Izena ___________________________ Eguna _________________________________________

Ulermena 1 Arantzurdea
Arantzurdeak egundoko arantzak ditu. Luzeenak bizkarraren gainean
ditu eta 25 cm-ko luzera daukate. Gauez irteten da jateko landare eta
fruituen bila. Ipar Amerikan, Hego Europan, Asian, eta Afrikan bizi da.
Mehatxupean badago, biratu eta atzerantz joaten da. Oso trakets
mugitzen da lehorrean, baina igerilari trebea da. Atzapar indartsuak dauzka eta haiei
esker zulatzen du lurra egunez, bertan lo egiteko. Hogei urte inguru bizi daiteke.

Zer dauka arantzurdeak?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non dauzka arantzarik luzeenak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat neurtzen dute arantzek?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noiz irteten da janariaren bila?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer jaten du arantzurdeak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non bizi da?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Mehatxupean badago zer egiten du?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zelan mugitzen da lehorrean?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Badaki igeri egiten? Nola egiten du igeri?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nolakoak dira bere atzaparrak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zerekin zulatzen du lurra?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zertarako egiten du zulo bat lurrean?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noiz egiten du zuloa?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat urte bizi daiteke?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 2 Eskorpioia

Eskorpioiak 12 begi eduki ditzake baina oso ikusmen txarra dauka.

Hala ere, gauez ehizatzen du, oso sentikorrak diren ile batzuei esker
konturatzen baita non dagoen harrapatu nahi duen animalia.
Isatsaren puntan eztena dauka eta honekin pozoia injektatzen du.
Eskorpioi guztien pozoia ez da berdina. Kasu gehienetan eskorpioi
baten ziztada erlearen antzekoa da. Baina beste kasutan, Sahara Basamortuan bizi
denarena adibidez, hilgarria izan daiteke. Beraz, Saharara bazoaz, kontuz ibili!

Zenbat begi eduki ditzake eskorpioi batek?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ondo ikusten du 12 begiekin?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noiz egiten du ehiza?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zeri esker konturatzen da non dagoen animalia?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non dauka eztena?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer egiten du eztenarekin?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Eskorpioi guztien pozoia hilgarria da?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kasu gehienetan zeren ziztadaren antzekoa da eskorpioiarena?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nolakoa da Saharako Basamortuko eskorpioien ziztada?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zergatik ibili behar zara kontuz Saharan?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Egizu eskorpioiaren marrazkia:
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 3 Tukana

Erdialde eta Hego Amerikan bizi da. Hegazti harrigarria da, koloreen
aniztasun eta bizitasunagatik. Tukanak moko berezia dauka, oso handia
eta koloretsua. Oso hegazti zaratatsua da. Denetarik jaten du: haziak,
intsektuak, armiarmak, fruituak...
Urtean behin emeak 2-4 arrautza erruten ditu zuhaitzean egindako habi batean. Arra eta
emea txandakatu egiten dira arrautzak txitatzeko eta 15 egun pasa ondoren jaiotzen dira
kumeak.

Non bizi da tukana?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nolakoa da tukana?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zergatik da harrigarria?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nolakoa da tukanaren mokoa?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Hegazti isila da? Nolakoa da?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer jaten du tukanak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat arrautza erruten ditu emeak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non erruten ditu arrautzak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nork txitatzen ditu arrautzak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat egun egoten dira txitatzen?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Arrautzak txitatu ondoren zer gertatzen da?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zure ustez, nolakoak izango dira tukan kumeak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 4 Hartz zuria

Hartz zuria edo hartz polarra lehorreko haragijale handiena da.

3,5 m-tik gorako luzera eta 600 kg-ko pisua eduki ditzake.
Usaimena, ikusmena eta entzumena oso onak ditu. Ehiza
egiteko, hankekin zartako bat ematen die izugarrizko indarraz,
eta nahiko jan duenean, soberakinak elurpean ezkutatzen ditu.
Jateko gehien gustatzen zaiona itsas-txakurra da.
Igerilari aparta da, ez du inolako arazorik 10 kilometro igerian egiteko. Ehiztariek bere
larru preziatuagatik ehizatzen dituzte.

