‫حجاب و پوشش زن در اديان الهي (زرتشت‪ -‬یهود‪ -‬مسیحیت‪ -‬اسالم)‬

‫حجاب و پوشش زن در اديان الهي (زرتشت‪ -‬یهود‪ -‬مسیحیت‪ -‬اسالم)‬

‫حجاب در آيين زرتشت‬

‫نخستين مردمي كه به سرزمين ايران آمدند‪ ،‬آريايي ها بودند‪ .‬آنان به دو گروه عمده «مادها» و «پ‪##‬ارس ه‪##‬ا» تقس‪##‬يم‬
‫مي شدند‪ .‬با اّتحاد مادها‪ ،‬دولت «ماد» تش‪##‬كيل ش‪##‬د‪ .‬پس از م‪ّ#‬د تي پ‪##‬ارس ه‪##‬ا توانس‪##‬تند دولت م‪##‬اد را از بين ببرن‪##‬د و‬
‫سلسله هاي هخامنشيان‪ ،‬اشكانيان و ساسانيان را بنيانگذاري كنند‪ .‬پژوهش ها نشان مي دهد كه زنان ايران زمين‬
‫از زمان مادها كه نخستين ساكنان اين ديار بودند‪ ،‬داراي حجاب كاملي‪ ،‬شامل پيراهن بلند چين دار‪ ،‬شلوار تا مچ پا و‬
‫چادر و شنلي بلند بر روي لباس ها بوده اند‪ 4.‬اين حجاب در دوران سلسله هاي مختل‪##‬ف پ‪##‬ارس ه‪##‬ا ن‪##‬يز معم‪#‬ول ب‪##‬وده‬
‫است‪ 5.‬بنابر اين‪ ،‬در زمان بعثت زرتشت و قبل و بعد از آن‪ ،‬زنان ايراني از حجابي كامل برخوردار بوده ان‪##‬د‪ .‬براب‪##‬ر مت‪##‬ون‬
‫تاريخي‪ ،‬در همه آن زمان ها پوشاندن موي سر و داشتن لباس بلند و شلوار و چادر رايج بوده است و زنان هر چند ب‪##‬ا‬
‫آزادي در محيط بيرون خانه رفت و آمد مي كردند و همپاي مردان به كار مي پرداختند‪ ،‬ولي اين امور با حج‪##‬اب كام‪##‬ل و‬
‫پرهيز شديد از اختالط هاي فسادانگيز همراه بوده است‪.‬‬
‫جايگاه فرهنگي پوشش در ميان زنان نجيب ايران زمين به گونه اي است كه در دوران سلطه كامل شاهان‪ ،‬هنگ‪##‬امي‬
‫كه خشايارشاه به ملكه «وشي» دستور داد كه بدون پوشش به بزم بيايد تا حاض‪#‬ران‪ ،‬زيب‪#‬ايي ان‪#‬دام او را بنگرن‪#‬د‪ ،‬وي‬
‫امتناع نمود و از انجام فرمان پادشاه سر باز زد و به خاطر اين س‪##‬رپيچي‪ ،‬ب‪##‬ه حكم دادَوران‪ ،‬عن‪##‬وان «ملك‪##‬ه اي‪##‬ران» را از‬
‫دست داد‪6.‬‬
‫در زمان ساسانيان ـ كه پس از نبوت زرتشت است ـ افزون بر چادر‪ ،‬پوشش ص‪#‬ورت ن‪#‬يز در ميان زن‪#‬ان اش‪#‬راف معم‪#‬ول‬
‫شد‪ .‬به گفته ويل دورانت پس از داريوش‪ ،‬زنان طبقات باالي اجتماع‪ ،‬جرأت نداشتند كه جز در تخِت رواِن روپوش دار از‬
‫خانه بيرون بيايند و هرگز به آنان اجازه داده نمي شد كه آشكارا با مردان آمد و رفت كنند‪ .‬زنان شوهردار حق نداشتند‬
‫هيچ مردي حتي پدر و برادرشان را ببينند‪ .‬در نقش هايي كه از ايران باستان ب‪##‬ر ج‪##‬اي مان‪##‬ده اس‪##‬ت‪ ،‬هيچ ص‪##‬ورت زني‬
‫ديده نمي شود و نامي از ايشان نيامده است‪7.‬‬
‫تجلّيات پوشش در ميان زنان ايران چنان چشم گير است كه برخي از انديشمندان و تمدن نگاران‪ ،‬ايران را منبع اص‪#‬لي‬
‫ترويج حجاب در جهان معرفي كرده اند‪8.‬‬
‫از آن جا كه مركز بعثت «اشو زرتشت» ايران بوده است و آن حضرت در زمين‪#‬ه اص‪#‬ل حج‪#‬اب و پوش‪#‬ش زن‪#‬ان در جامع‪#‬ه‬
