Thermodynamics: An Engineering Approach, 6th Edition

Yunus A. Cengel, Michael A. Boles

McGraw-Hill, 2008

BÖLÜM 2
ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ VE
GENEL ENERJİ
ÇÖZÜMLEMESİ

Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display.

1
GİRİŞ
• İçindeki hava ve buzdolabı ile tüm oda sistem olarak ele alınırsa; sistem sınırlarını
geçerek odaya giren elektrik enerjisi etkileşimi vardır. Odanın her yeri kapalı ve iyi
yalıtılmış olduğundan adyabatik kapalı sistemdir. Enerjinin korunum ilkesine göre
odada artış gösteren enerji, buzdolabı tarafından kullanılan ve kolayca bir elektrik
sayacı tarafından ölçülebilecek olan elektrik enerjisine eşittir.
• Buzdolabı veya motoru bu enerjiyi depolamaz. Bunun için bu enerji odadaki havaya
verilmiş olmalıdır ve kendini odadaki sıcaklık artışı ile gösterir.

İyice kapatılmış
ve yalıtımı
yapılmış
bir odada
çalıştırılan bir fan
odadaki
havanın
İyice kapatılmış ve sıcaklığını
yalıtılmış bir odada arttıracaktır.
kapısı açık bir
buzdolabının
çalıştırılması
 ENERJİNİN BİÇİMLERİ
Enerji ısıl, mekanik, kinetik, potansiyel, elektrik, manyetik, kimyasal, nükleer gibi
değişik biçimler alabilir.
Bunların tümünün toplamı, sistemin toplam enerjisini (E) oluşturur.

İç enerji, U: Sistemin moleküler yapısı ve moleküler hareketliliğiyle ilgili enerjilerin

(duyulur, gizli, kimyasal ve nükleer enerjilerin) toplamıdır.

Kinetik enerji, KE: Sistemin, bir referans noktasına göre hareketinden dolayı sahip
olduğu enerjiye denir.

Kinetik enerji birim kütle için

Potansiyel enerji, PE: Sistemin bir yerçekimi alanındaki yüksekliğine bağlı olarak sahip
olduğu enerjiye denir.

Potansiyel enerji birim kütle için

3
Enerji

Birim kütle başına toplam

enerji (özgül enerji)

Kütlesel debi

Birim zamandaki enerji

4
Mekanik Enerji
Mekanik enerji: İdeal türbin gibi mekanik bir cihazla, doğrudan ve tamamen
mekanik işe dönüşebilen enerji biçimi olarak tanımlanır.

Kinetik ve potansiyel enerji: Mekanik enerjinin bilinen formlarıdır.

Akış halindeki bir akışkanın

mekanik enerjisi birim kütlede

Akış halindeki bir

akışkanın mekanik enerjisi

Sıkıştırılamaz (ρ sabit) akışkanlarda mekanik enerji değişimi birim kütlede

Sıkıştırılamaz (ρ sabit) akışkanlarda mekanik enerji değişimi

5
Problem Göl seviyesinden 90 m yükseklikte ortalama hızı
3 m/s ve debisi 500 m3 /s olan ve göle doğru akmakta olan
bir nehir düşününüz. Nehir suyunun birim kütle için
toplam mekanik enerjisini ve belirtilen yükseklikte ne
kadar güç üretilebileceğini hesaplayınız.
0 (P ve ρ değişmiyor)
m2 ′ J
emek = akışe + ke + pe nin olduğunun gösterimi
s2 kg

V2 W=Fx
emek = + gh m
2 J = kg 2 m
32 m2 m s
2
emek = + 9.81 90 m J m
2 s2 s2 = 2
kg s
J kJ
emek = 887 = 0.887 → Nehir suyunun birim kütle için toplam mekanik enerjisi
kg kg

