go z tego terminu.

Merytoryczna kontrola ma na celu zapobieżenie oskarżeniu oczywiście bezzasadnemu. Znaczenie ma

jedynie wynik negatywny kontroli. Całe postępowanie polegające na tej merytorycznej wstępnej
kontroli oskarżenia nazywa się etapem oddania pod sąd. Polskiemu ustawodawstwu znany jest system
kontroli z inicjatywy sądu. Tylko prezes sądu decyduje o tym, czy przekazać sprawę na posiedzenie
sądu przed wyznaczeniem rozprawy w celu zbadania zasadności oskarżenia. Prezes sądu ma
obowiązek skierować sprawę na posiedzenie, gdy zachodzi potrzeba rozstrzygnięcia przekraczającego
jego uprawnienia, tj.
- umorzenia postępowania z powodu negatywnej przesłanki procesowej
- umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia
- wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu
postępowania
- zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego –
następuje wówczas, gdy zdaniem sądu materiał dowodowy przedstawiony z aktem oskarżenia jest
niewystarczający dla skierowania sprawy na rozprawę, niemniej stwierdzona słabość podstaw
oskarżenia nie jest tożsama z ich oczywistym brakiem.
- wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania
- wydania postanowienia w przedmiocie TA lub innego środka przymusu
- umorzenia postępowania w razie stwierdzenia niepoczytalności podejrzanego i orzekania środka
zabezpieczającego
- rozważenia możliwości skierowania sprawy do postępowania mediacyjnego

W dalszym postępowaniu sąd nie jest związany ani oceną faktyczną ani prawną przyjętą za podstawę
postanowień i zarządzeń wydanych na posiedzeniu w postępowaniu przejściowym. Sędzia orzekający
w ramach kontroli merytorycznej nie podlega wyłączeniu z mocy ustawy.
 160. Uchylenie i zmiana orzeczeń poza zakresem granic

zaskarżenia

Rozszerzenie rozpoznania poza granice środka odwoławczego jest dopuszczalne

tylko w następujących przypadkach:

- stwierdzenia bezwzględnych przyczyn odwoławczych

- uchylenia lub zmiany przez sąd odwoławczy orzeczenia na korzyść

współoskarżonych, choćby nie wnieśli oni środka odwoławczego, gdy uchylił je

lub zmienił na rzecz współoskarżonego, którego środek odwoławczy dotyczył

Zawężenie rozpoznania jest również dopuszczalne. Sąd odwoławczy może

ograniczyć rozpoznanie środka odwoławczego tylko do poszczególnych

uchybień, jeżeli rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające do wydania

orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub

bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania.

 161. Zadania obroocy (podobne do pyt. Nr5).

Głównym zadaniem obrońcy jest ochrona oskarżonego w taki sposób, by cel

procesu karnego osiągnięty został z zagwarantowaniem prawa do obrony.

Przykładowe uprawnienia obrońcy w postępowaniu przygotowawczym to:

prawo składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia

(art. 315 § 1 k.p.k.), prawo do udziału w czynnościach niepowtarzalnych (art.

316 § 1 k.p.k.) oraz w innych czynnościach postępowania (art. 317 § 1 k.p.k.), a

także prawo udziału w czynnościach zapoznawania podejrzanego z materiałami

postępowania przygotowawczego (art. 321 § 3 k.p.k.)

Ustanowienie obrońcy daje mu uprawnienie do działania w całym postępowaniu

karnym, a więc nie tylko w trakcie rozprawy sądowej. Niemniej jednak

ograniczenia w tej kwestii mogą wynikać z treści upoważnienia. Wyznaczony

obrońca z urzędu ma obowiązek podejmowania czynności procesowych do

prawomocnego zakończenia postępowania.

 162. Przejęcie i przekazanie osób skazanych do wykonania

wyroku.

Zakres przejęcia do Polski i przekazywania za granicę orzeczeń do wykonania jest identyczny.