‫خويش كمبودي نمي ديده است‪ ،‬با تأييد حدود و كيفيت حجاب رايج آن دوران‪ ،‬كوشيد تا با پندهاي‪ ،‬خود ريش‪##‬ه ه‪##‬اي‬
‫دروني حجاب را تعميق و مستحكم نموده‪ ،‬عامل درون را ضامن اجرا و پشتوانه استمرار و استواري حجاب معمول قرار‬
‫دهد‪.‬‬
‫به پند و اندرزهاي «اشوزرتشت» بنگريد تا تالش وي ب‪##‬راي تع‪##‬الي و آم‪##‬وزش مب‪##‬اني حج‪##‬اب و بيان ل‪##‬زوم ت‪##‬وأم نم‪##‬ودن‬
‫حجاب ظاهري با عّف ت باطني‪ ،‬روشن تر شود؛ او مي فرمايد‪:‬‬
‫اي نوعروسان و دامادان!‪ ...‬با غيرت‪ ،‬در پي زندگانِي پاك منشي ب‪#‬ر آييد‪. ...‬اي م‪#‬ردان و زن‪#‬ان! راه راس‪#‬ت را دريابيد و‬
‫پيروي كنيد‪ .‬هيچ گاه گرِد دروغ و خوشي هاي زودگذري كه تباه كننده زندگي است‪ ،‬نگرديد؛ زيرا لّذ تي كه ب‪#‬ا ب‪#‬دنامي‬
‫و گناه همراه باشد‪ ،‬همچون زهر كشنده اي است كه با ش‪#‬يريني درآميخت‪#‬ه و همانن‪#‬د خ‪#‬ودش دوزخي اس‪#‬ت‪ .‬ب‪#‬ا اين‬
‫گون‪##‬ه كاره‪##‬ا‪ ،‬زن‪##‬دگاني گيتي خ‪##‬ود را تب‪##‬اه مس‪##‬ازيد‪ .‬پ‪##‬اداش ره‪##‬روان نيكي‪ ،‬ب‪##‬ه كس‪##‬ي مي رس‪##‬د ك‪##‬ه ه‪##‬وا‪ ،‬ه‪##‬وس‪،‬‬
‫خودخواهي و آرزوهاي باطل را از خود دور ساخته‪ ،‬بر نفس خويش چيره گ‪##‬ردد و كوت‪##‬اهي و غفلت در اين راه‪ ،‬پاي‪##‬انش‬
‫جز ناله و افسوس نخواهد بود‪.‬‬
‫فريب خوردگاني كه دست به كردار زشت زنند‪ ،‬گرفتار بدبختي و نيستي خواهند شد و سرانجامشان خ‪##‬روش و فري‪##‬اد‬
‫و ناله است‪9.‬‬
‫گفتني است كه در دين زرتشت‪ ،‬لباس يا كيفيت خاصي ب‪##‬راي حج‪##‬اب زن‪##‬ان واجب نش‪##‬ده اس‪##‬ت؛ بلك‪##‬ه لب‪##‬اس رايج آن‬
‫زمان كه شامل لباس بلند‪ ،‬شلوار و سرپوش ـ يعني چادر يا شنلي بر روي آن ـ بوده اس‪##‬ت‪ ،‬م‪##‬ورد تقري‪##‬ر و تنفيذ ق‪##‬رار‬
‫گرفته است‪ .‬هر چند كه استفاده از ِسدِره و ُكشتي ـ لباس مذهبي ويژه زرتشتيان ـ توصيه ش‪##‬ده اس‪##‬ت‪ 10.‬البت‪##‬ه ب‪##‬ر‬
‫هر مرد و زن واجب است كه هنگام انجام مراسم عبادي و نيايش‪ ،‬سر خود را بپوش‪##‬اند‪ .‬بن‪##‬ا ب‪##‬ه گفت‪##‬ه موءب‪##‬د «رس‪##‬تم‬
‫شهرزادي» پوشش زنان بايد ب‪#‬ه گون‪#‬ه اي باش‪#‬د ك‪#‬ه هيچ ي‪#‬ك از موه‪#‬اي س‪ِ#‬ر زن از س‪#‬رپوش ب‪#‬يرون نباش‪#‬د‪ .‬در خ‪#‬رده‬
‫اوستا‪ ،‬به طور صريح چنين آمده است‪« :‬نامي زت واجيم‪ ،‬همگي سر واپوشيم و همگي نماز و ك‪#‬ريم ب‪#‬دادار ه‪#‬ورمزد؛‬
‫‪ 11‬يعني همگان نامي ز تو ب‪#‬ر گ‪#‬وييم و همگ‪#‬ان س‪#‬ر خ‪#‬ود را مي پوش‪#‬يم و آن گ‪#‬اه ب‪#‬ه درگ‪#‬اه دادار اه‪#‬ورمزدا نم‪#‬از مي‬
‫كنيم»‪.‬‬
‫بر اساس آموزه هاي ديني‪ ،‬يك زرتشتي موءمن‪ ،‬بايد از نگاه ناپاك ب‪#‬ه زن‪#‬ان دوري جوي‪#‬د و ح‪#‬تي از ب‪#‬ه ك‪#‬ارگيري چ‪#‬نين‬
‫مرداني خودداري كند‪ .‬در اندرز «آذربادماراسپند» موءبد موبدان آمده اس‪##‬ت‪« :‬م‪##‬رد بدچش‪##‬م را ب‪##‬ه مع‪##‬اونت خ‪##‬ود قب‪##‬ول‬