Wሶ maks = Eሶ mek = me
ሶ mek
mሶ = ρVA = ρVሶ = 1000 500 = 500000 kg/s

Wሶ maks = 500000 0.887 = 444000 kJ/s

Wሶ maks = 444000 kW → nehir suyu ile üretilebilecek maksimum güç

6
 Problem Belirli bir yükseklikte rüzgar 10 m/s Rüzgar ; V = 10 m/s
sabit hızla esmektedir. Havanın birim kütlesi için 𝑎) 𝑒𝑚𝑒𝑘 =?
mekanik enerjiyi hesaplayınız. 60 m kanat çapına
sahip rüzgar türbini ile aynı yükseklikte ne kadar
𝑏) 𝐷𝑡ü𝑟𝑏𝑖𝑛,𝑘𝑎𝑛𝑎𝑡 = 60 𝑚
güç üretebileceğini hesaplayınız. Havanın
yoğunluğunu 1.25 kg/ 𝑚3 olarak alınız. 𝑊ሶ 𝑚𝑎𝑘𝑠 = 𝐸ሶ 𝑚𝑒𝑘 = ?
0 (havanın basıncında değişiklik yok) 𝜌ℎ𝑎𝑣𝑎 = 1.25 𝑘𝑔/ 𝑚3
𝑎) 𝑒𝑚𝑒𝑘 = 𝑎𝑘𝚤ş𝑒 + 𝑘𝑒 + 𝑝𝑒 0 (havanın yüksekliğinde değişiklik yok)

𝑉2
𝑒𝑚𝑒𝑘 =
2
102 𝑚2
𝑒𝑚𝑒𝑘 =
2 𝑠2
J
emek = 50 → rüzgarın birim kütle için toplam mekanik enerjisi
kg

π602
b) Wሶ maks = Eሶ mek = me
ሶ mek ; mሶ = ρVA = 1.25 10 = 35340 kg/s
4
Wሶ maks = 35340 50
Wሶ maks = 1767000 W

Wሶ maks = 1767 kW → türbin ile üretilebilecek maksimum güç 7

Problem 2 kW elektrik gücü harcayan bir pompa ile bir gölden bir havuza 50 L/s debi ile su
basılmak istenmektedir. Havuzun serbest yüzeyi gölün serbest yüzeyinden 30 m
yukarıdadır. Bu isteğin gerçekçi olup olmadığını hesaplayınız.

𝑉ሶ = 50 L/s debi ile su basılır mı?

∆𝑒𝑚𝑒𝑘 = ∆𝑎𝑘𝚤ş𝑒 + ∆𝑘𝑒 + ∆𝑝𝑒
0 (𝑃2 = 𝑃1 ) 0 (durağan gölden durağan
havuza dökülüyor)
𝑃2 − 𝑃1 𝑉22 − 𝑉12
∆𝑒𝑚𝑒𝑘 = + + 𝑔(𝑧2 − 𝑧1 )
𝜌 2
𝑚
∆𝑒𝑚𝑒𝑘 = 9.81 2 30 𝑚
𝑠
∆𝑒𝑚𝑒𝑘 = 294.30 J/kg

𝑊ሶ 𝑚𝑎𝑘𝑠 = 𝑚∆𝑒
ሶ 𝑚𝑒𝑘 𝑊ሶ 𝑚𝑎𝑘𝑠 = (50)(294.30)

𝑚ሶ = 𝜌𝑉𝐴 𝑊ሶ 𝑚𝑎𝑘𝑠 = 14715 𝑊 = 14.715 𝑘𝑊 > 𝑊𝑝 = 2 𝑘𝑊

𝑚ሶ = 𝜌𝑉ሶ en azından bu 2 kW güce sahip

𝑘𝑔 𝐿 1 𝑚3 güce sahip bir pompayı kullanarak
ሶ
𝑚ሶ = 𝜌𝑉 = 1000 3 50 pompa kullanılması
𝑚 𝑠 1000 𝐿 bu iş yapılamaz.
gerekmektedir.
𝑚ሶ = 50 𝑘𝑔/𝑠 8
 ENERJİ DÖNÜŞÜM VERİMLERİ
• Verim termodinamikte en çok kullanılan ifadelerden bir tanesi olup, enerji
dönüşümünün veya hal değişim geçişinin nasıl iyi bir şekilde başarılacağını
gösterir.

Yemek pişirme
cihazlarının verimi
cihaza verilen
böylece yemeğe
aktarılan enerji
oranını
göstermektedir.

Verim tanımı termodinamik ile

sınırlı değildir.
9
 Mekanik ve Elektrikli Cihazların
Verimleri
Mekanik verim

Verilen veya alınan mekanik güç ile akışkanın mekanik

enerjisi arasındaki dönüşüm işleminin mükemmellik
derecesi pompa verimi veya türbin verimi olarak
tanımlanır .

Bir fanın mekanik verimi, fan

çıkışındaki havanın kinetik
enerjisinin, fana verilen
mekanik güce oranıdır.

10
Motor verimi

Jeneratör verimi

Pompa-motor verimi

Türbin-jeneratör verimi

Türbin-jeneratör birleşiminin toplam verimi

türbin verimi ile jeneratör veriminin
çarpımıdır ve elde edilen elektrik enerjisinin
akışkanın mekanik enerjisine oranını gösterir.

11
Problem Daimi olarak 1500 kg/s debi ile su sağlayabilen büyük bir deponun 70 m
aşağısında, bir hidrolik türbin-jeneratör grubu kurularak elektrik enerjisi üretilecektir.
Türbinin mekanik güç üretimi 800 kW ve elektriksel güç üretimi 750 kW olduğuna göre,
tesisin türbin verimini ve birleşik türbin-jeneratör verimini hesaplayınız. Borudaki kayıpları
ihmal ediniz.
𝑊ሶ 𝑡ü𝑟
𝜂𝑡ü𝑟 =
Δ𝐸ሶ 𝑚𝑒𝑘,𝑎𝑘𝚤ş𝑘𝑎𝑛

Δ𝐸ሶ 𝑚𝑒𝑘,𝑎𝑘𝚤ş𝑘𝑎𝑛 = ∆𝐴𝑘𝚤ş𝐸ሶ + ∆𝐾 𝐸ሶ + ∆𝑃𝐸ሶ

0 (𝐷𝑒𝑝𝑜 𝑎𝑡𝑚𝑜𝑠𝑓𝑒𝑟𝑒 𝑎ç𝚤𝑘 𝑃2 = 𝑃1 )
0 0
2 2
𝑃2 − 𝑃1 𝑉2 − 𝑉1
= 𝑚ሶ + + 𝑔(𝑧2 − 𝑧1 )
𝜌 2
= 𝑚𝑔𝑧
ሶ 1
𝑚
= (1500 𝑘𝑔/𝑠) 9.81 70 𝑚
𝑠2
𝑊ሶ 𝑡ü𝑟 = 800 𝑘𝑊
= 1030050 𝑊
𝑊ሶ 𝑒𝑙𝑘 = 750 𝑘𝑊 Δ𝐸ሶ 𝑚𝑒𝑘,𝑎𝑘𝚤ş𝑘𝑎𝑛 = 1030.05 𝑘𝑊
𝜂𝑡ü𝑟 =?
𝜂𝑡ü𝑟−𝑗𝑒𝑛 =? 800
𝜂𝑡ü𝑟 = = %77.6
1030.05
𝑊ሶ 𝑒𝑙𝑘 750
𝜂𝑡ü𝑟−𝑗𝑒𝑛 = = = %72.8
Δ𝐸ሶ 𝑚𝑒𝑘,𝑎𝑘𝚤ş𝑘𝑎𝑛 1030.05
12
Problem 200 m derinlikten bir jeotermal pompa ile yoğunluğu 1050 𝑘𝑔/𝑚3 olan termal su
0.3 𝑚3 /𝑠 ile çekilmektedir. Pompa verimi yüzde 74 ise gerekli pompa gücünü hesaplayınız.
Borulardaki sürtünme kayıplarını ihmal ediniz ve jeotermal suyun 200 m derinlikte
atmosfere açıldığını kabul ediniz.

Δ𝐸ሶ 𝑚𝑒𝑘,𝑎𝑘𝚤ş𝑘𝑎𝑛
𝜂𝑝 =
𝑊ሶ 𝑝
Δ𝐸ሶ 𝑚𝑒𝑘,𝑎𝑘𝚤ş𝑘𝑎𝑛 = ∆𝐴𝑘𝚤ş𝐸ሶ + ∆𝐾 𝐸ሶ + ∆𝑃𝐸ሶ
0 ( 𝑃2 = 𝑃1 𝑘𝑎𝑏𝑢𝑙 𝑒𝑑𝑖𝑙𝑒𝑏𝑖𝑙𝑖𝑟) 0

= 𝑚𝑔(𝑧
ሶ 𝑚ሶ = 𝜌𝑉𝐴
2 − 𝑧1 )
0 𝑚ሶ = 𝜌𝑉ሶ
= (315)(9.81)(200) 𝑚ሶ = (1050)(0.3)
= 618030 𝑊 𝑚ሶ = 315 𝑘𝑔/𝑠
Δ𝐸ሶ 𝑚𝑒𝑘,𝑎𝑘𝚤ş𝑘𝑎𝑛 = 618 𝑘𝑊
𝜌𝑠𝑢 = 1050 𝑘𝑔/𝑚3
618
𝜂𝑝 = %74 0.74 = → 𝑊ሶ 𝑝 = 835.13 𝑘𝑊
𝑊ሶ 𝑝
𝑊ሶ 𝑝 = ?

13