Wniosek o przejęcie lub przekazanie kierowany za granicę może pochodzić od polskiego Ministra
Sprawiedliwości lub właściwego organu zagranicznego. Ani przejęcie ani przekazanie nie mogą odbyć
się bez Ministra Sprawiedliwości i bez postanowienia sądu w Polsce. Minister Sprawiedliwości musi
zwrócić się do właściwego miejscowo sądu okręgowego ze względu na ostatnie miejsce pobytu lub
zamieszkiwania skazanego. Sąd rozpatruje sprawę na posiedzeniu w składzie jednego sędziego, w
którym może uczestniczyć prokurator, skazany, jeśli przebywa w Polsce i jego obrońca, jeśli się stawi.
Od skazanego odbiera się stanowisko w przedmiocie wystąpienia, jeśli go brak materializuje się
negatywna jego przesłanka. Przejęcie lub przekazanie orzeczenia do wykonania jest niedopuszczalne,
jeżeli sąd tak postanowił. Kodeks wymienia przypadki niedopuszczalności. Pozytywna decyzja sądu
nie jest wystarczająca. Rozstrzyga zawsze i ostatecznie Minister Sprawiedliwości.
Wystąpienie do państwa członkowskiego UE o wykonanie kary uwarunkowane jest pojawieniem się
prawomocnego orzeczenia skazującego na karę pozbawienia wolności, Wystąpienie należy do
właściwości sądu okręgowego. Kolejnym warunkiem jest, by czynność przekazania orzeczenia celem
wykonania z Polski do innego państwa członkowskiego pozwoliła w większym stopniu zrealizować
wychowawcze i zapobiegawcze cele kary. Jeśli zostanie stwierdzony brak tego warunku sąd może
odstąpić od omawianego wystąpienia a nawet je cofnąć do momentu rozpoczęcia wykonywania kary
w innym państwie członkowskim. Sąd może każdorazowo skierować wystąpienie tylko do jednego
państwa członkowskiego (realizacja zasady Ne bis in idem). Postanowienie w przedmiocie przyjęcia
skazania do wykonania winno zapaść w terminie 40 dni od daty otrzymania orzeczenia z
zaświadczeniem , całe postępowanie powinno zakończyć się w ciągu 90 dni.
W razie przejęcia orzeczenia do wykonania trzeba je dostosować do polskiego porządku prawnego.
Możliwe jest wystąpienie polskiego sadu o udzielenie informacji o obcym prawie. Jeśli sąd wyda
postanowienie o wykonaniu kary pozbawienia wolności, określa kwalifikację prawną czynu według
prawa polskiego. I jest co do zasady związany wymiarem orzeczonej kary. Gdyby okazało się, że
wymiar kary nie jest znany polskiej ustawie (np. podwójne dożywocie) wówczas sąd określa
podlegającą wykonaniu karę, jako karę pozbawienia wolności. Jeśli zaś przestępstwo zgodnie z
przyjętą według prawa polskiego kwalifikacją nie jest zagrożone karą pozbawienia wolności (np.
zniesławienie), wykonuje się karę orzeczoną przez sąd w wymiarze nieprzekraczającym 6 miesięcy
pozbawienia wolności.
 163. Podmioty uprawnione do wniesienia skarg

Skarga to wniosek podmiotu bezpośrednio zainteresowanego rozstrzygnięciem o

wszczęcie i przeprowadzenie stosowanego postępowania.

Tym podmiotem nie musi być strona postępowania, choć najczęściej to właśnie

strony są podmiotami zainteresowanymi rozstrzygnięciem.

Skargę może złożyć każdy uczestnik postępowania, jeśli prawo przyznaje mu

możliwość wiążącego zainicjowania postępowania (osoba, której mienie zostało

zabezpieczone tytułem grożącej kary grzywny, niebędąca oskarżonym, może

wnieść zażalenie na postanowienie o zabezpieczeniu podobnie zażalenie osoby,

której przedmiot zatrzymano albo u której zostało przeprowadzone

przeszukanie).

Uwaga:

To zagadnienie wydaje się być dość szerokie. Skarga to także akt oskarżenia, a

więc podmiotem uprawnionym jest prokurator, oskarżyciel subsydiarny,

oskarżyciel prywatny i podmioty wskazane przez konkretne przepisy. Myślę, że

to zagadnienie zostało omówione przy okazji innych tematów.