Zein da lehorreko haragijalerik handiena?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbateko luzera dauka?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat kilo pisatu ahal du?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer ditu oso onak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer egiten du ehiza egiteko?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nahikoa jan ondoren zer egiten du?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer da gehien gustatzen zaiona?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Trebea da igeri egiten?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zergatik ehizatzen dituzte ehiztariek?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zure ustez, zer egiten dute hartz zuriaren larruarekin?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ondo iruditzen zaizu? Zergatik?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 5 Foka

Itsas ugaztuna da, mortsa bezalakoa. Asko gustatzen zaio uretan egotea.
Gai da, urpean, arnasarik hartu gabe, ordu erdi bat egoteko. Arrainak eta
txibiak jaten ditu. Larruaren azpian gantz geruza dauka eta honi esker ur
tenperatura hotzak jasan ditzake.
Elkarren artean komunikatzeko era askotako marmar eta ulu zorrotzak
egiten ditu. Orka, marrazoa, hartz zuria eta gizonak dira foken
harrapariak.
Espezie askotako fokak daude: foka gris arrunta, itsas elefantea, itsas txakurra...

Zer motatako animalia da foka?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer nahiago du lehorrean egotea ala uretan egotea?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat denbora egon ahal da urpean?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer jaten du fokak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer dauka fokak larruaren azpian?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zergatik jasaten ditu ur tenperatura hotzak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zelan komunikatzen dira elkarren artean?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nortzuk dira foken harrapariak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Idatzi ezagutzen dituzun foka espezie ezberdinak:
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Gustatzen zaizkizu fokak? Zergatik?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 6 Itsas zaldia

Itsas zaldiak ezin du ahoa zabaldu koska egiteko eta horregatik zurgatu egiten
ditu elikagaiak: arrain eta krustazeo txikiak.
Begiak nahi duen lekura mugitzen ditu. Zutik mugitzen da. Igerilari eskasa da.
Ugalketa garaian arra eta emea elkartzen dira eta emeak 200 bat arrautza
sartzen ditu arrak sabelean daukan poltsa batean. Beraz, itsas zaldiaren
kasuan, arra da kumeak sabelean dauzkana eta erditzen dituena.

Zelan jaten du itsas zaldia?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer jaten du?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nola mugitzen ditu begiak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zelan mugitzen da itsas zaldia?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Igerilari ona da?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noiz elkartzen dira arra eta emea?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat arrautza sartzen ditu emeak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non sartzen ditu emeak arrautzak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nork eramaten ditu sabelean arrautzak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nork erditzen ditu kumeak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Egin itsas zaldiaren marrazkia:
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 7 Elefantea I

Elefanteak oso handiak dira. Lehorreko animalia handienak

dira. Elefante heldua autobus bat baino handiagoa da...eta
zure adineko 150 umek beste pisatzen du!
Belarri handiak
Elefanteek belarri luze eta zabalak dituzte, eta bero handia
denean freskatzeko belarriak astintzen dituzte, bentiladoreak
baino haize indartsuagoa sortuz.
Tronpa dutxa
Elefanteen tronpa ere ikusgarria da. Eta eginkizun ezberdinetarako erabiltzen dute tronpa
hau: usaintzeko, janaria hartzeko, elkar ukitzeko, enborrak eramateko, ura hartu eta
botatzeko, dutxatzeko...

Nolakoak dira elefanteak?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Lurrean dauden animaliarik handienak dira?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat pisatu ahal du elefante batek?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nolakoak dira elefanteen belarriak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zertarako erabiltzen dituzte belarriak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nola da elefantearen tronpa?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zertarako erabiltzen du tronpa?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zuri elefanteak gustatzen zaizkizu? Zergatik?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 8 Elefantea II

Umezain onak
Elefante emeak umezain onak dira eta bere kumeekin taldetan
ibiltzen dira. Edozein tokietara joan behar dutenean, eme
handienak erakusten die bidea, eta denak honen atzetik joaten dira.
Elefanteen jakinduria
Elefanteak oso jakintsuak dira. Tailandian jendeak uste zuen elefanteari arazoren bat
belarrira esanez gero, honek keinuren bat egingo zuela nola konpondu behar zen adieraziz.
Erraldoi indartsua
Jateko garaian elefanteek tronparekin adarrak, hostoak eta belarrak hartzen dituzte. Eta
batzuetan arbola osoak ere “ipurditik” ateratzen dituzte.

Nortzuk dira umezain onak?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nork erakusten die besteei bidea?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Elefanteak tontolapikoak dira?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zein lurraldetan jendeak kontatzen dizkie arazoak elefanteei?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer egiten dute elefanteek?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zertarako egiten dute elefanteek keinu bat?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer hartzen dute elefanteek tronparekin?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer esan nahi du “ipurditik ateratzen dituztela arbolak”?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Egizu elefante familia baten marrazkia:
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 9 Euskal balea I

Euskaldunak balearen arrantzan oso trebeak izan ziren.