‫مكن‪.»12‬‬
‫پوشش موي سر و داشتن نقاب بر چهره‪ ،‬پس از سقوط ساسانيان نيز ادامه يافته است‪ .‬به اين نمونه بنگريد‪ :‬پس از‬
‫فتح ايران‪ ،‬هنگامي ك‪#‬ه س‪#‬ه تن از دخ‪#‬تران كس‪#‬ري‪ ،‬شاهنش‪#‬اه ساس‪#‬اني را ب‪#‬راي عم‪#‬ر آوردن‪#‬د‪ ،‬ش‪#‬اهزادگان اي‪#‬راني‬
‫همچنان با نقاب‪ ،‬چهره خود را پوشانده بودند‪ .‬عمر دستور داد تا پوشش از چهره بر گيرند تا خريداران پس از نگاه‪ ،‬پول‬
‫بيشتري مبذول دارند‪ .‬دوشيزگان ايراني خودداري كردند و به سينه مأمور اجراي حكم عمر مشت زده‪ ،‬آن‪##‬ان را از خ‪##‬ود‬
‫دور ساختند‪ .‬عمر بسيار خشمناك شد؛ ولي امام علي(ع) او را به مدارا و تكريم آنان توصيه فرمود‪13.‬‬
 ‫حجاب در آيين يهود‬
‫همه موءرخان‪ ،‬از حجاب سخت زنان يهودي سخن گفته اند‪ .14‬ويل دورانت مي گويد‪ :‬گفت وگوي علني ميان ذك‪##‬ور و‬
‫ِاناث‪ ،‬حّتي بين زن و شوهر از طرف فقهاي دين ممنوع گرديده بود‪. ....‬دختران را به مدرسه نمي فرستادند و در م‪##‬ورد‬
‫آنها كسب اندكي علم را به ويژه چيز خطرناكي مي شمردند‪ .‬با اين همه‪ ،‬تدريس خصوصي ب‪##‬راي ِان‪##‬اث مج‪##‬از ب‪##‬ود‪15.‬‬
‫نپوشاندن موي سر خالفي بود كه مرتكب آن را مستوجب طالق مي ساخت‪ 16.‬زندگي جنسي آن‪##‬ان‪ ،‬عل‪##‬يرغِم تع‪##‬دد‬
‫زوجات‪ ،‬به طرز شايان توّج ه ‪ ،‬منّزه از خطايا بود‪ .‬زنان آنان‪ ،‬دوش‪##‬يزگاني محج‪##‬وب‪ ،‬همس‪##‬راني كوش‪##‬ا‪ ،‬م‪##‬ادراني ُپ رزا و‬
‫امين بودند و از آن جا كه زود وصلت مي كردند‪ ،‬فحشا به حّد اقل تخفيف پيدا مي كرد‪17.‬‬
‫بدون ترديد مبناي حجاب در شريعت يهود‪ ،‬آيات تورات بود كه بر حجاب تأكيد مي نم‪##‬ود‪ .‬ك‪##‬اربرد واژه «چ‪##‬اُد ر» و «برق‪##‬ع»‬
‫كه به معناي روپوش صورت است‪ ،‬در آن آيات‪ ،‬كيفيت پوشش زنان يهودي را نشان مي ده‪#‬د‪ .‬ت‪#‬ورات تش‪#‬به م‪#‬رد و زن‬
‫به يكديگر را نهي نموده‪ ،‬مي گويد‪:‬متاع مرد بر زن نباشد و م‪##‬رد لب‪##‬اس زن را نپوش‪##‬د؛ زي‪##‬را ه‪##‬ر ك‪##‬ه اين را كن‪##‬د‪ ،‬مك‪##‬روه‬
‫«َيْه َو ه» خداي تو ست‪ 18.‬بي حجابي سبب نزول عذاب معرفي شده است؛‬
‫خداوند مي گويد‪ :‬از اين جهت كه دختران صهيون متكبرند و با گردن افراشته و غمزات چشم راه مي روند و به ناز مي‬
‫خرامند و به پاي هاي خويش خلخال ها را به صدا مي آورند* بنابراين خداوند َف ْر ق سر دخ‪##‬تران ص‪##‬هيون را َك ْل خواه‪##‬د‬
‫ساخت و خداوند عورت ايشان را برهنه خواهد نمود* و در آن روز‪ ،‬خداوند زينت خلخال ها و پيشاني بندها و هالل ه‪##‬ا‬
‫را دور خواهد كرد* و گوشوارها و دستبندها و روبندها را * و دستارها و زنجيرها و كمربندها و عطردان ها و تعويذها را‬
‫* و انگشترها و حلقه هاي بيني را * و زخوت نفيسه و رداه‪##‬ا و ش‪##‬ال ه‪##‬ا و كيس‪##‬ه ه‪##‬ا را * و آين‪##‬ه ه‪##‬ا و كت‪##‬ان ن‪##‬ازك و‬