 164. Rola prezesa sądu przed rozprawą

Przez prezesa sądu rozumie się zgodnie z art. 93 § 2 k.p.k. przewodniczącego wydziału

bądź upoważnionego sędziego. Prezes sądu pełni ważną rolę w przygotowaniu rozprawy,

jego zadania to przede wszystkim:

- Zwrot aktu skarżenia do usunięcia braków w terminie 7 dni, gdy akt nie odpowiada

warunkom formalnym,

- Prezes sądu decyduje w kwestii skierowania sprawy na posiedzenie, w celu wydania

wyroku skazującego bez postępowaniadowodowego,

- wyznaczenie sędziego albo członków składu orzekającego jeśli przewidywany zakres

postępowania dowodowego uzasadnia przypuszczenie że niezbędne w sprawie będzie

wyznaczenie co najmniej 5 terminów rozpraw (obligatoryjne posiedzenie

przygotowawcze),

- prezes może również skierować sprawę na posiedzenie przygotowawcze ze względu na

zawiłość sprawy (fakultatywne posiedzenie przygotowawcze),

- prezes może również uznać za obowiązkowy udział stron, oskarżycieli, obrońców i

pełnomocników za obowiązkowy na posiedzeniu przygotowawczym jeżeli uzna że

przyczyni się to do usprawnienia postępowania,

- w przypadku gdy nie odbywa się posiedzenie przygotowawcze prezes sądu wydaje

pisemne zarządzenie wskazujące sędziego albo członków składu orzekającego,

 165. Rodzaje rozstrzygnięć sądu rozpoznającego apelację

Możliwe rozstrzygnięcia sądu rozpoznającego apelację określa art. 437 k.p.k., zgodnie z nim

możliwe jest:

- utrzymanie w mocy zaskarżonego orzeczenia ( w całości lub w części jeżeli pozostała część

orzeczenia podlega zmianie).

- zmiana zaskarżonego orzeczenia w całości lub części i orzeczenie o do istoty (np. zmiana

opisu czynu bądź zmiana kwalifikacji prawnej czynu albo zmiana wymiaru kary).

- uchylenie zaskarżonego orzeczenia (np. przy zażaleniu na zarządzenie prezesa sądu o

odmowie przyjęcia apelacji, sąd odwoławczy uchyla to orzeczenie co powoduje przyjęcie

apelacji).

- uchylenie zaskarżonego orzeczenia i umorzenie postępowania (w całości lub w części, np.

uchylenie wyroku skazującego i umorzenie postępowania ze względu na przedawnienie)

- uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania (w

całości lub części), ale wyłącznie w następujących przypadkach:

-zachodzą bezwzględne przyczyny odwoławcze (art. 439 § 1 k.p.k.)

-kiedy w I instancji oskarżony został uniewinniony albo postępowanie warunkowo

umorzono bądź umorzono, ponieważ wówczas sąd odwoławczy nie może skazać

oskarżonego (art. 454 § 1 k.p.k.)

-konieczne jest przeprowadzenie przewodu sądowego w całości

- możliwe jest uchylenie orzeczenia wyłącznie w części, której ono nie zawiera (np. brak

orzeczenia o obligatoryjnym środku karnym)

 166. Rozprawa a przewód sądowy

Przewód sądowy jest elementem rozprawy. Rozprawa składa się z następujących elementów:

1. rozpoczęcie rozprawy - zainicjowane wywołaniem sprawy (art. 381 k.p.k.). Po wywołaniu

sprawy przewodniczący sprawdza, czy wszyscy wezwani stawili się na rozprawę i czy nie

ma przeszkód do rozpoznania sprawy (art. 381 k.p.k.). Po sprawdzeniu obecności

przewodniczący zarządza opuszczenie sali przez świadków, może też wyjątkowo zarządzić

opuszczenie sali przez biegłego.

2. przewód sądowy - podczas niego dochodzi do merytorycznego rozpoznania zapoznania się

sąde ze sprawą przede wszystkim przez przeprowadzenie postępowania dowodowego,

przewód sądowy rozpoczyna zwięzłe przedstawienie przez oskarżyciela zarzutów

oskarżenia, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego przewodniczący zadaje stroną

pytanie czy wnoszą o uzupełnienie postępowania dowodowego i w razie odpowiedzi

przeczącej zamyka przewód sądowy

3. głosy stron - strony zabierają głos w kolejności: osk. publiczny, osk. posiłkowy, osk.