Orain dela denbora luze gure kostaldean harrapatzen
ziren balea motari “euskal balea” deitzen zitzaion.
Euskal balearen bataz besteko luzera 15 metrokoa zen,
eta haren pisua 60 bat tonakoa zen. Buru handia zeukan, begi txikiak eta baraila oso kurbatua.
Usaimen handirik ez, ikusmen ona ez, baina entzumen bikaina zuen.
Balea beltza zen eta kasu batzuetan sabel aldean orban zuriak izaten zituen.

Zertan ziren oso trebeak euskaldunak?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nortzuk ziren trebeak balearen arrantzan?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nola deitzen zitzaion gure kostaldeko baleei?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zergatik deitzen zitzaion “euskal balea”?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat metroko luzera zeukan euskal baleak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat pisua zeukan?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nolakoa zen burua?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Begi handiak zituen?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer zen oso kurbatua?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Euskal balearen zentzurik onena zein zen?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zein koloretakoa zen?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kasu batzuetan non zeuzkan orbanak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zein koloretakoak ziren orbanak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 10 Euskal balea II

Bale mota honek oso astiro igeri egiten zuen, eta airea
hartzeko bi zulo zituen gaineko aldean. Bi zulo horietatik ur
eta lurrun zorrotadak igotzen ziren arnasa botatzen zuenean.
Zorrotada horiek bost metroko altuera har zezaketen.
Negu beltzean azaltzen zen balea gure kostaldean,
Groenlandiako eta Kanadako itsasoak izozten ziren garaian. Kantauri itsasoko ur epeletara
etortzen ziren kumeak eukitzera.
Baleek lotura oso estua zuten familiakoen artean, eta ehun urte bizi zitezkeen.

Nola egiten zuen igeri?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nondik hartzen zuen airea?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non zituen zuloak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer igotzen ziren bi zuloetatik?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer altuera izaten zituzten zorrotadek?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zein urtaroetan agertzen zen balea gure kostaldean?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zertara etortzen ziren Kantauri itsasora?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat urte bizi zitezkeen?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Egizu euskal balearen marrazkia:
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 11 Itsas dortoka

Hondartza batzuk itsas dortokaz betetzen dira urtean behin.

Dortoka hauek itsasoan bizi dira, baina hondartzetara
hurbiltzen dira arrautzak ipintzera.
Dortokak iluntzean heltzen dira hondartzetara, arrautzak
erruten(ipintzen) dituzte bertan eta egunsentian itsasora itzultzen dira.
Egun gutxi barru kumeak jaiotzen dira. Txiki-txikiak izan arren, uretan sartzen dira, eta
igeri egiten hasten dira.

Zer betetzen da itsas dortokaz?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zerez betetzen dira hondartza batzuk?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noiz betetzen dira hondartzak itsas dortokaz?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non bizi dira dortoka hauek?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zertara hurbiltzen dira hondartzetara?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noiz heltzen dira hondartzetara?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noiz bueltatzen dira uretara?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer egiten dute hondartzetan?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noiz jaiotzen dira kumeak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer egiten dute kumeek?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kumeek badakite igeri egiten?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Egin itsas dortokaren marrazkia:
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 12 Katamotza

Katamotza basoan bizi den ugaztun bat da. Untxiak, erbiak eta hegaztiak
jaten ditu. Normalean gauez ibiltzen da ehiza egiten, eta korrikalari oso
azkarra denez erbiak ere harrapatu ahal ditu.
Gero eta katamotz gutxiago daude. Katamotzak galtzeko arrisku handian
egoteko arrazoi batzuk hauek dira: basoak botatzea, eta ehiztari gehiegi erasoan luzaro
ibiltzea.

Non bizi da katamotza?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zein motatako animalia da katamotza?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer jaten du katamotzak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noiz ibiltzen da ehizan katamotza?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer egiten du katamotzak gauez?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zergatik katamotzak harrapatu ahal ditu erbiak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Katamotz asko daude gaur egun?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zergatik daude galtzeko arriskuan?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer egingo zenuke zuk animaliak babesteko?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Egin katamotzaren marrazkia:
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 13 Intsektuak

Intsektu asko mesedegarriak dira pertsonentzat;

erleak adibidez. Erleak erlauntzetan bizi dira;
erlauntzean gelaxkak egiten dituzte argizariarekin,
larbak (kumeak) bizitzeko. Erleek eztia egiten dute,
eta hori ematen diete kumeei jateko. Pertsonok
erlauntzetako eztia eta argizaria biltzen ditugu.
Baina gaixotasunak kutsatzen dizkiguten intsektu arriskutsuak ere badaude. Hona hemen
halako batzuk: tse-tse eulia Afrikan bizi da, eta ziztatuz gero, loaren gaixotasuna kutsatzen
dute. Anofele eltxoa alde oso bero eta hezeetan bizi da, eta ziztatuz gero, malaria izeneko
gaixotasuna kutsatzen dute.