‫عمامه ها و برقع ها را * و واقع مي شود كه به عوض عطرّيات‪ ،‬عفونت خواهد شد و به عوض كمربند‪ ،‬ريس‪##‬مان و ب‪##‬ه‬
‫عوض موي هاي بافته‪َ ،‬كلي و به عوض سينه بند‪ ،‬زّنار پالس و به عوض زيبايي‪ ،‬سوختگي خواه‪##‬د ب‪##‬ود * م‪##‬ردانت ب‪##‬ه‬
‫شمشير و شجاعانت در جنگ خواهند افتاد * و دروازه هاي وي‪ ،‬ناله و م‪##‬اتم خواهن‪##‬د ك‪##‬رد و او خ‪##‬راب ش‪##‬ده‪ ،‬ب‪##‬ر زمين‬
‫خواهد نشست‪19.‬‬
‫افزون بر موارد فوق‪ ،‬در كتاب مقدس‪ ،‬وجوب پوشاندن موي سر‪ 20‬لزوم پرهيز از زنان فريبكار و بيگانه‪ ،21‬نهي از لمس‬
‫و تماس‪ 22‬و واژه چادر‪ ،23‬نقاب‪ 24‬و برقع‪ 25‬آمده است؛ به عنوان نمونه در مورد عروس يهودا مي خ‪##‬وانيم‪ :‬پس رخت‬
‫بيوكي را از خويشتن بيرون كرده‪ ،‬برقعي به رو كشيده و خود را در چادري پوشيد و ب‪##‬ه دروازه عين‪##‬ايم ك‪##‬ه در راه تمن‪##‬ه‬
‫است‪ ،‬بنشست‪26.‬‬
‫در «تلمود» اصلي ت‪##‬رين كت‪##‬اب فقهي ك‪##‬ه ب‪##‬ه گفت‪##‬ه وي‪##‬ل دورانت‪ ،‬اس‪##‬اس تعليم و ت‪##‬ربيت يه‪##‬ود ‪ 27‬اس‪##‬ت‪ ،‬ن‪##‬يز ب‪##‬ر ل‪##‬زوم‬
‫پوشاندن سر از نامحرمان‪ ،‬لزوم سكوت زن و پرهيز از هرگونه آرايش براي ساير مردها‪ ،28‬پره‪#‬يز از نگ‪#‬اه زن ب‪#‬ه م‪#‬ردان‬
‫بيگانه‪ 29 ،‬اجتناب از نگاه مرد به زنان نامحرم‪ 30‬و لزوم پرهيز از هر امر تحريك آميز‪ 31،‬تأكيد شده است‪.‬‬
‫برابر حكم سخت گيرانه تلمود‪ ،‬اگر رفتار زن فضيحت آميز باشد‪ ،‬شوهر حق دارد او را بدون پرداخت مبلغ كتوبا(مهري‪##‬ه)‬
‫طالق دهد و زناني كه در موارد زير به رفتار و كردار آنها اشاره مي شود‪ ،‬ازدواجشان باطل است و مبلغ كتوبا (مهريه)‬
‫به ايشان تعّلق نمي گيرد؛ زني كه از اجراي قوانين ديني يهود س‪##‬رپيچي مي كن‪##‬د و في المث‪##‬ل ب‪##‬دون پوش‪##‬اندن س ‪ِ#‬ر‬
‫خود‪ ،‬به ميان مردان مي رود‪ ،‬در كوچه و بازار پشم مي ريسد و ب‪##‬ا ه‪##‬ر م‪##‬ردي از روي س‪##‬بك س‪##‬ري ب‪##‬ه گفت وگ‪##‬و مي‬
‫پردازد‪ .‬زني كه در حضور شوهر خود‪ ،‬به والدين او دشنام مي دهد و زن بلند صدا كه در خانه با شوهر خود ب‪#‬ه ص‪#‬داي‬
‫بلند درباره امور زناشويي صحبت مي كند و همسايگاِن او مي شنوند كه چه مي گويد‪32.‬‬
‫برخورد حضرت موسي(ع) با دختران شعيب كه به آنان فرمود تا پشت سر او حركت كرده‪ ،‬از پشت سر‪ ،‬او را به م‪##‬نزل‬
‫پدرشان هدايت كنند‪ ،‬و نيز سيره عملي يهوديان مبني بر استفاده از چادر و برق‪#‬ع و روبن‪#‬د‪ ،‬تفكيك و ج‪#‬دا ب‪#‬ودن مح‪#‬ل‬
‫عبادت زنان از مردان در كنيسه‪ ،‬ناشايسته شمردن اشعاري ك‪##‬ه در تمجيد زيب‪##‬ايي زن‪##‬ان س‪##‬روده ش‪##‬ده اس‪##‬ت و اي‪##‬راد‬
‫خطابه توسط زنان از پشت پرده‪ ،‬بيانگر كيفيت شديد و سخت گيرانه حجاب نزد يهوديان است‪.‬‬

‫حجاب در آيين مسيحيت‬