prywatny, przedstawiciel społeczny, obrońca oskarżonego i oskarżony. Oskarżonemu

zawsze przysługuje prawo do ostatniego słowa

4. wyrokowanie - obejmuje naradę, głosowanie, sporządzenie i podpisanie wyroku, jego

ogłoszenie, podanie ustnych motywów rozstrzygnięcia oraz pouczenia stron o prawie do

zaskarżenia wyroku.
 167. Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego

w postępowaniu prywatno-skargowym

Zgodnie z art. 491 k.p.k. nieusprawiedliwione niestawiennictwo

oskarżyciela prywatnego na posiedzeniu pojednawczym

poprzedzającym rozprawę w sprawach prywatno-skargowych uważa

się za odstąpienie od oskarżenia., co powoduje umorzenie

postępowania. Od oskarżyciela prywatnego oczekuje się że będzie

popierał swoje oskarżenie przez cały czas, a więc że będzie również

stawiał się na posiedzeniach i rozprawach. Skutkuje to również nie

możnością wniesienia ponownie aktu oskarżonego z uwagi na to że

sprawca została już umorzona i zachodzi tutaj negatywna przesłanka

procesowa z art. 17 par. 1 pkt 7 - "Nie wszczyna się postępowania, a

wszczęte umarza, gdy postępowanie karne co do tego samego czynu

tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej

wszczęte toczy się". Tak więc niestawiennictwo oskarżyciela

przekreśla jego oskarżenie i pozbawia możliwości ponownego

oskarżenia.
 168. Termin i tryb zaskarżenia wyroku sądu I instancji

Aby wnieść środek zaskarżenia od wyroku I instancji należy w

terminie zawitym 7 dni należy złożyć wniosek o uzasadnienie,

następnie w ciągu 14 dni od dnia doręczenia wyroku z doręczeniem

złożyć apelację do właściwego sądu odwoławczego. W sprawach

rozpatrywanych w pierwszej instancji przez Sąd Rejonowy właściwy

będzie Sąd Okręgowy. Jeżeli zaś sprawa była w I instancji ostrzyga

przez Sąd Okręgowy właściwy będzie Sąd Apelacyjny. Dla apelacji

wnoszonej od orzeczenia zapadłego w Sądzie Okręgowym jako I

instancji obowiązuje przymus adwokacko-radcowski.

 169. Tryb zaskarżenia wyroków

Zapewne poszczególne elementy apelacji są omówione osobno bardzo

szeroko więc „nakreślę” podstawy:

Apelacja w postępowaniu karnym

Od orzeczenia wydanego w pierwszej instancji przysługuje środek odwoławczy
stronom oraz innym osobom wskazanym w przepisach ustawy.
Orzeczenie można zaskarżyd w całości lub w części. Można także zaskarżyd samo
uzasadnienie orzeczenia. Odwołujący się może skarżyd jedynie rozstrzygnięcia lub
ustalenia naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom. Ograniczenie to nie
dotyczy oskarżyciela publicznego. Oskarżyciel publiczny ma prawo wnieśd środek
odwoławczy także na korzyśd oskarżonego.
Środek odwoławczy wnosi się na piśmie do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie.
Strona może złożyd pisemną odpowiedź na środek odwoławczy.
Od wyroku sądu pierwszej instancji stronom, a pokrzywdzonemu od wyroku
warunkowo umarzającego postępowanie wydanego na posiedzeniu przysługuje
apelacja, chyba że ustawa stanowi inaczej.
O uprawnieniu do złożenia wniosku o wyznaczenie obroocy w celu sporządzenia
apelacji oraz o możliwości obciążenia wnioskującego kosztami wyznaczenia takiego
obroocy należy oskarżonego nieposiadającego obroocy ponownie pouczyd przy
ogłoszeniu lub doręczeniu wyroku, niezależnie od pouczenia udzielonego na
podstawie art. 338 § 1a ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania
karnego (Dz. U. z 1997 r. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.). Procedurę tą stosuje się
odpowiednio w stosunku do pokrzywdzonego w wypadku wydania na posiedzeniu
wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, a także w stosunku do oskarżyciela
posiłkowego i oskarżyciela prywatnego.
Termin do wniesienia apelacji wynosi 14 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od
daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem. Apelacja wniesiona przed upływem
terminu złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wywołuje skutki określone w
art. 422 Kodeksu postępowania karnego i podlega rozpoznaniu; apelację taką można
uzupełnid w terminie wskazanym wyżej.
 170. Cofnięcie środka zaskarżenia

Art. 14 §2 KPK traktuje o cofnięciu aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego.