Non bizi dira erleak?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer egiten dute erlauntzetan?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zerekin egiten dituzte gelaxkak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zertarako egiten dituzte gelaxkak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer jaten dute erleen kumeek?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer lortzen dugu guk erlauntzetatik?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non bizi da tse-tse eulia?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer gertatzen zaigu tse-tse eulia ziztatuz gero?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non bizi da anofele eltxoa?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer gertatzen zaigu anofele eltxoa ziztatuz gero?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 14 Hontza

Hontza gautxori harraparia da. Gauez ateratzen da jan bila eta batez
ere saguak eta arratoiak harrapatzen ditu eta oso-osorik irensten ditu.
Atzapar indartsuak ditu, azkazal zorrotz eta okerrak dituenak.
Oso belarri ona dauka. Hotsik txikiena ere entzuten du. Eta ikusmena,
berriz, zer esanik ere ez. Gauez oso ondo ikusten ditu gauzarik eta
animaliarik txikienak.
Egunez isil-isilik eta geldi-geldi egoten da ezkutatuta. Ez du inoiz
habiarik egiten. Zuhaitz baten zuloan, baserri edo eliza baten ganbaran edota beste
hegaztiren batek utzitako habian jartzen ditu bi edo hiru arrautza udaberrian.
Klima eta lurralde ezberdinetan bizi da gautxori hau. Eta hirurogei urtetik gora bizi daiteke.

Zer motatako animalia da hontza?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noiz ateratzen da janariaren bila?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer jaten du hontzak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer ditu atzaparretan?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Entzumen ona dauka hontzak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ondo ikusten du hontzak? Zergatik dakizu?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nola egoten da egunez?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Habiak egiten ditu?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non eta noiz ipintzen ditu arrautzak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non bizi da hontza?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat urte bizi daiteke?

Izena ___________________________ Eguna _________________________________________

Ulermena 15 Txolarrea I

Txolarrea da Euskal Herrian dagoen txoririk ugariena. Hormatxori,

dorretxori, lapurtxori, kardantxilo eta izen gehiago ere baditu.
Txori hauek hirietako parke eta lorategietan bizi dira. Herri txikietako
eliza, baserri eta ereindako lurretan ere bizi ohi dira.
Edozein pareta zulo eta teilatuetan egiten dituzte habiak eta erraz ugaltzen dira.
Iskanbila eta hotsa asko maite dituzte. Oso zaratatsuak dira.

Zein da Euskal Herriko txoririk ugariena?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Txolarreaz gain, zer izen gehiago dauka txori honek?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Hirietan non bizi dira?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Herrietan non bizi dira?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non egiten dituzte habiak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nola ugaltzen dira txori hauek?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zarata gustatzen zaie?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nolakoak dira?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nola mugitzen dira hormatxoriak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Dauzkaten izenen artean zein da gehien gustatzen zaizuna?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ikusi duzu parkean edo kalean hormatxoririk?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 16 Txolarrea II

Eguna argitzen duenetik ilundu arte txolarreak talde handitan edozein

lekutan ikusiko ditugu hegan eta kantari.
Txolarreek asko jaten dute eta aurrean harrapatzen duten guztia
gainera: ogi apurrak, intsektuak, aleak, oilategi eta ukuiluetako hondakinak...
Jendeak lapurrak direla eta kalte handiak egiten dituztela uste du.
Baina urtero uzta ona jaso nahi badu baserritarrak, txori hauei esker izango da. Txolarreak
dira, besteak beste, lurreko intsektu kaltegarrienak jaten dituztenak.

Txolarreak bakarrik ibiltzen dira?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zelan ikusiko ditugu beti?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer jaten dute hormatxoriek?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Txolarreek haragijaleak, belarjaleak ala orojaleak dira?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer pentsatzen du jendeak txolarreei buruz?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zeri esker jasotzen dute baserritarrek uzta ona?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zergatik?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Egin txolarrearen marrazkia:
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 17 Igela I

Maritxuren koadernotik
Martxoak 30
Gaur mendira joan gara. Putzu batean zapaburu batzuk harrapatu
ditugu eta urez betetako pote batan sartu ditugu. Gero gelan
arretaz aztertu ditugu. Hauxe da ikasi duguna:
Forma:
Beren gorputza buru handi batez osatuta dago eta bertan ikusten dira bi begi, aho
obalatua eta bi brankia. Buruari erantsita isats luze bat dauka.
Jokaera:
Uretan bizkor egiten dute igeri, isatsa etengabe mugituz. Ia beti ahoa zabalik daukate.