‫مسيحيت نه تنها احكام شريعت يهود در مورد حج‪##‬اب را تغيير ن‪##‬داد‪ ،‬بلك‪##‬ه ق‪##‬وانين ش‪##‬ديد آن را اس‪##‬تمرار بخش‪##‬يد و در‬
‫برخي موارد‪ ،‬قدم را فراتر نهاد و با سخت گيري بيشتري وجوب حجاب را مطرح ساخت؛ زيرا در شريعت يهود‪ ،‬تشكيل‬
‫خانواده و ازدواج امري مقدس محسوب مي شد و طبق نوشته ويل دورانت‪ ،‬در سن بيس‪##‬ت س‪##‬الگي اجب‪##‬اري ب‪##‬ود؛‪33‬‬
‫اما از ديدگاه مسيحيت قرون اّوليه‪ ،‬تجّرد‪ ،‬مقدس شمرده مي ش‪##‬د‪ 34.‬بن‪##‬ابر اين مس‪##‬يحيت‪ ،‬ب‪##‬راي از بين ب‪##‬ردن زمين‪##‬ه‬
‫هرگونه تحري‪##‬ك و ته‪##‬ييج‪ ،‬زن‪##‬ان را ب‪##‬ه ص‪##‬ورت ش‪##‬ديدتري ب‪##‬ه رع‪##‬ايت كام‪##‬ل پوش‪##‬ش و دوري از ه‪##‬ر گون‪##‬ه آرايش و ت‪##‬زيين‬
‫فراخواند‪ .‬برابر متون تاريخي‪ ،‬چادر و روبند‪ ،‬براي همگان ـ حّتي براي خاتون هاي اشراف ـ ض‪##‬روري ب‪##‬ود و در اعياد ن‪##‬يز‬
‫كسي آن را كنار نمي گذاشت؛ بلكه با طال و نقره و پارچه هاي زربفت آن را تزيين مي نمودند و حّتي براي تفريح ن‪##‬يز‬
‫با حجب و حياي كامل در مجالس انس و يا گردش هايي دور از چشم نامحرمان‪ ،‬شركت مي جستند‪.‬‬
‫انجيل در موارد فراوان‪ ،‬بر وجوب حجاب و پوشش تأكيد و پيروانش را به تنّزه از ِاعمال شهوت و عفاف فراخوانده است؛‬
‫در انجيل مي خوانيم‪ :‬همچنين زنان پير در سيرت متقي باشند و نه غيبت گو و نه بن‪##‬ده ش‪##‬راب زي‪##‬اده‪ ،‬بلك‪##‬ه معلم‪##‬ات‬
‫تعليم نيكو* تا زنان جوان را ِخ َرد بياموزند ك‪##‬ه ش‪##‬وهر دوس‪##‬ت و فرزن‪##‬د دوس‪##‬ت باش‪##‬ند* و خردان‪##‬ديش و عفيف‪##‬ه و خان‪##‬ه‬
‫نشين و نيكو و مطيع شوهران خود كه مبادا كالم خدا متهم شود*‪35‬‬
‫در «كتاب مقدس» در مورد لزوم آراس‪##‬تگي ب‪##‬ه حيا و كن‪##‬ار نه‪##‬ادن آرايش ظ‪##‬اهري چ‪##‬نين آم‪##‬ده اس‪##‬ت‪ :‬همچ‪##‬نين زن‪##‬ان‪،‬‬
‫خويشتن را بيارايند به لباِس مّزين به حيا و پرهيز؛ نه به زلف ها و طال و مرواريد و رخِت گران بها* ‪...‬زن ب‪##‬ا س‪##‬كوت ب‪##‬ه‬
‫كمال اطاعت تعليم گيرد* و زن را اجازت نمي دهم كه تعليم دهد يا بر شوهر مسّلط شود؛ بلكه در سكوت بماند*‪36‬‬
‫همچنين اي زنان‪ *... ،‬و شما را زينت ظاهري نباشد از بافتن موي و متحّلي ش‪##‬دن ب‪##‬ه طال و پوش‪##‬يدن لب‪##‬اس * بلك‪##‬ه‬
‫انسانيت باطني قلبي در لباس غير فاسد‪ ،‬روح حليم و آرام كه نزد خدا گرانبهاست * زيرا بدين گونه زن‪##‬ان مقدس‪##‬ه در‬
‫سابق نيز كه متوكل به خدا بودند‪ ،‬خويشتن را زينت مي نمودند‪37.‬‬
‫افزون بر موارد پيشين‪« ،‬عهد جديد» نيز لزوم پوشاندن موي سر‪ ،‬به ويژه در مراسم عبادي‪ 38،‬ل‪##‬زوم س‪##‬كوت ب‪##‬ه وي‪##‬ژه‬
‫در كليسا‪ 39،‬با وقار و امين بودن زن ‪40‬و نهي از نگاه ناپاك به بيگانگان را خاطرنشان ساخته‪ ،‬مي گويد‪ :‬كسي كه به‬
‫زني نظر شهوت اندازد‪ ،‬همان دم‪ ،‬در دل خود با او زنا كرده است * پس اگر چشم راستت‪ ،‬تو را بلغزان‪##‬د‪ ،‬قلعش كن و‬
‫از خود دور انداز؛ زيرا تو را بهتر آن است كه عضوي از اعضايت تباه گردد‪ ،‬از آن كه تمام بدنت در جهنم افكنده شود*‪41‬‬
‫دستورات ديني پاپ ها و كاردينال هاي مسيحي كه بر اساس آن پوشاندن صورت الزامي و ت‪##‬زيين م‪##‬وي س‪##‬ر و آرايش‬
‫آن و تنظيم آنها در آيينه و سوراخ نمودن گوش ها و آويختن گلوبند‪ ،‬خلخال‪ ،‬طال و دس‪#‬تبند قيم‪#‬تي‪ ،‬رن‪#‬گ نم‪#‬ودن م‪#‬و و‬
‫تغيير صورت ظاهري ممنوع بود‪ ،‬شدت بيشتري رانشان مي دهد‪42.‬‬
‫در مورد سيره عملي زنان مسيحي‪ ،‬دائرة المع‪##‬ارف الروس مي گوي‪##‬د‪ :‬دين مس‪##‬يحي‪ ،‬ب‪##‬راي زن‪ِ ،‬خم‪##‬ار را ب‪##‬اقي نه‪##‬اد؛‬
‫وقتي وارد اروپا شد‪ ،‬آن را نيكو شمرد‪ .‬زن ها در كوچه و وقت نماز‪ ،‬خمار داشتند‪ .‬در قرون وسطي‪ ،‬خصوصًا قرن نهم‪،‬‬
‫خمار رواج داشت‪ .‬آستين خمار‪ ،‬شانه زن را پوشيده‪ ،‬تقريبًا به زمين مي رسيد‪ .‬اين عادت تا قرن سيزدهم باقي ب‪##‬ود‪.‬‬
‫‪43‬‬
‫ويل دورانت نيز در مورد سيره عملي زنان مسيحي چنين مي نويسد‪ :‬ساق پاي زنان چيزي نبود ك‪##‬ه در مأل ع‪##‬ام و ي‪##‬ا‬
‫رايگان به چشم خورد‪ ....‬البسه بانوان در مجالس تورنه‪ ،‬موض‪##‬وع مهّمي ب‪##‬راي روح‪##‬انيون ب‪##‬ود ك‪##‬ه كاردين‪##‬ال ه‪##‬ا‪ ،‬درازي‬
‫جام‪##‬ه ه‪##‬اي خ‪##‬واتين را معّين مي كردن‪##‬د‪ .‬هنگ‪##‬امي ك‪##‬ه كشيش‪##‬ان چ‪##‬ادر و روبن‪##‬د را يكي از ارك‪##‬ان اخالقيات عيس‪##‬وي‬
‫دانستند‪ ،‬به دستور زن ها‪ ،‬چادرها را از مشمش ظريف و حرير زربفت ساختند‪44. ...‬‬
‫تصويرهايي كه از پوشاك مسيحيان و زنان اروپا به جا مانده‪ ،‬به وضوح حجاب كامل زنان را نشان مي دهد‪45.‬‬

‫حجاب در آيين اسالم‬

‫بدون شك‪ ،‬پوشش زن در برابر مردان بيگانه‪ ،‬يكي از ضروريات دين اسالم است‪ .‬قرآن كريم مي فرماي‪##‬د‪« :‬و ب‪##‬ه ب‪##‬انوان‬
‫باايمان بگو چشم هاي خود را فروپوشند و عورت هاي خود را از نگاه ديگران پوشيده نگ‪#‬اه دارن‪#‬د و زينت ه‪#‬اي خ‪#‬ود را‪،‬‬
‫جز آن مقداري كه ظاهر است‪ ،‬آشكار نسازند و روسري هاي خودرا بر سينه خود افكنن‪##‬د و زينت ه‪##‬اي خ‪##‬ود را آش‪##‬كار‬
‫نسازند؛ مگر براي شوهرانشان‪ ،‬پدرانشان‪ ،‬پدر شوهرانشان‪ ،‬پسرانش‪##‬ان‪ ،‬پس‪##‬ران همسرانش‪##‬ان‪ ،‬برادرانش‪##‬ان‪ ،‬پس‪##‬ر‬
‫برادرانشان‪ ،‬پسر خواهرانشان‪ ،‬زنان هم كيششان‪ ،‬كنيزانشان و مردان سفيهي كه تمايلي به زنان ندارند و كودكاني‬
‫كه از امور جنسي بي اطالعند و پاهاي خود را بر زمين نكوبند تا زينت هاي پنهانشان آشكار شود و همگي به س‪##‬وي‬
‫خداوند توبه كنيد اي موءمنان؛ باشد كه رستگار شويد»‪ 46.‬افزون بر آن‪ ،‬در آيات ديگر‪ ،‬پوشيدگي كامل اندام‪ 47،‬نيك و‬
‫شايسته‪ ،‬با وقار و بدور از تحريك سخن گفتن و دوري از آرايش هاي جاهليت نخستين‪ 48،‬توصيه شده است‪.‬‬
‫در روايات نيز پوشيدن جامه بدن نما و نازك نزد نامحرم‪ ،49‬آرايش و استعمال عط‪##‬ر در خ‪##‬ارج از خان‪##‬ه‪ ،50‬اختالط فس‪##‬اد‬
‫برانگيز زن و مرد‪ ،51‬دست دادن و مصافحه با نامحرم‪52‬و تشبه به جنس مخالف ‪ 53‬منع شده است و مردان با غيرت‪،‬‬
‫‪ 54‬به هدايت و كنترل همسر و دختران‪ ،‬عّفت نسبت به زنان مردم‪ 55‬و دوري از چشم چراني توصيه شده اند‪.‬‬
‫پس معلوم شد كه تفاوت اساسي حجاب اسالمي با حجاب اديان گذشته‪ ،‬در اين اس‪##‬ت ك‪##‬ه اس‪##‬الم وج‪##‬وب پوش‪##‬ش‬
‫زنان را متناسب با شئونات انسان‪ ،‬با تعديل و نظم مناسب و به دور از اف‪#‬راط و تفري‪#‬ط‪ ،‬س‪#‬هل انگ‪#‬اري مض‪ّ#‬ر ي‪#‬ا س‪#‬خت‬
‫گيري بي مورد به جامعه بشري ارزاني داشته است‪ .‬حجاب اسالمي همچون حجاب مورد توصيه پاپ ه‪#‬ا‪ ،‬ب‪#‬ه معن‪#‬اي‬
‫حبس زن در خانه ي‪#‬ا پ‪#‬رده نش‪#‬يني و دوري از ش‪#‬ركت در مس‪#‬ايل اجتم‪#‬اعي نيس‪#‬ت؛ بلك‪#‬ه ب‪#‬دين معناس‪#‬ت ك‪#‬ه زن در‬
‫معاشرت خود با مردان بيگانه‪ ،‬موي سر و اندام خويش را بپوشاند و به جلوه گ‪##‬ري و خودنم‪#‬ايي ن‪##‬پردازد ت‪##‬ا در جامع‪##‬ه‪،‬‬
‫غريزه آتشين جنسي تحريك نگردد؛ بلكه در محيط خانواده‪ ،‬اين غريزه به صورت صحيح ارضا گردد‪.‬‬

‫__________________________________________________________‬
‫‪ -1‬روم‪ ،‬آيه ‪.30‬‬
‫‪ -2‬اعراف‪ ،‬آيه ‪.27‬‬
‫‪ -3‬شهيد مطهري‪ ،‬جهان بيني توحيدي‪ ،‬ص ‪.75‬‬
‫‪ -4‬جليل ضياءپور‪ ،‬پوشاك باستاني ايرانيان از كهن ترين زمان‪ ،‬ص ‪ 17‬ـ ‪ 26‬و ص‪..56 ،54 ،51‬‬
‫‪ -5‬جليل ضياءپور‪ ،‬پوشاك زنان ايران‪ ،‬ص ‪ 64‬ـ ‪.194‬‬
‫‪ -6‬فرهت قائم مقامي‪ ،‬آزادي يا اسارت‪ ،‬ص‪106‬؛ تورات‪ ،‬باب استر‪ ،‬آيه ‪.1‬‬
‫‪ -7‬ويل دورانت‪ ،‬تاريخ تمدن‪ ،‬ج‪ ،1‬ص‪.552‬‬
‫‪ -8‬ويل دورانت‪ ،‬تاريخ تمدن‪ ،‬ج‪ ،2‬ص‪ 78‬و برتراند راسل‪ ،‬زناشوئي و اخالق‪ ،‬ص‪.135‬‬
‫‪ -9‬يسنا‪ ،‬ص‪ ،53‬پندهاي ‪ 5‬ـ ‪8‬؛ به نقل از‪ :‬آموزشهاي زرتشت پيامبر ايران؛ رستم شهرزادي‪ ،‬آموزش گات ه‪##‬ا‪ ،‬انجمن‬
‫زرتشتيان‪ ،‬آبان ‪.67‬‬
‫‪« -10‬سدره» از نه پاره پارچه سفيد و نازك دوخته شده و در زير پيراهن‪ ،‬چسبيده به بدن پوشيده شود‪ .‬سدره ك‪##‬ه در‬
‫اوستا (ستره) ناميده شده‪ ،‬به معناي آن نيز هست‪ .‬علماي اسالم نيز ب‪##‬راي بيان حكم حج‪##‬اب از واژه س‪##‬تر اس‪##‬تفاده‬
‫كرده اند‪ُ« .‬كشتي»‪ ،‬كمربند باريكي است كه از پشم گوسفند بافته شده و بايد پيوسته آن را بر روي س‪#‬دره ب‪#‬ه كم‪#‬ر‬
‫بندند؛ موءبد موبدان‪ ،‬رستم شهرزادي‪ ،‬دين و دانش‪ ،‬انجمن زرتشتيان تهران‪ ،‬سال ‪.1357‬‬
‫‪ -11‬خرده اوستا‪ ،‬فصل آفرينگان دهمان‪.‬‬
‫‪ -12‬سالنماي ‪ ،1372‬چاپ انجمن زرتشتيان تهران‪ ،‬ص‪.10‬‬
‫‪ -13‬وشنوه اي‪ ،‬حجاب در اسالم‪ ،‬ص‪ ،59‬به نقل از السيرة الحلبيه‪ ،‬ج‪ ،2‬ص‪.49‬‬
‫‪ -14‬عبدالرسول عبدالحسن الغّف ار‪ ،‬المرأه المعاصره‪ ،‬چاپ سوم‪ ،‬ص‪.40‬‬
‫‪ -15‬ويل دورانت‪ ،‬تاريخ تمدن‪ ،‬ج‪ ،12‬ص‪. 66‬‬
‫‪ -16‬ويل دورانت‪ ،‬تاريخ تمدن‪ ،‬ج‪ ،12‬ص‪. 62‬‬
‫‪ -17‬همان‪ ،‬ص‪.63‬‬
‫‪ -18‬تورات‪ ،‬سفر تثنيه‪ ،‬باب ‪ ،22‬فقره ‪.5‬‬
‫‪ -19‬تورات‪ ،‬كتاب اشعياء نبي‪ ،‬باب سوم‪ ،‬فقره ‪ 16‬ـ ‪.26‬‬
‫‪ -20‬تورات‪ ،‬سفر اعداد‪ ،‬باب ‪ ،5‬فقره ‪.18‬‬
‫‪ -21‬تورات‪ ،‬كتاب روت‪ ،‬باب دوم‪ ،‬فقره ‪ 8‬ـ ‪.10‬‬
‫‪ -22‬تورات‪ ،‬كتاب امثال سليمان نبي‪ ،‬باب ششم‪ ،‬فقره ‪ 1‬ـ ‪ 10‬و ‪ 20‬ـ ‪.26‬‬
‫‪ -23‬همان مدرك‪ ،‬باب سوم‪ ،‬فقره ‪.15‬‬
‫‪ -24‬تورات‪ ،‬كتاب اشعياء نبي‪ ،‬باب ‪ ،47‬فقره ‪ 1‬و ‪.2‬‬
‫‪ -25‬تورات‪ ،‬كتاب غزل هاي سليمان‪ ،‬باب ‪ ،4‬فقره ‪.1‬‬
‫‪ -26‬تورات‪ ،‬سفر پيدايش‪ ،‬باب ‪ ،38‬فقره ‪ 14‬و ‪.15‬‬
‫‪ -27‬ويل دورانت‪ ،‬تاريخ تمدن‪ ،‬ج‪ ،12‬ص‪.34‬‬
‫‪ -28‬همان‪ ،‬ص‪.31‬‬
‫‪ -29‬همان‪ ،‬ج‪ ،1‬ص‪.492‬‬
‫‪ -30‬همان‪ ،‬ص‪.30‬‬
 ‫‪ -31‬همان‪ ،‬ج‪ ،12‬ص‪.28‬‬
‫‪ -32‬راب اماكهن‪ ،‬گنجينه اي از تلمود‪ ،‬ص‪ ،186‬ميشناكتوبوت ‪.7: 6‬‬
‫‪ -33‬ويل دورانت‪ ،‬تاريخ تمدن‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪.439‬‬
‫‪ -34‬شايان ذكر است كه اكنون مسيحيت‪ ،‬ازدواج را براي تمام مسيحيان مقدس مي ش‪##‬مرد و تنه‪##‬ا آن را ب‪##‬راي پ‪##‬اپ و‬
‫اسقف هاي كليسا ممنوع مي داند‪.‬‬
‫‪ -35‬انجيل‪ ،‬رساله پولس بتيطس‪ ،‬باب دوم‪ ،‬فقره ‪ 1‬ـ ‪. 6‬‬
‫‪ -36‬انجيل‪ ،‬رساله پوليس به تيموناوءس‪ ،‬باب دوم‪ ،‬فقره ‪ 9‬ـ ‪.15‬‬
‫‪ -37‬انجيل‪ ،‬رساله پطرس رسول‪ ،‬باب سوم‪ ،‬فقره ‪ 1‬ـ ‪. 6‬‬
‫‪ -38‬انجيل‪ ،‬رساله اول پولس رسول به قرنتيان‪ ،‬باب يازدهم‪ ،‬فقره ‪ 1‬ـ ‪.17‬‬
‫‪ -39‬همان‪ ،‬باب چهاردهم‪ ،‬فقره ‪ 34‬ـ ‪.36‬‬
‫‪ -40‬انجيل‪ ،‬رساله پولس رسول به تيموناوءس‪ ،‬باب سوم‪ ،‬فقره ‪.11‬‬
‫‪ -41‬انجيل متي‪ ،‬باب اول‪ ،‬فقره ‪ 28‬ـ ‪.30‬و باب هجدهم‪ ،‬فقره ‪ 8‬ـ ‪.10‬‬
‫‪ -42‬دكتر حكيم االهي‪ ،‬زن و آزادي‪ ،‬ص ‪.53‬‬
‫‪ -43‬مهذب‪ ،‬زن و آزادي‪ ،‬ص ‪.65‬‬
‫‪ -44‬ويل دورانت‪ ،‬تاريخ تمدن‪ ،‬ج ‪ ،13‬ص ‪ 498‬ـ ‪ ،500‬با اندكي تصرف و تلخيص‪.‬‬
‫‪ -45‬براون و اشنايدر‪ ،‬پوشاك اقوام مختلف‪ ،‬ص ‪.116‬‬
‫‪ -46‬سوره نور (‪ ،)24‬آيه ‪.31‬‬
‫‪ -47‬احزاب‪.59 ،‬‬
‫‪ -48‬احزاب‪ ،‬آيه ‪.32‬‬
‫‪ -49‬سنن ابي داوود‪ ،‬ج‪ ،2‬ص‪.383‬‬
‫‪ -50‬مجلسي‪ ،‬بحاراالنوار‪ ،‬ج‪ ،103‬ص‪.243‬‬
‫‪ -51‬ناسخ التواريخ‪ ،‬ج‪.2‬‬
‫‪ -52‬همان‪ ،‬ص‪.163‬‬
‫‪ -53‬مجلسي‪ ،‬همان‪ ،‬ج‪ ،103‬ص‪.258‬‬
‫‪ -54‬نهج الفصاحه‪ ،‬ص‪.143‬‬
‫‪ -55‬شيخ حر عاملي‪ ،‬وسايل الشيعه‪ ،‬ج‪ ،14‬ص‪138‬و‪.141‬‬