Oskarżyciel publiczny może cofnąć AO do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na
pierwszej rozprawie głównej. W toku przewodu sądowego przed sądem I instancji
cofnięcie AO dopuszczalne jest jedynie za zgodą oskarżonego. Ponowne wniesienie
AO przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn jest niedopuszczalne.

Wcześniej istniała instytucja odstąpienia od oskarżenia – odstąpienie takie nie wiązało

jednak sądu.
Sąd nie ma więc w tej kwestii obecnie nic do powiedzenia – wszystko będzie zależało
od arbitralnej decyzji prokuratora (ustawodawca pozostawia mu swobodę, nie
wskazując np. przesłanek do podjęcia takiej decyzji), a od pewnego momentu także
oskarżonego – gdy np. będzie zależało mu bardziej na wydaniu wyroku
uniewinniającego niż na umorzeniu postępowania. Koresponduje z tym art. 32 ust. 2
ustawy o prokuraturze: „Jeżeli wyniki postępowania sądowego nie potwierdzają
zarzutów oskarżenia, prokurator cofa akt oskarżenia”.
Jeśli chodzi o oskarżyciela prywatnego – na mocy art. 496 oskarżyciel prywatny może
odstąpić od oskarżenia (NIE jest to cofnięcie skargi) przed prawomocnym
zakończeniem postępowania, jednak samowolnie tylko do momentu rozpoczęcia
przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej, później jedynie za zgodą
oskarżonego. Skutkuje to umorzeniem postępowania na podstawie art. 17 §1 pkt 9
KPK.

Charakter art. 14 §2 usunie wątpliwości co do charakteru prawnego orzeczenia o

umorzeniu postępowania wobec braku skargi i wykluczy przyjęcie interpretacji opartej
na założeniu, że brak skargi jest negatywną przesłanką procesową o charakterze
względnym i przemijającym. Oskarżony będzie miał pewność, że orzeczenie takie po
uprawomocnieniu się będzie ostateczne i będzie mogło zostać wzruszone już tylko w
drodze nadzwyczajnych środków zaskarżenia.
 171. Formy zastępujące akt oskarżenia

Do namiastek (surogatów) aktu oskarżenia można zaliczyć pisma

procesowe, które zastępują akt oskarżenia i pełnią do niego podobne

funkcje:

- Ustna lub pisemna skarga pokrzywdzonego złożona do Policji

- wniosek o umorzenia śledztwa i zastosowanie środków

zabezpieczających (art. 324)

- wniosek prokuratora (składany zamiast AO) o wydanie na posiedzeniu

wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub

innych środków przewidzianych za zarzucany mu występek (art. 335 §1)

- wniosek o warunkowe umorzenie postępowania (art. 336)

- wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym (art. 517b §1

oraz art. 517d)

WSZYSTKIE TE FORMY BYŁY WCZEŚNIEJ SZEROKO

OMÓWIONE
172. Podmioty uprawnione do wniesienia kasacji (przebieg

postępowania kasacyjnego)

Kasacja w postępowaniu karnym

Od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie oraz od

prawomocnego postanowienia sądu odwoławczego o umorzeniu postępowania i

zastosowaniu środka zabezpieczającego określonego w art. 93a Kodeksu karnego

może być wniesiona kasacja. Do wniesienia kasacji uprawnione są strony. Jednakże

strona, która nie zaskarżyła orzeczenia sądu pierwszej instancji, co do zasady nie

może wnieść kasacji od orzeczenia sądu odwoławczego, jeżeli orzeczenie sądu

pierwszej instancji utrzymano w mocy lub zmieniono na jej korzyść. Ograniczenie to

nie dotyczy uchybień wymienionych w art. 439 Kodeksu postępowania karnego (Dz.

U. z 1997 r. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.)

Minister Sprawiedliwości, Prokurator Generalny, a także Rzecznik Praw

Obywatelskich może wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu

kończącego postępowanie. Rzecznik Praw Dziecka może wnieść kasację od każdego

prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie, jeżeli przez wydanie

orzeczenia doszło do naruszenia praw dziecka. Kasację w stosunku do tego samego

oskarżonego i od tego samego orzeczenia każdy uprawniony może wnieść tylko raz.

Termin do wniesienia kasacji dla stron wynosi 30 dni od daty doręczenia orzeczenia z

uzasadnieniem. Wniosek o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem należy zgłosić w

sądzie, który wydał orzeczenie, w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia

orzeczenia, a jeżeli ustawa przewiduje doręczenie orzeczenia, od daty jego doręczenia.

Trzydziestodniowego terminu do wniesienia kasacji nie stosuje się do kasacji

wnoszonej przez Ministra Sprawiedliwości, Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw

Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka.

Strona wnosi kasację do Sądu Najwyższego za pośrednictwem sądu odwoławczego.

Minister Sprawiedliwości, Prokurator Generalny, a także Rzecznik Praw

Obywatelskich kasację wnoszą bezpośrednio do Sądu Najwyższego.

Jeżeli kasacja nie pochodzi od prokuratora, Ministra Sprawiedliwości, Rzecznika Praw

Dziecka albo Rzecznika Praw Obywatelskich, powinna być sporządzona i podpisana

przez obrońcę lub pełnomocnika będącego adwokatem albo radcą prawnym.

W kasacji należy podać na czym polega zarzucane uchybienie. Kasacja musi być co

do zasady opłacona – do kasacji strona dołącza dowód uiszczenia opłaty sądowej.

Opłata ulega zwrotowi stronie jeśli kasacja przez nią wniesiona została uwzględniona,

chociażby w części albo została cofnięta.

Postępowanie kasacyjne zaczyna się już przed sądem odwoławczym, którego prezes

bada czy kasacja spełnia wymogi formalne, a jeśli nie to wzywa do ich uzupełnienia w

trybie art. 120 §1. W przypadku nieuzupełnienia braków, jak również w przypadku

wniesienia kasacji po terminie albo przez nieuprawnioną osobę prezes sądu odmawia

jej przyjęcia. Jego zarządzenie jest zaskarżalne do Sądu Najwyższego, który

rozpoznaje je jednoosobowo i co do zasady bez udziału stron. Gdy kasacja jest

dopuszczalna, prezes sądu dostarcza jej odpis pozostałym stronom oraz po złożeniu

przez prokuratora pisemnej odpowiedzi na kasację, niezwłocznie przesyła akta sądowi

właściwemu do rozpoznania kasacji.

 Sąd Najwyższy jako sąd kasacyjny jeżeli ustawa nie wymaga wydania wyroku, orzeka

na posiedzeniu jednoosobowo, chyba, że Prezes Sądu Najwyższego zarządzi

rozpoznanie sprawy w składzie 3 sędziów. Jeżeli kasacja dot. orzeczenia SN, to

podlega rozpoznaniu w składzie 7 sędziów. Kasacja od wyroku dożywotniego

pozbawienia wolności rozpoznawana jest w składzie 5 sędziów.

W razie wniesienia kasacji na niekorzyść oskarzonego sąd może zastosować środki

zapobiegawcze, chyba że oskarżony był uniewinniony. Istotne jest, że wykonanie

orzeczenia można połączyć z zastosowaniem poręczenia majątkowego, poręczenia

społecznego, poręczenia osoby godnej zaufania, dozorem policji i zakazem

opuszczania kraju.

Na posiedzeniu kasacyjnym sąd władny jest oddalić kasację jako oczywiście

bezzasadną, co nie wymaga uzasadnienia.

W postępowaniu kasacyjnym stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu

odwoławczym.

Po rozpoznaniu kasacji SN oddala ją albo zaskarżone orzeczenie uchyla w

całości lub części, przy czym uchylając zaskarżone orzeczenie przekazuje

sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania albo umarza

postępowanie, a jeżeli skazanie jest oczywiście niesłuszne – uniewinnia

oskarżonego.

Z chwilą uchylenia wyroku wykonanie kary czy środka karnego ustaje.

Niedopuszczalna jest kasacja od orzeczenia SN zapadłego w następstwie

rozpoznania kasacji.
 173.Wniosek o wznowienie postępowania zakooczonego prawomocnym

wyrokiem i tryb postępowania (przesłanki art. 540)

Wyróżniamy obligatoryjne i fakultatywne podstawy wznowienia postępowania sądowego

zakooczonego prawomocnym orzeczeniem:

1. Obligatoryjne:

a) Ex delicto

- w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnienieje uzasadniona

podstawa do przyjęcia, że mogło to mied wpływ na treśd orzeczenia (konieczny jest związek

pomiędzy przestępstwem a treścią orzeczenia)

- czyn, o którym mowa wyżej, musi byd ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba

że orzeczenie takie nie może zapaśd z przyczyn wymienionych w 22 lub 7 KPK

b) De novis

Jeżeli po wydaniu orzeczenia dojdzie do ujawnienia nowych faktów lub dowodów nieznanych

przedtem sądowi mogą to byd fakty/dowody nowo ujawnione, a nieznane uprzednio nawet

stronie, które wskazują na to że:

 Skazany nie popełnił czynu albo jego czyn nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał

karze

 Skazano go za przestępstwo zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono

okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary albo też błędnie

przyjęto okoliczności wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary

 Sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne, błędnie przyjmując

popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu

c) Inne:

- Wznowienie może nastąpid wyłącznie na korzyśd strony (lecz nie na niekorzyśd

oskarżonego), jeżeli TK orzekł o niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową

międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie których wydano orzeczenie

- na korzyśd oskarżonego, gdy taka potrzeba wynika z rozstrzygnięcia organu

międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez RP

2. Fakultatywne:

a) Skazany, do którego zastosowano przepisy o tzw. Małym świadku koronnym nie potwierdził

w postępowaniu ujawnionych przez siebie informacji

b) Przy umorzeniu absorpcyjnym, w wypadku uchylenia lub istotnej zmieny treści

prawomocnego wyroku, z powodu którego postępowanie umorzono

c) Na wniosek oskarżonego, złożony w terminie zawitym miesiąca od dnia, w którym dowiedział

się o zapadłym wobec niego orzeczeniu, jeżeli sprawę rozpoznano pod nieobecnośd

oskarżonego, któremu nie doręczono zawiadomienia o terminie posiedzenia lub rozprawy

albo doręczono je w inny sposób niż osobiście, gdy wykaże on, że nie wiedział o terminie oraz

o możliwości wydania orzeczenia pod swoją nieobecnośd.

TRYBY:

a) Na wniosek osoby najbliższej w razie śmierci skazanego (tylko na korzyśd skazanego)

b) Na wniosek strony

c) Z urzędu:

- tylko w razie ujawnienia się jednej z bezwzględnych przyczyn odwoławczych (439), przy czym

wznowienie postępowania może nastąpid jedynie z powodów określonych w pkt 9-11- tylko na

korzyśd oskarżonego

- nie może nastąpid z ww. przyczyny jeśli nie były one przedmiotem rozpoznania w trybie kasacji

- niedopuszczalne jest wznowienie postępowania z urzędu na niekorzyśd oskarżonego po upływie

roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia

174. Wznowienie postępowania zakooczonego

Do pyt. 190 należy dodad kwestie związane z właściwością (544 KPK)

- stosujemy przepisy dotyczące postępowania odwoławczego i kasacyjnego

- przymus adwokacko- radcowski

Orzekając jednoosobowo sąd odmawia przyjęcia wniosku jeśli spełnonione

są łącznie

Dwie przesłanki:

1. Oczywista bezzasadnośd wniosku

2. nie spełnienie obowiązku adwokacko- radcowskiego

Sąd rozstrzygając może wydad postanowienie o pozostawieniu wniosku bez

rozpoznaniu lub o oddaleniu. Jeśli nie orzekł o tym SN lub SA to przysługuje

zażalenie.

Może wydad wyrok lub postanowienie o przekazaniu sprawy właściwemu

sądowi do ponownego rozpoznania- brak środka odwoławczego

Może uniewinnid oskarżonego albo umorzyd postępowanie jeśli nowe fakty

lub dowody wskazują, ze orzeczenie jest oczywiście niesłuszne. – zawsze

wyrok. Można wnieśd apelację, chyba że wyrok wydał SN.

175. Postępowanie dowodowe przed sądem

odwoławczym (postępowaniu odwoławczym)

W postępowaniu odwoławczym można wskazad nowe fakty lub dowody,

jeżeli nie można było ich powoład w postępowaniu przed sądem I instancji.

Dzięki temu możliwe jest uniknięcie sytuacji, w której przy wyroku

uniewinniającym oskarżyciel publiczny „przypomina sobie” o dowodach

mogących świadczyd na niekorzyśd oskarżonego bądź oskarżony przy wyroku

skazującym „przypomina” sobie o dowodach świadczących na jego korzyśd.

 176.Uprawnienia podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym

1. składać wyjaśnienia, może jednak bez podania powodów odmówić odpowiedzi na

poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień (art. 175 § 1 kpk);
2. składać wnioski o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia (art. 315 § 1 kpk);
podejrzanemu i jego obrońcy nie można odmówić wzięcia udziału w czynności jeśli tego
żądają (art 315 § 2 kpk).

3. korzystania z pomocy obrońcy, przy czym, może mieć jednocześnie nie więcej niż trzech
obrońców (art. 77 kpk);

4. żądania przesłuchania go z udziałem ustanowionego obrońcy, którego jednak

niestawiennictwo nie tamuje przesłuchania (art. 301 kpk);

5. podejrzany ma prawo żądać w postępowaniu przygotowawczym umożliwienia mu w toku

przesłuchania złożenia wyjaśnień na piśmie. Takie pisemne wyjaśnienia z zaznaczeniem daty
ich złożenia i podpisane przez podejrzanego stanowią załącznik do protokołu (art 176 § 1
kpk); przesłuchujący może jednak z ważnych powodów odmówić zgody na złożenie
wyjaśnień na piśmie (art 176 § 2 kpk).

6. za zgodą prokuratora, podejrzanemu można udostępnić akta i umożliwić sporządzenie

odpisów oraz odpłatnie wydać kserokopie z akt lub uwierzytelnione odpisy (art. 156 § 5);

7. jeżeli podejrzany nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim, ma prawo do

skorzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza (art. 72 § 1 kpk), a także do uzyskania
postanowień o przedstawieniu, uzupełnieniu lub zmianie zarzutów, aktu oskarżenia oraz
orzeczeń podlegających zaskarżeniu wraz z tłumaczeniem (art. 72 § 3 kpk);

8. podejrzany (oskarżony) nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności, ani też

dostarczania dowodów na swoją niekorzyść (art. 74 kpk);
9. podejrzany musi mieć wyznaczonego obrońcę jeżeli jest nieletni, głuchy, niemy lub
niewidomy, zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności, a także, gdy sąd
uzna, że występują inne okoliczności utrudniające jego obronę (art.79 § 1 i § 2 kk), z tym, że
w razie stwierdzenia przez biegłych lekarzy psychiatrów, że poczytalność podejrzanego w
chwili popełnienia czynu jak i w chwili postępowania nie budzą wątpliwości, udział obrońcy
w dalszym ciągu nie jest obowiązkowy, a sąd może cofnąć wyznaczenie obrońcy z urzędu
(art. 79 § 4 kpk);
10. ma prawo do końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania, przy czym, o
terminie zaznajomienia powiadamia się go na jego wniosek (art. 321 § 1 kpk), a
nieusprawiedliwione niestawiennictwo, nie tamuje dalszego postępowania (art. 321 § 4 kpk);
11. w terminie trzech dni od daty zaznajomienia, ma prawo do złożenia wniosku o
uzupełnienie postępowania (art. 321 § 5 kpk)
 177. Prawomocnośd decyzji stanowczych

Nie do kooca rozumiem to pytanie..

Przejrzałem 3 podręczniki i wójka google i nadal nie wiem co to decyzje

stanowcze.. Na logikę to takie od których nie przysługuje żaden środek

zaskarżenia.

Wiążący stan prawny uzyskują orzeczenia, które nabrały cechy prawomocności.

Prawomocność ma dwa aspekty: formalny i materialny.

Aspekt formalny prawomocności – orzeczenie nie podlega już zaskarżeniu za

pomocą zwykłych środków zaskarżenia. Kończy formalnie proces, tworząc stan

rzeczy osądzonej oraz rodzi domniemanie prawdziwości ustaleń dotyczących

rozstrzygnięcia i ich zgodności z prawem. Pod pewnymi warunkami taka

decyzja jest wzruszalna, np. przez wznowienie postępowania. Orzeczenie

uzyskuje prawomocność formalną, gdy:

 strona nie złożyła wniosku o uzasadnienie wyroku

 strona nie zaskarżyła wyroku w terminie (7 lub 3 dni)

 został wyczerpany tok instancyjny

 prezes sądu odmówił przyjęcie środka odwoławczego.

Aspekt materialny prawomocności (wiąże się z zasadą ne bis in idem):

 zakaz prowadzenia ponownie postępowania przeciwko tej samej osobie, o tę samą

odpowiedzialność prawną.