Norena da koadernoa?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer egunetan joan dira mendira?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer harrapatu dute?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non harrapatu dituzte zapaburuak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non gorde dituzte?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non aztertu dituzte zapaburuak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nola aztertu dituzte zapaburuak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nolakoa da zapaburuen gorputza?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zelan mugitzen dira zapaburuak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer mugitzen dute etengabe?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nola daukate ahoa ia beti?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 18 Igela II
Igelaren jaiotza eta bizitza
Martxoak 31
Poteko ura aldatu egin diegu, putzutik ur berria hartuz.
Apirilak 1
Bi zapaburuak hilda aurkitu ditugu : gosez hilko ziren agian.
Liburu batean begiratu dugu zapaburuek zer jaten duten eta letxuak eta
inurriak jaten dituztela zioen.
Eskola ondoko lorategian inurriak harrapatu ditugu.
Apirilak 5
Gure zapaburuetako bat da denetan indartsuena: jana ematen diegunean, ia dena berak
jaten du. Potoloena da.
Apirilak 18
Lau zapaburu bakarrik geratzen dira. Denei hankak atera zaizkie, beraz igelak dira jadanik.
Berriro putzura eramatea erabaki dugu.

Noiz aldatu dute ura?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nondik hartu dute ur berria?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat zapaburu hil dira? Zergatik hil dira?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer jaten dute zapaburuek?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non harrapatu dituzte inurriak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat zapaburu geratzen dira?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer bihurtu dira zapaburuak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer erabaki dute umeek?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noiz erabaki dute putzura eramatea?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 19 Ostruka

Ostruka dagoen hegaztirik handiena da. Bi metro eta erdi inguru

baditu gora. Ostrukak hegoak badauzka, baina ezin du hegaz egin.
Bi hanka gainean ibiltzen da eta oso azkarra da. Bere etsaiengandik
defendatzeko hankekin ostikada ederrak ematen ditu. Ostrukek
denetarik jaten dute. Bere lumak oso estimatuak dira. Amak egunez
zaintzen ditu arrautzak, eta aitak gauez. Ostrukaren arrautzak oso handiak dira, zuri, leun
eta benetan gogorrak dira. Denbora luzea egoten da ama hegoak zabal-zabalik, bere
kumeak babesteko.
Beldurtuta dagoenean, ostrukak bere burua ezkutatzen du.

Zein da hegaztirik handiena?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat neurtzen du ostrukak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ostrukak hegaz egiten du?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nola mugitzen da ostruka?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer egiten du ostrukak defendatzeko?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer jaten dute ostrukek?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Haragijalea, belarjalea ala orojalea da ostruka?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nolakoak dira ostruken lumak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nortzuk zaintzen dituzte arrautzak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nolakoak dira arrautzak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zertarako egoten da ama hegoak zabal-zabalik?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer egiten du ostrukak beldurtuta dagoenean?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Izena ___________________________ Eguna _________________________________________
Ulermena 20 Gorila

Afrikako oihanetan bizi da gorila. Tximinoen artean

handienak eta indartsuenak dira. Oso baketsua da, bakarrik
mehatxatuta sentitzen denean haserretzen da. Gorilak
belarjaleak dira, landarez eta fruituz elikatzen dira. Taldetan
bizi dira. Ura ez zaie gustatzen. Gorila arra , gorila emea baina askoz handiagoa da, ea
bikoitza. Gorila kumeek hilabete batzuk behar dituzte ibiltzen ikasteko, eta amak beso edo
bizkar gainean eramaten ditu. Eguraldia freskatzen denean, azkar gaixotzen da gorila.

Non bizi da gorila?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer motatako animalia da gorila?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noiz haserretzen da gorila?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer jaten du gorilak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bakarrik bizi da? Nola bizi da?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nor da handiagoa arra ala emea?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zenbat denbora behar dute kumeek ibiltzen ikasteko?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ibiltzen ez dakitenean, nork eramaten ditu?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Non eramaten ditu amak kumeak?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zer gertatzen zaie gorilei eguraldia freskatzen denean?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Gustatzen zaizkizu gorilak? Zergatik?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Egizu gorila baten marrazkia: