TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT VINH – Khoa cơ khí động lực

HỘP SỐ TỰ ĐỘNG
A. CẤU TẠO CHUNG CỦA HỘP SỐ TỰ ĐỘNG
I. BỘ BIẾN MÔ
1.Khái Quát:
Bộ biến mô vừa truyền vừa khuếch đại mômen từ động cơ bằng cách sử dụng dầu hộp
số làm môi trƣờng làm việc.
Bộ biến mô bao gồm : cánh bơm đƣợc dẫn động bằng trục khuỷu, rôto tuabin đƣợc nối
với trục sơ cấp hộp số, stato đƣợc bắt chặt vào vỏ của hộp số qua khớp một chiều và trục
stato, vỏ bộ biến mô chứa tất cả các bộ phận trên. Bộ biến mô đƣợc đổ đầy dầu thủy lực
cung cấp bởi bơm dầu. Dầu này đƣợc văng ra khỏi cánh bơm thành một dòng truyền
công suất làm quay rôto tuabin.

2.Kết Cấu
 Cánh bơm:
Cánh bơm đƣợc gắn liền với vỏ biến mô, rất nhiều cánh có dạng cong đƣợc theo
hƣớng kính ở bên trong. Vành dẫn hƣớng đƣợc lắp trên cạnh trong của cánh quạt để dẫn
hƣớng cho dòng chảy đƣợc êm. Vỏ biến mô đƣợc nối với trục khuỷu qua tấm dẫn động.
 Rôto tuabin:
Cũng nhƣ cánh bơm, rất nhiều cánh quat đƣợc lắp trong rôto tuabin. Hƣớng cong của
các cánh này ngƣợc chiều với các cánh trên cánh bơm. Rôto tuabin đƣợc lắp trên trục sơ
cấp hộp số sao cho các cánh quạt của nó đối diện với các cánh bơm, giữa chúng có khe
hở rất nhỏ.

34
 TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT VINH – Khoa cơ khí động lực

 Stato:
Stato đƣợc đặt giữa cánh bơm và rôto tuabin. Nó đƣợc lắp trên trucï stato, trụ này lắp
cố định vào hộ số qua khớp một chiều. Các cánh của stato nhận dòng dầu khi nó đi ra
khỏi rôto tuabin và hƣớng cho nó đập vào mặt sau của cánh bơm làm cho cánh bơm đƣợc
cƣờng hóa. Khớp một chiều cho phép stato quay cùng chiều với trục khuỷu động cơ. Tuy
nhiên nếu stato cố gắng quay theo chiều ngƣợc lại , khớp một chiều sẽ khóa stato lại và
không cho nó quay. Do vậy stato quay hay bị khóa là phụ thuộc vào hƣớng của dòng dầu
đập vào các cánh quạt.
 HỌAT ĐỘNG CỦA KHỚP MỘT CHIỀU
Khi vòng ngoài cố gắng quay theo hƣớng nhƣ mũi tên A trong hình dƣới đây,nó sẽ ấn
vào phần đầu của các con lăn. Do khoảng cách L1 ngắn hơn L nên con lăn bị nghiêng đi,
cho phép vòng ngoài quay.
Tuy nhiên khi vòng ngoài cố gắng quay theo chiều ngƣợc lại B, con lăn không thể
nghiêng đi. Kết quả là làm cho con lăn có tác dụng nhƣ một miếng chêm khóa vành ngoài
và giữ không cho nó chuyển động. Lò xo giữ đƣợc lắp thêm để trợ giúp cho con lăn luôn
nghiêng một chút theo hƣớng khóa vòng ngoài.

 TRUYỀN CÔNG SUẤT

Khi cánh bơm đƣợc dẫn động bởi trục khuỷu của động cơ, dầu trong cánh bơm sẽ
quay với cánh bơm theo cùng một hƣớng. Khi tốc độ của cánh bơm tăng lên, lực ly tâm
làm cho dầu bắt đầu chảy ra phía ngoài tâm của cánh bơm dọc theo bề mặt của cánh quạt
và bề mặt trong của cánh bơm. Khi tốc độ của cánh bơm tăng lên nữa, dầu sẽ bị đẫy ra
khỏi cánh bơm. Dầu sẽ đập vào cánh quạt của rôto tuabin làm cho rôto bắt đầu quay cùng
một hƣớng với cánh bơm.
Sau khi dầu mất năng lƣợng do va đập vào các cánh quạt của rôto tuabin. Nó chảy vào
trong dọc theo các cánh của rôto tuabin. Khi nó chạm vào phần trong của rôto, bề mặt
cong bên trong của rôto sẽ hƣớng dòng chảy ngƣợc trở lại cánh bơm và chu kỳ lại bắt
đầu.

35
 TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT VINH – Khoa cơ khí động lực

 KHUYẾCH ĐẠI MÔMEN

Việc khuyếch đại mômen bằng biến mô đƣợc thực hiện bằng cách hồi dòng dầu đến
cánh bơm, sau khi nó đi qua cánh tuabin nhờ sử dụng cánh quạt của một stator. Nói cách
khác, cánh bơm đƣợc quay bởi mômen từ động cơ và nó đƣợc thêm vào một mômen của
dòng dầu thủy lực chảy hồi về từ cánh tuabin. Điều đó có nghĩa là, cánh bơm khuếch đại
mômen đầu vào ban đầu để truyền đến cánh tuabin.

 CƠ CẤU KHOÁ BIẾN MÔ

Trong giai đoạn khớp nối (không có sự khuyếch đại momen) biến mô truyền momen
từ từ động cơ vào hộp số với tỷ số truyền gần bằng 1:1. Tuy nhiên giữ cánh bơm và rôto
tuabin có sự chênh lệch về tố độ ít nhất là từ 4 đế 5%. Do vậy biến mô không truyền
100% công suất do động cơ tạo ra đến hộp số, vì vậy có hiện tƣợng mất năng lƣợng.
Để ngăn chặn điều đó và để giảm tiêu hao nhiên liệu, một khớp khoá cứng sẽ nói một
cách cơ khí cánh bơm và rôto tuabin.
vuøng khôùp noái
vuøng bieán moâ
HIEÄU SUAÁT TRUYEÀN ÑOÄNG
TYÛSOÁ TRUYEÀN MOÂMEN(t)

hieäu suaát
truyeàn
ñoäng
ñieåm xe ñieåm ñieåm
ñoã ly khôùp
hôïp khoaù

TYÛ SOÁ TRUYEÀN TOÁC ÑOÄ (e)

 Kết cấu

36
 TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT VINH – Khoa cơ khí động lực

Khớp khoá biến mô đƣợc lắp trên moay ơ của rôto tuabin. Lò xo giảm chấn sẽ hấp thụ
lực xoắn do sự ăn khớp của ly hợp để ngăn không tạo ra va đập. Vật liệu ma sát đƣợc dán
vào vỏ biến mô hay piston khóa biến mô.
 Hoạt động:
Khi khớp khoá biến mô hoạt động ,nó sẽ quay cùng với cánh bơm và rôto tuabin.
Việc ăn khớp và nhả khớp khoá biến mô đƣợc quyết định bởi sự thay đổi của hƣớng dòng
chảy dầu thuỷ lực trong bộ biến mô.

 Nhả khớp:
Khi xe chạy ở tốc độ thấp, dầu có áp suất chảy đến phía trƣớc của khớp khoá.
Do áp suất ở phía trƣớc và phía sau của khớp khoá bằng nhau nên klhớp khoá nhả ra.

 Aên khớp:
Khi xe chạy ở tốc độ trung bình và cao ( 60 km/giờ) dầu có áp suất chảy đến phần sau
của khớp khoá cứng. Do vậy piston khoá bị ép vào vỏ biến mô. Kết quả là khớp khoá
biến mô và vỏ trƣớc biến mô quay cùng chiều nhau.

II. BỘ TRUYỀN BÁNH RĂNG HÀNH TINH

Có 2 loại bộ truyền bánh răng hành tinh đƣợc áp dụng cho hầu hết đối với những xe
trang bị hộp số tự động:
- Loại bộ truyền bánh răng hành tinh kiểu Simpson.
37